Skip to main content

Full text of "Patrologia Graeca vol. 2"

See other formats 


PATROLOGLE 


CURSUS COMPLETUS 


SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, (ECONOMICA, 


QMNIUM SS, PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE EGCLESIASTICORUM, 


TUR LATINORUM, ܕܡܡܡܘܘܣܘܘ ܗܡܐܘ‎ 


QUI AB JEVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTII 777 (ANNO 1918) PRO LATINIS, 
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA ( ANN. 1438) PRO GR/ECIS FLORUERUNT ¥ 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QU.& EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONIS PER QUINDEGIM PRIORA 
ECOLESUÉ 88001: 4, 


SUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER EH CUMQUE ܕܫ ܕܫܐ ܡܘܬ‎ CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATA, PBRQUAM 
DILIQENTBR CASTIGATA; DISSERTATIONIRUS, COMROENTARIS, VARIISQUEM LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA; 
OMNIHUS OPRRIBUS POST AMPLIBSIMAS BDITIONES QU/5 TAIMUS NOWISSIMIS SJACULIS DERENTUR ABSOLUTAS 
DETROTIS AUCTÁ; INDICIBUS PARYICULARIBUBS ANALYTICIS, SINGULOS SIVS TOMOS SIYE AUCIORES ALICUJUS 
MOMENT: SUBSEQUENTIBUS, DONATA; CAPITULI& INTRA IPSUM TEXTUM ܬܫܡ‎ DÍSPOMITIS, ܕܘܕ ܘܬܬ‎ PT 
TITULIS SINGULARUM PAOTNARUM MAROINEM SUPERIOREM DIETINGUENTIBUS SUBSECTAMQUE MATE- 

RIAM SIGNIFICAXTIBUS, ADORNATA; OPRRIBUS CUM DUBII, TUM APOCHYPHIS, ALIQUA VEEO 
AUCTORITATE IM OBDINE AD TRADITIONEM EGCCLARSIASTICAM POLLENTIBURS AMYPLIFICATA; 

DUCRNTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICINUS  AUCTORUM SICUT ET QOPBAUM, ALPHABBIICIó, CHRONOLOQGICHN, 
NIATIMTICIS, SVNTSETICIS, ANATYTICHS, ANALORICIS, PW QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MOÜBALE, 
LITUBGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HI&STORICUM, XT CUNCTA ALIA ΕΙΝΕ ULLA EHECHPTIONE; SED PRUE- 
SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET ORMEBALIBUS, ALTERO SCILICET HERUM, QUO CONSULTO, 
QUIDQUIU NON SOLUM TALIS TALISYE PATEH, YERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM 

XN QUODLIBET THÉMA SCHIPAERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO SCHRIPTUFUE 
SACRE, ܫܡ‎ QUO LECTORI COMPHBIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIHUS OPERUM 
BUORUM LOCIS 3ENQULOS SINOULORUX LIBRORUM 5. SCHIPTURUE VEREUS, Α PHIMO 
BRHHSEOS USQUE AD MOTIRSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT. 

EDITIO ACCURATISAIMA, CJETERISQUE OMNISUS FACILE ANTEPONENDA, SI PÉRPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS 
CHARTE QUALIYAS, INTEÓRITAS TEXTUS, PERFECIIO COHRECTIONIS, OPERUM XXECUSORUM TÜM VARIETAS, TUM 
NUMEHUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA BIBIQUE IN TOTO PATROLOGLE DECURSU CONBTANTER 
SIMILIS, PRETI] EXIGUITAS, PRJESERTDIMQUE STA COLLBECIID, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA, 
SEXCHNIORUM FRAGMENTOBUM OFUSCULORUMQUE HACIENUS ἈΠῸ ILLIC RPARSORUM, PRIMUM AUTEM 
TX NOSTRA BIHLIOTAECA, EX OPERIBUS ET MNS. AD OMNES JETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE 

PEHTINENZINUS LQADUNATORUM. 


SERIES GR/ECA 
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES, SCRIPTORESQUE ECCLESLE GRJECA 
Α 8. BARNABA AD BESSARIONEM . 
ACCURANTE J.-P. MIGNE, 
ܐܪܪܫܘ ܫ ܫܡܫܡ ܣ‎ ¢. ® CLEHE UNIVERSA 
SIVE CERSUUX COMPLETORUM IX SINGULOS SCIENTIAE ECCLESTASTIC/E ΠΑΝΟΣ 1108: 
- ----. τοἰς-ς.---ς---ς- ---ὦἔἔὄ-ὄ-- 


PATROLOGLE GR/ECA TOMUS ܐܐ‎ . 


S. GLEMENS ROMANUS, S. BARNABAS, S. MATTHIAS, S. BARTHOLOX/EUS, APOSTOLI, ANACLETUS PAPA, 
S. RERMAS, ANONYMUS ADCTOR TESTAMENT: XII, PATRIARCEARUM, 4NONYMES AUCTOR 
EPISTOLAE AD DIOGNETUM, CLERI ACHAIZ EPISTOLA DE MARTYRIO S. ANDRE.£ 


Me M —— 


EXGUDEBATUR: ET VENIT APUD J.P. MIGNE EDITOREM, 


IN VIA DICTA J'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE, PARISIORUM VULGO D'ENFER 
TNOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA. 


1886 7 


S/ECULUM |. 
TOY EN ΑΓΙΟΙΣ IIATPOX ΗΜΩΝ 


KAHMENTOX, 


ΠΑΠΑ ΡΩΜΗΣ, 


ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ. 


ο. CLEMENTIS I, 


PONTIFICIS ROMANI; 


OPERA OMNIA 


t GENUINA, TUM DUBIA ET ALIENA, QUIE. GIUEGE IN PROPRIO IDIOMATE, VEL, DEPERD 
TEXTU GRL.ECO, SYRIACE ET LATINE TRANSLATA TANTUM EXSTANT 
ET EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUIM ; 


ACCEDUNT 
S. BARNABJE APOSTOLI EPISTOLA CATHOLICA, S. HERMZE. PASTOR, 
ET ΑἸ. ἘΝῚ APOSTOLICI RELIQULE. 


ACCURANTE J3P. MIGNE 
BIBLIOTHECJIE CLERI UNIVERS/E 
SIVE 
IRSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICJE RAMOS ΕΡΙΤΟΙ 


9-9 
TOMUS SECUNDUS. 


i à wr 


EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 


N VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO JI'ENFE 
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA. 


1886 


ELENCHUS 


AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO ΙΙ CONTINENTUR 


S. CLEMENS I PONTIFEX ROMANUS. 
Homilie viginti. 
Epitome de gestis S. Petri. 
Liturgia, 
S. BARNABAS APOSTOLUS. 
Epistola catholica. 
S. MATTHIAS APOSTOLUS. 
Fragmenta. 
S. BARTHOLOMEUS APOSTOLUS. 
Sententia brevis. ᾿ 
ANACLETUS PAPA. 
Epistole et decreta. 
SANCTUS HERMAS. 
Pastor. 
ANONYMUS. 
Testamenta duodecim patriarcharum. 
ANONYMUS ALTER. 
Epistola ad Diognetum. 
PRESBYTERI ET DIACONI ACHALE 


Epistola de martyrio S. Andree 


783 


785 


789 


1025 


1167 


1187 


TA KAHMENTIA. 
CLEMENTINA. 


Βίδλος ἔχουσα ὁμιλίας διαφόρους ἀπὸ φωνῆς τοῦ ἁγίου Πέτρου τοῦ ἀποστόλου, συγγραφεῖσα ὑπὸ τοῦ ἁγίου 
λήμμα λεμε κλημρτί, morus. Ελμοῶς cupipliuece. Dopitqu Bea Αὐτὴ, Bela τάξιν 
προλόγους τρεῖς, ὁμιλίας εἴκοσι. --- Liber continens multos diversosque sermones, a. sancto Petro apostolo 
grolatos, conscriptus per. beatum Clementem, et. ΟΙΕΜΕΝΤΙΝΑ appellatus, hoc. est Clementis Scripta Com- 
gpleclitur autem ista : Prologos tres atque Homilias viginti. ܕ‎ 


J. B. Cotelerius e tenebris eruit, Latine vertit notisque illustravit. 


TESTIMONIA VETERUM DE CLEMENTINIS. 


(CorELERIUS, Patres apostolici, 1, 605.) 


I 
S. ΑπΠΑΝΑΦΙύΒ, sive quis alius, in Synopsi sacre Scripture, sub finem. 


Τῆς Νέας πάλιν Διαθήκης ἀντιλεγόμενα ταῦτα, 
,)ܐܐܡ‎ Κλημέντια, Ἐξ ὧν μετεφράσθησαν ἐκλεγέντα 
τὰ ἀληθέστερα καὶ θεόπνευστα" ταῦτα τὰ ἀναγινω- 
σκόµενα, καὶ τὰ ἑξῆς. 


Iterum volumina Novi Testamenti quibus contra- 
dicitur, sunt hec, etc. Clementina. Ex quibus ve- 
riora et a Deo inspirata, electa atque translata sunt 
Hec sunt que leguntur, eto. 


Π. 


Ghronicum quod Alexandrinum vocant, Editionis Raderi p. θά. 


λέγει δὲ περὶ τούτου Πέτρος à ἀπόστολος εἷς τὰ 
Κλημέντια, et ezlera quz posuimus supra (t. I) in 
lestimontis velerum de. Recognitionibus : ubi etiam 
vide alium locum. 


Dicit autem de hoe (Nembrodo) Petrus apostolus 
3n Glementinis, ete. 


ΠΙ. 


NicEPHORUS Carrier, Historie 


Παραγράφεται δὲ ὃ Παμφίλου καὶ τὰ μικρὰ (1. µα- 
κρὰ) τούτου συγγράμματα. ἃ φησι Πέτρου καὶ 'A- 
πίωνος διάλογον εἶναι, ἃ μηδὲ σώζειν τὸν ἀκριδῆ τῆς 
ἀποστολικῆς ὀρθοδοξίας χαρακτῆρα, φησίν. Ἐγὼ δὲ, εἰ 
μὲν τὰ νῦν παρ᾽ ἡμῖν Κλημέντια ὀνομαζόμενα λέγει, 
οὐ πείθομαι ταῦτα γὰρ τῇ Ἐκκλησίᾳ καὶ εὐπαρά- 
δεκτα" εἰ δὲ ἕτερά εἰσι παρὰ ταῦτα, λέγειν οὐχ ἔχω. 


Ecclesiastiem lib. n, cap. 48. 


Reprobat autem Eusebius Pamphili etiam longa 
hojus (Clementis) soripta, qua Petri et Apionis ait 
esse dialognm ; que nec servare accuratum aposto- 
lice orthodoxis characterem dicit. Ego vero, si 
quidem ea intelligit que nune apud nos Clementina 
nominantur, non assentior : ea enim Ecclesie mul- 
ium accepta sunt : si vero preter ea sint aliqua alia, 
non habeo dicere. 


IV. 
Auclor Collectaneorum 49 dogmatibus fidei ex scriptoribus ecclesiasticis, ms. im celeberrima bibliotheca 
Claromontana, eliam memoratus a. doctissimo viro Philippo Labbe, ἐπ conspectu mova editionis S. Da- 
masceni; caputl, « Περὶ τῆς ἐν τριάδι xal ἐν μονάδι θεολογίας » inchoab per testimonium. Clementi- 


norum, hoc pacto z 


Τοῦ ἁγίου Πέτρου τοῦ κορυφαίου τῶν ἀποστόλων, ἐκ 
τῶν Κλημεντίων. 

Ἐπειδὴ δὲ φθάσας εἶπον χειραγωγίαν εἶναι τῶν 
νοητῶν, τὰ αἰσθητὰ, πρὸς τὸ olov ὁδῷ χρησαμένους 
ἀσφαλῆ καὶ βεδαίαν τὴν τῆς θεολογίας ἔκθεσιν ποιή- 
σασθαι" φέρε διαδάθρᾳ χρησώμεθα τῇ εἰκόνι πρὸς 
«εὕρεσιν τοῦ ἀρχετύπου. Ὁ λογικὸς ἄνθρωπος κατ᾽ εἰ- 


PATROL. Gn. II. 


Sancti Petri principis apostolorum ; ex Clemenlinis. 

Quandoquidem vero jam dixi, sensibilia manu- 
duclionem esse ad intelligibilia, ut quasi yia usi, 
tutam firmamque theologis expositionem faciamus ; 
age, obiter utamur imagine ad inveniendum arche- 
typum. Hationalis homo, factus ad imaginem et si- 
militudinem Dei, fert in seipso. symbolice factoris 


1 


1 S. GLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 12 


sui imitationem. Habet enim in se Patrem et Filium, A χόνα γεγονὼς Θεοῦ 


et Spiritum. Et aio quo modo. Mens quidem locum 
Patris obtinet; Filii vero, qui ex mente gignitur 
sermo znterior ; at que auditur vox prolationis, Spi- 
ritum representat. EL sieut nunquid exislil ante 
sermonem internum mens que illum gignil: ita 
ne» ante Deum Verbum, qui genuit illud, Pater. 
Et iterum, sicul sermno sensibilis non existit ante 
sensibilem nostrum spiritum, ita neo Deus Verbum, 
ante divinum ac vivificum Spiritum ; sieut οἱ supe- 
rius exemplum demonstravit. Paucisque interjectis : 
Sienim, lux quidem, cum sil solis progenies ; simi- 
literque splendor, oculi ; aut fons, id quod fluvium 
producit, nunquam tamen exstitit, neque sol ante 
lucem, neque oculus ante splendorem, neque ante 
fluvium fons ; simul enim ae intellexeris solem, si- 
mul et cum illo intelliges ex eo progenitam lucem ; 
et simul ac intelliges ocalum, simul et cum.oo 108 
telliges ex ipso procedentem splendorem ; quemad- 
modum et fluvium una eum fonte intelligimus: eo- 
dem quoque modo cogitandum est de Patre, Filio, 
et Spiritu sancto. 


ναὶ καθ’ ὁμοίωσιν, φέρει ἐν ἔαυ- 
τῷ συμθολικῶς τοῦ ποιήσαντος τὴν μίμησιν. Ἔχει 
γὰρ ἐν ἑαυτῷ Πατέρα καὶ Υἱὸν καὶ Πνεῦμα, Καὶ 
λέγω πως" Ὁ μὲν νοῦς, Πατρὸς τόπον ἐπέχει" Υἱοῦ 
δὲ, ὁ ἐξ αὐτοῦ τικτόμενος λόγος" καὶ ἡ ἔνηχος φωνὴ 
τῆς προφορᾶς, τὸ Πνεῦμα παρίστησι, Καὶ ὥσπερ οὐ 
προυπάριχει ποτὲ τοῦ ἐνδιαθέτου λόγου ὁ γεννήσας αὖ- 
τὸν νοῦς, οὕτως οὐδὲ τοῦ Θεοῦ Δόγου ὁ γεννήσας αὖ- 
τὸν Πατήρ. Καὶ πάλιν ὥσπερ οὐ προυπάρχει τοῦ al- 
σθητοῦ ἡμῶν πνεύματος ὁ αἰσθητὸς λόγος, οὕτως 
οὐδὲ τοῦ θείου καὶ ζωοποιοῦ Πνεύματος ὁ θεὸς Αύγος. 
χαθὼς καὶ τὸ πρότερον ἀπέδειξε παράδειγμα. Καὶ 
μετ ὀλίγα" Εἰ γὰρ φῶς μὲν ἡλίου γέννημα, ὁμοίως 
καὶ ὀφθαλμοῦ αὐγὴ, ἢ πηγὴ ποταμοῦ πρόδλημα, 
βουπῆρχε δὲ ποτε, οὔτε τοῦ φωτὸς ἤλιος, οὔτε 
τῆς αὐγῆς ὀρθαλμὸς, οὔτε τοῦ ποταμοῦ ἡ πηγή” ἅμα 
εὐόησας ἥλιον, ἅμα συνεπινοήσεις αὐτῷ καὶ τὸ 
ἐξ αὐτοῦ c ἐμα ἐπινοήσεις ὀφθαλ- 
μὸν, ἄμα συνεπινοήσεις αὐτῷ καὶ τὴν ἐξ αὐτοῦ 
αν αὐγήν" ὡς καὶ τῇ πηγῇ τὸν ποταμὸν σὺν- 
w' οὕτως νοητέον καὶ ἐπὶ Πατρὸς καὶ ΥἹἱοῦ 


προϊοῦ. 


mtv 


κὰὶ ἁγίου Πνεύματος, 


Reliqua vide in Notis. — Cotelerii judicium de Clementinis promit Gallandius Dissertationi ܐܐܐܠ‎ quae 
sequitur. 


DE CLEMENTINIS 
GALLANDII DISSERTATIO PRO(EMIALIS. 


(V et. Patrum. Bibliotheca, t. II. Venetiis, 1766, in-fol., Proleg., p. tv.) 


I. CuEMENTINORUM Opus non incelebre : quippa antiquis Ecelesize scriptoribus memoratum atque excerptum. 
Varia. hujus operis partitio. 

Il. Licet erroribus scateat, fructu tamen haud caret ejus lectio, multiplicis in. primis doctrinae causa, 
atque ad primarum hareseon dogmata. melius. cognoscenda. In. anullis similia. sunt Recognitionibus Glemen- 
tina ; qua interpolutionem quoque passa esse videntur. Quid. Ομελίαι,. 

ΠΠ. Auctor. Recognitionum eL Homiliarum | Clementinarum, unus et. idem esse videtur. Erat ez secta Na- 
zarmorum. Longe aliter sentit de Filio Dei ac Ebionita. 


IV. Duplicem in Christo naturam agnoscit. 
V. Omnia per eum creata esse docet. 


VI. Illius cum Ebionitis pugna, ex pluribus aliis principiis perspicitur. 
VIL. De tempore quo scriptum Homiliarum opus existimatur. Quo pacto adornata isthec editio. 


1. Hoc est de Clementinorum opere ΠΟΛΝΝΙ5 Baeris- ( Antiocheno (3), Maximo (4) et Gedreno 


TX CorELER: judicium (Patres apostolici, I, 606) : 

« Inter multa apocrypha que Clementi Romano 
veteres tribuerunt, quorumque eausa eum videtur 
primum historicorum eeelesiaslicorum constituere 
Sozomenus (1), non incelebre istud est: excerpitar 
enim a Joanne Damasceno : nominatim vero memo- 
ratur in Synopsi Athanasiana, Chronico Alexandr 
no, Historia ecclesiastica Nicephori, Anastasii pres- 
byteri vel alterius Collectaneis, et Niconis Pandecte 
inferius citanda ad llomil. xi, eap. 25, atque in 
Epitomen per Metaphrastem redactum est. Con- 
spectum autem fuisse ab Epiphanio (2), Anastasio 


1) Sozom., Hist. lib. 1, cap. 1. 
2) Epiph., ἴων, xxvr, n. 16. 

(3) Anastas., Quest. xx, pag. 242. 
(4) Max., Serm. 53 οἱ 55. 


3) colligi- 
tur,si cum Clementinis nostris (6) citata eorum. 
loca conferuntur. Quin etiam Clementia forte no- 
minaverat Nicephorus CP. in Stichometria seu Ca- 
none Beripturarum: et ubi nuno legitur, apud 
Scaligerum et Oroium, Κλήμεντος 16", in Criticis 
autem saerís tom. VIIT: Κλήμεντ, 6 , hoc est, 
Anastasio Bibliothecario interprete, Clementis 
(xxxi), ibi primitus seriptum erat Κλημέντια 6", 
aut Κλωμέντια xf. Etenim Synopsis dicta, quam 
Nicephorus sequitur, Κλημέντια habet. Si autem. 
retineas λ6’, vel dices variam olim fuisse hujus 
operis, uL Recognilionum, divisionem ; fretus au- 


(5) Cedren., Compend. hisL., pagg. 170-173. 
(0) Clement., hom, iv, n. 18; hom. n, 32; hom. 
αν, 4; hom. xt, 8, 41 1 hom. uui, 38 et seq. 


13 


scriptum in epistola ad Hosium cardinalem prali- 
minari Defensionis pro canonibus apostolorum, et 
epistolis pontificum, citat ex libro vm locum quem 
hic leges homil. αντι, 15, et Defensionis lib. v, cap. 
ult, elibb. vi δὲ vut loca bomil. x1, $, et hom. 
xvi, 12; in Explanationibus vero ad Constit. apost., 
lib. ,)ܐ‎ cap. 36, landat e lib. vri locum hom. xvi, 
4), vel dices, cum hocce volumine conjunctum 
fuisse alium. ejusdem farine librum, verbi gratia 
illum qui Petri et. Apionis disputationes complec- 
lebatur. 

« Quod si malis corrigere κό’, intelligere poteris 
viginti homilias, epistolam Petri el Jabobum cum 
contestatione, ac epistolam Clementis ad eumdom 
Jacobum. Poteris etiam epistolam Petri separando 
a eontestatione, credore omissam fuisse epistolam 
Clementis. Certe ex Epiphanio (7), Rufino. (8), 
Photio (9) et Sylloge hac. nostea constat, Clementi 
aseripta apocrypha de peregrinationibus, sermoni- 
bus, actibus et disputationibus Petri ; deque reco- 
gnitione Clementis ejusque parentum πο fratrum, 
varie conscripta fuisse, interpolata, corrupta atque 
permista ; et quibusdam libris prefigi solitam epi- 
stolam Petri ad Jacobum, aliis Clementis ad eumdem 
aliis utramque ; cum tamen idem opus sequeretur, 
incipiens, Ἐγὼ Κλήμης. Quo etiam ΠῚ, ut triginta 
duo Nicephoriani libri complexi forsan fuerint li- 
bros decem Recognitionum. 

II. « Et vero que damus Clementina, licet nugis, 
licet erroribus seateant, & semichristiana philoso- 
phia, et heresi, precipue Ebionitica, profeetis ; 
non sine fructu tamea legentur, ium propter ele- 
gantiam sermonis, tum multiplicis doctrine causa, 
tum denique ad melius cognoscenda primarum 
hireseon dogmata, In. multis autem similia sunt 
Clementina Recognitionibus: unde probabiliter 
wxistimatum. Turriano, ea esse aliam edilionom 

Ἀναγνωρίσεων, de qua Rufinus in praefatione; 
quanquam autor Synopseos Periodos Petri a Cle- 
mentinis distinguit. Sed et interpolationem factam 
esse in homiliis istis, idque non semel,eonjicio ex 
his: 1. e simili sorte congenerum apooryphorom ; 
2, quod ea que in Chronico Alezanitrino et a Maximo 
proferuntur, non parum diversa sint, nee non quee 
a Damasceno interdum ; 3. ex hac Eunomianorum 
corruptela : Ἐν ἀρχῇ ντίσας ὁ Θεὸς τὸν 
καὶ τὴν γῆν, ἔκτισε καὶ que Turrianus 
in prefalione Greca ad Consflutiones apostolicas 
adducit ex Armmonio ; 4. quia locus e ris. biblio- 
thecae Claromontane relatus inter testimonia vete- 
rum, alium a nosiro scriptorem magisque pium sa- 
pit ;eum forte cujus fragmentum De Spiritu sancto 


οὐρανὸν 


τὸν υἱόν" 


(7) Epiph., Hzer. xxx, n. 15. 

(8 Ruin, prafat. ad libb. Recognit. et lib. De 
adulter. libb. Origen. 

(9) Phot., codd. cxi, exit. 

(10) Niceph., Ilist. eccl. lib. 11, cap. 18. 

(41) Maran., Divinit. D. N. J. C., lib. n. cap. 7, 


CLEMENTINA. — PROOEMIA. 


ctoritate Francisci Turrisni (qui lllud nactus manu- A habes. intra, 


6 


D 


14 


in Appendice monumentorum ad 
Recognitiones Clementis, num. 1; 5. denique Nice- 
phorus dieit (10), Κλημέντια esse τῇ ἐκκλησίᾳ 
εὐπαράδεχτα' id vero landis nequaquam tribuisset 
Κλημεντίοις, nisi incidisset im ea repurgata. Idem 
judicium fero de scholiaste vetere, cujus mentio fit 
in adnctationibus V. C. llenrici Valesii ad Euseb. 
Hist. lib. m, cap. 38. Sed fortassis Nicephorus et 
scholiastes ille viderant tantum Simeonis Meta- 
phraste Epitomen, aut aliam ei similem, Caeterum. 
quod in Syzopsi Athanasii, Clementina referantur 
cum libris Novi Testamenti quibus contradicitur, 
apud Nicephorum vero CP, eum apocryphis, ratio 
est Jacuna manifesta Athanasiani codicis. Eam tu 
et ex contextu (acile agnosces, et per Nicephorum 
ac Anastasium complebis. 

« Ὁμιλίαι idem sunt alque κηρύγματα ot δια- 
λέξεις, collognia, sermones, pradicationes, disser- 
lationes, Epist. ad Jacobum, cap. 2; Epitom., num. 
145; Clementinorum τ, 20. » Hactenus Cotelerius. 

IIl. Verum quo plenius dignoscatur Clementino- 
rum auclor, simulque ín primis ab impia Ebionismi 
labe purgetur, qua ipsum fuisse inquinatum per- 
hibent nonnulli cum veterum tum recentiorum, 
operc pretium fuerit disquisitiones hac de rea 
viro docto perseriptas hic in medinm adducere, 
quas inspexisse studiosum leetorem baud poxnitebit. 
Sic igitur praestantissimi operis auctor (11): « Ho- 
miliarum οἱ Recognztionum Clementinarum tanta 
est similitudo, ut nonnullis unum et idem esse 
opus, sed non semel editum videatur. Hunc scri- 
ptorem circumeisum fuisse, οἱ Mosaico legis in ipsa 
religione Christiana observantem, nemini dubium 
esse arbitror. Nam cum in Recognitionibus tum in 
Homiliis Petrus plurimis in locis inducitur lustra- 
tiones Judaicas aut ipse usurpans, aul aliis preci- 
piens, nec cum ethnicis baptismo nondum initiatis 
comedens. Post epistolam Petri ad Jacobum, indu- 
Gitur Jacobus graviter sanciens, ut libri Praedicatio- 
num Petri, nisi fideli. cireumciso, nemini commit- 
tantur. 0106 Recognif. lib. iv, cap. 3; lib. v, eap. 
86, οἱ lib. vir, eap. 4, et homil. r, cap. 10; x, 
capp. 1 et 26; xi capp. 28, 29, 30, 31; xum, 
capp. 4 et 9. 

« αν hos libros Origenes (12): quod quidem 
eorum antiquitatem demonstrat, Scripti seculo se- 
cundo exeunte, ac post annum 170, si eorum pa- 
rensex Dardesane mutatus est, que ab Euse- 
bio(13) ex libro Bardesanis deprompta, totidem 
verbis leguntur lib. ix Rccognit., cap. 49. 
ipiphanius, qui bos libros Clementi omnino 
supposites non videbat, ab Ebionitus corruptos 
existimavit (14) ; eorumque perfidis manibus tribuit 


8 4, pagg. 250-254. 

(12) Origen., tom. IIl, in. Gen. Philocal. cap. 22, 
et ܐܐܐ‎ Μαι, xxvr, 6. 

(43) Euseb., Prep. evang., lib. vi, cap. 20. 

(14) Epiph., Har. xxx, αὶ 15. 


15 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBlA. 16 


quicunque parum congruere cum Clemenlis do- A nis Magi ratiocinatio, e Christianorum principiis 


ctrina videbantur. Cotelerius homilias Clementinas 
hwresis Ebionitiow notis signalas existimat, Tille- 
montius nullam ad rem utiles putat, nisi forte ad 
cognitionem Ebionitarum doctrini, Videtur eorum 
opinioni favere, quod sepe auctor Homiliarum, 
presertim vero homil. n, cap. 38, falsa veris per- 
mista fuisse in sacris Seripturis pronuntiat: quod 
quidem de Scripturis judicium Ebionitis usitatum 
et solemne fuit, ut recte observat Cotelerius. Sed 
cum ipse Philo de formatione Eve cx Adami costa 
pronuntiare non dubitet (15), Quod ea de re dictum 
est, fabulosum esse; licet bano temeritatem Ebio- 
nitarum propriam non fuissesed dudum ἃ Judaeis 
excogitalam, quo facilius Scripture loca quorum 
subabsurda species videbatur, expediront. Quan- 
quam fatendum est multo audacius et ineptius loqui 
auctorem Homiliarum, quam Pliilonem. Sed quod 
evidenter probat huno seriptorem, etsi circumcisus 
etlegis relinends studiosus fuit, minime tamen 
Ebionitam fuisse ; ea de Filio Dei in Homiliis et in 
liecognitionibus statuit, que ab Ebionitarum ha- 
resi prorsus abhorreant. 

« Nemo est qui non porspiciat immanem hujus 
scriptoris ab Ebionitis diserepantiam, si legat qua 
bomil. 1, cap. 7, a pseudo-Clemente narrantur, au- 
disso so Rom sub Tiberio, cum quidam publice 
clamaret: Viri Romani, audile: Filius Dei adest 
in Juda. Addit 88 his auditis moleste tulisse ne- 
minem ex tanta hominum multitudine, tam magno 
accepto nuntio dixisse : In Judeam proficiscar, ut 


petita, argumento est Christus ab eis, non ut sim- 
plicem hominem, qui Filius Dei nominetenus 
dicatur, sed ut ipsum Dei Filium, quiin hune 
mundum e calo venerit, adoratum fuisse. 

IV. « Duplicem Christi naturam demonstrant 
que Petrus huic Simonis argumenlo respondet 
homil xvm, cap. 13: Πρῶτον μὲν γὰρ δύναται ὁ 


λόγος εἰρῆσθαι πρὸς πάντας Ἰουδαίος, τοὺς 
πατέρα νομίζοντας εἶναι τοῦ Χριστοῦ τὸν Δαδίδ' 
καὶ αὐτὸν δὲ τὸν Χριστὸν Υἱὸν ὄντα, καὶ ܘܐ‎ 


Θεοῦ μὴ ἐγνωκέναι, AQ καὶ 
δεὶς ἔγνω τὸν Πατέρα: ἐπεὶ ἀντὶ τοῦ Θεοῦ, τὸν 
Δαδὶδ πάντες ἔλεγον. Τὸ δὲ ἐπάξαντα εἰπεῖν" Ὡς 
οὐδὲ τὸν Υἱόν ς οἴδεν" ἐπεὶ οὐκ 
ἤδεισαν. Καὶ τὸ εἰπεῖν: Οἷς ἂν βούληται ὁ ΥἹὸς 


οἰκείως εἴρηται" Ob- 


ἀποχαλύψαι: ὀρθῶς εἴρηται. Ὁ γὰρ ἀπ ἀρχῆς 
ὧν Υἱὸς, μόνος ὡρίσθη, ἵνα οἷς βούληται ἀπο- 
καλύψῃ. Enimvero primum potest. tesumonium. 


esse diclum. ad omnes Judgos, qui putabant patrem 
Chrisli esse Davidem, eos non cognovisse Christum. 
Filium (hominis), et. Filium Dei. Quare apte dictum. 
est, Nemo novit Patrem, quia pro Deo omnes Davi- 
dem dicebant. Et quod subjungit, Nec fiium quis 
novit, quis eum. Filium esse. nesciverunt, Et quod 
ait, Quibus voluerit Filius. revelare, recte habet. Qui 
enim ab initio Filius est, solus destinatus est, ut 
quibus cupit revelet, Accurata sane de Filii ieter- 
nitate, ejusque ex Patre generatione dispulatio, Dei 
et hominis Filius, ab initio Filius dicitur: et ut 
pateat quantum inier Patrem et creatorem, inter 


cognoscam, utrum isle hiec proferens vera loquatur ; 0 Filium et rem creatam intersit, Deum Judei qua- 


nempe ὅτι Υἱὸς Θεοῦ ἐπιδεδήμηχεν τῇ Ἰουδαίᾳ, 
« Filium Dei in. Judzam. advenisse. » Tanta admi- 
ratio ob nuntiatum Filii Dei in Judeam adventum, 
cum ejus praeexistentiam praeclare exprimit (nemo 
enim dixeril Isajam prophetam advenisse in Ju- 
deam), imn magnum aliquod mysterium animo 
observari demonstrat, quod a Socinianis et Arianis 
commentis longe diserepet. 

Cum hae Filii Dei notione mirifice quadrat 
quod verus Prophela (quo nomine Christum desi- 
gnat) visus esse Abrahe dicitur lib. 1 fecogn., cap. 
33. Similiter Mosi apparuisse narratur cap. 34. 
Quicunque verum sb eo non didicerunt, hi illud 
non invenisse et querentes obiisse dieunlur, homil. 


m, eap. 6 : Ὅσοι ποτὲ ἀλήθειαν γνῶναι ἐπεθύ- ἢ 


μησαν, παρὰ δὲ τούτου μαθεῖν αὐτὴν οὐκ εὐτύχη- 
σαν, μὴ εὐρόντες, ζητοῦντες ἐτελεύτησαν. 

Simon Magus homil. xv, eap. 4, ut probet 
Deum ante incognitum a Christo nuntiatum, his 
verbis utitui Nemo novit. Patrem, misi. Filius: 
ium addil: ἀπὸ 
αὐτοῦ παρουσίας, οἷς ἐδούλετο τὸν m 
λωπτεν. « δὲ ergo qui advenit, ipse Fi- 
Hus erat, post. suum. adventum, quibus voluil, eum. 
qui cunctis. incognilus erat, revelavit. » Hec Simo- 


οὖν αὐτὸς υἱὸς ἣν ὁ 


ἵν ἄγνω- 


στον ἀπ’ 


tenus Patrem Christi, ignorasse dicuntur, quamvis 
eum ut creatorem omnium probe novissent. 

«Multa in eamdem sententiam libri Recogni- 
tionum suppeditant. Lib. 1, cap. 45. hec leguntur: 
Cum esset. Filius Dei et initium. omnium, factus est. 
homo. Et cap. 09: Nolife putare nos duos ingenitos 
dicere Deos, aut unum divisum esse in duos, vel, 
sicul impüi dicunt, eumdem masculum et [feminam 
sui effectum; sed Filium. Dei unigenitum. dicimus, 
mon ex ülio initio, sed ex ipso ineffabiliter natum. 
Similiter etiam. de Paracleto. dicimus. EL lib. in, 
cap 48: Noster autem. Magister, qui est Filius Dot 
δὲ hominis, manifeste bonus est: quod autem vere 
si Filius, quibus oportuit dictum est οἱ dicetur. Hinc 
cap. 2 ejosdem libri indignatur Simon, Deo Filium 
attribui tanquam. animali, 

V. Omnia a Filio creata esse, multis locis con- 
firmatur : 
κοσµήσαντος, aib Petrus, 
τὸ ᾧ βούλεται ἀποναλύψαι τὸν ἔν ἀποῤῥήτοις 
Πατέρα. Ad Filium eli εἰ lerre consitutorem. 
spectat revelare. cui vull ipsius Patrem. in abscon- 
ditis posilum. Et homil. xvi eap. 11 et 19, ob- 
jieienti Simoni duos esse ereatores, eo quod dixe- 
rit Deus, Faciamus, sic respondet Petrus: Εἷς 


Υἱοῦ ἔστιν τοῦ οὐρανὸν καὶ γῆν δια- 
homil. xvm, cap. 6, 


(15) Philo, *ib. ix Leg. Allegor., tom. 1, pag. 70, edit. Londin. 1742. 


17 


ἔστιν ὁ 
ϑρωπον. 
ἀεὶ σὺ 


τῇ αὐτοῦ σορίᾳ εἰπών 
Ἢ δὲ σοφίᾳ, ὥσπερ ἰδίῳ πνεύματ 
(αιρεν.. Ἕνωται μὲν ὡς ψυχὴ τῷ 
ἐχτείνεται δὲ χεὶρ 
τὸ πᾶν. Unus est qui Sapientüe sue dixit: Facia- 
mus hominem. Huic vero Sapienlim tanquam  pro- 
prio spiritui semper ipse congaudebat. Unila. quidem 
est Deo, ut anima: ab eo aulem. extenditur μὲ 8 
mus, universitatem. producens. Minc im bis verbis 
homil xr, cap. 22: Τὸ πνεῦμα ἀπὸ τοῦ τὰ ὅλα 
πεποιηκότος Θεοῦ ἣν τῆς 8 

ἔχει, legendum puto ἐκτάσεως Spiritus α΄ Deo 
qui omnia fecit, initium habet. extensionis. Aqua per 
Uuigenitum íaeta dicitur lib. vi Recogn., cap. 8- 
Vide cap. 7 ejusdem libri, et capp. 34 et 40, 
lib. vir. Ex quibus ratet pseudo-Clementem» 
quamvis multis Judaismi reliquiis implicatus 
esset, idem tamen ac Οίνος scriptores eccle- 
siasticos de mundi per Filium creatione sensisse ; 
contra quam placet Socinianis, qui hane doctrinam, 
Christianis cireumcisis penitus ignotam, ἃ philo- 
sophis religionem amplectentibus inductam fin- 
gunt. 

« Multis aliis rebus declaratur hujus scriptoris 
cum Catholieis verborum et sententiarum simili- 
tudo. Omnia nosse dicitur Christus homil. vir, 
cap. 21. Solus animas illuminare posse, solus ve- 
ritatem retegere, homil. m, cap. 4. Solus Patrem 
immutabiliter videre, hom. xvn, cap, 16. Τὸ γὰρ 
ἀτρέπτως Πατέρα ἰδεῖν Υἱοῦ μόνου ἐστίν. Nam Ρα- 
trem ummutabliter videre, solius. ΕἸ es. Ea- 
dem habent libri Recognitionum, prosertim lib. v, 
cap. 10, ubi haec legimus: Ilic ergo est verus Pro- 
pheta, qui in Judza nobis apparuit, ut. audi. s 
qui sfans publice sola jussione faciebat ceos. videre, 
surdos audire ; fugabat demones, agris. sanitatem 
reddebal, et. mortuis vilam. Cumque nihil ei esset 
dmpossibile, etum. cogitationes hominum | pervidebat : 
quod nulli est possibile, nisi soli Deo. 

« Nequeetiam illud prineipium pretermittendum 
est quod huic scriplori cum ceteris. scriptoribus 
ecclesiasticis commune est: deos coli non licere, 
etiamsi summi et omnipotentis Dei ministri dican- 
tur; sed soli Patri, et Filio et Spiritui sancto hunc 
honorem deferendum : in quo quidem insaniz no- 
iam effugere non potest, si Filium et Spiritum 


, αὐτὸ. 


ἀπ᾽ αὐτοῦ, ὡς Ῥη μιουργοῦσα 


τὴν ἀρ ἄσεως 


6 


CLEMENTINA. — PROOEMIA. 


Ποιήσωμεν ἂν - A justus. Unum et eumdem cultum sanctissima Tri- 


18 


nitati adhiberi docent, quz leguntur homil. mr, 
Σοῦ γάρ ἔστιν δόξα αἰώνιος, ὕμνος, 
Pip καὶ ἀγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς σύμ- 
παντας αἰῶνας, ᾿Αμήν. Ad te. enim pertinet. elerna. 
gloria, laus, Paíri et Filio et. Spiritui. sancto, in 
omnia savcula. Amen. Hino homil. 1x, cap. 23, bap- 
iismus administrari dieitur : Τρισμακαρίᾳ ἔπονο- 
µασίᾳ, « Ter beafa invocatione : » quod de tribus 
Personis intelligendum patet ex his verbis lib. ¥ 
Recoqnit., cap. 63 : Ad ultimum autem, inquit. Pe- 
irus, admonui eos, ut priusquam. progrederemur ad 
gentes pra dicare eis agnitionem Dei Patris, ipsi re- 
conciliarentur Deo suscipientes Filium ejus. Aliter 
enim nullo molo eos ostendi posse. salwari, misi per 
Spiritus sancti gratiam trinze invocationts dilui pap- 
tismate properarent. 

VL «Ibidem Jesus vocatur Christus cternus. 
Quod ut intelligatur, quam vim et sentenliam ha- 
beat, observandum est ita Jesum vocari, ut oppo- 
natur Simoni qui se Christum et Stantem dictita- 
bat. Αντὶ τοῦ ὄντως Χριστοῦ ἡμῶν ἑαυτὸν ἀνα- 
χορεύει. « Pro vero Christo mostro se ipsum pre- 
dicat, » inquit Aquila homil, it, cap. Porro eo 
nomine majorem se mundi creatore, ibidem decla- 
rat. Cap. 24, sic querenti. Dositheo : Die mihi, si 
lues Stans, uLadorem. [e ; respondet Simon: Ego 
sun. ; et slatim Dositheus cecidit; et adoravit eum. 
Nicetas cap. 28, sic eumdem Simonem alloquitur : 
Deus esse non potes : time eum, qui vere Deus. est. 
Similiter adoratur Simon, lib. ܐ‎ Recojnit., cap. 1. 
In eodem libro, eap. 45, per ridiculum vocatur in- 
corruptibilis Deus. Non dubium ergo quin pseudo- 
Glemens, cum Jesum verum et lernum Christum 
esse contendit, orinia ei tribuat que sibi Simon 
per summum nefas arrogabat. 

« Non dissirnulandum est non nulla his in libris 
occurrere que de Christo dicta minus commode, 
et Rufino visa sunt Eunomii commentis simillima, 
et Epiphanium adduxerunt, ut Ebionitis a quibus 
hos libros inlerpolatos putabat, sententiam Ariane 
gemellam affingeret contra totius antiquitatis testi- 
monium, imo contra suum ipsius, qui Christum 
ab Ebionitis simplicem hominem haberi declarat. 
Sed cum heo imitati sint. Origenes, Methodius et 
Lactantius, erit tempus dehis agendi magis oppor- 


sanctum in rebuscreatis numerabat. Primum docet Ὦ tunum, cum solvondis sanctorum Patrum diffici- 


homil. x, cap. 15 et 16, et Recogn. lib. v, cap. 19. 
Alterum mulis locis testatur. De cultu Palris et 
Filii sio loquitur Petrus lib. x Recognil cap. 47: 
Quid enim est in quo adversari. przdicationi nostrae 
quis debeat Ὁ aut in quo conira. vert honestique fidem. 
sermo pradicationis nostrae deprehenditur? qui dicit 
honorandum esse Deum et Patrem omnium. condito- 
rem, ejusque Filium qui solus eum et voluntatem ejus 
movit, cuique soli de omnibus credendum est qua 
praecepit : solus enim est. lex οἱ legislator el judex 


AT. 


(46) Justin., Dial. EN 
, ad August. 


(17) Hieron., Epist. S 


lioribus locis operam dabimus. 

« Ex bis autem quie attulimus, facile perspicitur 
huno scriptorem non modo nihil habere quod Ebio- 
nitarum errorem redoleat, sed etiam de Filii eter- 
nitate, omnipolentia et vera ex Patre generatione 
recle sentire.Quare qu de Nazareis Justinus (16), 
llierongmus (17) et Augustinus (18) testantur, eos 
nimirum Filii divinitatem agnovisse; ea quis in 
dubium revocet, cum et tantis auctoribus nitantur, 
etin scriptore legis observationem audacter do- 


(18) August., lib. De hares. 


19 8. CLEMENTIS I HOM. PONT. OPERA ΡΌΒΙΑ. 20 


cente et predicante, conceptis verbis legantnr? A — Ceterum Cotelei 


Preterlegis observationem et fidum in Ghristum 
Deum, illad etiam huie scriptori cum  Nazarwis 
commune est, quod Phariseos aeriter interdum 
insectatur, ut homil, x1, capp. 28 et 29 et Recognit. 
lib. 1, cap. 54. » Huc usque doctissimus Maranus. 

ΥΠ. Unum tamen est, quod hie moneamus. Ni- 
mirum, sub harum disquisitionum initium opi- 
natus est V. C. Aecognitionum et Homiliarum unum 
οἱ idem opus esse, sed non semel! editum, quod 
pridem insinuaverat Colelerius ac post annum {70 
litteris traditum, Verum antequam hec describe- 
remus, de Recognitionibus jam fuerat nobis de- 
monstratum, illas demum scripto non fuisse con- 
signatas ante annum 216. Clemenlinorum autem. 
auctorem eirca annum Christi 250 floruisse, eum 
Joanne Millio existimabamus, qui ejus. Homilias 


i editionem typis excudendam 
curavimns. Notis Ootelerianis ea passim intexui- 
musqua animadvertit eruditus Davisius, ad textum 
potissimum emendandum comparata: paucula 
etiam ex JoanneClerico adjecimus: utraque vero 
ex iterata Palrum Apostolicorum editione Amsta- 
lodamensi desumpsimus. Epistolo sub Clementis 
nomine Jacobo inseripte Greeum exemplar etiti- 
mus inter daüplicem versionem, alteram Rufini, 
alieram Coterii: eique preterea nonnullas doc- 
lissimi Coutenlii adnotationes ex ejus Epistolis 
Romanorum pontificum subjecimus : qui et. illud 
observat (20), eamdem Epistolam, postquam a Ru- 
fino Latinitate donata est, quibusdam untiquis Ca- 
nonum eollectionibus insertam fuisse, line haud 
miratur, illam anno 441 a concilio Vasensi 1, 
can. 16, ac subinde a Nicolao I, Joanne VIII, aliis- 


editas fuisse censet (19) subidem lempus quo suam 
Harmoniam perscribebat Ammonius Alexandrinus. 


(49) Mill., Prolegorn, ad N. T. Gr., 8 670. 
(20) Coutant., Append. ad Epist. Rom. pontif., p. 5, 86. 


que Clementis nomine fuisse laudatam: qua qui- 
dem in re adnotanta. praivorat Cotelerius. 


CLEMENTIS ROMANI 


QU/£ FERUNTUR 


HOMILUE VIGINTI 


NUNG PRIMUM INTEGRE. 


Textum ad codicem Ottobonianum constituit, versionem — Cotelerii passim correxit, eam- 


que absolvit, seleetas virorum doctorum notas suasque subjunxit Albertus Rud. Max. 
DnzsskL, phil. D*. 


(COTTING/E, SUMPTIBUS LIBRARI& ΡΙΕΤΕΠΙΟΠΙΑΝΑΕ, MDCCOLIIL, 11-80.) 


LECTURIS S. 


Duo praslanti doctrina. viri, J. B. Cotelerius et J. Clericus, in Homilis, quae Clementis Romani nomine 
circumferuntur, edendis, comptures. in üsdem emendatis atque interpreiandis tanta cum diligentia ac laude 
versati sunt, ut multorum. judicio aliis, quod. agerent, reliquisse viderentur aut paucum aut nihil, Verum- 
enimvero, qui ila statuerunt, haud mediocriter errant. Nam quicunque illorum libros excussit. accuratius, 
quantum, iis perfectionem, quam in hoc genere expelimus, desit, facile. animadvertat. Ex nova quoque, 
quie vehementer. dsiderabatur, Schweglert editione id satis superque probari patet. Adhuc haze erant. Ac. illi 
quidem, quid unius. tantum codicis. supellectile et auctoritate ingenium arsque eritiqua elficere posset, non 
absque successu ostenderunt. Itaque cum vel. post tot tantasque virceum. doctorum. elucubrationes atque com- 
mentationes scriptoris nostri ratio etiam lunc ea esset, ut in primis ejus. textus. restitutione in integrum ege- 
ret, δὲ 6 fonte haurire vellemus limpidiori puriorique, factum est τοὶ auxilium inveniretur et eo, quo Colelerius 
usus est, validius, eL cujusvis. judicii critici acumtne superius. Yam Graecos Vatican bibliotheca | codices 
perlustranti mihi contigit, ut quindecim. abhine annis in ms. inciderem non. solum. Parisino libro, cui, qua 
hactenus Homiliarum innotuerant, debemus, longe. prastantius, verum. etiam inlegrius, quippe. quod εἰ za- 
rum partem lam diu frustra. requisitam praberet. Ac fuit juidem, cum mihi quoque t;mpus, qua feliciter 
inveneram, dine elaborandi propitius concessum fore arbitrarer, sí infinitus labor. criticus. scriytis Patrum 
apostolicorum emendandis a me susceptus. Tequtescendi inilium concessisset. Quam spem grave infortunium 
fefellit, Nam medici cujusdam. Monacensis. incuria atque. inscilia allero oculo captus, altero. debilitatus, 


21 CLEMENTINA. — PROOEMIA. 22 


quantum valetudinis viriumque superevat, ad ea contuli, qui majoris momenti mihi erant. absolvenda. atque 
perficienda. Quo facto ad Clemenlem Romanum reversus jam in limine cognovi, ob recentiorum librorum, qui 
in auxilium vocandi essent, Roma penuriam, justis hominum transalpinorum desideriis me non ila satisfa- 
cturum esse, ut in. summa faciendi voluntate erat et alioqui fieri. potuisset. Haze. similiaque cwn reputarem, 
timens ne quid indignum hac etate mihi cxeideret,eo fere ventum est,ut a Clemente Romano evulgando desiste- 
rem.Attamen amicis, ne inventa mihi oblivione denuo sepelirentur iterum iterumque adhortantibus tandem cen- 
sui esse cedendum. Jam enim persuasum mihi est, quee Homilis critica adminicula tum e codice reperto,tum. 
ex editione principe attuli, sí partem. hactenus ineditam alas, coram iis, penes quos hujus. vei judicium est, 
mquiparare ea posse quanlis notulis ezplanaloriis adhue indigere videantur. Ac mentione editionis principis 
facta. non salis mirari possum, quomodo Schwehleri diligentiam et. sagacitatem summa necessitas. effugerit, 
eam vel accuratissime revisendi, quo vulneribus in tribus. 1. Clerici edd. an. 1098, 1700, 1724 lextui ejus 
dn[lictis medela afferretur. Istie nimirum — sileo levioris momenti menta — multa voces omissz, plures con- 
tra. Paris. libri auctoritatem sine ulla causa tacile utate, plurima perperam corrupt. Qus quidem paucis 
exceptis non. solum a, novissimo editore repetila, sed nova errorum congerie aucta sunt.Is enim Clerici recen- 
sionem textum editionis pr. geuuinum putans centies. Cotelerio hanc illamve lectionem seu bonam seu pravam 
affinzit, de qua itle ne somniare quidem ausus est. Taceo. reliqua, quz ab aliis intelligi malo, quam à me 
dici. Ne multa : en tibi recensionem. Homiliarum. prioribus ܘ‎ integritatem. spectas, omnibus 
numeris absolutam. Neque vero illa, quae nowe huic editioni ornamento est, glorior inlegrilate : alius quoque 
invenire poluiseet, quz mihi invenire contingit, quamvis ad unwm omnes ea adhuc practerierint.Atqui ea hu- 
manz vilze conditio est, ut pluries negetur, quin eo aliquis. quesitum eat quo. lubentissime velil, secundum 
Graecum illud : 


Οὐ παντὸς ἀνδρὸς ἐς Εόρινθὸν ἐσθ᾽ ὁ πλοῦς. 


Scripsi Roma Kal. Jul. 1852. 


CLEMENTIS ROMANI HOMILIARUM CODICES MS8. 


1. In Defenstone pro. Canonibus apostolorum et. Epistolis pontificum. Franciscus Turrianus e ms.quo- 
dam Greca citat, quie in Clementis R. Homiliis reperiuntur. Alia Melaphrasten olent, alia ad Ottobo- 
niani lectionem aut prope accedunt, aut nihil ab ea differunt. Nihilosecius prorsus aliud est ac nostrum 
et Parisinum.Id satis unus ille locus probat in epistola Turriani ad Hosium cardinalem allatus,quem hic 
habes in Ilom. xvi, 15. 

2. « Cotelsrius exemplar suum accurate, iuo religiose, ne litterula quidem mutata, descripsit ex eo 
codice Homiliarum, qui unus, quantum sciam, temporis injurias pertulit, Parisiensi Hegio 1048 (nuno 
1196, si recte auguror ex Catal. cod. mss. Bibl. Reg. Par. 1740, tom. II, in quem numeri Coteleriani 
non conveniunt). In subsidium adhibuit Clemenlinam Epitomen, quam et ipsam e cod, Reg. 8 descri- 
píam in opere suo, primus post Turnebum, publici juris fecit, Preterea excussit codd, Reg. 448 οἱ 804, 
qui continens eamdem Epitomen, se paulo auctiorem ex Homiliarum fragmentis (cf. que adnotavimus 
δὰ 11, 5 (infra, col. 98] εἰ 333,18 [col. 295]. [is subsidiis Gotelerius ita usus est,ut haud pauca codicis sui 
menda in margine editionis suxe posset emendare.» Ita Schweglerus in Prefatione, Ego quidem dubilo 
num Cotelerius in describendo codice Paris. ubivis ille fide atque religione usus fuerit, qua in hoc ge- 
nere opus est: id quod ex multis locis cum nostro ejusdem farnilie inanuseripto accurale collatis luce 
clarius apparet. Codex Paris. quanquam in fronte exhibet : Βίθλος ἔχουσα ὁμιλίας διαφόρους ἀπὸ φωνῆς 
τοῦ ἁγίου Πέτρου τοῦ ἀποστόλου, συγγραφεῖσα ὑπὸ τοῦ ἀγίου Κλήμεντα, ἡ λεγομένη Κλημέντια, 
πουτέστιν Κλήμεντος συγγράμματα, Περιέχει δὲ ἡ αὐτὴ βέλος τάδε’ προλόγους τρεῖς, ὁμιλίας εἴκοσι, 
mutilus tamen desinit in Bom. xix, 14. 

3. Codex ms. qui ad novam Homiliarum editionem confieiendam eriticucà. penum mihi aperuit vel 
uberrimum, earumque finem hucusque desidoratuin unicus largitur, ad eam pertinet Vaticane biblio- 
teca parlem, quie Ottoboniana nominalur. Charlaceus est, forme quarte, insigniturque numcro 443. 
Exaretus esse videtur ineunte sec. xiv, nitida quidem Greca manu, sed ob inusitatas siglas, quibus 
vtitur, passim ambigua et subobscura, nee ubique facili lecta. Quamlibel paginam, sí tituli occurrunt 
nulli,versus viginti septem explent.In primo Gudicis folio albo appositus legitur numerus 443 ; in sequenti: 


Clemens Romanus de Peregrinationibus S. Petri fol. 2. 
Ejusdem Clementis Peregrinationum Epitome fol, 164. 
Gregorii Nysseni oratio in illud Pruli : Cum aubjecta fuerint. 
illi omnia, tunc et ipse filius, etc., fol. 235. 


P. 


x 
19, 


23 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 24 


1n utraque pagína subsequentis folii numerum 1 in fronte ferentis exstat fragmentum Clementinorum 
proemii, quod incipit ܐ‎ Αὐτοὺς φρονιμώτερον ἐπιχειροῦσιν desinitque in vbb. ἄλλῳ οἷῳδήποτε, Hoc fra- 
gmentum alia manu, eaque sec. xv exaratum et aliunde excisum puto. Jam invenitur alterum folium 
album numerocarens.In olio, quod sequitur numero 2 distinctio,cam previa inscriptione incipit Epistola 
Petri ad Jacobum data, cui reliqua Clementina annectuntur.Quo occurunt inscriptiones itidemque littera: 
initiales Homiliarum sieuti quorumdam commatum minio rubro picto sunt. Singularum Homiliarum 
numerus Grecis litteris exprimitur, tertia excepta et decima, ubi est ὁμιλία τρίτη οἱ ὁμιλία δεκάτη, (Cfr. 
specimen scripture ligno incisum in tabula infra annexa.) Ad oram codicis quamplurima gloss prima 
manu conseriptz apparent, nullius quidem momenti, si paucas excipias. Adnotavi quz utiles esse po- 
iuerunt. Pluris faeiendz sunt conjeclurz manu recentiori margini distincto charactere apposite. Habes 
quoque ad oram notulas rubras : καν α΄ usquo ad. καν t, easque prima manu tam indistincte tamque 
inepte conscriptas, ut nullibi cum textu quadrent. Prima invenitur inilio Epistole Clementis ad Jaco- 
bum ex adverso, ultima in margine hom. I, 6, sub finem. Nullas capitum sectiones. Orthographia haud 
Faro 80108 : κρίττονα, κυδερνύτης, γυμνιτεύοντες, θεώτητι, Ἰνομόνως, πείσθεσθαι, ἐπίστηται, ὑποργεῖν p. 
ὑπουργεῖν, αἱρῶν p. ἐρῶν, καινόν p. κενόν, ὑφέξιν p. ὑφέξειν, λοιποῦν p. λυποῦν, ηὐχαρίστησα, p. ηὐχαρίστησα, 
φενορωθείς p. φρενωθείς, ἄδει p. ἄδῃ. Maltas, que» etiam in boc codice roperiuntor, lacunas uncis criticis 
inclusi conjectandoque explevi. 


LITTER/E EXPLICAT/E. 


0, Ott. — Codex Ottobonianus 443. 

C, Ci — Cotelerius. Cotelerii (Ed. Lut. Paris 4672.) 

D, — Davisius. 

GI — Qlericus (Ed. Amsteledami 1764.) 

5. Si — Schweglerus Schwegleri (Ed. Stuttgartios 1847.) 


25 CLEMENTINA. — EPISTOLA PETRI AD JACOBUM. 26 


CLEMENTIS ROMANI 


οὔ FERUNTUR 


HOMILLE VIGINTI. 


1-3 EHIZTOAH ΜΕΤΡΟΥ ΠΡΟΣ IAKOBON 1, 4 EPISTOLA PETRI AD JACOBUM (21). 

ΠΕΤΡΟΣ ΙΑΚΩΒΩ, τῷ κυρίῳ καὶ ἐπισκόπῳ τῆς —— PETRUS JACOBO, domino et sancte Ecclesi 
ἁγίας Ἐκκλησίας, ὑπὸ τοῦ τῶν ὅλων Πατρὸς, διὰ — episcopo, ab omnium rerum Patre, per Jesum 
Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰρήνη εἴη πάντοτε 3. Christum, pax sit perpetuo. 
pov, εἷς τὸ κοινῇ πᾶσιν ἡμῖν —— L Cum sciam te, frater mi, ad id quod commu- 
συμφέρον σπεύδοντα προθύμως, ἀξιῶ καὶ δέομαι, τῶν — niler omnibus nobis conducit, alaeriter festinare, 
ἐμῶν κηρυγμάτων ἃς ἔπεμψά σοι βίθλους μηδ Togo et precor, αἱ mearum predicationum quos ad 
ἀπὸ τῶν ἐθνῶν μεταδοῦναι μήτε ὁμοφύλῳ πρὸ te misi libros nulli ex gentilibus tradas, neque etiam. 
tribuli, ante experimentum : sed si quis probatus et 
τὴν ἀγωγὴν παραδοῦναι, καθ ἣν καὶ τοῖς Ἑδδομήν dignus repertus fuerit, tuno ipsi tradas; secundum 
ὁ Μωύσῆς παρέδωκε τοῖς τὴν καθέδραν αὐτοῦ maps» — eum modum, juxta quem Moyses Sepiuaginta viris 
ληφόσιν. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ καρπὸς τῆς ἀσφαλείας μὲ- — cathedre suc successoribus tradidit. Idcireo enim 
χρι τοῦ δεῦρο φαίνεται, Τὸν γὰρ αὐτὸν οἱ πανταχῇ  cautionis fructus in hunc usque diem apparet. 
ὁμοεθνεῖς 3 τῆς μοναρχίας καὶ πολιτείας φυλάσσουσι; — Eamdem quippe de unitate Dei δὲ de vito inslitu- 
κανόνα, κατὰ μηδένα τρόπον ἄλλως φρονεῖν ἢ τῶν — tione normam observant omnes ubicunque sint ojus 
εἰς * 4 πολλὰ νευουσῶν Γραφῶν ἐξοδευθῆναι δυνηθέν- p nationis homines; nec ullo modo possunt aliter 
τες, Κατὰ γὰρ τὸν παραδοθέντα αὐτοῖς κανόνα τὰ — sentire, aut abripi extra viam Scripturarum, quie 
τῶν Τραφῶν ἀσύμφωνα ὃ πειρῶνται µεταῤῥυθμίζειν, — multa innuunt. Nam secundum traditam ipsis re- 
εἰ δή τις τυχὸν μὴ εἰδὼς τὰς παραδόσεις ναρκᾷ πρὸς 5 — gulam Scripturarum dissona nituntur reformare, si 
τὰς τῶν προφητῶν πολυσήµους φωνάς" οὔ ἕνεκεν οὐ- — quis forte ignarus Lraditionum ad prophelarum va- 


ἀλλ᾽ ἐάν τις δοκιμασθεὶς ἄξιος εὑρεθῇ, τότε αὖτ 


δεν) διδάσκειν ἐπιτρέπουσιν, ἐὰν μὴ πρότερον μάθῃ 7 — ria significantes voces obtorpeseit. Propter quad 

πῶς δεῖ ταῖς Γραφαῖς χρῆσθαι" διὰ τοῦτο παρ αὐ- — nemini docere permittunt, nisi prius quo paelo 

τοῖς εἰς Θεὸς, εἷς νόμος, µία ἐλπίς. Scripturis sit utendum didicerit. Ideo apud illos 
est unus Deus, una lex, spes una. 

IL Ἵνα γοῦν ὃ τὸ ὅμοιον καὶ παρ ἡμῖν Ὕνηται > lI. Quo igitur simili modo apud nos flat ac illis 


τοῖς Ἑθδομήκουτα, ἡμῶν ἀδελφοῖς τὰς βίθλους pov — Septuaginta, nostris fratribus libros predicationum 
τῶν κηρογµάτων δὸς μετὰ τοῦ ὁμοίου τῆς ἀγωγῆς — mearum paricum ratione mysterii trade, ut. in- 
μυστηρίου, ἢ καὶ τοὺς βουλομένους τὸ τῆς διδα- — siruant eos qui suscipere munus doctrinz volunt. 
σκαλίας ἀναδέξασθαι µέρος ἐφοδιάζωσι 396 ἐπεὶ ἐὰν — Quandoquidem si ila non Πέ, veritatis sermo noster 


VARUE LECTIONES 


Ὁ In Homiliarum codice Bibliothecz Oltoboniane ceque atque in e 
bitur : Περὶ τοῦ μὴ ἐκδιδόναι τὰ συντάγματα αὐτοῦ τιν: τῶν ἀπὸ τῶν ἐβνικῶν διὰ τοὺς παρατηροῦντας, nisi quod 
in cod.  πχραποιοῦντας. 3 εἰρήνη εἴη dedi οκ conjectura, ἐν εἰρήνῃ C, ἐν εἰρήνη (sic) εἴη O. Cfr. Ep. Clem. 
ad Jacobum salut. ὃ Lectionem ὁμοεθνεῖς erui accentu duce ex Ὁ. Exstat etin var. lect. ap. Turrianum 
Pro epistolis pontificum v. 1, v, 23. De Turriani codice vide, quie Colelerius notavit in judicio de Glemen- 
tinorum opere. ὁμόεθνοι idem. * ἢ τῶν εἰς conjectura librarii in marg. Ὁ, ὑπὸ τῶν id in textu cum ϐ, 
5΄᾿Ασύμϕωνα 0, ex conject., σύµφωνα id. in textu, ut Ὁ. ὁ πρό O. 1 μάθο! C, minus recle. Qui medio 
&vo codd. descripserunt, ad unum omnes iolacismum sequentes ideoque o: diphthongum eodem modo 
pronuntiantes ac vocalem :,conjunctivo cum operativo perperam misto locos numero fere innumerabiles 
Corruperunt, 3 γοῦν accessit ex O οἱ Turr. Deinde C post ἡμῶν ἀδελφοῖς comma ponit, totumque. locum 
ita vertit : Quo igitur simili modo apud nos fiat nostris. fratribus, ac. illis Septuaginta. S verba illa traxit 
ad membrum segnem; In O post ἀδελφοῖς commate non distinguitur, neque ante ἡμῶν 3 ἵνα O c. Turr. 
et var, leot. ap. ὦ, in eu]. textu deest. 10 ἐφοδιάζειν, ἐφοδιάζωσι C Ὁ. Importunum illud ἐφοδιάζειν vi- 
detur in textum irrepsisse e margine, ubi notatum fuerat a non incurioso lectore, tanquam insigne 
verbum. Cfr. hom. II, 38 C. 


d.Cotelerii prior prosemii pars inscri- 


VARIORUM NOTA. 


(21) Epist. Petri ad Jacobum. Recte observat Pho- — seriptis, et ad. Jacobum postulantem mis: 
lius Epistolam Petriad Jacobum pertinere non posse — vero superiore postorior est, nee de postulatione Ja- 
8d Opus cujus initium sit, Ἐγὼ Κλήμης, sive quod — cobi mentionem facit, sed peream Jacobus monetur, 
Clementis nomen praferai. Ego vero existimo pra- 
sentem epistolam aliam esse ab illa Photio memo- 
rata, quoniam illa erat de actibus Petri, a Petro ipso 


27 8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 28 


multas in opiniones di 
sim oropheta scio, sed quod jam initium mali ipsius 
viderim. Siquidem nonnulli ex gentibus legalem 
meam rejecerunt predicationem, inimici hominis 
legi contrariam quamdam et nugacem doctrin 
amploxi, Atque hiec superstite me tentaverun ali. 
qui variis interpretationibus verba mea transfor- 
mare,ad eversionem legis; quasi ego etiam ita 
sentiam, non &udeam tamen libere profiteri : quod 
Bbsit! Id enim repugnare est Dei legi, a Moyse pro- 
late, et a Domino nostro testimonium habenti de 
perpetua sua duratione : quoniam sie dixit: Celum 
et terra. transibunt : iota. unum aut. unus. apex non 
prateribit a lege (a). Illud autem dixit, ut omnia eve- 
mirent. At illi nescio quo modo sensum meum com- 
pertum habentes, que ex me audierunt verba, me- 
lius me qui ea locntus eum, aggrediuntur interpre- 
tari; dicontes iis quos instituunt, id esse senten- 
tiam meam, quod ego. ne quidem cogitavi. Si au- 
tem me adhuc vivo talia ementiri audent, quanto 
magis post me idem audebunt. facere, qui post me 
erunt? 


τολμῶσι καταψεύδεσβαι, πόσῳ γε μᾶλλον μετ᾽ ἐμὲ ποιεῖν 


ΠΠ. Ne igitur quid hujusmodi contingat, ea pro- 
pter oravi et deprecatus sum, mearum predicatio- 
num quz ad te misi volamina nemini ante perieu- 
lum faetum tradas, neque Lribuli, neque alienigena ; 
verum si quis post probationem dignus repertus 
fuerit, tunc ipsi ex instilutione Moysis concedas, 
juxta quam Septuaginta viris qui eathodram illius 
exceperunt, dedit: ut sie fidem servent et ubiquo 
veritatis canonem tradant, euncta interpretati ad 
tradilionem nostram, et ne ipsi ab imperitia pertra- 
cti, ab animi conjeoluris in errorem inducti, alios 
in eamdem perditionis foveam adducant. Et qui- 
dem qui mihi videbaaLur, pulchre tibi signifieavi : 
quod vero tibi placebit, Domine mi, decenter ex- 
sequere. Vale. 


CONTESTATIO PRO 118 QUI LIBRUM ACCIPIUNT. 

I. Itaque Jacobus, lecta epistola, convocavit pre- 
sbyleros, eumque illis legisset, ait : necessario et 
congruenter de veritate stabilienda noster admonuit 
Petrus, ut priedicationum suarum nobis. missos li- 
bros nemini temere concedamus, lantum viro bono 


(a) Marc. xim, 31 ; Matth. v, 18. 


detur. Porro illud non quasi A μὴ οὔ 


γένηται, εἰς πολλὰς γνώμας ὁ τῆς ἀλη- 
θείας ἡμῶν διαι 
gums ὧν d 


ήσεται λόγος. Τοῦτο δὲ οὐχ ὡς 
ταμαι ἀλλ’ ἤδη αὖτ 


ἔμασαν sl popa (92), τοῦ ἐχθροῦ 
ἀνθρώπου ἄνομόν τινα wal φλυαρώδη προσηκάµενοι 

Ὁ ταῦτα ἔτι pao πε εχείρη- 
Dose τισὶν ἑρμηνείαις τοὺς ἐμοὺς λό- 
σχηματίζειν, elg τὴν τοῦ νόµου κατάλυσιν" 
ܐ‎ ἐμοῦ & αὐτοῦ οὕτω μὲν φρονοῦντος, μὴ ἐκ παῤ- 
ηρύσσοντος: ὅπερ ἀπείη. Τὸ γὰρ τοιοῦτο 
οὔ νόμῳ τῷ διὰ Μωύ- 
ὕ Κυρίου ἡμῶν μαρτυρη- 
τοῦ διαμονῆς, ἐπεὶ οὕτως εἴ- 
Ὃ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται - 


ἑπσίας δὲ 


πὸ 


ῥηθέντι κ 
ντι περὶ τῆς ἀϊδίου 


ἰῶτα ἓν 


ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου, Το 


δὲ εἴρηκεν, ἵνα τὰ πάντα γίνηται, ΟἹ δὲ οὐκ οἶδα πῶς 


σι, οὓς ἤκουσαν ἐξ ἐμοῦ 
λόγους, ἐμοῦ τοῦ εἰπόντος αὐτοὺς φρονιμώτερον, ἔπι- 
χειροῦσιν ἕρμηνε 


τὸν ἐμὸν νοῦν ἐπχγγελλό 


ὑειν 13, λέγοντες τοῖς Un αὐτῶν κατ- 


ἡχου μένοις, τοῦτο εἶναι τὸ ἐμὸν φρόνημα, ὃ ἐγὼ 
οὐδὲ 14 ἐνεθυμήθην. Εἰ δὲ ἐμοῦ ἔτι περιόντος τοιαῦτα 
οἱ 15 μετ᾽ ἐμὲ τολμήσουσιν ; 

ΤΠ, Ἵνα οὖν μὴ τοιοῦτόν τι γένηται, τούτου ἕνεκα 
ἠξίωσα καὶ ἐδεήθην, τῶν ἐμῶν κηρυγμάτων ἃς ἔπεμ- 
dà :ܘܘ‎ βίδλους μηδενὶ μεταδοῦναι, μήτε ὁμοφύλῳ, 
μήτε ἀλλοφύλῳ, πρὸ πείρας, ἀλλ᾽ ἐάν τις δοχιμασθεὶς 
ἄξιος εὑρεβῇ, τότε αὐτῷ κατὰ τὴν Μωύσέως 15 byo- 
γὴν παραδοῦναι, καθ ἣν τοῖς Ἑθδομήκοντα παρέ- 
δω ἣν καθέδραν αὐτοῦ παρειληφόσιν' ἵνα οὔ- 


πως τὰς πίστεις φυλάξωσι καὶ πανταχῆ τὸν τῆς ἅλη- 
τὰ πάντα 
ὑπὸ ἅμα- 
ὑπὸ τῶν κατὰ τὴν ψυχὴν στο- 


θείας κανόνα παραδῶσιν, ἑρμηνεύουτες 
πρὸς τὴν παράδοσιν ἡμῶν, καὶ μὴ αὐτοὶ 
os 
χασμῶν εἰς πλάνην ἑλκόμενοι, ἄλλους εἰς τόν ὅμοιον 
τῆς ἀπωλείας ἐνέγκωσι βόθυνον, Καὶ τὰ © μὲν ἐμοὶ 
δόξαντα γαλῶς ἐσήμανά σοι, τὸ δὲ σοι δοκοῦν, κύριξ 
μου, πρεπόντως ἐπιτέλει, Ἔῤῥωσο. 


ς 11 χατασπώμενο! 


ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ (23) ΠΕΡῚ ΤΩΝ TOY BIBAIOY 
ΛΑΜΒΑΝΌΝΤΩΝ 15, 


Y. ᾿Αναγνοὺς οὖν ὁ Ἰάκωθος 1? τὴν ἐπιστολὴν, µετε- 
Y 7 ἦν, ܬ‎ 


καλέσατο τοὺς πρεσθυ 


ρους, καὶ αὐτοῖς ἀναγνοὺς 
ἔφη" ᾿Αναγκαίως καὶ πρεπόντως περὶ τῆς ἀληθείας 
ἀσφαλίτεσθαι ὁ ἡμέτερος ὑπέμνησε Πέτρος, ὅπως τὰς 


VARUE LECTIONES. 


11 [ta 0 c. Tür. ὡς ܘ‎ προφήτης 0. 13 Μωῦσέος Ο. 15 ἅρμηνε 


addunt Ὁ et Turr., deest in prefa- 


lionis Fragmento. 16 Pro οὐδέ laeuna in Fragmento. 15 οἱ om. Fragm. Tum τολμήσουσιν Ο et Fragm. 


c. "urr.: ποιήσουσιν 0, 15 Μωῦσέ 
neque locus ei relictus. 9 Ἰαακῶθος 0. 


O et Fragin. 17 ἀμαθίας 0 et Fragm. 16 Nulla in O et Fragm. inscriptio, 


VARIORUM NOTAE. 


(22) Νόμιμον κήρυγμα, ete. Cave tibi 84 Ebio- 
nismo. C 


μαρτυρία Redolet, mea. quidem senlentia, 
hujusmodi statio κούψιν primorum heretico- 
rum, quan illi didicerant a. paganis, et u Judmis 
Essenis. Videsis precipue Irenceum lib. 1, cap. 23; 


Tertullianum inilio operis adversus Valentinianos; 
Porphyrium, De abstinentia, lib. iv, cap. 13; et Vet- 
tium Valentem citatum a Seldeno tum in Marmo- 
ribus Arundellianis, p. 451, tum De diis Syris, p. 35; 
itemque Julium Firmicum, in Prafat. lib. vit, Ma- 
theseos. Ip. 


29 


τῶν αὐτοῦ κηρυγμάτων διαπεµφθείσας d 


μηδενὶ μεταδώσωμεν ὡς ἔτυχεν, ἢ ἀγαθῷ τιν καὶ 
εὐλαθεῖ, τῷ καὶ διδάσχειν αἱρουμένῳ ἐμπεριτόμῳ τε 
ὄντι πιστῷ ( 
ἐν τοῖς πρώτοις ἀγνώμων φωραθῇ, τὰ δεύτι 
πιστευθῇ, Διὸ μὴ ἔλαττον ἔτεσιν ἐξ δοκιμα 
εἶθ᾽ οὕτως, κατὰ τὴν Μωῦσέως ἀγωγὴν, ἀγαγόντα αὖ- 
τὸν ἐπὶ ποταμὸν ἢ πηγὴν (9: 
ἔνθα ἡ τῶν ® δικαίων γίνεται ἀναγέννησις, μὴ dp 
σαι, ἐπεὶ μὴ ἔξεστιν, ἀλλὰ στῆναι αὐτῷ 
πρὸς τῷ ὕδατι καὶ ἐπιμαρτύρασθαι, ὡς κι 
ἀναγεννώμενοι κελευσθέντες ἐποιήσαμεν τοῦ μὴ ἅμαρ- 
τεῖν χάριν, 

IL Λεγέτω δὲ: Ἱάρτορας ἔχοιμι οὐρανὸν, γῆν, 
ὕδωρ, ἐν οἴς τὰ πάντα περιέχεται, πρὸς 3 τούτοις δ᾽ 
ἅπασι καὶ τὸν διὰ πάντων διήκοντα ἀέρα οὔ ἄνευ 
βίθλους 
μοι 38 τῶν χηρυγµάτων διδόντι, καὶ αὐτὰς τὰς βίθλους, 
ἃς ἂν μοι δῷ, οὐ μὴ μεταδῶ τιν! κατ’ οὐδένα τρόπον, 
οὐ γράψας, οὐ γεγραμμένον δοὺς, οὐ γράφοντι 36 ἄνα- 
διδοὺς, οὐχ αὐτὸς, οὐ 81 ' ἄλλου, οὐ δι ἄλλης τινὸς ἀγω- 
γῆς # δόλου ἢ μηχανῆς, ἢ ἀμελῶς 3 φυλάσσων ἢ τι- 
θῶν ἢ νεύων ἢ ἄλλῳ οἱῳδήποτε τρόπῳ ἢ ἐπινοίᾳ ἑτέρῳ 
αὐτὰ μεταδιδούς, Πλὴν ἐὰν 3 δοκιμάσω τινὰ ἄξιον, 
ὡς αὐτὸς ἐχρίθην, ἢ καὶ πλεῖον δοχιμάσας, πλὴν οὐκ 
ἔλαττον ἔτεσιν ἔξ" τῷ τε 57 εὔλαβεῖ καὶ ἀγαθῷ, διδά- 


4), καὶ 30 ταῦτα μὴ πάντα ἡμοῦ, ἵνα, ἐὰν 


, ὅπερ ἐστὶ ζῶν ὕδωρ, 


χελεῦσαι 


αὐτοὶ 


οὐκ ἀναπνέω, ὡς ἀεὶ ὑπήκοος ἔσομαι τῷ τὰς 


ἐπαναιρουμένῳ, ὡς παρέλαθον, παραδώσω, καὶ‏ ܐܘܗ 
ταῦτα ἐπὶ τῇ τοῦ ἐπισκόπου μου 3 γνώμῃ ποιησάμε-‏ 
νος.‏ 


1Π. Ἄλλως δὲ οὐδ᾽ ἂν τέκνον ἢ ἀδελφὸς ܐܠ‎ $ φίλος 
3 ἄλλως πώς ποτε γένους µοι ἀνήκων, ἐάνπερ ἀνά- ϐ 
ξιος ἢ, τοῦδε μὴ μεταδοῦναι χάριν, ὡς οὐ προσῆ- 
ܙܡ‎ 30, Οὔτε ἐπιθουλὴν φοθηθήσοµαι, οὐ δώροις χολα- 
χευθήσομαι" ἀλλ᾽ εἴ καὶ δόξειέ μοί ποτε τὰ διδόμενά 
μοι τῶν χηρυγμάτων βιθλία μὴ ἀληθ εἶναι, οὐδ᾽ οὔ- 
τως μεταδώσω, ἀλλ᾽ ἀποδώσω. ᾿Αποδημῶν δὲ σὺν 
ἐμοὶ αὐτὰ χομίσω, ἅπερ ἂν τύχω κεκτηµένος. Εἰ δὲ 
μὴ βουληθῶ μετ ἐμαυτοῦ 8: αὐτὰ περιφέρειν, ἐπὶ 
τῆς οἰκίας µου εἶναι αὐτὰ οὐκ ἐάσω, ἀλλὰ τῷ S ἐπι- 
σχόπῳ µου τῷ τὴν αὐτὴν ἔχοντι πίστιν καὶ ἀπὸ τῶν 


CLEMENTINA. — EPISTOLA PETRI AD JACOBUM. 


βίθλους A εἰ religioso, quique docere voluerit, ac sit fidelis 


30 


eireumceisus; eosque non cunctos simul: quo, si 
in prioribus improbus inventus fuerit, posteriores 
fidem suam non accipiat. Quare non minus annis 
sex comprobetur : sicque postea, secundum Moy- 
sis institutionem, qui libros traditurus est addu- 
cat eum ad flumen aut fontem, qui est aqua viva, 
ubi justorum fit regeneratio; δὲ non. quidem ad 
jusjurandum adigat, quoniam non licet, sed ju- 
beat ipsum astare juxta aquam, et eonlestari, si- 
cut et cum renasceremur, jussi fecimus, nos non 
peeccaturos. 


1I. Dieat autem : Testes habeam coelum, terram, 
aquam, quibus ommia continentur, atque insuper 
his omnibus aerem quoque, qui universa pervadit 
80 sine quo non respiro, quod semper obediens ero 
illi, qui hos mihi predicationum libros largitur, 
quodque hos libros, quos mihi dederit, nemini ullo 
pacto tradam, non scribam, non scriptos dabo, 
non scripturo dedam; non ipse, non per alium, noc 
per aliam quamdam rationem, vel fraudem vel ma- 
chinam; aut indiligenter custodiam, vel alteri sis- 
iens vel permittens, aut alio quocunque modo vel 
consilio ea scripta alteri concedens. Nisi si aliquem 
probavero dignum, quemadmodum ipse judicatus 
sum, vel adhue magis exploravero, certe non minus 
annis sex: pio et bono, docendi munus capes- 
senli, sicut ego accepi, tribuam idque ex episcopi 
mei sententia faciam. 

III. Aliter neque si filius sit ant frater, aut ami- 
cus, aut alio quolibet modo ad genus meum per- 
tinens, si indignus exsUlerit; ejus gratia non tra- 
dam; ut non decet. Nec vero insidias formidabo; 
non muneribus deliniar. Sed et si aliquando do- 
nata mihi predicationum volumina non esse vera 
mihi videbuntur, neque sic largiar, sed reddam. 
Cum autem peregre profectus fuero, ipsa portabo 
mecum, quecunque possedero. Quod si noluerim 
ea mecum circumferre, in domo mea esse non per- 
miltam, sed episcopo meo eamdem fidem profitenti 


VARLE LECTIONES. 


39 καὶ οὐ Ὁ ultima voce subnotata. °! τῶν inserui ο, Ὁ et Fragm 
ut maluit S, qui quidem edidit μου ο. C. Tum αὖτ 

clionem vulg. confirmant Ὁ et 
Fragm. Dein dedi ἢ τιθῶν $ νεύων c. Ὁ et Fragm., quo eviletur tautologin Clerici lectioni 
θεὶς (ἢ τιθῶν C) fj γοβεύων, et enuntiationis finis habeat, ad quod quadrei 
39 Scribendum, ut videtur, οὐδ᾽ ὃν τέκνον y £ ἀδελφός. In. sequentibus excidit verbum, 


38. [ta Ottob. ms 
ponit γράνοντ 


subjunxi c. 0. 


a quo pendeat infinitivus μεταδοῦναι S. Loetionem 


μεῦ᾽ ἑαοτοῦ 0 ο, C. 


πρό 0 et Fragm. Tum δὲ ἅπασιν C. 


ς µου 8, αὐτάς μοι 0. ? S pro- 
Fragm. Dein οὐδ᾽ ἄλλου, οὐδ᾽ ἄλλης Ὁ. 3 ἀμελοῖς 
ἢ τι προστ 


90 ἄν 06 37 τότε ο, ὅδ uno 


vulg. exhibet O. 9 8 conj. mpoczxov. ܪ‎ [ία S. 


VARIORUM NOTAE. 


(24) Ἐμπεριτόμῳ τε ὄντι πιστῷ. Quasi incireum- 
cisus non posset esse fidelis et Christianus : quem 
errorem Ebionite aliique haeretici errabant. Cor. 

(25) ᾿Αγαγόντα αὐτὸν ποταμὸν ἢ πηγήν 
heresi Ebiongorum S. Epiphanius cap. 17 
γάρ τις ἐξ αὐτῶν ἢ νόσῳ περιπέσοι, ἢ ὑπὸ ἑρπετοῦ 
δηχθείη, κάτεισιν εἰς τὰ ὕδατα, καὶ ἐπικαλεῖται τὰ 
ἐπωνυμίας τὰς ἐν τῷ Ἡλξαὶ, τοῦ τε οὐρανοῦ καὶ τῆς 
γῆς, τοῦ τε ἀλὸς καὶ τοῦ ὕδατος, τῶν τε ἀνέμων καὶ 
ἀγγέλων τῆς δικαιοσύνης, φασὶ, καὶ τοῦ ἄρτοῦ καὶ 


ται 


ἐλαίου. Καὶ ἄρχ ܕ‎ βοηθῆτὲ μοι, καὶ 
λάβατε ἀπ᾽ ἐμοῦ τὸ ἄλγημα. Quoties enim aliquis illo- 
rum in morbum incidi, aut. a. serpente morsus es 
ad aguas descendit ; et appellationes omnes quas Elxai 
complexus est, invocat, celi, videlicet, ac terrce, sal. 
et aquae, ventorum, et angelorum, ul vocant, *usliti 
panis ilem et olei. Tuncque. ila. dicit : Adest? mihi, 
ac dolorem a. me depellite. Qui et legendus haresi 
19 Ossenorum, cap. 1, conferendusque cum iis qui 
hic habes num. 2 et 4. In. 


Di 


et ab iisdem proficiseenti commendabo, Si vero 
contigerit me zgroture ac mortem vereri, si absque 
liberis fuero, similiter agam. Sed et si moriar, filium 
habens indignum aut nondum capacem, pariter fa- 
ciam. Scilicel committam meo episcopo, ut si puer 
adultus fido dignus fuerit, ille tanquam paternum 
depositum filio reddat, juxta modum eontestationis. 

ΤΥ. Quod autem ita facturus sim, iterum secundo 
coniestor colum, ierram, aquam, qure omnia 
compleciuntur, insuperque his omnibus cuncta 
pervaganlem aerem, sinc quo nón spiro, quod per- 
petuo obtemperabo ei, qui libros mihi predicatio- 
num iribuit, et observabo secundum universa quem- 
admodum  contestatus sum, aut adhuc ragis, 
Itaque mihi pacta servanti pars erit cum sanctis : 
agenli vero contra ea qua paetus sum inimica mihi 
sit rerum universitas et cuncta peragrans ether 
quique est superomnia Deus, quo melior, quo ma- 
jor nullus. Si etiam in cognitionem veniam allerius 
Dei, hunc quoque nunc juro, me aliter non actu- 
rum, sive ille existat, sive ille non existat. Ad. hac 
omnia, si fallam, ero exsecrandus, vivens et mor- 
iuus, atque ieterno puniar supplicio. Et post. hoc 
panem sc sal cum largitore sumat. 

V. Hic Jacobo dicente presbyteri timore impal- 
luerunt. Conspicatus ergo Jacobus quod vehementer 
metuerent, uit : Audite me, fratres δὲ conservi. Si 
libros unicuique temere preebuerimus, illique ἃ vi- 
ris quibusdam audacibus corrumpantur, aut inter- 
pretanionibus pervertantur, sicut jam quosdam fe- 
cisse audüslis, restabit ut qui plane veritatem. 
quzrunt, semper errent. Quocirca przstat, ut libri 
apud nos maneant, tradamusque eos cum omni su- 
pradicta cautione iis qui pie vivere aliosque salvos 
facere cupiunt. Ac si aliquis post hanc contesta- 
tionem aliter agat, merito in seternum supplicium 
ineidel. Qua enim ratione qui aliorum perditionis 
causa exstilit, ipse non peribit? Cum ergo presby- 
teri sententia Jacobi delectati fuissent atque dixis- 
sent: Benedictus sit qui te, ut cunctorum pres- 
cius, pulehre nobis conetituit episcopum : hae, in- 
quam, cum dixissent, surgentes precati sumus 
universorum Patrem ac Deum; cui gloria in 98 
cula. Amen. 


EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 


CLEMENS JACOBO domino et episcoporum epis- 
copo, regenti autem Hierosolymam sanctam Hebrzo- 


8. CLEMENTIS 1 ROM. 


PONT. OPERA DUBIA. 32 


A αὐτῶν ὁρμωμένῳ παρακαταθήσοµαι 15, Εἰ δὲ καὶ 
τύχοι 


µε νοσῆσαι 9 καὶ τὸν θάνατον ὑποπτεῦσαι, 


ἐὰν ἄτεκνος ὦ, ὁμοίως ποιήσω. ᾿Αλλ’ εἰ καὶ 


ἔκνον ἔχων οὐκ ἄξιον ἢ μηδέπω δυνάμενον, 
ποιήσω. Τῷ γὰρ ἐπισκόπῳ μὸν παραχαταθήσομαι, 
ἵνα εἰ μὲν τύχοι ἐφ᾽ ἡλικίας γενόμενος ἄξιος εἶναι 


τῆς πίστεως, ὡς πατρῴαν παρακαταθήκην τῷ τέκνῳ 
ἀποδώσῃ 1 κατὰ τὸν τῆς διαμαρτυρίας 99 λόγον. 

1V. “Ὅτι δὲ οὕτωσ ποιήσω, πάλιν τὸ δεύτερον διαµαρ- 
τύρομαι οὐρανὸν, γῆν, ὕδωρ, ἐν οἷς τὰ πάντα περιέχε- 
ται, πρὸς δ τούτοις ἅπασι καὶ τὸν διὰ πάντων διήκοντα 
ἀέρα, οὔ ἄνευ οὐκ ἀναπνέω, ὡς ἀεὶ ὑπήκοος ἔσομαι τῷ 
τὰς βίθλους μοι 51 τῶν κηρυγμάτων διδόντι, καὶ φυλάξω 
κατὰ πάντα ὡς 9 διεμαρττράμην, ἣ καί τι πλεῖον. 
Φυλάσσοντι οὖν µοι 


τὰς συνθήκας μέρος ἔσται μετὰ 
τῶν ὁσίων, ποιήσαντι δὲ παρ᾽ ἃ συνεθέμην, ἐχθρὸν 
εἴη μοι τ 


πᾶν καὶ ὁ διὰ πάντων διήκων αἰθὴρ καὶ 


ὁ ὑπὲρ τὰ ὅλα Θεὸς, οὔ κρεΐ 


στων, οὔ μείζων οὐδείς 35. 
᾿Αλλ᾽ εἰ καὶ εἰς ἑτέρου Θεοῦ ἐπίνοιαν @ γένωμαι, 
κἀκεῖνον νῦν ὄμνυμι ὡς οὐκ ἄλλως ποιήσω, εἴτ᾽ ἔστιν, 
οὐκ ἔστιν. Πρὸς τούτοις δ᾽ 4 ἅπασιν εἴ ψεύσο- 
μαι, κατάθεμα ἔσομαι 9 ζῶν καὶ θανὼν, καὶ αἰωνίῳ 
κολασθήσομαι κολάσει. Καὶ μετὰ τοῦτο ἄρτου καὶ 
άλατος "3 μετὰ τοῦ παραδιδόντος µεταλαθέτω. 

V. Ῥαῦτα τοῦ Ἰακώδου εἰπόντος ὠχρίασαν ἀγω- 
νισάμενοι [8 οἱ πρεσδύτερο:, Συνιδὼν οὖν ὁ Ἰάκωδος, 
ὅτι λίαν πεφάδηνται, ἔφη" ᾿Ακούσατέ μου, ἀδελφοὶ 
καὶ σύνδουλοι *. Ἐὰν τὰς βίθλους πᾶσιν ὡς ἔτυχε 
παράσγωμεν, καὶ αὐταὶ ** ὑπὸ τολμηρῶν ἀνδρῶν 
τινων γοθευθῶσιν ἢ ταῖς ἑρμηνείαις διαστραφῶσιν, 


ὡς ἤδη τινὰς ἠκούσατε πεποιηκότας, ἔσται λοιπὸν 
καὶ τοῖς ὄντως τὴν ἀλύθειαν ζητοῦσιν ἀεὶ πλανᾶσθαι. 
Διὸ ἄμεινον παρ' ἡμῖν αὐτὰς εἶναι, καὶ μεταδιδόναι 
μετὰ πάσης τῆς προειρημένης ἀσφαλείας τοῖς θὲ- 
λουσι ζῇν εὐσεθῶς xal ἄλλους σώζειν. Εἰ δὲ τις 
μετὰ τὸ οὕτως διαμαρτύρασθαι ἄλλως ποιήσει, εὐλό- 
τίνει γὰρ λόγῳ 
τιος γενόμενος αὐτὸς οὐχ ἀπολεῖ- 
ται; τῶν οὖν πρεσδυτέρων ἐπὶ τῇ τοῦ Ἰακώδου 
Ἰνώμῃ ἡσθέντων καὶ εἰπόντων; Εὐλόγηται ὃ σε ὡς 


que αἰωνίᾳ ὑποπεσεῖται κολάσει, 
ἄλλων ἀπωλείας 


προειδὼς καλῶς ἡμῖν καταστήσας ἐπίσκοπον" 
πόντων αὐτῶν ἐγερθέντες προσηυξάµεθα 
» ὅλων Πατρὶ "1 καὶ Θεῷ" ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς 
αἰῶνας. ᾿Αμήν 3, 


140 ἘΠΙΣΤΟΛΗ KAHMENTOZ ΠΡῸΣ IAKO- 
BON 99 (2, 


ΚΛΗΜΗΣ ΙΑΚΩΒΩ, τῷ κυρίῳ @ καὶ ἐπισκόπων 


D 


INTERPRETATIO RUFINI. 
CLEMENS JACOBO fratri Domini, et episcopo episcoporum, regenti Hebreorum sanctam Ecclesiam, 


VARLE LECTIONES. 


παρακαθήσοµαι 06, * Ila O οἱ ex conject. Q, νομῆσι id. im textu. 3 ἀποδώσει 
Ὁ. δ μαρτυρίας Ὁ, δ πρό O. ? μὸν 0, 35. ὅσα C. Subinde scripsi ἢ καί c. 0, qd conj. S εἰ 
xai, C. ** οὐδ εἴς 0. 9 ὑπόνοιαν Ὁ, Posten εἶτε Ὁ. “1 δὲ C. Tum ψεύσομαι Ὁ c. B, ψεύσωμαι C 

3f ὕδατος O. 15 ἀγωνιάσαντες C. φίλοι Ὁ, Deinceps ἔτυχεν παρασ/ὤμεν Ὁ, [ὁ [18 S, αὐτοί 0, αὖται 
Ὁ. 33 εὐσεθῶς udjeci ο. Ὁ. 91 Πατέρι Οἱ 38 Post, heec in Ὁ subscriptio : ὅρκος. 9 ἀπὸ Ῥώμης Ὁ rubro 


charactere in marg. salutationi exadversum, et C. 


50 fratri domini versio T Idüna Rufini. 


VARIORUM NOT;E. 
(26) Duplex est circa hano epistolam opinio veterum, Prima Rufini prefatione ad Recognitiones, 


33 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 34 


ἐπισκόπῳ (27), διέποντι δὲ τὴν Ἱερουσαλὴμ, 
Ἑδραίων @ Ἐχκλησίαν, καὶ τὰς ܟܦܐ‎ 


γῆ Θεοῦ προ- 
νοίᾳ ἱδρυθείσας καλῶς, σύν τε πρεσδυτέροις καὶ δια- 
κόνοις καὶ τοῖς λοιποῖς ἅπασιν ἀδελφοῖς, εἰρήνη εἴη δ 
πάντοτε, 

I. Ῥνώριμον 
διὰ P τὴν ἀληθῆ πίστιν καὶ τὴν ἀσφαλεστάτην αὐτοῦ 
τῆς διδασκαλίας ὑπόθεσιν τῆς Ἐκκλησίας θε 
εἶναι ὁριαθεὶς καὶ δι’ αὐτὸ τοῦτο ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ Ἰησοῦ 
ἀψευδεῖ στόματι μετονομασθεὶς Πέτρος" ἡ ἀπαρχὴ 
τοῦ Κυρίου ἡμῶν' ὁ τῶν ἀποστόλων πρῶτος, ᾧ πρὠ- 
τῷ "5 ὁ Πατὴρ τὸν Υἱὸν dm 
εὐλόγως ἐμακάρισεν + 
συνέστιος καὶ συνοδοίπορος' ὁ καλὸς [δ καὶ δὲν 


ἔστω σοι, χύριξ μου, ὅτι Σίμων, ὁ 


ὁ κλητὸς καὶ 


ταν & rum Ecclesiam, omnesque que ubique Dei provi- 


dentia pulehre fundatie sunt, cumque presbyteris 
ac diaconis et czteris omnibus fratribus, pax sit 
semper. 


1. Notum tibi si, domine mi, quod Simon, 
qui propter veram fidem et firmissimam doctrina 
sue hasim Ecclesie fundamentum esse dofinitue 
est,atque ob id ab ipso Jesu ore non fallaci trans- 
nominatus est Petrus; primitis Domini nostri; 
apostolorum primus, cui primo Pater Filium reve- 
lavit; quem Christus merito beatum predicavit ; 
voeatus et eleclus et convietor et comes ; bonus ac 
probatus diseipulus; qui Occidentis obseuriorem 


μαθητής" 6 τῆς δύσεως τὸ σκχοτεινότερον τοῦ mundi plagam,ut omnium magis idoneus,illustrare 
preceptus est, atque. id recte perficere potuit. Sed 
quousque sermonem protraho, nolens significare 
ναι τὸ λυποῦν ὅτ, ὃ ἐξ — quod triste est, quod necessario, licel tarde,omnino 
αδὺ πάντως εἰπεῖν µε δεῖ ; — οὗτος χὐ- — dicere me oportet? Hie ipse, ob immensam erga 
ov πρὸς ἀνθρώπους στοργὴν σαφῶς. — homines charitatem, clare,palam, repugnante licet 
INTERPRETATIO RUPINI. 

in Ilierosolymis ; sed et omnes Ecclesias quie ubique Dei providentia fundate sunt; eum presbyteris et 
diaconibus, et ceteris omnibus fratribus, pax sit semper. 

I. Notum tibi facio, Domine, quia Simon Petrus, qui vere fidei merito et integre praedicationis obtentu 
fundamentum esse Ecclesim delinitus est ; qua de causa etiam Domini ore divino cognominatus est, Pe- 
trus ; qui fuit primitiz electionis Domini ; apostolorum primus ; eui et primo Deus Pater Filium revela- 
vit: cut et Christus competenter beatitudinem contulit; qui est vocatus est, et electus ; conviva Domini, 
et comes effectus, lanquam bonus et probatisimus discipulus; qui Occidentis obscuriorem mundi plagam; 
velut omnium potentior, illuminare preceptus est.quippe et integre potuit implere praceptum. Sed quous- 
que sermonem protraho, fugiens indicare quod triste est; quod quidem. necesse eL, licet larde, proferre? 
Hie denique ipse Petrus, qui pro immensa charitate, quam erga omnes homines gercbat, palam eum 
omni fiducia, adversante etiam tyranno, tolius mundi bonum predicare non destilit, et regem omnium 
seculorum per orbem terre, et usque ad ipsius Romano hujus urbis nolitiam,ut etiam ipsa salvaretur, 
invexit : hie, inquam, pro pietate pati volens presentem vitam finivit. 

VARLE LECTIONES. 

Ἑδραίων om. var. lect. ap. C, et Ὁ. 5" εἰς var. lect. ap. C. 9? διά c. Ὁ. Deest in textu Co-‏ ܐܬ 
telorii, qui quidem euhjunxit : Supple διά e» Via S. Clementis, prout. habetur. in codice Regio 804. Ea.‏ 
Vita ex illo codice saepe ἃ nobis citabitur, continet autem. tum. Clementinam. Epilomen, impressü auctiorem‏ 
additis non. paucis ex: opere Clementinorum, sed. immooiis, tum plurima ex. Epistola hac, tum Marlyrium‏ 
Clementis, quod edendum curavimus. Et Ruf. legit ut O, δὲ Ita O et ex. conject. C, in cuj. textu‏ 
Et cod. Reg. 804 οἱ Ruf. θεμέλιος. Cfr. hom. xvu, 49. 9 πρῶτον O, cui eb primo Ruf. S ὡς καλός Ruf.‏ 


9! λοιποῦν Ὁ. 
VARIORUM NOTE. 


µέρος ὡς πάντων ἱκανώτερος φωτίσαι 
κατορθῶσα: δυνηθείς, --- καὶ δὲ 
λόγον, μὴ βουλόμενος 33 σημῖ 
ἀνάγκης κἂν 
τὸς, διὰ τὴν ἅμι 


χρι ποῦ μηκύνω 


eam post flecognitionum libros fuisse scriptam ; 
mltera Photii cod. 112, 413 esse dedicationem. 
Üperis quod actus Petri, ad disputationes cum 81- 
mone, neo nom recognilionem Clementis ejusque 
patris ac fratrum compleclebatur.E quibus duabus 
sententiis posteriorem malim amplecti : partim ex 
auctoritate ms. hujusce nostri Clementinorum, et. 
alterius codicis de quo infra: partim ab RR. PP. 
Carmelitarum Excalceatorum libro, in quo inter 
Rufini prefationem οἱ Jfecognitiones collocatur 
epistola : tum. denique quia declaratur ad finem 
epistole, post eam sequi librum de Clemente dis- 
serentem, ejusque peregrinationibus cum Petro, 
aliisque usque ad pueriti cogitationes, ac de ser- 
monibus aique actibus Petri, ita. inseriplum, Κλή- 
µεντος τῶν Πέτρου ἐπιδημιῶν κηρυγμάτων ἐπιτομή. 
Latine Rufino, Clementis Itinerarium. pradicalionis 
Petri. Idem autem hoc habent argumentum lIiecog- 
nitiones et Clementina ; idemque titulus prefigitur, 
Grecus, Clementinorum homiliis, Latinus, Recogni- 
tionibus cod. "Thuan. 561 objici potest pro Rufino: 
Epistol num. penult. pracipitur Clementi, ut Ja- 
cobo narret etiam morlem Petri; qua de morte ni- 
hil dicitur in Recognitionibus.Repondeo, do Ri i 
lionibus, nos habere Opus imperfectum, sive eo 


modo relietum ab auctore, seu potius injuria tem- 
porum amissum.Quod vero ad Clementina spectat, 
simililer aio, abesse a ms. Regio flnem operis,ibi- 
que forsan actum fuisse de morte apostoli Petri. 
Addi potest quod horum apoeryphorum: seriptor 
vel plura promiserit quam peregerit, vel promissis 
satisfecerit alio libro, lorte Perlodis Petri Cor. 

(2T) Ἐπισκόπων ἐπισκόπῳ. Consule Savaronem 
ad Sidonii epistolam 1, libri vr; in qua Lupus epi. 
scopus Trieassinus appellatur Pater patrum οἱ epi- 
scopus episeoporum et alter seculi sui Jacobus. 
Sed et Àrnobio in psalmum ΟΣΧΧΥΗΙ Peirus est 
Episcopus episcoporum ; Rufino Historiz;? Eusebianze 
Nb. n cap. 1, Jacobus, apostolorum episcopus ; 
Grecis abbatibus et monachis multis in concilio 
Lateranensi sub Martino I, secretario 2, Martinus 
papa, sacerdos sacerdotum οἱ Pater patrum ; au- 
οἰοτὶ Quaestionum ad orthodoxos spud Justinum, 
cap. 119, Paulus Πατέρων πατήρ: ul δὲ Gregorius 
Nyssenus concilio Nieeno n, actione 0, et Clemens 
noster Anastasio Sinaite, quiest. p. 336. Deni- 
que a Maxime in Désputatione cum Pyrrho, Cle- 
mens Alexandrinus, philosophus philosophorum 
dicitur, In. 


38 


CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 36 


malo, futurnm bonum toli mundo αὐ indicaret τος A δηµοσιᾳ, ἐπὶ τοῦ ἐνεστῶτος πονηροῦ δ, τὸν ἐσόμενον 


gem, hucusque Homam veniens, el Doo placita 
doctrina salvans homines, ipse presentem vitam 
per vim cum morte commutavit. 


Il. In ipsis autem diebus,quibus brevi moriturus 
eral,congregsiis fratribus, subito apprehensa manu 
mea consurgens, coram ecelesia dixit: Audite me, 
fratres el conservi: Quoniam, sicut edoctus sum 
ab eo, qui misit me, Domine et magisiro Jesu Cliri- 
sio, dies moris mes appropinquat, Clementem 
huncepiseopum vobisordino; cui meam sermo- 
nam cathedram credo; qui mihi ab initio usque ad 
finem comes exstitit, sieque omnes sermones meos 
audivit: breviter dicam, qui in omnibus tentatio- 
nibus meis parüceps, in fide perseverans inventus 
ost: quem plus ozteris expertus sum | religiosum, 
humanum,eastum,eruditum, temperantem, bonum, 
justum, patienter, et scientiam fortiter ferre non- 
nullorum eatechumenorum ingratum animum.Quo- 
circa ipsi trado ligandi οἱ solvendi potestatem, ut 
quodeumque in terris ordinaverit, ait decretum in 
colis. Ligabit enim quod ligari oportet, et solvet 
quod oportet solvi, tanquam qui Iieelesis regulam 
noverit. Ipsum ergo audite, αἱ scientes quod, qui 
contristaverit veritatis praesidem, peccat in Chri- 
stum, et universorum Patrem irritat: quapropter 
non vivet, Ceterum. ipsum presidem oportet me- 
diei locum tenere, non autem fere besUe furorem 
habere. 

IlL.Hsec illo dicente, ego procidens rogabam eum, 
cathedrz honorem et potestalem deprecans. At ille 


ἀγαθὸν ὅλῳ τῷ κύσμῳ μηνῦσαι βασιλέα, μέχρις ἐν- 
ταῦθα τῇ Ῥώμῃ 99 γενόμενος, θεοθουλήτῳ διδασκα- 
Ag σώζων ἀνθρώπους, αὐτὸς τοῦ νῦν βίου βιαίως τὸ 
ζῇν μετήλλαξον 98). 

11. Πρὸς αὐταῖς δὲ ταῖς ἡμέραις αἷς Rue 


λε τελευ- 
τῆν, πυνηθροισµένων τῶν ἀδελφῶν, αἰφνιδίως λαβόμε- 
νός μου τῆς χειρὸς ἐγερθεὶς ἐπὶ τῆς ἐχχλησίας ἔφη" 
ῬΑχούσατέ µου, ἀδελφοὶ καὶ σύνδουλοι Ἐπεὶ, ὡς 


ἐδιδάχθην ἀπὸ τοῦ με ἀποστείλαντος Κυρίου τε γαὶ 
Διδασχάλου Ἰησοῦ Χριστοῦ, αἱ τοῦ θανάτου µου ἡγ- 
qe ἡμέραι, Κλέμεντα (29) τοῦτον ἐπίσκοπον 
ὑμῖν χειροτονῶ (30), ᾧ τὴν ἐμὴ 
χαθέδραν, τῷ ἀπ᾽ ἀρχῆς μοι μέχ, 
v ὁμιλιῶν ἐπακούσαντι" 


ν τῶν λόγων πιστεύω 


τοῦ τέλους συνολεύ-‏ ܐ 


σαντι καὶ οὕτως πασῶν μου τ 


συνελὼν ἐρῶ, ὃς ἐν πᾶσι 


τῇ πίστει προσκαρτερῶν δ 
πεπείραμαι θεοσεδῇ, φιλάνθρωπον, ἀγνὸν, πυλυμαθῆ, 
ἴχατον, μαν 


σώφρονα, ἀγαθὸν, ὀθυμον, καὶ γενναίως 

c ἐνίων τῶν χατη χουμένων ἀχαριστίας. 

τὴν ἐξουσίαν τοῦ δεσμεύειν καὶ 
ροτονήσῃ 

ivoy Ev οὐρανοῖς, Δήσει γὰρ ὃ 


; λυβῆναι, ὡς τὸν τῆς Ἐχ- 
κλησίας εἰδὼς 43 νακόνα, Αὐτοῦ οὖν ἀκούσατε, ὡς 
ἡνόντες ὅτι ὁ τὸν @ ἀληθείας προχαθεζόμενον λυπῶν 
ριστὸν ἁμαρτάνει, χαὶ τὸν Πατέρα τῶν ὅλων 


οὐ ζήσεται, Καὶ αὐτὸν οὖν δεῖ 


4 


τα λέγοντος, ἐγὼ πὶ 
ἢ 


μὲν 88 αὐτοῦ, παραιτούμενος τὴν τῇ 


INTERPRETATIO RUFÍNI. 


II. In ipsis autern diehus, 


quibus vile (nem sibi imminere prasensit, in conventu fratrum positus, 


apprehensa manu mea repente consurgens, in auribus totius Ecclesie bec protulit verba: Audite me, 


fratres οἱ conservi mei : Quoniam sient edoctus sum ab eo qui m 


me Dornino et Magistro meo Jesu 


Christo, dies mortis mee instat, Clementem hunc episcopurn vobis ordino ; cui soli mew priedicationis et 
doctrine Cathedram credo: qui mihi ab initio usque a4 finem comes in emnibas fuit, οἱ per hoc ve- 


ritatem iotius mee predicationis agnovit, 
liter perseverans; qu 


scendi studiis deditum, sobrium, benigaum, justum, palientem, 


m pre ceteris expertus sum. Deui colentem, 


qui in omnibus tentationibus meis socius exstilit, tide- 


homines diligentem, castum, di- 
et scientemrn. ferre nonnullorum etiam 


ex his qui in verbo Dei instrauntur injurias, Propter quod ipsi trado a Domino mibi dutum potestutom 
ligandi et solvendi,ut de omnibos quibuscunque decreverit in terzis, boc decretum sit et in collis. (31) Liga- 
bib enim quod oportet ligari, οἱ solvet quod expedit solvi, tanquam qui ad liquidum Ecolesiz regu- 


lam noverit. Ipsum ergo audite, scientes quia qu 


icunque contristaverit dectorem veritatis, peccat in 


Christum, et Patrem omnium exacerbat Deum, propter quod et vita carebit. (32) Ipsum autem qui pre- 
est exteris, oportet. medi^i vicem agere, et non fere bestiz furore commoveri. 


Ti. Haec 60 dicente, ego procidens ad pedes ejus, 


rogabam, excusuns me, et declinans honorem cathe- 


dre, vel potestatem. At ille respondens: Pro hoc, inquit, ne me rogaveris : hoc enim fieri statutum est. 


Ὁ et Ruf., μηνύτας C. ὃν Leg, τῆς Ῥώμης 8. 
τὸν τῆς maluit 8, Et Epil. c. 145 ut 0. δ᾽ ἀπ' 
tione Cotelerii, 55 ἐδεόμην 0 


RUE LECTIONES. 
τὸ πονηροῦ αἰῶνος Ruf. et eod. Reg. 804. Tum ἔσο, 

περοκαρτερῶν Ὁ. δ᾽ πλείω C, δὲ τῆς adjunxi e. 0, ° τῆς 0, &‏ ܘ 
4s Cl. contra codd. auctoritatem. Deceptus esi $. de leo-‏ 


ἐνου (futuri szeuli) con, 


C. Dein dedi μηνῦσαι ^. 


VARIORUM NOTE. 


(88) Αὐτὸς τοῦ βίου βιαίως τὸ ζῆν μετήλλαξεν. 
Secutus esi actor Epistole errorem eorum qui 
Petro Jacobum superfuisse arbilrabantur : quales 
exsiitisse constat ex Chronico Alexandrino, in quo 
Jacobi mor. coafertur d :nnum primum Vespa- 
siani. Cor. 

(29) Κλήμεντα, Qui modestiae. ac verecundis le- 
ges non ignorat, indigne profecto feret, virum qui 
Clementem inducere non erubuit, subnexa et alia 


qua passim per totam epistolam efferuntur, de se 
nullo pudore narrantem. Cour. 

(30) Χρειροτονῶ, Epitom. 145: χειροτοιῶ σήµε- 
cov. Versio Rufini, ordino : ubi tamen qui dicitur 
Abdias, ordinabo videlur legisse, χειροτονῶ in futu- 
ro 2. COT. 

(91) Citatur in Epist. Leodiensium adversus Pa- 
schalem Ii. 

(32) Citant Leodienses ibid. 


31 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 38 


πε καὶ ἐξουσίαν. Ὁ δ' 
το γὰρ γενέσθαι δεδοκτα! μοι, καὶ 
ταύτῃ μᾶλλον εἰ παραιτῇ» ὅτι ἡ τοιαύτη καθέδρα οὐ 
φιλοκαθεδροῦντος τολμηροῦ χρείαν ἔχει, ἀλλ' εὐλαδοῦς 
τὸν τρόπον καὶ πολυμαθοῦς 57 (33) τὸν λόγον. Δὸς δὲ 
να (34), ὃς ἐμοί σου πλεῖον συνώδευσε, καὶ 
τῶν λόγων ἐπήκουσε, καὶ τὴν διοίκησι 
ἐκμεμάθηκεν, καὶ οὐκ ἀναγκάσω σε καλῶς 
θέλοντα" ܐܬܬܗ‎ οὐ δυνήσει 55 νῦν τόν σου κρείττονα 
παρασχεῖν" σὺ γὰρ 6r ἐμοῦ (35) τῶν σωζομένων 
ἐθνῶν ἡ ® χρείττων ἀπαρχή, Πλὴν καὶ τὸ ἕτερον 
λόγισαι, ὅτι εἰ 1 τὸν χίνδυνον τῆς ἁμαρτίας φοδού- 
µενος οὐκ ἀναδ Ἐκκλησίας τὴν διοίχησιν, 
ὅτι ἴσθι εἰδὼς ὅτι πλεῖον ἁμαρτάνεις, ὅστις 
θεοσεδέσιν, 6» 
δυνάμενος, οὐ ϐ 
τὸ χοινῇ πᾶσι συμφέρον. ἘΦ Ὅτ' 
πως ἀναδέξασθαί σε δεῖ, 
νου εἷς τὴν τῶν πάντων βοήθειαν (30), ὀρθῶς © 
σαι 78; Ὅσῳ οὖν μοι ταὶ 
τόν µε τῆς ἀθυμίας κουφίσεις, 

IV. Οἴδα δὲ καὶ αὐτὸς, ὦ Κλήμης 18, λύπας καὶ ἀθυ- 
μίας καὶ χινδύνους καὶ ψύγους τοὺς ἐξ ἀπαιδεύτων 
ὄχλων σοι δωρούμενος, οὖς δυνήσῃ γενναίως φέρειν, 
ἑνορῶν τῆς ὑπομονῆς τὸν ἐκ Θεοῦ σοι μέγαν ἀποδιδό- 
μένον μισθόν, ᾿Αλλὰ καὶ δικαίως συνενθυμήθητί µ. 
πότε σου τῆς ξυμμαχίας χρείαν ἔχει ὁ Χριστὸς, νῦν 


μὴ ® ἀξίου" τοῦ 


τὸν κρείττ 


λησίας 


αιεῖν οὐ 


πλέουσι καὶ χινδυνεύουσι, βοηθεῖν 


ν μόνον τό ἴδιον χαὶ οὐ 
v κίνδυνον πάν- 
μοῦ τοῦτο ἀξιοῦν μὴ παυομέ- 


ρον συγευδοκήσεις, τοτοῦ- 


ἔνατο" Περὶ τούτου µε A respondit: Hac de re noli me orarc : hoc enim (iori 


statutum est,eoque magis quod exrusas ; quia hiec 
cathedra non opus habot temerario sedendi in ea 
cupido, sed viro moribus sancto etin doctrina 
erudito. Porro da mihi pristantiorem, qui plus te 
mecum peregrinatus fuerit, et sermones meos au- 
dierit, ac Ecclesie administrationcz didicerit ; et 
non cogar te, nolentem bene agere.Sed non pote- 
ris nunc meliorem quam tu es exhibere. Tu nam- 
que inter eos qui per meex gentibus servati sunt, 
locum optimarum primitiarum obtines.Sed et aliud 
reputa: quod si peccati periculum metuens Eecle- 
sie gubernalionem non suscipis, ecrtus esto te 
amplius peccare, qui, cum possis Dei cultoribus, 
velut navigantibus οἱ perielilJanlibus, suceurere, 
id facere recusas, quod. iuum est duntaxat consi- 
derans, et non quod in commune omnibus expedit. 
Quod autem periculum omnino suscipere te opor- 
let, me id rogare non cessante in cunctorum sub- 
sidium, optime novisti. Quanto ergo citius mihi 
assensus fueris, tanto me tristitia levabis. 

IV. Novi autem etiam ipse, o Clemens, quod tibi 
conciliem molestias et mcerores et pericula et pro- 
bra ab inerudita plebe importanda ; quae fortiter 
poteris ferre, respiciens ad patientie magnam mer- 
cedem tibi a Deo reddendam. Sed et illud mecum. 
juste considera : quando tuo auxilio opus est Chri- 


βίο, nunc cum malus adversus sponsam illius bel- 
lum suscepit, an in sequenti tempore, quando vi- 
ς οὐχὶ καὶ — ctoria parta regnabit, nullo acipllus subsidio indi- 


INTERPRETATIO RUFINI. 


mihi; et eo magis quod excusas: quia hec cathedra eum qui cupit eam ot audacter expetit,non requirit, 
sed ornatum moribus et in verbo Dei eruditus. Quod si esset alius melior, qui mihi adjutor tam sedu- 
lus astitisset, si quis tam plene docirine me rationem cepisset,sed et ecclesiesticus dispositiones a me 
tam plene didicisset habens alium talem,non te cogerem bonum opus suscipere nolentem.Superfluum ergo 
est alium quaerere; cum primitias eorum, qui ex gentibus per me salvantur, et precipue hujus urbis, te 
primum obtulerim Deo. Sed et illud intuere; quia si periculum peccali timens, suscipere refugis 

cclesi gubernacula; certus esto quia amplius peccas, qui popalum Dei, velut in fluctibus positum 
et perielitantem, cum possis juvare, subterfugis, tui tantummodo habens considerationem, et non quod 
in commune omnibus expedit providens. Sed certus esto quod necesse est te suscipere omne periculum, 
quia nec ego pro salule omnium, ab obsecrando cessabo. Quanto ergo citius mihi acquieveris : tanlo me 
eitius meerorís et tristitia labore relevabis. 

IV. Novi etium hoc, o Clemens, quod tibi tedia et molestias, pericula etiam et opprobria ineruditi 
vulgi indoeilisque coneiliem ; que tu tamen scio quod fortiter et constanter feres, respiciens ad illam 
spem, que tibi apud Deum patientis preparat coronam, Sed et illud te cupio mecum justa ratione pers- 
picere : quando maxime opera tua indiget Christus nunc cum inimieus adversum sponsam ejus commovet 
bellum, an in futuro tempore, quando jam Christus post vicloriam triumphabit, nec ultra ullius opera in- 
digebit? Quis non etiam parvi sensus intelligat, quod istud est temporis,in quo operam tnam Christus 
requirit? Tota igitur mente in presenti necessitate prebe operam tuam,et auxilium in preliis exhibe regi 
optimo,remuneratiunes magnificas post victoriam reddituro. Libenter ergo suscipe episcopatus ofticium, 

VARLE LECTIONES. 
δ᾽ φιλομαθοῦς var. lect. Turriani et cod. Reg. 804 Cfr. Hom. ur, 65. Tum πὶ 

ein κρίττονα, 5 lta Ὁ et duo cod. Regii, εἰ C ex Turr. Pro Epist. pontif. ὴ 
τὸ εἰ deest iu cod. Hlom. Paris. 7 σύ 0, "Ja Sex RuL, ἐπίσταμαι C οἱ Ὁ, 13 Κ) ἡμὴ 
95 βασιλεύει 0. 


ὅτε ὁ πονηρὸς κατὰ τῆς αὐτοῦ νύμφης πόλεμον ἤρατο. 
ς τὸν ἐπιόντα χρόνον, ὅτε 
μηδεμιᾶς τοῦ λοιποῦ χρείαν ἔχων βοηθεῖ 


νικήσας βασιλεύσει 15 


5 μή µε C. 
88 δυνήση 0, qui 
Dein λογίσαι 0. 
Ὁ constanter. 


VARIORUM NOTAE. 

(83) Πολυμαθοῦς τὸν λόγον. Eodom modo Tur- e! fideli; sed non dabis. Ux utroque autem loco 
rianus proemio Latino ad Conslitutiones apostoli- — discimus, & prioribus Ecclesie seculis hane in ea 
cas. At in Prolegomenis Grecis in easdem, i: obtinvisse regulam, quie digniores ac prastantio- 
μαθοῦς τὸν λόγον, quemadmodum codex Regis. res eoclesiasticis ministeriis profici jubet Cour. 
Cor. (35) Σὺ γάρ, x. ÷. λ. Scriptor noster Clementem 

(34) Δὸς δὲ τὸν κρείττονα. Infr& in Clementina — ex Hebreis natum non senticbat. Ip. 
homilia 3, cap. 65, rursum Petrus Zaccheum sio (30) Ἐμοῦ τοῦτο ἀξιοῦν, x. v. . Clarum est hec 
alloqui fngitur: Sim vero mon wis bonus Ecclesie ^ ad preces sanctorum mortuorum non spectare, sed 
constitui custos, alium pro te indica qui te sit doctior — Rufinus obscuriusconvertit. Cor. 


39 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 40 


gens? Nonne etiam ex 
in prasenti tempore ? Omnibus ergo animi viribus 
in hoc presentis necessitatis tempore festina opem 
ferre bono regi, magnas romunerationes post ܚ‎ 
toriam reddere solito. Loto igitur animo episcopa- 
ium suscipe, opportune eo magis quod Ecclesie 
dispositionem a me didicisti, ad fratrum qui ad 
nos confugerunt salutem. 

V. Verumtamen et breviter coram omnibus et 
propier omnes, que ad eam dispositionem perti- 
nent, in mentem tibi revocabo. Te quidem oportet 
irreprehensibiliter vivere, et maximo studio omnes 
vitm occupationes sbjicere, ut non sis fidejussor, 
neque advocatas, neque ullo alio implicitus βου αὶ 
negotio. Non enim judicem et cognitorem pecunia- 
rum vel negotiorum rerumque ad hano vitam pert 
nentium constituere te vult. Christus, ut preesenti- 
bus hominum curis detentus, tempus non habeas ad 
separandos juxta veritatis modum homines bonos 
a malis, Verum ila quidem ii sibi invicem exhi- 
beant qui discunt, et te a sermonibus salvos facere 
valentibus non avocent. Quernadmodum enim tibi 
impium est, seculares curas suscipere, relicto eo 
quod facore jussus es : ita singulis laicis pecoatum. 
est, si sibi invicem etiam in mundanis necessitati- 
bus presto non sint. Equidem αἱ euncti non cogi- 
tent facero,uti tu, in rebus in quibus id decet, se- 
cure ct tranquille vivas, s diaconis edoceantur; 
quo solius Ecclesie sollicitudinis geras, tum ad 


gui ingenii viroclaret, quod A τῷ βραχὺν ἔχοντι νοῦν 8 δῆλον, ὅτ' 


νῦν Ἰάσῃ οὖν 
προαιρέσει ἐν τῷ τῆς παρούσης ἀνάγκης piv τά- 
Ύννον Ευμμαχῆσαι βασιλεῖ ἀγαθῷ, μισθοὺς μεγάλους 
μετὰ νίκην ἀποδιδόναι πεφυκότι, Χαίρων οὖν ἐπισκό- 


πησον, εὐκαίρως ταύτῃ μᾶλλον, ὡς διοίκησιν Ἔκκλη- 
σίας παρ᾽ ἐμοῦ μεμαβηκὼς, εἰς τὴν τῶν ἡμῖν προσ- 
φευγόντων ἀδελφῶν σωτηρίαν, 


l πάντων 


¥. Πλὴν καὶ βραχέα σε ἴδ διὰ πάντας 
τὰ τῆς διοικήσεως ὑπομνῆσαι θέλω. ΣῈ μὲν χρὴ ἂνε 
πιλήπτως βιοῦντα σπουδῇ μεγίστῃ πάσας τὰς τοῦ 7 
βίου ἀσχολίας ἀποσείεσθαι, μήτε ἐγγυητὴν γινόμενον 
μήτε MÀ συνήγορον μηδὲ ἑτέρῳ τινὶ βιωτικῷ παρεμ- 
πεπλεγμένον πράγματι. Οὐ γὰρ κριτὴν καὶ δικαστὴν 
χρημάτων ἢ ἀσχολημάτων καθεστάναι σε θέλει τῶν 
οὖν βιωτικῶν πραγμάτων 6 Χριστὸς, ἵνα, συνεχόμενος 
εἰς τὰς νῦν τῶν ἀνθρώπων φροντίδας, μὴ εὐσχολῇς 
χωρίζειν λόγῳ ἀληθείας ἀνθρώπων τοὺς χρείττονας 
τράγων. ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν οἱ μανθάνοντες 
ρεχέτωσαν 15, χαὶ ἀπὸ τῶν σώζειν δυνα- 


ἀπὸ τῶν j 
ἀλλήλοις π' 
μένων λόγων μὴ ἀπασχολείτωσαν 19. Ὡς γάρ σοι ἀσε- 
ἐς ἔστι, οὰς βιωτικὰς φροντίδας ἀναδέξασβαι, κατα- 
λείψαντα 39 ποιεῖν ὃ ἐκελεύσθης, οὕτως ἑκάστῳ λαϊκῷ 
ἁμαρτία ἐστὶν, ἐὰν μὴ ἀλλήλοις καὶ ἐν ταῖς βιωτι- 
δ περὶ ὧν χρὴ ἀμέ- 
ἂν νοῶσιν, παρὰ 


χαῖς χρείαις παρίστανται, Καὶ σὲ δὲ 
ριμνόν εἶναι ob πάν i 

τῶν διακόνων μανθανέτωσαν' ἵνα μόνης τῆς Ἐκκλη- 
σίας τὴν φροντίδα ἔγῃς, πρός τὶ 
καλῶς καὶ τὸ τοὺς τῆς ἀληθείας λ 


4 mo 


τὸ διοικεῖν αὐτὴν 


out παρέχει 


seile eam administrandam, tum ad tradendos sermones veritatis. 


VL.Nam si curis secularibus occupatus fueris, et 


ie ipsum et. anditores decipies. Conducibiliu enim C 


VI Ἐπεὶ, ἐὰν βιωτικαῖς μερίμναις ἀσχοληθῆς, καὶ 
σεαυτὸν καὶ τοὺς ἀκροατὰς ἐνεδρεύσεις" τὰ γὰρ συµ- 


INTERPRETATIO RUFINI. 
eo maxime quod ecelesiastioas dispensationes a me probabiliter didicisti ; ut salus eorum, qui per nos 


confugerunt ad Deum, nequaquam vacillet. 


V. Verumtamen et breviter te de ipsius dispensationis ordine coram omnibus commonere necessarium 
duco. Te quidem oportet irreprehensibiliter vivere : et summo studio niti, at omnes vitz hujus occupa- 
iiones abjicias ; ne fidejussor existas, ne udvocatus litium fias, neve in ulla aliqua occupatione prorsus 
inveniaris mundialis negotii occasione perplexus. Neque enim judicem autcognitorem s&cularium nego- 
liorum hodie te ordinare vult Christus ; uti ne prefocatus presentibus hominum curis non possis verbo 
Dei vacare, et secunduin veritalis regulam secernere bonos a malis. [sta namquo opera, quz tibi minus 


congruere superius exposui 
studiis, per. que salus omnibus datur. 


diis, sollicitudines suseipere sseulares; ita. unicuique laicorum peccatum est, ni 
operam fideliter. dederint. 


his que ad communis vile usum. pertinent, 
quibus non debes vacare, 
non intelliguni, per diaconos edocendi sunt; 


omnes communiier elaborent. h 
wt tibi solius Ecclesim sollicitudines derelinquant ; 


cus, exhibeant sibi invicem discentes, id est laici, et te nemo occupet ab his 
Sieut enim tibi impietatis crimen est, neglectis verbi Dei stu 


invicem sibi etiam in 
Te Vero securum facere ex his, 
Quod si forie ܦ‎ semetipsis hoc laici 


quo ipsam, ut dignum est, dispensare sulficias, ei veritatis verbo abundantius possis et studiosius de- 


servire. 


VL. Si enim mundialibus curis fueris occupatus, et teipsum decipies, et eos qui te audiunt. Non enim 


poteris quz ad salutem pertinent, plenius singulis quibusque celeris distinguere : 


et ex eo fit ut tu, 


fanquam qui non doeueris qu» ad salutem hominum pertinent, deponaris, et discipuli per ignorentiam 
pereant. Ideireo ergo tu quidem ad hoc solum vacato, uti opportune et sina inlermissione doceas eos 


verbum. Dei per quod salutem consequi possint. 


Illi Vero cum tanta reverentia tua verba suscipiant, 


tanquam qui sciant legatum te et praeconem esse veritatis, et quodcunque ligaveris super terram, esse tiga- 


Lum et in celo, εἰ quodcunque solveris, eliam. ibi esse solvendum. (Math. 


xvi, 19), quoniam quidem 


VARLE LECTIONES. 


95 βραγὺ (βραχὺν conj. S) νοῦν ἔχοτι C. 


Cod. "Clementnorum Parisiens.; βραχέως conj. O. 


τὸ σὲ addidi c. 0. Pronomen deesse recte vidit S. βραχαίας 


ο. Cod. 


ἰεσθαι 0 


7 τοῦ accessit ex Ὁ, Tum ἀποι 


804, ἀποσίεσθα. Cod. Clement. Paris. constanter. De hae scripture discrepantia C consuli jubet Salmas. 


Not. ad /nseript. Herodis, p. 04 seq. Cír. Constit, apost. τι, 
Subinde 8 : Scribendum haud dubie, nisi forte totuin. aliquod 
fini interpretatio hxc est: «et te nemo occupet ab 
Ἡ ἀποσχολήτωσαν 0, ἀσχολείτωσαν cod. 804, ἀποσχολείτωσαν S. ἢ καταλείψαντι cod. 804 


6. Cam. apost. 10. 18 παρασχέτωσαν Q. 
membrum 'exeidit, σὲ δ᾽ vel καὶ σὲ. Ru- 


his studiis, per qua salus omnibus datur, » 


AM CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 


ξφοδιάξειν διὰ 
καὶ σὺ, ὡς μὴ διδάξ 
μὴ μαθόντες ἀγνοίας αἰτίᾳ ἀπολ 


ܫܣܫ 


ἣν ἀσχολίαν οὐ 


τὸ συμο 


ον, κολασθήστι, οἱ 


ται. ܘܐܠ‎ σὺ μὲν 


αὐτοῖς 33 εὐσχολῶν @ προκαθέσθητι, πρὸς τὸ εὐχαί- 
ps παρ 

36 καὶ οὕτως ἐπακουξτωσάν δ σου, εἰδύ 

ἀληθείας 


δεθῆναι, καὶ λύσε 
κατὰ σὲ τὸν προεστῶτα ταῦτά ἔστι καὶ 
ὅμοια. 

VILTÀ δὲ κατὰ τοὺς πρεσδοτέρους ἔστω τάδε, 
Πρὸ πάντων τοὺς (38) 


ἐπιθυμίας τὰ παγ' 
ρόντων περὶ γάμου ps 
γηράσασιν ἀλκαΐχ ® ἔνεστιν ἐπιρομία. 


οις γὰρ καὶ 
Ἵνα 


οὖν μὴ 


ἡ πορνεία, νομὴν λαδοῦτα καθ 
τὸν αὐτὸν ἐμδάλλῃ 9 λοιμὸν, 


ὑμῶν f. 


προασφαλἰζ 


ἐρευνᾶτε, μή πως τὸ τῆς μοιχείας λανθανόντως ἐν 


ὃν ἢ μοιχεία, τος- 
vs κολάς 


σωφρο- 
σύστη- 


: τοῦ νύμφην 
νόμφην δὲ λέγω τῆς Ἐκκλησίας 
px. Ἐὰν γὰρ σώφρων χαταληφθῇ ὑπὸ νυμφίου Qu- 


42 


δυνηθεὶς 91, A praebere per occupationem non valens, el tu. quasi 


qui vtilia non docueris punieris, et qui non edocti 
erunt, ignorantie causa peribunt. Quocirca tu qui- 
dem fac ut absque occupatione illis presideas, quo 
tempestive sermones quibus salvari possint pra- 
heas: sicque te audiant, scientes, legatus veritatis 
quodeunque ligaverit super terram, ligatum esse et. 
incclo, et quodcunque solverit, solutum esse. 
Tu autem ligabis quee ligari oportet,et solves qua 
solvenda sunt. Atque ad te quidem, qui praes,quie 
pertinent, ista sunt, et his similia. 

Qui vero ad presbyteros spectant, isla 
sint. Ante omnia juvenes nuptiis cito jungant, la- 
quos ferventis in juventa cupiditatis preveniendo. 
Sed nec de conjugio jam senum curam abjicianl : 
nam in nonnullis, etiam eum senuerint, valida 
inest cupiditas. Ne igitur fornicatio, adversam vos 
grassandi occasione accepta,pestem in vos invehat, 
precavete, et conquirite, ne forte in vobis occulte 
adulterii ignis fuerit accensus. Multum "quippe 
grave peccatum est adulterium : in tantum ut se- 
cundum in poenis oblineat locum ; quandoquidem 
primus debetur iis qui in errore degunt, quamvis 
iemperanter vivant. Quare vos, velut Ecclesia 
presbyteri, Christi sponsam ad eastitatem exercete. 
Sponsam autem dico Ecclesie corpus et congrega- 
tionem. Si enim pudica inventa fuerit a sponso 


καὶ ὑμεῖς rego, maximum honorem consequetur; vosque 

INTERPRETATIO RUFINI. 
ct tu, ul dixi, qua oportet ligabis, et que expedit solves. Ad te quidem qui prees ista 
monita, ct his similia. 

VII. Àd presbyteros vero sinl ista. Ante omnia ut pudicitiz studentes, adoleseenles nuptiis jungant; 
quo calorem ferventis etatis conjugali lege preveniant. Sed ne in provectioribus quidem curam habere 
hujusmodi negligant ; quia in multis, etiam cum senuerit corpus, coneupiscenlia viget. Ne forle ergo 
fornicationis labes, occnsione accepta, tanquam venenum pessimum serpat in vobis, cavere ct antevenire 
necessarium est, ne quod in vobis adulterii oecultum calescat incendium. Et quid in omnibus peccatis 
adulterio gravius ? Secundum namque in penis obtinet loeum ; quoniam quidem, primum illi habent, 
qui aberrant a Deo, etiamsi sobrio vixerint. Propter quos vos, o presbyteri, Ecclesiam — excolile, 
et adornate sponsam Christi ad pudicitiam. Sponsam autem dico omnem Ecclesie congregationem : 
quisi pudicafueril inventa ab sponso suo, ingentibus ab eo donis εἰ muneribus honorabitur, et 
vos velut ministri sponse, etamici sponsi, ingenti gaudio ac letitia perfruemini: si vero sponsa 
hac reperta fuerit eommaeulata. peccatis ; ipsa quidem, tanquam indigna, trudetur α΄ regalibus toris ; 
vos autem pcnas dabitis, si forie per vestram negligentiam vel desidiam obrepserit contagio smva 


σιλέως, τιμῆς μεγίστης τεύξεται, 


με- 


sint 


peccati. 
VARLE LECTIONES. 

Μ΄ δυνηθῆς O. 33 Ita 0 et cod. Reg. 804, αὐτός C. 3 εὐτχολῶν conj. C, cuj. coi. αἱ O εὐσχολεῖν. 
δὲ ἐπακουσάτωσαν 0, 95 ÷ Consi. apos iv, 111 Epiph. Pana, p. 142. Hom. Clem. 3 98: 
τ ἀκμαία Ὁ, in ου]. marg. man. reo. παραπλήσια ἐν τῷ ¶ τῶν Διατάξεων, κεφ. # ܗܡ‎ ὑμῖν Ο, 3 
ἐμβάλῃ 0. 

VARIORUM NOTZ 
(8) Σὺ δὲ δήσεις, eto. Citatur ἐκ τῶν Κλημεν- τάχει, Constitut, apostol. τν, 41. [em B. Chryso- 


^o» ms. Regio 940. Lege cap.2, in epistola Ν 
conis tom. 111 Bibliothecm sanctorum Pairum, et 
apud Balsamonem : Magnus quoque. Petrus ad Cle- 
mentem : Tu quidem eu ligabis qu*e ligare oportet, et 
solves qua solvenda sunt. Martyrium S. Dionysii 
Arecpagll : Ὅμως πρὸ τοῦ τὸν µακάριον Πέτρον 
διὰ τῆς νίκης τοῦ μαρτυρίου καταζιωθῆναι τῆς ἐν τῇ 
τῶν οὐρανῶν βασιλείᾳ συνδιαγωγῆς, τῷ μακαρίῳ Κ 
ι τὴν ἐξουσίαν τῆς Ἐκκλησίας παρὲ 
ρίου 7 "In393 


stomus,homil. 59 {η Genesim his elegantibus et ao- 
commodalis verbis : Μὴ τοίνυν ἀμελῶμον τῶν νέων, 
ἀλλ᾽ ἰδόντες τῆς χαμένου τὴν πυρὰν, πρὶν ἢ εἰς ἀσέλ- 
0302 < quem. κατὰ 3 E 


δέξωνται ἐξ ἀ ܒ‎ ζοντες ἀρχοῦσαν παραμὺ- 
Wire, καὶ δυναμένην τῆς σαρχὸς τὰ σαιρτήματα κα- 
παστ v, καὶ κολάσεως ἐκτὸς εἶναι, Verum Ebioni- 
farum birreseos Clementinis insperse mos fuit, 
adolescentulos ad nuptias ante etatem cogere, teste 
S. Epiphanio, Panarii p. 142, quem morem a Judieis 


τὴν. ἐξουσίαν αἰωνίως δωροῦμαί E 


ὃν ἂν δήσῃ ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται acceperant. Morum de ταχυγαμίγ lege Georgium 
ῥανοῖς, Cor. Sgneellum, Chronographizg p. 84. Ip. 
(38) Τοὺς νέους πρὸς γάμον ζευγνύτωσαν ἐν 


Ῥαπποι. On. 11. 3 


43 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


grandi lattía, volut invitati ad nuptias, fruemini, A γάλης εὐφρασίας, ὡς 9 


Si vero in peccato deprehensa fuerit, ipsa quidem 
ejicietur ; vos autem penas dabitis, si fore per 
vestram negligentiam peccatum commissum fucrit. 

111], Quoeirea ante omnia de pudicitia. solliciti 
estote. Quippe apud Deum admodum grave quid 
censetur fornicatio, Cieterum species fornicationis 
multe sunt, ut οἱ ipse Clemens vobis enarrabit. 
Aitamen primum adulierium est,'virum non sola 
sua uti uxore, et. uxorem non solo uti viro. $i 
quis castus exstiterit, humanus etiam fieri potest ; 
propter quod eternam consequetur misericordiam. 
Quemadmodum autem adulterium magnum malum 
est, ita humanitas maximum bonum. Idcirco dili- 
gite omnes fralres vestros sanctis et misericor- 
dibus oculis, orphanis quidem parentum, viduis 
autem virorum curam exbibentes (4), prebentes 
alimoniam eum omni liberalitate; etate vigenti- 
bus conjugium providentes ; atque inter illos iis 
qui arlem nesciunt, commenti per vile instituta 
occasiones ad vivendi necessitatem : artifici ope- 
ram, debili misericordiam, 

IX. Scio autem vos hac facturos, modo charita- 
iem vestra in mente statueritis: ad quam intro- 
ducendam unus estmodus accommodatus,mensze et 
salis in commune perceptio. Quare studete inter 


γάμων,‏ ܐ 
"En δὲ ἡμαρτηχυῖα φωραθῇ, αὐτὴ μὲν ἔκθλητος‏ 
ὑμεῖς δὲ δώσετε, δι, εἴ πως παρὰ τὴν‏ , 
ὑμετέραν ἀμέλειαν γέγονεν ἡ ἁμαρτία,‏ 
VIII. Ad πρὸ πάντων περὶ σωφροσύνης φρον-‏ 46 
εἶζετε: λίαν γὰρ παρὰ τῷ Θεῷ χαλεπὴ ὥρισται ἡ‏ 
Πορνείας δὲ @ εἴδη πολλὰ, ὡς καὶ αὐτὸς‏ .4 


ἔσται, 3) 


πορν 
Κλήμης ὑμῖ 
τὸ 5 ἄνδρα μὴ ἰδίᾳ μόνῃ χρήσασθαι γυναικὶ, καὶ γυ- 
ναῖκα μὴ ἰδίῳ μόνῳ χρήσασθαι ἀνδρί, Ἐὰν σώφρων 
ἧ τις, καὶ φιλάνθρωπος γενέσθαι δύναται, οὗ εἴνεχεν 
τεύξεται, Ὡς δὲ 


ἵν διηγήσεται, Πλὴν πρώτη go 


ἐλέους αἴω: 


μέγιστον ἀγαθόν. 


Διὸ ἀγαπᾶτε πάντας ὑμῶν τοὺς ἀδελφοὺς 
καὶ ἐλεήμοσιν ὀφθαλμοῖς, τοῖς μὲν ὀρφανοῖς ποιοῦν- 
τες τὰ γονέων, ταῖς ὃὲ 
χοντες μετὰ τάσης εἰ 
ἀκμαίοις τοὺς γάμους, καὶ τοῖς αὐτῶν 

δευμάτων ἐννοηύμενοι τὰς προφάσεις 
τροφῆς" τεχνίτῃ ἔργον, ἀδρανεῖ 


διὰ τῶν 
ἀναγκαί 


τῆς 


ἔλεος. 


ΙΧ. Οἶδα δὲ ταῦτα ποιήσειν ὑμᾶς, Bv ἀγάπην εἰς 
τὸν ὑμέτερον ἱδρύσητε νοῦν, πρὸς δὲ τὴν 57 αὐτῆς 
εἴσοδον μία τίς ἐστιν ἱκανὴ πρόφασις, ἡ «8 χοινὴ τῶν 
ἁλῶν μετάληψις. Διὸ σπουδάγετε πυκνότερον συνέ- 


στιοι ἀλλήλων γίνεσθαι, ὡς δύνασθε, ὅπως αὐτὴν μὴ 
ἀπεμπολήσητε' αἰτία γάρ ἐστι τῆς εὐποιίας, ἡ δὲ 
εὖπι Κοινοὺς οὖν πάντες πᾶσι 
φοῖς τοὺς ἑαυτῶν παρέχετε 
πρόσκαιρα δωρούμενοι, αἰώνια 


vos frequentius convivia agitare, quantum  po- 
iestis ne charitatem amittatis : causa enim est 
benef(icentiz, beneficentia vero salutis. Cuncli ergo 
cunclis in Dco fratribus communom vostrum pro- 
bete victum, scientes quod,temporalia dando,ster- βίους, 
na consequimini. Multo magis nuirite esurientes, ἃ λήψεσθε, Πολλῷ μᾶλλον πεινῶντας τρέφετε, καὶ 


(a) Eecl. 1v, 10. 


ux 


INTERPRETATIO RUFINI. 


VIII. Idcirco igitur ante omnia sobrietatis et pudicitia sollicitudinem gerite. Valda enim. apud Deum 
grave crimen ducitur fornicatio : cujus species sunt quidem plures, sieut et ipse vobis Clemens dili- 
genter exponet. Verumtamen prima species adulterii est, virum propria solummodo uxore non esse eon- 
tentum, οἱ mulierem non proprio tantur servare se viro. Si ergo castus fuerit quis, potest et humanus et 
misericors fleri, per quod et ipse aternam ἃ Deo misericordiam consequatur. Sane sicut adulterium το 
nenum cunctis malis perniciosius est, ita amor fraternus et charitas tolius boni fastigium tenet. Lt 
ideo diligite omnes fratres vestros, et cum religione et misericordia respicite ad omnes. Orphanis exhi- 
bete vosmetipsos parentes. Viduis, virorum euram impendile, cum omni castiale (σωφροσύνης), qum 
necessaria sunt prebentes. Junioresamen viduas (ταῖς ἀκμαίαις) nuptiis copulate. llis qui ignorant 
artilieia, exquiriie honestasaliquas occasiones, quibus vicum necessarium quarant: arülieibus vero 
operam providete, debilibus misericordiam facite. 

IX. Scio autem hac omnia facturos vos, si charitatem pre cmteris et ante omnia in vestro corde 
figatis : cujus charitatis et recipienda ot habendi maximum erit fomentum, si frequenter inter vos- 
melipsos communem cibum vestrum menpsamque faciatis. ELin quantum unusquisque prevalet, cre- 
brius panes ac sales suos cum suis fratribus sumat. Per hzc enim precipue charitas comparatur, et 
causa tolius boni in hujusmodi communione consistit. Ubi autera pax et bonitas, ibi et salus. Propter 
quod communes facite cibos vestros,cum hisqui secundum Deum fratressunt ; quia per hac temporalia 
Offieia, pacis et charitalis fructibus,gaudia eterna merebimini.Multo autem sollieitius esurientes reficite, 
οἱ sitientibus potum date, nodis vestimentum { egros visitate ; et eos, qui in earcere sunl, prout possi- 
bile est, juvate; peregrinos satis prompte in domibus vostris suscipite.Et ne omnia nunc singillatim di- 
cam omne bonum, ipsa per se si in vobis fuerit charitas vos docebit: sicut e contrario eos, qui a salute 
alieni sunt, omne malum facere, odium docct. 


VARLE LECTIONES. 


6, 99 ἐκθλητός ἐστι 0, ?! Ita 0 οἱ cod. Reg. 804, δώσητε C. Subin- 
i om. 0, in cu. marg. nan. rec. ἐν τῷ ς΄ τῶν Διατάξεων, 

luf. Idem ܧ‎ juni 
cod. 804 et Turriani 
9 τῆς Cl, quem S male 


9? Q c. Raf. perfruenini, 
de εἶ πῶς 0 et Ruf, μή πως C. 9 
κεφ, κη΄, 98 τόν ὃ, 9 κόν Ὁ, qui paulo post om. ἀγαθόν. 85 σωφροσύνης 
res tamen viduas nuptiis copulate, » quasi legerit ταῖς ἀμαίαις S. 99 τέχνοις O ο, 
libro. Vulgatam leei.exhibet οἱ Ruf. [π marg. Ottoboniani : ἐν τῷ v κεφ, β΄. 
confundit 0 Cot. 98 ἡ accessit ex 0. Deinde ἁλῶν O οἱ cod. 804, ἄλλων C in textu. 


45 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 46 


ν 90, φυρνοῖς ἔνδυμα 


τοὺς vo- A et sitientibus potum date, nudis indumentum ; 
πτεσῆς, τοῖς ἐν φυλακαῖς ἐπιφαινό- — wgrotos visitate; iis qui in carcere sunt inter- 

τοὺς ξένους μετὰ má- — venientes pro viribus suecurrites peregrinos omni‏ ܕ 
υτῶν οἴκους λαμβάνετε. — cum alacritate in domibus vestris suscipite. Verum‏ 
πλὴν, ἵνα μὴ τὸ κατ’ εἶδος λέγω, πᾶν καλὸν d φιλαν- πὸ singulatim dicam, omne bonum ut faciatis do-‏ 
θρωπία ὑμᾶς ποιεῖν διδάξει, ὥσπερ ἡ µισανθρωπία — cebit vos charitas erga homines ; quemadmodum‏ 
τοῖς μὴ βουλομένοις σώζεσθαι τὴν καχοπραξίαν ὑπο- — apud eos, qui salvi esse nolunt, odium erga ho-‏ 
δείκνυσιν, mines male agere suggerit.‏ 

Χ. Οἱ πράγματα ἔχοντες ἀδελφοὶ ἐπὶ τῶν ἔξου- X. Fraires qui lites babent, apud potestates 888 
σιῶν κοσμικῶν ! μὴ κρινέσθωσαν, ἀλλ᾽ ὑπὸ τῶν τῆς — culinon judicentur, sed ab Ecclesio presbyteris 
Ἐκκλησίας πρεσθυτέρων (89) συµθιδαζέσθωσαν παντὶ — concilientur quocunque modo, quibus prompte 
τρόπῳ, ἐτοίμως αὐτοῖς πειθόμενοι, Πλὴν καὶ τὴν obediant. Ad hzc avaritiam ita fugite, nt que 
πλεονεξίαν οὕτως φεύγετε, ὡς προφάσει προσκαίρου — occasione temporalis lueri possit eternis bonis pri- 
χέρδους ἀπὸ τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν ζημιοῦν δυναµέ- — vare. Stateras, mensuras, libras, pondera justa se- 
νην. Ζυγὰ, µέτρα, σταθμία ?, τὰ τῶν ῥοπῶν δίκαια — dulocustodite; in depositis bene vos gerite πο fi- 
ἐπιμελῶς quid 2e τὰς παρακαταθήκας εὖ- ῃ deliter. Atque hiec et similia usque ad finem facere 
ἠνωμονεῖτε, Πλὴν ταῦτα καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια ^ Bustinebitis, si de futuro por Deum judicio mo- 
µέχρι: τέλους ποιεῖν ὑπομενεῖτε, ἐὰν ἀχώριστον — moriam perpetuam corde retinoatis. Quis enim 
μνήμην περὶ τῆς ἐν θεοῦ γινο peccet, certo persuasus quod a Deo justo; qui 
Τίς γὰρ ἂν ἁμαρτήσῃ nnue solus patiens οἱ bonus est, in consumma- 
μένος 9 ὅτι ἐκ Θεοῦ δικαίου, τοῦ νῦν 38 μόνου tione seculi judicium fore definitum est? αἱ boni 
µακροθόµου καὶ ἀγαθοῦ, & τοῦ βίου συντελεί — deinceps ineffabilibus bonis perpetuo fruantur ; qui 
ὡρίσθη γενέσθαι 5 χρίσις, ἵνα οἱ ἀγαθοὶ τοῦ λοιποῦ — voro peccatores inventi fuerint, tanquam mali 
τῶν ἀποῤῥήτων ἀγαθῶν ἀῑδίως ἀπολαύσωσιν, οἱ 0$ — inenarrabili supplicio afficiantur in. sempiternum. 
ἁμαρτωλοὶ εὑρεθέντες ὡς κακοὶ, ἀποῤῥήτου xoÀá- ^ Etista quidem ita se habere, nisi veritatis pro- 
σεως τεύξωνται 9 τὸν αἰῶνα Καὶ ταῦτα μὲν οὕτως — pheta futurum jurejurando affirmasset, forte par 
ἔχειν, el μὴ ὁ τῆς ἀληθείας προφήτης ἐνόρκως εἰρή-  eratdubitare. 
χει 7 ἔσεσθαι, τάχα ἂν εὔλογον ἦν ἀμφιθάλλειν. 

ΧΙ. Διὸ προφήτου ἀληθοῦς * ὄντες µαθητ 
ενοι τὴν διχόνοιαν ἐξ ἧς γί 
προθύμως τὸ © 


ενοι 199, ὡς δόνασθε, βοηθεῖ 
μι ] 7 


σης προθυμίας εἰς τοὺς 


καρδίαις ἔχητε. 


. ἀπο- XI. Quocirca cum sitis veri prophete discipuli, 
^ κακοπραξία, — deposita vacillatione animi, ex qua mala opera 
Ei δὲ περὶ τῶν oriuntur,alacriter bene agere recipite. Quod si 
Tu ὑμῶν, μὴ ܐܐܘ‎ C circa ea quie futura diximus aliquis vestrum am- 


INTERPRETATIO RUFINI. 

X. Si qui ex fratribus negotia habent inter se, apud cognitores seculi non judicentur,sed apud presby- 
teros Ecclesi: quidquid illud est dirimatur,et omni modo obediant stalutis eorum. Super omnia autein 
avaritiam fugite, quie homines, occasione prosentis lucri, ab «ternis separatbonis. Pondera, mensuras, 
stateras, pro locis (τόπων) quibusque wquissima custodite ; deposita fideliter restituite. Qus omnia, οἱ 
si qua sunt his similia, ita demum sollicite et diligenter implebilis, si futurum Dei judicium, sine 
intermissione, in vestro corde volvatis. Quis enim peccare poterit si semper ante oculos suos Dei 
judicium ponat ? quod in fine mundi certum est agitandum, ut tandem qui in hac vita bene egere,conse- 
quantur reposita bona ; peccatores aotem ut consequantur preparatas et reconditas ponas. Dequibus ita 
füturum dubitare omnino non possumus ; siquidem hio omnia ila esse ventura, verus nobis propheta 

redixerit. 

ἘΠΕῚ Und ανα, qui estis veri propheta» discipuli, abjicite a cordibus vestris ante omnia, discordias 
et animorum dissensiones, ex quibus omne opus malum procedit, et benignitatem ac simplicitatem tota 
mente servate. Quod si forte alicujus eor, vel livor, vel infidelilas, vel aliquod malum ex his que su- 
erius memoravimus, latenter irrepserit, non erubescat qui anime suc curam gerit confiteri hec 
uio qui praest, uL ab ipso per verbum Dei, ct consilium salubro curetur; quo possit fide in- 
tegra, et operibus bonis, penas eterni ignis effugere, et ad perpetua vite premia pervenire. 


VARLE LECTIONES. 


£ ἀναδέξασῇ 


εἰρημένων ἔσεσθαι ἀμφιθάλ 


et ex Hom. xi, 4; xit, 
Ἰοσμικῶν κατὰ τὸ ἐν τῷ ܬܐ‎ 


VARIORUM ΝΟΤΗ. 
(39) Ὑπὸ τὼν... πρεσθυτέρων. Hocipsum Clement. — apud presbyteros concilientur, et presbyteri concilia- 
homi. 3, cap. 67, ita explicatur: Si (fratres) de — tionem αἱ episcopum referant. Cour. 
tis in quibus injuria afficiuntur, cupiant judicari, 


41 5. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


bigit, non erubescat confiteri, si quidem curam A δεσθεὶς ὁμολογήτω, εἴπερ τ' 


habet anime sum, et a preposito satisfiet ipsi ; 
sin vero recte credidit, confidens vivat, quasi qui 
magnum condemnationis ignem effugerit, et in 
telernum bcnorum Dei regnum sit ingressurus. 
XIL Porro Ecclesie diaconi episcopo sint, scite 
Oberrando, oculi ; singulorum Ecclesie. hominum 
opera perscrutantes, quis peccato proximus sit, 
quo ἃ preside admonitione preventus peccatum 
forte non perficiat. Ecclesi: desertores corrigant, 
ut non desistant congregati audire sermones, quo 
animi molestias, quz passim cordi ex mundanis 
casibus et pravis colloquiis incidunt, verbo veri- 
tatis possint purgare ; si etenim multo tempore in- 
culti manent, ignis materia fiunt. Quinetiam dia- 
coni corpore egros perquirant et ignoranti plebi 
indicent, ut appareant atque visitent; el necessaria 
ex presidis sententia preboeant, Hoc vero quam- 
via clam eo fecerint, non peccabunt. ἰδέα. equidem 
et illis similia diaconis cure sint. 
μένου γνώμῃ παρεχέτωσαν, Τοῦτο δὲ κἂν λάθρα 
οὖν καὶ τὰ τούτοις ὅμοια οἱ διάκονοι προνοήτωσαν 19, 
XIII. Qai alios in religione instituunt, ipsi prius 
instructi alios instruant: quia de hominum animis 
agitur. Oportet quippe ad multas discentium sen- 
tentias et voluntates aptari eum, qui verbum Dei 
subministrat et docet, Sit ergo necesse est cate- 
chista valde doctus, irreprehensibilis, multa exper- 


A 


ροφορηθήσεται" 
πολιτευέσθω, ὡς 
μέγα καταδίκης πῦρ φεύγων καὶ εἰς ἀΐδιον ἀγαθῶν 5 
Θεοῦ βασιλείαν εἰσερχήμενος. 

XU. Οἱ μὲν οὖν τῆς ᾿χκλησίας διάκονοι τοῦ ἐπι- 
σχόπου, συνετῶς 1? ῥεμθόμενοι (40), ἔστωσαν οἱ 1: 
ὀφθαλμοὶ, ἐχάστου τῆς Ἐκκλησίας πολυπραγμονοῦν- 
τες τὰς πράξεις, τίς μέλλει ἁμαρτάνειν, ἵνα, νου- 
θεσίᾳ καταληφθεὶς ὑπὸ τοῦ προκαθεζομένον, τάχα οὐ 
μὴ τελέσῃ 13 τὸ ἁμάρτημα' τοὺς λειποτάχτας ἔπι- 
στρεφέτωσαν, τοῦ μὴ ἐπιλείπειν τοὺς 13 συνερχομέ- 
νους τῶν λόγων ἐπακούειν, ὅπως τὰς ἐχάστοτε τῇ 
γαρδίᾳ προσπιπτούσας ἀθυμίας ἔκ τε βιωτικῶν 89 
συμπτώσεων καὶ ὁμιλιῶν χαχῶν λόγῳ f^ ἀληθείας 
καθαίρεσθαι δύγωνται ἐπεὶ γάρ, ἂν χρόνῳ πολλῷ 
εὔσωσιν 15, πυρὸς ἔργον γίνονται, Τοὺς δὲ καὶ 

σάρκα νοσοῦντας μανθανέτωσαν καὶ τῷ 
ἀγνοοῦντι πλήθει προσαντιδαλλέτωσαν, ἵν’ 38 ἐπι- 
φαίνωνται, καὶ τὰ 
αὐτοῦ ποιῶσιν, οὐχ. ἁμαρτάνουσιν 17. 


χῆς, καὶ ὑπὸ τοῦ προεστι 
εἰ δ' ὀρθῶς πεπίστευκε, θαῤῥ 


χατὰ 


τα ἐπὶ τῇ τοῦ 


ΧΗΙ, Οἱ κατηχοῦντες πρῶτον χατηχηθέντες κατη- 
χήτωσαν 39: ὅτι περὶ ψυχῶν 9 ἀνθρώπων τὸ ἔργον" 
πρὸς γὰρ τὰς πολλὰς τῶν µανθανόντων γνώμας 
συναρμόζεσθαι δεῖ τὸν τῶν λόγων ὑφηγητήν, Ἠολυ- 
uat οὖν καὶ ἀνεπίληπτον, πολύπειρόν Ἡ τε καὶ δῆ- 
λον τὸν κατηχοῦντα εἶναι δεῖ, ὡς αὐτοὶ εἴσεσθε 33 


ΙΝΤΕΒΡΗΕΤΑΤΙΟ RUFINI. 

XII. Diaconi vero Ecclesie, tanquam oculi siut episcopi, oberrantes et circumlustrantes cum vere- 
eundia, actus totius Ecclesiz, et perscrutantes diligentius, si quem videant vicinum fleri precipitio, et 
proximum esso peccato ; ut referant haee ad episcopum,ut commoneri ab eo possit is, qui In preecipitium 
Japsurus est, ut revocetur et non corruat in peccatum, Negligentiores quoque, et eos qui rarius ad au- 
diendum verbum Dei accedunt, nec sollicite ad episcopi tractatum conveniunt, ipsi commoneant et 
hortentur. Si enim assidui sint ad audiendum, non solum vite eterne ex salubri commonitione capient 
luera, verum οἱ quecunque illa sunt tristitia vol rncrores, qui ex prasentis vitie necessitatibus, et cla- 
dibus temporum veniunt, queque malorum sermonibus, in corde suo velut jacula defixa cireumferunt, 
abjicientur omnia, predicatione veritatis, ct vite eterne doctrin& et eruditione purgata. Alioquin si 
multo tempore auditum subtrahant a verbo Dei, ut remaneant ín cultu vitiorum, sine dubio spinis erunt 
ac sentibus occupati : et quid aliud, nisi ad ignem,talis hec terra preparabitur ? De his ergo,ut diximus 
diaconibus cura sit. Sed et eos qui secunium carnem egrotant, ES perquirant, ei plebi, si forte 
ignorat, indicent de his ; ut etipsi visitent eos, et qua necessaria sunt prebeant eis, cum conscientia 
ejus qui presi ; quod tamen, etiamsi elam fecerint, non peceabunt. Sed et de peregrinis similiter epis- 
copo suggerant refovendis ; et cetera his similia, quz ad cultum Ecelesiz, et disciplinam ejus pertinent 
diaconis eure sint. 

XIII. Qai catechizant, hoc est, qui verbo instruuntincipientes, primo oportet ut ipsi instructi sint : 
de anima enim agitur hominum : et oportet eum qui docet, et instruit animas rudes, esse talem, ut pro 
ingenio discentium semetipsum possit aptare, et verbi ordinem pro audientis capacitate dirigere. Debet 
ergo ipse apprime esse eruditus et doctus irreprehensibilis, maturus, impavidus (ἄδειλος); sicul ipsi 
probabitis fore Clementem hunc post mo. Maltum est autem, si ego nunc desingulis, que unusquisque 
habere debeat, prosequar. Verumtamen illud est quod pre ceteris ab omnibus vobis cupio in commune 
servari, ut concordiam teneatis; per quod solum polestis portum quietis intrare, et civitatem Regis 
gummi, que pax nominatur, habitare. 

VARLE LECTIONES. 


# ἀῑδίαν ἀγαθήν C. 19 eum. verecundia Wuf., quasi legerit σὺν αἰδοῖ, Cír. Const. apost. τι, 44, Hom. 
17,67.S. !totaddidi ¢. Ὁ. "3 τελεύσῃ α. 45 Expungendum τούς, nisi alia corruptela in reliquis latet. 
S. !*Tta 0 et Ruf. pradicatione veriatis, λόγια Q. 15 ὠχερσεύόωσι Ὁ, 15 ἵνα d. ^ aoc 8, ἁμαρ- 
πάνωσιν C. Tum addidi οὖν e. Ὁ, !5 προνοείτωσαν Ὁ ! χατηχείτωσαν O. 39 ψυχῆς 0, 9 πέπειρόν 
C, Subinde ἄδειλον (impavidus) Ru, quod commendat S. 33 Lectionem εἴσεσθε, ut ipsi experiemtni, lar- 
gitus est 0. Ita Cotelerii conjectura non opus est, qui infinitivo ἔσεσθαι expresso, post αὐτο. deesse δο- 
Ἀνμάσετε vol quid simile opinabatur, Sicut ipsi probabitis fore Clementem hunc post me. Ruf. 

VARIORUM NOTAE. 

0 Συνετῶς ῥεμθόμενοι, Hac de re Clement. — Consl.apost,, cap. 44,ορίπιας : Sit diaconus episcopi 

homil. 3, cap. 67, istud constituitur : Diaconi cir- — auris et oculus etos, cor pariter et anima : ut episco- 


cumambulantes considerent [ratrum corpora et ani- — pusin pluribus quam par est ac minutioribus negotiis 
Tas, atque episcopo denuntient. Quocirca, lib. rr — non occupetur. Cour. 


49 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 50 


Κλήμεντα gez ἐμὸ κατηχεῖν 

ἐμὲ νῦν τὸ wav" εἶδος λέγειν. Πλὴν ἐὰν ὁμο- 
νοήσητε, δυνήσεσῦς εἰς τὸν τῆς ἀναπαύσεως ἐνεχθῆ- 
ναι λιμένα, ἔνθα μεγάλου Βασιλέως ἐστὶν εἰρηνικὴ 35 
πόλις. 

XIV. Ἔοικε 1* γὰρ ὅλον τὸ πρᾶγμα τῆς Ἐκκλησίας 
νηὶ μεγάλῃ, διὰ σφοδροῦ 3" χειμῶνος ἄνδρας φερού- 
σῃ ἐκ πολλῶν τόπων ὄντας καὶ μίαν 99 τὴν 36 ἀγαθῆς 
βασιλείας πόλιν οἰκεῖν θέλοντας. Ἔστω μὲν οὖν ὑμῖν 
ὁ ταύτης Δεσπότης Θεὸς, καὶ παρεικάσθω ὁ μὲν ܟܠܐ‎ 
δερνήτης 31 Χριστῷ, à πρωρεὺς ἐπισκόπῳ, οἱ ναῦται 
πρεσβυτέροις, οἱ τοίχαρχο: διακόνοις, οἱ ναυστολόγοι 
τοῖς κατηχοῦσιν, τοῖς ἐπιδάταις τὸ τῶν ἁδελφῶν 
πλῆθος, τῷ βυθῷ ὁ κόσμος, αἱ ἀντίπνοιαι τοῖς πει- 
ρασμοῖς 33, οἱ δὲ διωγμοὶ καὶ οἱ κίνδυνοι καὶ αἱ 39 
παντοδαπαὶ θλίψεις ταῖς τρικυμίαις, τὰ δὲ ἀπόγεια 3 
τῶν χειμάῤῥων καὶ τὰ φυσήματα ταῖς τῶν πλάνων 
καὶ τῶν ψευδοπροφητῶν ὁμιλίαις, τὰ δὲ ἀχρωτήρια 
καὶ τὰ τραχέα τῶν τύπων τοῖς ἐν ὑπεροχαῖς δεινὰ 
ἀπειλοῦσι δικασταῖς, διθάλασσοι δὲ καὶ θηριώδεις τό- 
mot τοῖς ἀλογίστοις καὶ ἑνδοιάζουσι περὶ τῶν τῆς £ 
ἀληθείας ἐπαγγελμάτων. Οἱ ὑποκριταὶ τοῖς πειρα- 
ταῖς παρεικασμένοι νοείσθωσαν" πλὴν ἰσχυρὰν ἴλιγγα 
καὶ ταρταρείαν 9* Χάρυδδιν καὶ φόνια προσρήγµατα 
καὶ θανατώδεις διαλύσεις μάνας 88 τὰς ἁμαρτίας εἶναι 
Ἵνα οὖν οὐρίᾳ δὲ πλέοντες εἰς τὸν λιμένα 
πιζομένης πόλεως ἀκινδυνότερον ἐνεχθῆ: 
ἐπηκόως εὔχεσθε" εὐχαὶ δὲ ἐπήκοοι γίνονται ταῖς ܟܠ‎ 
πραγίαις, 

XV. Εὐσταθείτωσαν 86 οὖν οἱ ἐπιδάται ἑδραῖοι ἐπὶ 


ἔστιν 


τῶν ἰδίων χαθεζόμενοι τόπων, ἵνα μὴ 


ἀταξίᾳ σει- 
εροκλινίαν παρέχωσιν, Οἱ γαυστολόγοι τοὺς 
μισθοὺς ὑπομιμνησκέτωσα». ΟἹ διάκονοι μηδὲν ἀμε- 
λείτωσαν ® 38 ὧν ἐπιοτεύθησαν, οἱ πρεσβύτεροι 


λοντα, Πολὺ γὰρ A tus et perspicuus; sicut ipsi experiemini fore Cle- 


mentem, postme catechiste officio funeturum. Lon- 
gum enim est nune me singula recensere. Verum 
8i concordiam tenueritis, poteritis portum quietis 
attingere, ubi Regis summi exstat urbs pacifica. 

XIV. Similis namque est totus Ecclesi& status 
navi magne, que, per validam tempestatem fert vi- 
ros diversorum locorum unam boni regni civitatem. 
incolendi cupidos. Sit ergo vobis navis Dominus 
Deus : et assimilentur gubernator quidem Christo, 
proreta episcopo, naute presbyteris, prefecti late- 
rum diaconis, naustologi catechistis, vectoribus 
universa fratrum multitudo, mari mundus, venti 
adversi tentationibus, persecutiones vero et peri- 
cula et omnigens alflictiones decumanis fluctibus, 
ex continenti venientes torrentes et flatus sermoni- 
bus seductorum ac pseudoprophetarum, ai pro- 
montoria et loca confragosa judieibus dignitate 
eminentibus et crudelia minantibus,loca autem bi- 
maria et fera iis hominibus qui ratione carent ac 
de promissionibus veritatis dubitant; hypocrita pi- 
ratis similes habeantur: sed et validum vorlicem 
et tartaream Charybdin et cruenta fragmina et mor- 
liferas subversiones sola esse peccata existimate. 
Quo igitur vento secundo navigantes in urbis spe- 
rate portum absque gravi periculo deferamini, 
orate precibus qua exaudiri digne sinl: preces au- 
tem tales fiunt bonis operibus. 


Ttaque in quiete firmi maneant epibate, in 
loeis sedentes, ne perturbaio ordine con- 
cussum et ad alterum latus inclinationem excitent. 
Naustologi de mercede commoneant, Diaconi nihil 
eorum qui ipsis credita sunt negligant. Presbyteri 


INTERPRETATIO RUFINI. 


XIV. Similis namque est omnis Ecclesie status navi magne, qui per undosum pelagus, diversis o 
locis et regionibus viros portat, ad unam potentis regis urbem properare cupientes. Sit ergo navis hujus 
dominus ipse omnipotens Deus, gubernalor vero sit Christus; tam deinde prorete officium episcopus 
impleat ; presbyter! nautarum, diaconi dispensatorum teneant locum : hi qui catechizantnautologis con- 
ferantur; epibatis autem) totius fraternitatis multitudo sit similis: ipsum quoque mare hic mundus 
habeatur ; ventorum vero varietates et lurbinum, diversis tentationibus conferantur; persecutiones ac 
tribulationes et pericula, fluctibus exequentur ; terreni vero spiritus, qui vcl de torrentibus, vel de con- 
vallibus spirant, pseudoprophetarum el seductorum seu prave doctrine verba ducantur; promontoria 
vero et loca coníragosa, hi qui in potestatibus seculi sunt judices, et pericula minantur ac mortes; 
bithalassa vero loca, quz duplicibus und fallacis estibus verberantur, dubiis mente et de promissionum 
veritale nulantibus conferantur, atquehis qui irrationabili fidem nostram ratione discutiuut:; hypocrite 
vero et dolosi, piratis similes habeantur. Jam vero rapidus vortex et tartarea Charybdis, et saxis illisa. 
naufragia, ac mortifere subversiones, quid aliud zstimanda sunt, quam peccata? Itestat igitar ut hec 
naxis cursu prospero, tuta possit portum desideratz urbis intrare: ita Deo precem fundere convenit na- 
vigantes ut mereantur audiri : audiri autem & Deo ita demum merebitur quis, si orationes ipse bonis 
moribus et bonis operibus adjuventur. 

XV. Sed ante omnia, cum quiete et silentio epibate, id est laici, in suis unusquisque resideant locis: 
ne forte per inquietudinem et inconditosinutilesque discursus, si passim vagari coeperint, vel ab officio 
8110 nautas impediant, vel in alterum latus per inquietudinem eorum navis pressa demergatur. Nautologi 
de mercedibus commoneant : et nihil omnino Sub ad diligentiam, vel disciplinam pertinet, diaconi 
negligant. Presbyteri velut naute, aptent singula ad instructionem navis diligenter et instruant que in 
suo tempore requirenda sunt. Episcopus tanquam proreta vigilanter et sollicite gubernatoris verba custo- 
diat Christi. Salvator Dominus, gubernator Ecclesie sum, diligatur ab omnibus, et ipsius solius pre- 
ceptis ac jussis credat et obediat omnis Ecclesia: Deo quoque indesinenter supplicetur a cunctis de 

VARLE LECTIONES. 

35 εἰρήνη O. 36 0 in marg. mon. rec. ἐν τῷ β τῶν Διατάξεωε, ἔν κεφ. νζ΄ 35 σφοδρῶς Ὁ. 3 τινά 
C. Postea ἔστω μὲν ἡμῖν O. 5] κυθερνύτης O. 38 περισπαγμοῖς 0. 3 αἱ adjunxi ex Ὁ. 9918 0 etex 
conjectura C, ἀπόγια id. in lextu. Tum ταῖς ὁμιλίαις Ὁ c. Β, αἱ — ὁμιλίαι 0, τῶν ante ψευδοπροφητῶν ac- 
cessib ex Ὁ. *! τῶν 0. 3? lta S, cac C, ταρταραιαν Ὁ, 9* Conjectaverim νεώς. S. Tum post 
ἁμαρτίας 0 praebet αἰτίας, ?* οὔρια Ὁ, 85 Εὐσταθήτωσαν C. Postea οἰκείων pro ἰδίων Ὁ, 3 ἀμελήτωσαν C. 


δι 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBiA. 52 


velut naute diligenter preparent uuicuique neces- A ὥσπερ ναῦται! 


saria. Episcopus tanquam proreta vigilanter solius 
gubernatoris doctrinam secum reputet. Christus uc 
Salvator ut gubernator diligatur, solusque in iis 
qua dicit eredatur. Cuncti vero Deum de prospera 
navigatione orent. Navigantes omnem angustiam 
exspectent, ut qui magnum ac turbidum pelagus 
iransfretent, mundum scilicet: interdum. quidem 
afflicti, persecutionem patientes, dissipati, esurien- 
tes, sitientes, nudi, coangustali ; rursus autem in- 
ierdum adunati, congregati, quieti; sed eL nau- 
seantes, vertigine alfecti, vomentes, hoc est confi- 
tentes delicta tanquam morbidam bilem, peccata 
dico ex amaritudine profecta et mala ex inordinatis 
cupiditaiibus accumulata, quie per confessionem. 
veluti evomentes a. morbo allevamini, recipientes 
salutarem ex sedulitate sanitatem, 


XVI. Cuncti tamen scitote, plus vobis omnibus 
episcopum laborare ;quoniam unusquisque vestrum 
suam patitur molestiam, ille vero suamet singulo- 
rum. Quocirca, o Clemens, ita preside, e£ unicui- 
que pro viribus sis adjutor, qui omnium sollieitu- 
dinibus onustus es. Unde quod hanc dispensatio- 
nem suscipis, 8610 me gratiam accipere, non daro ; 
sed conlide et fortem te presta, Lanquam qui scias 
quod tibi Deus, in requietis portum appellenti, re- 
tribuel summum bonorum, mercedem stabilem, 
quandoquidem pro universorum salute majorem 
suscepisti laborem. Adeo ut si. multi ος fratribus 
te ob supremam justilium odio habuerint, eorum 
quidem odium nullatenus te leet, justi autem Dei 
amicitia multamtibiconducet, Itaquenitere laudem 
injustitia partam depellere, per justam vero admi- 


nistrationem sectari utilem laudem ex Christo pro- 
venientem. 


αταρτιζέτωσαν ἐπιμελῶς τὰ χρήζοντα 
ἑκάστῳ. Ὁ ἐπίσχοπος ὡς πρωρεὺς ἐγρηγορὼς τοῦ 
κυδερνήτου μόνου τοὺς λόγους ἀντιθαλλέτω, Ὁ Χρι- 
στὸς 9 καὶ 3 Σωτὴρ, κυδερνήτης φιλείσθω, καὶ μό- 
vog περὶ ὧν λέγει πιστενέσθω. ΟἹ δὲ πάντο ῷ 
περὶ τοῦ οὐρίᾳ 99 πλ 


v προσευχέσθωσαν. Οἱ πλ 
τες πᾶσαν θλίψιν προσδοκάτωσαν ὡς μέγαν f 
παραχώδη βυθὸν παραπλέοντες τὸν χύσμον 
μὲν ἀθυμοῦντες, διωχόμ 
, διψῶντες, γυμνητεύοντες 33, στενοχωρούμενοι, 
καὶ πάλιν ὁτὲ 9 μὲν ἐνούμενοι, συναυλιζόμενοι, ἡσυ- 
χάζοντες" ἀλλὰ καὶ ναυτιῶντες, 
μῶντες 4 cov 


καὶ 
ὁτὲ ἡ 


evot, σκορπιζόμενοι, πεινῶν-- 


λυρμῶντες, 
ἐξομολογούμενοι τὰ παραπτώ- 
µατα ὥσπερ νοσοποιοὺς χολὰς, τὰς ἐκ πι 


ας ἁμαρ- 
o καὶ τὰ ἐξ ἐπιθυμιῶν ἀτάντων σωρευθέντα 
καχὰ, ἅτινα τῷ ὁμολογῆσαι ὥσπερ ἀπεράσαντες 95 
κουφίζεσι 


ἧς νόσου, προσιέμενοι τὴν ἐκ τῆς ἐπιμε- 
λείας σωτήριον ὑγίειαν. 

ΧΥ͂Ι. πλὴν γινώσκετε πάντες πάντων ὑμῶν πλεῖον 
χάμνοντα τὸν ἐπίσκοπον, ὅτι ἕκαστος ὑμῶν τὴν αὐτοῦ 
θλίψιν πάσχει, αὐτὸς δὲ τὴν αὐτοῦ καὶ τὴν ἑκάστου. 
Διὸ, ὦ Κλήμης, ἑκάστῳ κατὰ τὸ δυνατὸν προχαθέ- 
σθητι βοηθὸς, τὰς φορτισθεῖς φροντίδας, 
Ὅθεν τό σε οἰκονομεῖν 33 ἀναδέξασθαι, χάριν οἶδα 
εἰληφὼς, οὐ δεδωκώς" ἀλλὰ θάῤῥει @ καὶ γενναίως 
σοι ὁ 
¢ καταντήσαντι τὸ ܐ‎ 
« μισθὸν, καθ ὅτι 
τῶν πάντων σωτηρίας τὸν ܦܬܐ‎ 


πάντων 


μένα τῆς ἀναπαύ, 
ἀγαθῶν, ἀναφαίρε 


τῆς 


ὦ χάματον. 


“Ὥστε ἐὰν σε πολλοὶ τῶν ἀδελφῶν διὰ τὴν ἐπ’ ἄκρον 8 
δικαιοσύνην μισέσωσιν, τὸ αὐτῶν μὲν μῖσος οὐδὲν σε 
βλάψει, ἡ δὲ τοῦ δικαίου 


“Ὥστε πειρῶ τὸν ἐξ ἀὸ 


οὗ φιλία πολύ σε ὀνήσει 33. 
ας γινόμενον ἔπαινον ἀποσεί- 
Εσβαι, διὰ δὲ δικαίαν διοίκησιν τὸν ἐκ Χριστοῦ ἔπω- 
φελῆ θηρεύειν ἔπαινον. 


INTERPRETATIO RUFINI. 


prosperitate ventozum ; ut navigantes omnem tribulationem, et omne periculum superent, tanquam in 
mare profundum mundi istius, et vite humans pelagus navigantes : in quo et esuriendum sil et. sitien- 
dum, naditatem quoque ferendam ; morbus etiam corporis, et egritudines tolerandàs; insuper et homi 
num insidiis ac dolis sepe laborandum : quippe qui et dispergendos se nonnunquam noverint, sed. ali- 
quando etiam congregandos ; vomitus quoque et suggillaliones ferendas, cum ex confusione peccatorum, 
et rejectione criminura, velut male congregati in visceribus fellis, jactura facienda cst, et abjicienda 
prorsuse corde omnis intrinsecus latens amaritudo peccati, si qua forte ex desideriis iniquis, velut ex 
cibis noxiis congregata esL; quam utique cum evomuerit quis οἱ abjecerit, ingentis wgritudinis libera- 
bitur morbo, si tamen post vomitum qui ad sanitatem pertinent sumat. 

XVI. Verumtamen scitote cuncti, quod supra omnes vos laboret episcopus: quia unusquisque vestrum 
suum proprium fert luborem; ille vero, et suum, et singulorum. Propter quod, o Clemens, tanquam qui 
omnibus preesse te noveris, singulos pront potueris juva,et singulorum labores leva,qui et singulorum onus 
ac solliritudinem portas. Unde et ego nune hano tibi injungens dispensationem, scio quia accipio gratiam 
magis quam presto ; sed esto confidens, et fortiter ferons ; certus quia laboris tui meritum recipies, cum 
ad portum quietis incolumem hane provexeris navem: ibi mercedes et premia pro omnium sal ute snsripies, 
si hic pro omnium incolumilate vigilaveris. Itaque si te mulli ex fratribus, propter rigorem justitiz odio 
habuerint, ex hoc quidem non laderis, sed ex hujuscemodi odiis amor tibi coneillabitur Dei. ELidco satage, 
οἱ refuge ne lauderis ab iniquis, οἱ ne a pessime ageniibus diligaris ; sed potius, ut propter justum 
dispensationem et equissimam regulam diseiplinz, a Christo collaudari merearis. 


VARULE LECTIONES. 


37 τοῦ Χριστοῦ Ruf. interpunetione mutata. 
i 


: 3 ὁ 0, Excidisso fortasse ὡς post σωτήρ suspicatur S. 
39 οὔρια 0, 4 μέγα C. ἦι ܬ[‎ 0 6. 8, 6 ὲ 


0. Ὁ γυμνιτεύουτες Ὁ, 9 118 8, ὅτε 0, ὅ τε 0 vitiose 
in textum irrepsisse putat 8. Tum 202277 ὄντες, wel, cum Ὁ, à ; 8 dme 
µήσαντες C. Dein προθέμενοι pro προσιέµενο, var, leot. ap. Ὁ" 4 θάρσει Ὁ. 91 χαθό τι Ὁ. 48 Ila 0 οἱ ex 
conjeet. C, in cuj. textu ἔπακρον. Bubinde μισήσουσιν idem. Et Ruf. odio  Aabuerinf, ut C. 9 ὠνήσει C. 


53 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 8 


ΧΥΠ. Ταῦτά εἰπὼν καὶ τὰ τ ܗ‎ 
λιν τῷ πλάθει προσεμδλέψας, εἶπεν" Καὶ δὲ, 
ἀγαπητοί µου ἀδελφοὶ καὶ σύνδουλοι, τῷ προκαβεζο- 


μενος ὡς ἀθετήσας τὸν Ηατέρα λογισθήσεται, διὸ τῆς 
ἀγαθῆς βασιλείας ἀποθληθήσεται. Οὐ εἴ 
συνόδους ἔρχεσθαι U^, ἵνα μὴ ὡς 
οτάκται ὑπὸ τῆς τοῦ ταξιάρχου ἀθυμίας ἆμαρ- 
τίας ἔγκλημα λάθητε. Διὸ πρὸ πάντων οἱ πάντες τὰ 
ὑπὲρ αὐτοῦ φρονεῖτε, τοῦτ᾽ 53 εἰδότες ὅτι δι᾽ ἕκαστον 
ὑμῶν ὁ πονηρὸς αὐτῷ μόνῳ τὸ 38 πλεῖον ἐχβραί- 
νων προσπολεμεῖ, Ὑμεῖς οὖν πειρᾶσθε τῇ πρὸς αὖ- 
τὸν στοργῇ καὶ τῇ πρὸς ἀλλήλους εὐνοίᾳ δια 
καὶ αὐτῷ ἐπακούειν, ἵνα καὶ αὐτὸς κουφίζηται καὶ 
ὑμεῖς σωθῆναι δυνηθῆτε, 

ΧΝΠΙ. Ἔνια δὲ καὶ ἀφ’ ἑαυτῶν νοεῖν ὀφείλετε, διὰ 
τὸ αὐτὸν μὴ δύνασθαι ἐν φανερῷ λέγειν διὰ τὰς ἐπι- 


, κατὰ πάσας 


ς 


ων πλείονα πἀ- A — XVII. Hoc et alia plura eum protuli: 


t, rursus 
multitudinem intuens dixit : Et vero vos,dilecti mei 
fratres οἱ conservi, presidi veritalis in omnibus 
obseeundate, illad scientes, quod qui hune con- 
iristaverit, Christum, eujus cathedram tenet, non 
recepit; et qui Christum non receperit, quasi qui 
Patrom rojecerit reputabitur, ideoque a bono regno 
ejicietur. Qua de causa ad omnes conventus venire 
satagite, nd velut desertores, per imperatorisanxio- 
tatem, peccati probrum accipialis. Ideirco ante 
omnia euncti que pro ipso faciunt sentite, id co- 
gnoscentes, quod propter unumquemque vestrum 
diübolus ipsi soli magis inimicus bellum infert. Vos 
ergo contendite in amore erga ipsum et in mutua. 
benevolentia perseverare, eique obedire; ut et ipse 
sublevetur, οἱ vos possitis salutem consequi. 


XVIII. Quinetiam nonnulla ex vobis ipsis debelis 
intelligere, quo ipse manifesto dicere propter insi- 


dias non possit: verbi gratia, si alicui sit infensus, 
πο expeetetis ipse dieat : illi vero nolite in conlen- 
lione assistere ; sed. prudenter hujus voluntatem. 
sequimini, odio habentes quos odio prosequitur, 
nec loquentes eum iis cum quibus non loquitur; ut 
quilibetdum studet universorum amicitiam habere, 
reconciliatus οἱ salvus fiat, cjus obediens sermoni. 
Quod si quis amicus permaneat his quos ipse odit, 
etloquatur cum quibus ipse non disserit, unus 
etiam ipse eorum est qui Ecclesiam exterminare 
ἐστιν, πολλῷ y; cupiunt: corpore enim vobiscum manens, senten- 
μετὰ δοχούσης φιλίας σκορπίζων τοὺς ἔσω. lia vobiscum non existens, econtra vos est; rulto 
pejor iis qui extra inimici apparent, quippe qui cum apparente amicitia eos qui intra sunt dispergat. 
INTERPRETATIO RUFINI. 

XVII. Hec cum dixisset, et his similia quamplurima, rursum respiciens ad populum, dixit: Sed et 
vos, charissimi fratres et conservi mei, huic qui presidet vobis ad veritalem. docendam, in omnibus 
obedite, scientes quod si quis huuc contristaverit, Christum, qui ei docendi eredidit cathedram, non 
recipit; e tanquam qui Christum non susceperit, nec Deum Patrem suscepisse judicabitur; et ideo neo 
ipse suscipietar in regno celorum. Propter quod satagite, ad omnem collectam et congregationem semper 
convenire; uti non velut negligentes el desides, a Christo judice condemnemini. Convenientes vero scm- 
per ad Clementem, omnes date operam pro ipso sentire, et summo studio favorem vestrum erga ipsum 
dependere ; scientes quod propter singulos vos ipsum magis solum infestat inimicus, et in ipsum majora 
suscitat bella. Oportet ergo vos summo studio niti, utomnes erga illum vinculo amoris innexi, plenissimo 
erga eum inhereatis affectu. Sed et vos quoque ipsi, unanimes in omni concordia perdurate; quo facilius 
etiam illi obediro omnes pariter in consensu et unanimilate possitis, per quod et vos salutem consequi, 
et ille possit obtemperantibus sibi promptius impositi oneris pondus evehere. 

XVIIL(A) Quedam etiam ex vobis ipsis intelligere debetis,si quasintque ipse,propterinsidiashominum 
malorum, non potest evidentius et manifestius proloqui: verbi gratia (42)si inimieusest alicui pro actibus 
suis: vos nolite exspectare ut ipse vobis dicat; cum illo nolite amici esse; sed prudenler ohservare 
debetis, et. voluntati ejus absque commonitione obsecundare et avertere vos ab eo, cui ipsum sensistis 
aversum ; scd nec loqui his quibus ipse non. loquitur; ut unusquisque qni in culpa est, dam cupit 
omnium vestrum amicitias reparare, festinet citius reconciliari el, qui omnibus preest, et per hoc redeat 
ad salutem, cum obediro caperit monitis prosideutis, Si vero qui amicus fuerit his quibus ipse amiens 
non est, et locutus fuerit cum his quibus ipse non loquitar, unus estet ipse ex illis qui exterminare 
Dei Ecclesiam volunt; et cum gemere vobiscum esse videatur, mente οἱ animo conira vos est; et est 
multo nequior hostis hic, quam illi qui foris sunt, et evidenter inimici sunt: hic conim per amicitiarum 
speciem, que inimici sunt gerit, et Ecclesiam dispergit ac vastat, 

VARLE LECTIONES. 
δι τοῦτο Üfr. Hom. m, 66, 0, ὡς 0, 39 ܐܗܡ‎ (εἷς 18 marg.) πάσας συνόδους ἔρχεσθαι 0, ἐν 
9x. var.lect. ap. eumdem. Rufinus propter quod satagite ad omnem collectam 
2 παξιάρχου ἀσυλίας. Clr. Hom. τι, 69. 
55 ἡμῖν Ὁ, Tum idem ἡμῶν, καθ᾿ ἡμῶν, 


βουλάς" οἷον ἐὰν ἐχθραίνῃ τινὶ, μὴ ἄνα 
εἰπεῖν, τῷ δὲ μὴ προσαμιλλᾶσι 


στος, ἐπιδικαζόμενος τοῦ πάντας φίλους ἔχειν, ܗܘ‎ 
τὸν διαλλάττων σώζηται, τῆς αὐτοῦ ἑπακούων ὁμι- 
λίας. Εἰ δὲ τις φίλος μενεῖ 9 οἷς αὐτὸς ἐχθραίνει, καὶ 
ܚ‎ αὐτὸς οὐχ ὁμιλεῖ, εἰς ἔστι καὶ αὐτὸς τῶν 
ὀλοθρεύξιν 9 θελόντων τὴν Ἐ γὰρ σώματι 


συνὼν ὑμῖν 5, τῇ γνώμῃ μὴ ὧν μεθ’ ὑμῶν, καθ᾽ ὑμῶν 


ρων τῶν ἔξωθεν φαινομένων ἐχθρῶν, 


Ὁ τήν Ο. 
πάσαις συνόδοις ܘܽܗ‎ 
δὲ congregationem. semper convenire. Tum S. mavult : 

ἔπεσθαι Ὁ. 5 μὲν ἢ C, male. 5) ὁ‏ ܘ 


τὸ τοῦτο ὦ, 5 E 
καθ’ ἡμῶν pro ὑμῶν, xx ὑμῶν. 
ο ο VARIORUM NOTA. 
41) Hac citantur in concilio Vasensi r, can. 6. leg. Caprlul. ]. vii, c. 361. 3 
42) Citant concilium Metense sub Stephano V, c. c, 12; Joannes VIII, Ep. 234; Gregorius VII, 1 


55 


manus mibi imponens in sua cathedra sedere me 
erubescentem compulit, Cumque sedissem, hoc sta- 
tim mihi dixit: Rogo te coram omnibus astantibus 
fratribus meis, ut postquam ex hac, quemadmo- 
dum mihi necesse est, vita migravero, Jacobo fra- 
iri Domini mittas in epitome, deseribasque etiam 
usque ad cogitationes pueritie tus, 8) quo modo 
ab initio usque nunc me comitatus es, sermonibus 
8 me per civitates predicatis οἱ actibus meis inten- 
dens : deinde in fine mortis quoque me: occasio- 
nem, sicut dixi, declarare non pigebit. Neque enim 
ea res valde ipsum contristabit, gnarum me pio id 
persolvisse, quod omnino perpeli necesseerat : ma- 
xima vero allicietur consolatione, cum didicerit 
quod post me non ineruditus vir nec vivificorum 
ignarus sermonum Ecclesieque regulam nesciens 
docentis acceperit cathedram. Imperiti enim ac se- 
ductoris sermo audientis vulgi animas interimit. 

XX. Unde ego, domine mi Jaeobe, his ab eo 
dietis pollicitus non tardavi, sicut jussus sum, 
magnam partem sermonum per civitates habito- 
rum, qui jam libi descripti sunt ac per ipsum mis- 
sis, in libris brevitercomprehendere,quasi indicandi 
gratia, sicque ad te destinare,cum hac inscriptione : 
Clementis Epitome prodicationum Pelri in pere- 
grinationibus. Ceterum exponere ut jussus sum 
incipiam, 


S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUDIA. 


p? 


56 


πάντων μοι‏ ܐ 
ραν καθεσθῇ-‏ 
μοι‏ 

σε ἐπὶ πά µου τῶν συµ- 
ὅπως ὁπόταν τοῦ ἐνταῦθα, 
ἀπολλάξω βίου, σὲ Ἰακώδῳ τῷ 
¦ ἢ ἀναγραψά 
μένον μέχρι καὶ 5.4 τῶν ἐν παίδων σου (43) 9 λογι- 
σμῶν, xal ὡς ἀπ᾿ ἀρχῆς, µέχρι τοῦ νῦν συνώδευσάς 
ἐμοῦ κηρυχϑέντων 
® χαὶ 


μοι, ἐπαχούων τῶν κατὰ πόλιν 0 
λόγων τε καὶ πράξ 
τὴν τοῦ θανάτου µου πρόφασιν, ὡς προεῖπον ܨܬ‎ δηλῶ- 


τοῦτο, 


w ἔπειτα πρὸς τῷ 


σαι μὴ ὀκνήσεις, Οὔτε γὰρ λίαν αὐτὸν λυπήσι 
παβεῖν εὐσεδῶς ἀπεδόμην, 
μεγίστης δὲ παραμυθίας τεύξεται, μαθὼν ὅτι μετ᾽ 
ἐμὲ οὐκ ἀμαθὴς ἀνὴρ καὶ ζωοποιοὺς λόγους ἀγνοῶν 
καὶ Ἐκκλησίας κανόνα οὐκ εἰδὼς τὴν τοῦ διδάσχοντος 
ἐπιστεύθη καθέδραν. Ἰλάνου 99 γὰρ ὁμιλία τῶν ἀκονόν- 
των ὄχλων ἀναιρεῖ δὲ τὰς ψυχι 
XX. Ὅθεν ἐγὼ, κύριξ μου ᾿Ιάκωδε, αὐτοῦ ταῦτα 
εἰπόντος, ὑποσχόμενος οὐκ ὤκνησα 95, ὡς ἐχελεύσθην, 
τὸ πολὺ τῶν κατὰ πόλιν λόγων τῶν ἤδη σοι προγρα- 
φέντων xal ὑπ᾽ αὐτοῦ διαπεμφθέντων (44) ἐν βίδλοις 
ἐπὶ κεφαλαίων ποιῆσαι, ὥσπερ σημείου 
διαπέμψαι σοι, ἐπιγράψαντα 85, Κλάμεντος τῶν 

ου ἐπιδημιῶν κηρυγμάτων ἐπιτομή. Πλὴν, τοῦ 


εἰδότα ὅτι ὃ πάντως ἔδει ܬܐ‎ 


χάριν, καὶ 


ἕναι, ὡς ἐκελεύσθην, ἄρξομαι, 


INTERPRETATIO RUFINI. 

XIX. Et eum heec dixisset, in medio, coram omnibus, manus mihi imposuit, et in cathedra sua, in- 
gni Verecundia fatigatum sedere me compulit. Cumque sedissem, hec ad me rursum locutus est: 

eprecor te, Clemens, coram omnibus qui presentes sunt, αἱ posteaquam, sicut naturale debitum cst, 
vite presentis finem fecero, Jacobo fratri Domini describas breviter, vel quae ad. initium fidei tum spe- 
etant, vel etiam quos ante fidem animos gesseris ; sed et qualiter mihi ab initio usque ad finem, comes 
itineris οἱ actuum fueris; quaeque per singulas civitates me disputante sollicitus auditor exceperis ; 
quique in pradicstionibus meis verborum fuerit ordo vel actuum ; sed οἱ qui tne finis in hac urbe rope- 
rerit, sicut dixi, omnia quam potes brevissime comprehensa, ad ipsum {ο destinare non pigeat. Nec 
verearis ne forie multum de meo exitu contristandus sit, cum me id pro pielate sustinere non ambigat : 
erit aulem ei grande salatium, si didicerit quod post me non imperitus vir aliquis, aut indoetus, aique 
ignorans divini verbi mysterium, et ecclesiastici ordinis disciplinam, vel doctrine regulam nesciens, 
susceptrit cathedram meam. Scit enim quia si indoctus et inscius officium doetoris accipiat, sinc dubio 
discipuli et auditores ignorantia tonebris obvoluti, in interltum demergentur. 

XX. Unde et ego, mi domine Jacobe, cum hec ab eo precepta susceperim,. necesse habui implere 
quod jusserat, indicans tibi, et de his ipsis simul, et de illis breviter comprehendens, que per singulas 
quasque urbes digredions, aut in pradicationis sermone proLulerit, aut in gestorum virtute perfecerit ; 
qua mvis tibi, de bis plurima jam, et plenius ante descripta, ipso jubente transmiserim; sub eo titulo 
quem ipse precepit alfigi, id est Clementis Itinerarium Predicalionis Petri. Sed et nunc jam expo- 
nere que pracepit incipiam. 


VARLE LECTIONES. 
ο. 447: Δξιῶ σε ἐπὶ πάντων μου m συμπαρόντων ἆδελς X τοῦ ἐνταῦθα 
ixotxs πρόνοια, πάντα τῷ χυρίῳ Ἰακώθῳ τῷ ἀδελφῷ τοῦ Κυρίου 
µου ἐν ἐπιτομῇ ἀναγραψάμενον διαπέμψαι, κ. v. λ. 9 ἐκ παιδός σου cod. 804 οἱ Epil. 1. 0, S. δ᾽ lta O c. 
Cod. 804 οἱ Epit. 1. 1. , τὰ τέλει ἃ, δὲ ὡς προεῖπον om. 0. 9 Ita de conject. C, cujus textus οἱ Ὁ exh. πλά- 
γος, — δὲ ἀναίρει 0, δὲ ὀκιήσω 0, 99 ἐπιγράψας cod. 804 et Epil. c. 147, quod prestat. 
VARIORUM ΝΟΤΑ, 


# planius Epil. 
μεταστῶ βίο, ὡς ἡ τοῦ Θεοῦ κ 


(43)'Ex παίδων σου. Notat Cotelerius in uno 
codice Grece haberi ἐκ παιδός σου, Pluris refert 
expendere qua ratione libri Aecognitionum, qui sub 
Clementis ud Jaeobum fratrem Domini scribentis 
confieli sunt, inchoentur. Incipiunt nempe ab his 
verbis: Ego Clemens, in urhe Romana natus, ex prima 
ielale. pudicitize studium gessi ; dum me animi inten. 
iio velul vinculis quibusdam sollicitudinis et meroris 
innexum teneret. Inerat enim. τυ ἐλιὰ cogitatio (incer- 
lum sane unde initium. sumpserit); crebro enim, a4 
üemortam. meam contlitionem mortalitatis adducens, 


eic. Unde non absurde colligas pseudo-Clementem 
libris illis id prestare, quod modo pracipitur; cum 
&b ipsis puerilis sue cogitationibus Jacobo pan- 
dendis exordium sumat.Quocirca minimeassentien- 
dum videtur Rufino, qui epistolam hane libris He- 
cognitionum tempore posteriorem. censet. Cour. 

(M) Kai ὑπ αὐτοῦ διαπεµοθέντων. Quasi Pe- 
trus ad Jacobum misisset serizones et aetus suos, 
hoc est, librum forsan Actuum οἱ dissertationum 
Petri, eum qui a Photio inveniri non potuit. Sed 
Rufinus solens more suo turbat. Id.- 


51 CLEMENTINA. — HOMILIA I. 58 


ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ 


TON HETPOY EHISHMION ΚΗΡΥΓΜΆΤΩΝ ΕΠΙΤΟΜΠ. 


CLEMENTIS 
DE PR/EDICATIONIBUS PETRI INTER. PEREGRINANDUM EPITOME. 


25 'OMIMA Α΄, E HOMILIA PRIMA. 

1. Ἐγὼ Κλήμης, Ῥωμαίων πολίτης dv, καὶ τὴν — L. Ego Clemens, vivis Romanus, primam atalem 
πρώτην ἡλικίαν σωφρόνως ζῆσαι δεδύνημαι 51, τῆς (+ — pudice ac lemperanter vivere valui, cum ἃ pueritia. 
νοίας µου ἐν παιδὸς ἀπασχολούσης τὴν ἐν ἐμοὶ ἐπι- — mens mea atque cogitatio inherentem mihi cupi- 
θυμίαν εἴς ἀθυμίας καὶ πόνους. Συνῆν γάρ μοι — ditatem avocaret ad mrores ei molestias. Inerat 
λογισμὸς οὐκ οἶδα πόθεν τὴν ἀρχὴν λαθὼν, περὶ Βα- — enim consideratio, nescio unde oborta, qua crebro 
ς ὑπομνήσεις, ὅτι ἄρα Βα- — mortis commonebat : quod utique post mortem. 
và» οὔκ εἰμι καὶ οὐδὲ μνήμην τις ποιήσει μού ποτε, — non sim, neque usquam mel mentionem quisquam 
τοῦ ἀπείρου χρόνου πάντων 95 τὰ πάντα εἰς λήθην — facturus sit, seilicet immenso tempore cunctorum 
φέροντος, ἔσομαι δὲ οὐκ ὦν, οὐκ ὄντας 59 εἰδὼς, οὐ οποία in oblivionem adducente, sim autem non 
γινώσκων, οὐ γινωσκόμεγος, οὐ γεγονὼς, οὐ γινόµε- — existens, eos qui sunt non cognoscens; noc cogno- 

ποτε γέγονεν ὁ χόσμος, καὶ πρὸ τοῦ seens, neo cognitus ; quique aliquando non fuerim, 
ἦν ; εἴ γὰρ ἦν ἀεὶ, καὶ ἔσται" εἰ δὲ οὐ tunc non sim? Et an factus sit mundus ; et an- 
γέγονε, καὶ χυθήσεται" καὶ μετὰ λύσιντί ἄρα ἔσται tequam feret, quidnam fuerit? Nam si semper 
πάλιν, εἰ μὴ τάχα σιγὴ καὶ λήθη; καὶ Ἢ τάχα ἔσται — exstitit, semper erit: si autem faclus est, eliam 
τι, ὅ νῦν νοῆσαι οὐ δυνατόν, dissolvetur : et post dissolutionem quid erit ite- 
rum, nisi forte silentium et oblivio? Et forsan erit 

aliquid, quod nunc cogitare est impossibile. 

1. Ταῦτά τε καὶ τὰ τούτοις ὅμοια οὐκ οἴδα πόθεν Π. Hec atque his similia, nescio unde, indesi- 
ἀπαύστως ἐνθυμούμενος, οδυγηρὰν εἶχον λύπην τοσοῦ. — nenter cogitans, acerbam adeo cepi tristitiam, ut 
τον, ὡς ὠχρικκύτα µε τήκεσθαι" καὶ 26 τὸ δεινότα- — pallerem ac tabescerem : et quod. molestissimum, 
του, εἴ ποτε ἀπώσασθαι τὴν φροντίδα ὡς ἀνωφελῆ si quando eam sollicitudinem tanquam inutilem το- 
ἐθουλευσάμην, ἀκμαιότερόν μοι μᾶλλον τὸ πάθος ἐγί- — pellere cogitarem, vehementior multo me urgebat 
νετο, καὶ ἠγθόμην ἐπὶ τού οὐκ εἰδὼς σύνοικον affectus: eamque rem egre ferebam, nesciens quod 
xai) ἔχων ἔννοιαν, ἀνθανασίας ἀγαθὴν 15 αἰτίαν μοι — contubernalem preclaram haberem eam cogitatio- 
γενησομένην "2, ὡς ρᾳ ἐπέγνων καὶ nem, que mihi bona immortalitatis foret causa, 
Θεῷ τῷ πάντων τησαν. πο γὰρ τῆς quemadmodum postea exparientia agnovi, et Deo 


γάτου πυκνὰς ποιούµε. 


' nya 


κατ’ ἀρχὰς θλιθούσης µε ἐννοίας εἰς τὴν τῶν πραγ- — cunctorum Domino gratias egi. Cum enim me ab 

μάτων ζήτησιν καὶ εὕρεσιν ἠναγκάσθην ἐλθεῖν: καὶ initio illa consideratio premeret, ad rerum inquisi- 

τότε ἐταλάνιζον οὖς τὴν ἀρχὴν Bé ἄγνοιαν µακαρίζευ — tionem etinventionem venire coactus sum : tune- 

ἐκινδύνευον. que miseros judicavi, quos principio per ignoran- 
C tiam beatos predicare ausus fueram. 

Il. Ἐκ παιδὸς οὖν ἡλικίας ὧν ἐν τοιούτοιςλογι- ὀ DI lgitur cum a puerili tatein hujusmodi dege- 


βέθαιον' εἰς τὰς τῶν φιλο- — rem cogitationibus, quo aliquid certi addiscerem, 
σύφων ἐφοίτων διατριθάς καὶ οὐθὲν ἕτερον ἑώρων, ἢ ad philosophorum adventabam scholas; nihilque 
δογμάτων dvac; ἃς καὶ ἔρεις καὶ — aliud cernebam, quam dogmatum destructiones 
φιλονεικίας καὶ συλλογισμῶν τέχνας καὶ λὴμμάτων — et astrucliones, item lites οἱ contentiones, et syllo- 
ἐπινοίας" καὶ ὁτὲ μὲν ἐπεκράτει, φὲρε λέγειν, ὅτε gismorum τί οἶα, necnon sumplionurn exocogi- 
ἀθάνατος ἡ ψυχὴ, ὁτὲ δὲ ὅτι θνητή. E! πότε οὖν E tationes : et interdum quidem prevalebat, orbi 
χράτει λόγος ὅτι ἀθάνατος, Éyaipov: ὁπι: gratin, animam esse immortalem, interdum au- 
ἑλνπούμην" πλεῖον δὲ 75 ἡρύμουν, ὅτι οὐδ᾽ ὁπότερον — tem mortalem esse. Si quando igitur sermo de il- 
εἰς τὸν ἐμὸν βεθαιῶσαι νοῦν ἠδυνάμην' πλὴν 16 cov- — lius immortalitato obtinnt, letabar ; cum vero 
VARLE LECTIONES. 

51 Scripserim 6. Ὁ δεδυνηµένος, sed obstat καὶ copula precedens. Nominativus absolutus prima, periodi 
epigraphes modo toti narrationi eleganter prefigerelur. 9 πάντως cong. S. 6? Fortasse οὐ τὰ ὄντα pro 
οὐκ οντας S. Tum οὐ γὰρ γεγονώς Ü pr. man. ^? ἄρα Q. Τι καὶ ἤ 0, 1 ἁγαθῆς 0, 18 γενομένην C. τῷ 
apte πάντων exoidil e recensione Clerico-Sehwegleriana. τὸ ὁτὲ μὲν — ὁτὲ δὲ 5 Ὁ, ὅτε μὲν — ὅτε δὲ C. 
τὸ Italoeum sanavi ex Ὁ. Prope aecedit Epitome, quam admonente Cotelerio S in auxilium vocavit. 
Vbb. ὅτι θνητὴ, ἐλυπούμην' πλεῖον δὲ ἠθύμουν desuntin textu Ci. 98 Rufinus clarius: sed hoc lantum 
intelligebam, quod sententiz ac definitiones rerum non pro natura sui ac veritate causarum, sed pro ingeniis 
defendentium false imagiuarentur aut vera. 


ἃς καὶ κατασι 


59 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 00 


sermo de mortalitate, tristis eram : magis autem ἃ ἐνόουν ὅτι 
» 0 


rursus animum despondebam, quod neutrum pos- 
56: menli mee infigcre: verum reputlabam mecum, 
sententias controversiarum pro viribus propugna- 
iorum veras aut falsas existimari, non autem tales 
videri, quales revera sunt. Jam igitur animadver- 
tens comprehensionem non oriri ex rebus ad agi- 
tandum propnsitis, sed pro ingenio dispulantium 
stului dogmata, adhuc magis hisce de rebus per- 
plexus hzrebam : quare ex anim: profundo geme- 
bam ; neque enim poteram firmi aliquid decernere, 
neque de istis sollicitudinem valebam depellere, 
etsi, quemadmodum dixi antea, id vellem ; quo- 
niam, cum mihi frequenter quietem imperarem, 
nescio quo modo latenter horum cum voluptate su- 
bibat me cogitatio. 

1V. Et ilerum hasitans dicebam apud πιο; Quid 
inaniter laboro, curn manifesta sit res ? Quod si 
quidem post mortem non ero, nunc, quando sum, 
contristari me non oportet. Quocirca tristitiam ad 
illum diem reservabo,in quo.cum futurus non sim, 
non coniristabor. Si autem ero, cur nune mihi 
superfluo inest tristitia? Statimque postea alia me 
subiit cogitatio. Dicebam quippe : Annon illic pejus 
quidpiam eo quod menunc cruciat, passurus sum, 
si pie non vixero, ac secundum quorumdam phi- 
losophorum sermones Pyriphlegethonti tradendus 
sum et Turtaro, quemadmodum Sisyphus vel Tityus 
vel Ixion vel Tantalus, atque in. inferno aeternum 
puniar? Iterumque replieabam dicens:Sed ista non 
sunt. Rursusque aiebam : At sí sunt. Cum igitur, 
inquiebam, incerta res sit, multo magis extra peri- 
culum est pie me vivere. Et quo pacto justitie gra- 
iia, ad incerium respicions spem, potero corporis 
voluptates comprimere? Sed neo quidnam sit jus- 
tum Deo aeceptum, plene certoque novi, nec utrum 
anima immortalis sit cognosco, an. mortalis : ne- 
que ulla certa ratio invenitur, neque hos mentis 
motus sedare possum. 

V. Quid igitur me facere oportet, nisi hoc? In 
JEgyptum proficiscar, et adytorum hierophantis ac 
prophotis amicus eflieiar, magoquo quesito et in- 
vento mulla pecunia persuadebo, ut anima evoca- 
lionem, quam necromantiam vocant, faciat, tan- 
quam videlicet ego de aliquo negotio scisciter : erit 
autem interrogatio, ut discam utrum anima sit 
immortalis. At responsio anime de sua immortali- 
tate non ex loquela ipsius aut mea auditione erit 
mihi comperta, sed ex sola visione; ut his ipsis 


Dv 


αἱ δόξαι τῶν ὑπο 
ψευδεῖς ἢ ἀληθεῖς 
ἔχουσιν ἀληθείας φαίνονται, Ἐπιστήτι 
οὐ παρὰ τὰς ἐχδιχουμέγας 31 


παρὰ τοὺς 
ὑπολαμθάνουται 


ἐκδικοῦντας 
καὶ οὐχ ὡς 
οὖν ἤδη ποτὲ d 
θήσεις ἡ κ. 


8 


κοῦντας αἱ δόξα, dno 


ἐν τοῖς πράγμασιν, Διὸ ἐκ τοῦ τῆς ψυχῆ 
ναζον" οὔτε γάρ τι βεθαιῶσαι οἷός τ᾽ 7 ἔμην, 
οὔτε τὴν τῶν τοιούτων φροντίδα ἀποσείσασθαι ἐδυ- 
νάμην, καίπερ βουλόμενος, ὡς T ᾠθάτας εἶπον 6 ὅτι 
ἐμαυτῷ πουχνότερον doy: 
ὅπως 9 λανθανόντως μεῦ' ἡδονῆς ὁ τῶν τοιούτων µε 
εἰσήρχετο λογισμός. 


ἐπιτάσσοντος, οὐχ οἵδ᾽ 


VL. Καὶ πάλιν ἀπορούμενος ἔλεγον ἐμαυτῷ" Τί μα- 
ταιοπονῶ, σαφοῦς ὄντος τοῦ πράγματος ; ὅτι εἰ μὲν 
θανὼν οὔκ εἶμι, νῦν ὄντα με λυπεῖσθαι οὐ προσῆκεν *t, 
Διὸ τηρήσω τὸ λυπεῖσθαι εἰς τὴν τότε, ὅτε οὐκ ὧν 
οὐ λυπηθήσομαι. El δ᾽ ἄρα εἰμὶ, τί νῦν ἐκ περισσοῦ 
µοι πρόσεστι τὸ λυπεῖσθαι; Καὶ εὐθέως μετὰ τοῦτο 
ἕτερός µε εἰσήει λογισμός, Ἔλεγον γάρ. Μή τί 93 γε 
τοῦ νῦν με λυποῦντος ἐκεῖ χεῖρον παθεῖν ἔχω, μὴ 
βεβιωκὼς εὐτεδῶς, καὶ παραδοθήσομαι κατ ἐνίων 
φιλοσόφων λόγους Πυριφλεγέθοντι καὶ Ταρτάρῳ ὡς 
Σίσυφος 6 Τίτυὸς 5. ἢ Ἰξίων ἢ Τάνταλος, καὶ ἔσο- 
μαι ἐν ἥδου τὸν αἰῶνα κολαζόμενος; Πάλιν 9 τε ἀνθυπέ 
φερον, λέγων. ᾿Αλλ᾽ οὖς ἔστι ταῦτα. Καὶ τ' 
Εἰ δὲ ἔστιν ; 
γον, ἀκινδυνότ 
Καὶ πῶς 25. δυνήσομαι 
λον ἐλπίδο ἀφορῶν, τῶν τοῦ σώματος κρατεῖν ἡδονῶν; 
᾿Αλλ’ οὐδὲ τί ποτέ ἐστι δίκαιον ἄρεσκον 6 Θεῷ πεπλη- 
ῥοφόρηµαι, οὔτε εἰ ἡ ψυχὴ ἀθάνατος ἢ θνητὴ γωώ- 
σχω" οὔτε τις λόγος βέθαιος εὑρίσκεται οὔτε τῶν το- 
τούτων λογισμῶν ἡσυχάζειν δύναμαι. 


᾿Αδήλου ** οὖν ὄντος τοῦ τὶ 


ρόν ἐστι μᾶλλον εὐσεθῶς θιῶσαί με. 


Ὁ δικαίου χάριν, εἰς ἄδη- 


V. Τί οὖν χρὴ ποιεῖν ἢ τοῦτο 51; Εἰς Αἴγυπτον 
πορεύσομαι, cm 


καὶ προφήταις φιλιωθήσομαι, καὶ μάγον ζητήσας καὶ 


καὶ τοῖς τῶν ἀδύτων Ἱεροψάντ 


εὐρὼν χρήμασι πολλοῖς πείσω ὅπως ψυχῆς ἀναπομ- 
πὴν, τὴν 


λεγομένην νεκρομαντείαν 99 ποιήσῃ, ἐμοῦ 


ὡς περὶ πράγματός τινος πυνθανομένου" ἡ δὲ πεῦσις 
& 
ἀθάνατός ἔστιν, οὐκ ἐκ τοῦ 
ἔσται ® μοι γνῶναι, ἀλλ᾽ ἐκ 


ἔσται περὶ τοῦ μαθεῖν εἰ ἀθάνατος ἡ ψυχή. Ἡ δὲ 
ἧς ἀπόχρισις, ὅτι 


λαλῆται ἢ καὶ ἀκοῦσαι 


τοῦ ἀφθῆναι μόνον, ἵνα, αὐτοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδὼν αὐτὴν, 


VARLE LECTIONES. 
" Hic quoque legendum est ἀποφαίνονται, ut Epif. cap. 8 C, 18. τέ C. Subinde οὐδέ pro οὔτε Ο, 


ἴ ὡς om. Ὁ. 
τὴν τότε Clr. Epit. l. c. 8. 8? 0X 
86 δίκαιον καὶ ἄρεσκον 0, 7 Schweglero invito. ita 
Gracie. Edd. distinguunt : Tl οὖν χρὴ ποιεῖν ; ἢ το 
pserat ie» 4 vy 
ܬܐܘ‎ 

γεχροµαντ 


9 οἵδά πως C. Tum id. μοι p, μὲ 8! προσήχει Epil, c. 4. Fortasse εἰς τηνικαῦτα p. εἰς 

ον γὰρ, el μή C. λ 
inlerpunetionem mutavi, non invita indole lingue 
ἢ ο, εἰς, X. 1. À. 
ομαντίαν Ὁ, Legendum τῇ λεγομένῃ νεκρομαντείᾳ: ars enim mortuos evocandi 
α dieitur; vid. Hecogn. τ, b (per eau, quam necromantiam vocant) D. Sed et minus apte 
4 vocari queat magica ipsa evocatio, quotnodo dixerit Cicero Tusc. q. 1, 16: Inde ea, quam 


9» Τίτυος Ο. 9 καὶ πάλιν τε Ο. 83 οὐ δήλου C. 


88 τέ accessit ex 0, ubi pr. man.scri- 


meus amicus Appius ve«pogavvta. faciebat. Stephanus legebat: n. t» ea, qud — νεκρομαντεῖα faciebat. Ci. 


9 ἔστι Ὁ. 


61 ΟΡΕΜΕΝΤΙΝΑ. — ΠΌΜΙΠΙΑ I. 62 


αὐτάρνη καὶ ἱκανὴν ἀπόφασιν 
φανῆναι, ὅτι ἔστιν" καὶ οὐκ ἔτι δυνήσεται τὰ τῶν 
ὀφθαλμῶν ἴδια τὰ τῆς ἀκοῆς ἀνατρέψαι ἄδηλα ῥή- 
paca. Ὅμως καὶ αὐτὴν ταύτην τὴν σχέψιν ἀντέβα- 
λόν 9 τινι συνήθει φιλοσόφῳ, ὅς συνεθούλευξ μοι, 
τοῦτο μὴ τολμῆν, xav πολλοὺς τρόπους. Εἴτε γὰρ 
εἰσακούσεται, φησὶν, ἡ ψυχὴ τῷ μάγῳ, σὺ τοῖς 
929 ταῦτα ποιεῖν ἀπαγορεύουσι γόμοις ὡς ἀντιπράξας 
δυσσυνειδήτως βιώσεις: εἰ δὲ ἐπακούσεται, μετὰ τοῦ 
δυσσυνειδήτως σε βιοῦν, οἶμαι τὰ τῆς εὐσεδείας σοι 
μηκέτι προγωρεῖν, οὔ εἴνεχεν καὶ "2 ἐτόλμησας. 
Ἐγθραίνευν γὰρ τὸ θεῖον λέγουσιν ἐπὶ τοῖς τῇ λύσει 
θανόντων σωμάτων σχύλλουσι τὰς ψυχάς. Ἐγὼ δὲ 
ταῦτα ἀκούσας, ὀκνηρότερος μὲν πρὸς τὸ τοιοῦτον 
ἐγχειρῆσαι ἐγενόμην, τῆς δὲ ἀπαρχῆς µου οὐκ ἐπαυ- 
σάμην βουλῆς, ἀλλ᾽ ὡς ἐμποδισθεὶς τὴν ὁρμὴν 4048 
μουν, 


οὐκ 


VI. Καὶ ἵνα μή σοι τὰ τοιαῦτα μακρῷ διηγήσωµαι 
λόγῳ, ἐν τοσούτοις λογισμοῖς καὶ πράγυασιν ὄντος 
wo», φήμη τις ἠρέμα, ἐπὶ τῆς Τιδερίου Καίσαρος βα- 
σιλείας, ἐξ ἐαρινῆς 


πῆς τὴν ἀρχὴν λαμδάνουσα, 
αὔξανεν ἑκάστοτε καὶ ὡς ἀληθῶς ἀγαθὴ θεοῦ ἄγγε- 
Xec hne P τὸν idus τὸ wis eun βοῤλημ 
σιγῇ στέγειν" φμὴ δυναμένῃ, Ἐκάστοτε οὖν πλείων 
καὶ μείζων ἐγένετο 95, λέγουσα, ὥς τίς ποτε ἐν Ἰου- 
δαίᾳ, ἐξ ἐαρινῆς τροπῆς λαθὼν τὴν ἀρχὴν, Ἰουδαίοις 
loo θεοῦ εὐαγγελίζοται βασιλείαν, ἧς ἀπο- 

αὐτῶν προκατορθώσῃ 9 τὴν πο- 


Jer τοῦ δὲ πίστι ὕεσθαι αὐτὸν χάριν, ὅτι θειότη- 
πολλὰ θαυμάσια σημεῖά τε 
καὶ τέρατα διαπράττεται κελεύσει μόνῃ, ὡς παρὰ 
Θεοῦ εἰληφώς τὴν adem xen be rione ὁκούειν, 
τυφλοὺς ἀναθλέπειν, 20 κυλλοὺς ποιεῖ περιπατεῖν, 
χωλοὺς ἀνορθοϊ "1, πᾶσαν νόσον ἀπελαύνει, πάντα δαί- 
µονα φογαδεύει" ἀλλὰ καὶ λεπροὶ ψωροὶ ἓκ διαστή- 
µατος μόνον ἐνορῶντες αὐτῷ Ἰώμενοι ἀπαλλάσσονται, 
νεκροὶ δὲ προσφερόμενοι ἐγείρονται, καὶ οὐδὲν ἐστιν 
ὅ ἀδυνατεῖ ποιεῖν. Καὶ ὅσῳ, γε μᾶλλον ὁ χρόνος προξ- 
κοπτεν, πολὺ µε 
αιοτέρα 


τος γέμων ταῦτα πο 


ων διὰ πλειόνων τῶν ἐπιδημούντων 
ἐγίνετο, οὐκ ἔτι φήμη λέγω, ἀλλὰ 
τοῦ πράγματος ἡ ἀλήθεια, δη γάρ ποτε 


xal 98 


xal συστή- 


ματα κατὰ τόπους ἐγίνετο βουλῆς καὶ σκέψει τὸ 
τίς ἂν εἴη ὁ φανεὶς καὶ τί βούλεται λέγειν. 
VAL Καὶ δήποτε τις πρὸς αὐτῷ ἔτει ἐν 100. φθι- 


νοπωρινῇ τροπῇ δημοσίᾳ στὰς ἐδύχ λ 
“Ῥωμαῖοι, ἀκούσατε" ὁ θεοῦ YU 
ἐπαγγελλόμενος πᾶσι τοῖς 


ποῦ 
πάρεστιν, βουλομένοις 
ζωὴν αἰώνιον, ἐὰν τὰ 1 κατὰ γνώμην τοῦ πέμψαντος 
αὐτὸν Πατρὸς βιώσωσιν. Arb µεταβάλλεσῃς τὸν τρό- 
πὸν ἀπὸ τῶν χειρόνων ἐπὶ τὰ κρείττονα, ἀπὸ τῶν 


ἔχω, ἐκ τοῦ μόνον καὶ oculis illam videnssufflcientem acidoneam habeam 


declarationem quod existat, ex co solo quod appa- 
ruerit;nec amplius incerta auditus verba oculorum 
poterunt firmitatem evertere.Attamen hane quoque 
deliberationem cuidam philosopho,necessario meo, 
edisserui,qui consilium mihi deditiid ne auderem, 
mullas ob. rationes. Sivo enim, inquit, mago non 
obtemperabit anima, tu, tanquam qui legibus ista 
facere prohibentibus repugnaveris, male tibi con- 
seius vives : sin vero oberierit, preterquam quod 
mala in conscientia vives, non amplius tibi bene 
cessura existimo ea qui ad pietatem pertinent, 
cujus ergo ista ausus es.Nam Deum aiunt odio eos 
prosequi, qui animas mortuorum 8 corporibus se- 
paratas divexant. Ego autem his auditis segnior 
quidem ad illud aggrediendum effeetus sum,a con- 
silio tamen quod initio ceperar) non destiti, sed 
velut ab impetu desiderii retardatus dolebam. 


VI. Ac ne isla tibi longo sermone explicem, cum 
in talibus cogitationibus et negotiis ego versarer, 
sub imperio Tiberii Cesaris fama quedam sensim, 
ἃ verna tempestate initio sumpto passimque crevit, 
et revera bonus Dei nuntius mundum peragravit, 
Dei voluntatem silentio tegere non valens. Ubique 
igitur amplior et major fiebat, referens quod qui- 
dam in Judaea, principio sumpto a verno tempore, 
:eterni Dei regnum Judzis annuntiet, quo fruitu- 
rum esse ex illis dicitcum qui vitam rectam emen- 
datamque ducat : quo autem credatur ipsum divi- 
nitatis plenum hac loqui ac inspirare,multa mira- 
bilia, signa et prodigia edit sola jussione, quasi 
qui a Deo acceperit potestatem ; surdos enim facit 
&udire, eecos videre, pedibus debiles ambulare, 
elaudos recta incedere : omnem morbum depellit, 
omnem demonem fugat; sed δὲ leprosi scabri, eo 
eminus tantum viso, sanati abeunt, mortui vero 
oblati suscitantur,nihilque est quod fazere nequeat, 
Atque quo plus temporis preteribat, eo major fir- 
miorque per complures advenientes existebat, non 
amplius, inquam, fama, sed rei veritas, Jam vero 
et ceetus per loca fiebant consultationiset delibera- 
lionis causa, quisnam esset qui apparuisset,et quid 
vellet dicere. 


VIL. Ceteram eodem anno, autumni lempore 
quidam publice stans clamavit, dicens : Viri Ro- 
mani, audite ; Dei Filius in Judea adest, cunctis 
volentibus promittens vitam iwternarm,si vilam du- 
xerint ex voluntate Patris qui misit illum.Quocirca 
mores mutate,a deterioribus ad meliora transite, à 
temporalibus ad eterna:agnoscite unum esse Deum. 


VARUE LECTIONES. 


9£ ἀντέθαλλόν 0, 53 καὶ mutandum in ταῦτ᾽ 
ψυχὰς μετὰ τὴν ἀπὸ τοῦ σώματος ἐκείνων διάλυσιν 
C. σιγᾷν καὶ * S. auctore Gallandio. " 
97 χολλούς χωλοὺς ὀρθοῖ Ὁ. 
Post σχέ 
runt Cl. et S. 


9 καὶ om. Ὁ. qui ܘܐܕ‎ 80 
ως Epit. c. 6, addit, ἕνεκα, Sed maxime < τ τό: scribe saltem. τοῦ 8. 
! Dete τά, nar prorsus redundat D. ἐὰν τὰ κατὰ γνώμην — 


yel ἐκεῖν". S. eb ἕνεχεν τὰ τοιαῦτα ἐτόλμας Epit. 
6.5. Que sequuntur in Epit. c. 5, ita leguntur: ES γὰρ τὸ θεῖον 


ἔγουσιν ἐπὶ τοῖς σχύλλουσι τὰς 
st C. 9: ta O c. Epit. c. 8. σιγᾶν, στέγειν 
95 προσκαταρθώσει C. Tum deest δέ ܐ‎ Ὁ, 
ον (sic). *'Loeus baud dubie corruptus. 
19 £y prietermise- 
πράξωσω Epil. c. 7. S. 


ιβ 


63 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 64 


qui in ecelis est, cujus mundum injuste habitatis A προσκαίρων ἐπὶ τὰ αἰώνια" γνῶτε 5 


antc justos illius oculos: verum si convertamini et 
juxta voluntatem ejus vivatis, in aliud seculum 
sublati eternique effecti ineffabilibus ipsius bonis 
perfruemini;sin vero morem non gesseritis,anima 
vestre post dissolutionem a corpore in ignis loeum 
conjicientur, ubi eternum punit inutili ducentur 
penitentia. Nam tempus penitentie presens est 
ista singulorum vita.Porro his ego auditis moleste 
ferebam, nullum ex tanta hominum multitudine, 
tam magno accepto nuntio, dixisse : In Judearn 
proficiscar ut cognoscam utrum iste hzc proferens 
vera loquatur, nempe Dei Filium in Judzam adve- 
nisse,propter bonam ieternamque spem,qui volun- 
tatem Patris à quo missus est manifestet : namque 
quod eum aiunt predicare;non est exiguum : quo- 
rumdam enim animas affirmat,utpote immortales, 
immortalibus bonis fruituras ; aliorum vero, in 
ignem inexstinctum projeolas, eternum puniendas 
esse. 

VIIIL.Haec de aliis cum dicerem,etiam mecum his 
verbis locutus sum : Quarealios vitupero,qui in eo- 
dem erimine negligentia versor? Verum ad Judeam 
properabo, postquam res meas composuero. Ita 
vero cum statuissem, multum in dilatione tempus 
preteriit, hujusce vita negotiis vix explicari valen- 
tibus.Tandem itaque considerata vite natura,quod 
spe implicans festinantibus insidietur, quin etiam 
quantum temporís abreptum fuerit mihi spebus ja- 
ctato, quodque sic occupati homines morimur, 
cuncía mea, prout erant, relinquens ad portum 


properavi,et in porlum veniens atquein altum sub- 6 


vectus ventis adversantibus, pro Judea Alexen- 
driam appuli,ubi ventorum importunitate detentus 
ad philosophos ventitabam, atque eum rumorem 
sermonesque illius qui Rome visus fuerat refere- 
bam.At illi responderant: Eum quidem,qui Rome 
spparuit, nescimus, de illo autem qui in Judea 
degit ac Filius Dei a fama dicitur, et audivimus a 
multis qui illinc veniunt, δὲ de omnibus miraculis 
qua loquendo facit accepimus, 


1X. Cumque dicerem : Cuperem incidere in ali- 
quem qui eum vidisset, statim duxerant me, aien- 
ies : Est hic quidam,qui non solum vidit eum, sed 
etea ex regione oriundus esi, vir Hebreus, no- 


mine Barnabas, qui se quoque ait unum esse ex [) θας, ὅς καὶ ἕνα 


illius discipulis, οἱ hic sedens rerum ab ipso pro- 
missarum sermones volentibus ultro refert.Et qui- 
dcm cum iis progressus sum, Ac veniens cum 


ἕνα Θεὸν εἶναι 


τὸν ἐπουράνιον, οὗ τὸν γόσμον ἀδίχως οἰκεῖτε ἔμπρο- 
σθεν τῶν αὐτοῦ δικαίων ὀφθαλμῶν" ἀλλ᾽ ἐὰν µεταθάλ- 
λησῇε καὶ κατὰ τὴν αὐτοῦ βούλησιν βιώσητε, εἰς ἔτε- 
pov εἰῶνα ἐνεχθέντες καὶ ἀῑδιοι γινόμενοι, τῶν ἀποῤ- 
fiue» αὐτοῦ ἀγαθῶν ἀπολαύσετε ἐὰν δὲ ἀπειθή- 
σητε, αἱ ψυχαὶ ὑμῶν με 
εἰς τὸν τόπον τοῦ πυρὸς βληθήσοντας, ὅπου ἀῑδίως 
κολαζόμεναι ἀνωφέλητα SR µετανοήσουσιν. Ὁ γὰρ τῆς 
μετανοίας καιρὸς ἡ νῦν ἑκάστου ζωὴ τυγχάνει, Ἐγὼ 
μὲν οὖν ταῦτα ἀκούων ἡχθόμην, ὅτι οὐδεὶς ἓκ τοσού- 
τῶν ὄχλων, τηλικαύτην ἀγγελίαν ἀκούσας, εἴρηκεν * 


ἃ τὴν τοῦ σώματος λύσιν 


Εἰς Ἰουδαίαν πορεύσοµαι, ἵνα ἴδω εἰ ταῦθ᾽ οὔτος λέ- 
γῶν ἀληθεύ Θεοῦ ἐπιδεδήμηκε τῇ Ἰου- 
δαίς, ἀγαθῆς καὶ αἴωνίας ἐλπίδος χάριν, τὴν τοῦ 
ἀποστείλαντος Πατρὸς βούλησιν ἐκφαίνων: ἐπεὶ + xol 
ὅπερ λέγουσιν αὐτὸν κηρύσσειν, οὐκ ἔστι μικρόν. ὧν 
μὲν γὰρ τὰς ψυχὰς διαθεδαιοῦται 
νίων ἀπολαύσειν ἀγαθῶν, ὧν δὲ ἐν πυρὶ ἀσδέστῳ ῥιφῃ- 
εἰσας 5 τὸν αἰῶνα κολασθήσεσθαι. 

VIH. Ταῦτα ἐγὼ λέγων περὶ ἄλλων καὶ ἐμαυτῷ 
μίλησα λέγων" Τί ἄλλους μέμφομαι, ἐν τῷ αὐτῷ 
τῆς ἀμελείας ὑπάρχων ἐγκλήματι; Αλλ᾽ εἰς Ἰου- 
δαίαν ὁρμήσω, πρότερον τὸν ἐμὸν διαθεὶς βίον, Καὶ 
δὴ οὕτω € βουλευσμένου µου, πολὺς ὁ τῆς παρολ- 
κῆς ἐγενήθη χρόνος, τῶν βιωτικῶν πραγμάτων δυσ- 
Αχλύτων ὅτων, Πέρας Ἰοῦν συννοήσας 6887 ποτε 
τὴν τοῦ βίου φύσιν, ὅτι ἐλπίδι ἐκπλοχῶν τοὺς σπεύ- 
δοντας ἐνεδρεύει, οὗ μὴνν ἀλλὰ καὶ ὅν ποτε εἰσεκλά- 


ὡς ὅτι 64 


AX 


ωνίους οὔσας αἰω- 


πθν χρόνον ἐλπίσι δονούμενος, καὶ ὅτι οὕτως ἄσχο- 
λούμενοι οἱ ἄνθρωπκι ἀποθνήσχομεν δ, τὰ πάντα μου, 
ὡς ἔτυχεν, ἀφεὶς εἰς Πόρτον 9 ὥρμησα, καὶ εἷς λι- 
μένα ἐλθών τε 99 καὶ ἀναχθεὶς ἀνέμων 83 ἔχθραις ἀντὶ 
τοῦ εἰς Ἰουδαίαν εἰς ᾿Αλεξάνδρειαν ἐνέχθην + καὶ ἀνέ- 
μὼν ἀπορίᾳ ἐπισχεθεὶς ἐκεῖ συνεφοίτων τοῖς φιλοσόφοις 
καὶ τὰ τῆς φήμης καὶ τοῦ 1 ἐν Ῥώμῃ avi 
qov τοὺς λόγους: ΟἹ δὲ 12 ἀπεκρίναντο, ὅτι Τὸν μὲν 
ἐν Ῥώμῃ φανέντα οὐκ ἴσμεν, περὶ δὲ τοῦ ἐν "loo- 
δαίᾳ γενομένου καὶ Υἱοῦ Θεοῦ ὑπὸ τῆς φήμης λεγο- 
μένου καὶ παρὰ πολλῶν τῶν κἀχεῖθεν ἐληλυθότων 
ἠκούσαμεν, καὶ περὶ πάντων ὧν λαλῶν ἐποίει θαυμα- 
σίων ἐμάθομεν. 

IX. Ἔμοῦ δὲ εἰπόντος, "HüsAdy τινι αὔντυχεῖν τῶν 
ἑωρακότων αὐτὸν, εὐθὺς ἦγόν με λέγοντες, ἔστι τις 
ἐνταῦθα, οὐ μόνον ἰστορήσας αὐτὸν, ἀλλὰ καὶ τῆς 
ἐκεῖθεν γῆς ὑπάρχων, ἀνὴρ ᾿Εὔραῖος, ὀνόματι Βαρνα- 
ν αὐτοῦ μαθητῶν ἑαυτὸν εἶναι λέ- 
qua καὶ ἐνταῦθά που καθεζόμενος τῆς ἐκείνου ὑπο- 
σχέσεως τοὺς λόγους τοῖς βουλομένοις ἑτοίμως λέγει, 
Καὶ δὴ συνῆλθον αὐτοῖς. Καὶ ἐλθὼν, σὺν σῷ παρε- 


ς ἔλε- 


VARUE LECTIONES. 


? γνῶτες Ο. 


3 Ita 0 ο’ Epil., ἀπολαύσητε QC. κατὰ τὴν τ᾿ σ. Ρ. μετὰ τὴν v. σι tacite edidit Cl. repetiit- 
ue S, Codd. lectionem in Annot: cr. pro eonjectura adnotans, ὃ ἐπεί adjunzi c. O et Epil. 
ὁ, qui dein κολασθήσεται, nota marginali correctum in vulg. ὅ οὕτως C. 


* ριφείσας 
? ὧδὲ D, ὁ δή 0, ο. ᾱ, Tum 


ἐκπλέχων C, qui tamen ἐμπλέκων conj. * Frrat Schweglerus de Cotelerio ἀποθνίσκομον eum edidisso 
asserens: tu Clerieuur (edu1024) intelligo 9 πόρτον O, πόντον C. Jam Clericus: Βοτίο πόρτον, portum, 
6, 


nempe Romanum: vide Martyr. Ign. 
τοῦ Ὁ, ct ex eonject. D, μετὰ τοῦ C. 
recte observat S. 


ܘ 


Bet 


et Epit. c. 78. Tum εἰς τὸν λιμένα C. 
0. Tum addidi τόν ante μὲν c. Ὁ. Ita legendum esse 


10 τέ om. Ὁ. 41 καὶ 


65 CLEMENTINA. — HOMILIA I. 66 


στῶτι ὄχλῳ ἔστην ἐπακούων τῶν λόγων, καὶ συνε- A astante multitudine 81611 sermones audiens ; atque 
νόουν τἀλήρῇ 15 οὐ διαλεκτικῇ, τέχνῃ λέγοντα, ἀλλὰ — intellexi vera eum ποπ dialectica arte dicere, sed 
ἀκάκως καὶ ἀπαρασχευάστως ἐχτιθξ; sow, ἃ τε sine malilia οἱ preparatione exponere que audierat 
2 τα Υὸν πε- οἱ viderat a Dei F'ilio, qui conspectus fuerat, facta. 

ναι, Πολλοὺς δὲ μάρτυρας — et dicta. Multos autem testes miraculorum et ger- 


σε καὶ ξώραχε τὸν τοῦ Θεοῦ φαν 
ποιηχέναι τε καὶ εἴρη» 


τῶν ὑπ αὐτοῦ λεγομένων 14 θαυμασίων τε καὶ λόγων, monum, abipso editorum, ex ipsa etiam assistente 


καὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ παρεστῶτος ὄχλου, παρε plebe producebat. 


Χ. Ἐπειδὴ δὲ πρὸς τὰ ἁπανούργως λεγόμενα ot X. Quandoquidem vero ad dicta minime subdola 
ὄχλοι ἡδέως ܐ‎ διετίθεντο, ἃ οἱ ἐκ παιδείας χοαµι- — populus libenter altendebat, ex eruditione scculari 
κῆς ὁρμώμενοι φιλόσοφοι γελῶν αὐτὸν καὶ χλευάζειν — prodeuntes philosophi ridere eum ae subsannara 
ἐπεθάλοντο !5, σχώπτοντες wal διασύροντες θράσει — aggressi sunt, immodica audacia cavillantes atque 
ἀμέτρῳ, ὡς μεγάλοις ὅπλοις χεχρημένοι τοῖς συλλο- probris incessentes, et quasi armis validis utentes 

Ὁ δὲ ἀπωθούμενος αὐτῶν τὸν λῆρον οὗ σον- syllogismis. At ille, ineptias eorum repellens, ver- 
ἔτρεχεν αὐτῶν τῇ πανούργῳ σει 11, ἀλλ᾽ ἀχατα- βυΐῶ ipsorum interrogationi non Occurrebat ; sed 
πλήκτως ὧν ἔλεγεν οὐκ ἀφίστατο. Kal ποτὲ τις αὖ- intrepide a sermone suo non desislebat. Et ali- 
τοῦ ἐπύθετο, διὰ τί το, καὶ !5 βραχύτα- B, quando quidam rogabat eum, cur ita factus esset 
τὸν Ov, ἐξ πόδας ἔχον, ἔχει ") καὶ πτερὰ, ἐλέρας δὲ, — culex, ut, eum minimum quid sit, etsex pedes ha- 
τὸ μέγιστον τῶν ζώων, ἄπτερος ὧν, τέσσαρας beat, insuper οἱ alas gerat : elephas vero, animalium 
ἔχει πόδας, Ὁ δὲ μετὰ τὴν πεῦσιν τὸν ἐμ. maxin.um, cum careat alis, quatuor tantum pedes 
ἀναλαβὼν λόγον, ὡς πρὸς τὴν πεῦσιν ἀποκρινάμες, — habeat, Hle autem post interrogationem, abruptum 
yos", τὸν αὐτῷ ἀπ᾽ ἀρχῆς προκείµενον ἀνελάμθανε — resumens sermonem, quasi ad percontationem re- 
λόγον τούτῳ μόνῳ προοιμίῳ χρώμενος καθ᾽ ἑκάστην — spondisset, propositum sibi ab initio sermonem 16- 
ἐγκοπήν, Ἡμεῖς τοῦ πέμψαντος ἡμᾶς τοὺς λόγους καὶ — petiit, hoo solo utens procemio per singulas inter- 
τὰς θαυμασίους πράξεις εἰπεῖν ὑμῖν μόνον ἔχομεν pellationes : Nobis demandatum solummodo est,ut 
ἐντολὴν, καὶ ἀντὶ τῆς λογικῆς ἀποδείξεως μάρτυρας — vobis sermones et mirabilia gesta illius qui misit 
παρέχοι ܢܐ‎ τῶν ἐξ ὑμῶν 33. παρεστώτων πολ- Π05, referamus ; ac pro logica demonstratione testes 
λοὺς, ὧν ἐγὼ τὰ 33 εἴδη, μέμνημαι, ὡς ἐμψύχους εἰκό- — vobis produeimus eorum qui ex vobis hlc astant 
νας, ἱκανὰς μαρτυρίας. Λοιπὸν τῆς 33 ὑμετέρας ἐστὶν — complures quorum ergo facies recordor, velut vivas 
ἑξουσίας, ὑπείκειν ἢ ἀπειθεῖν, Τοῦ δὲ λέγειν ὑμῖν «à — imagines, idonea testimonia. Ceterum in vestra. po- 
συμφέρον οὐ παύσομαι, ὅτι ἐμοὶ μὲν ζημία τὸ σιωπᾷν,  lestate situm est, obsequi, vel fidem non habere. 

P3465, λλλὰ καὶ τῶν εἰκαίων «4 ܕܢ‎ Ego certe nou cessabo vobis exponere quod utile 
ὑμῶν προθληµάτων τὰς ἀποδείξεις 3 ἀποδοῦναι ἠδυ- U est: quoniam mihi quidem damnum est, tacere ; 
γάµηνι εἰ φιλαληθῶς ἐπυνθάν Κώνωπος δὲ καὶ — vobis vero, non credere, noxa. Sed οἱ futilium νο- 
ἐλέφαντος τὴν αἰτίαν τῆς διαφόρου δημιουργίας νῦν — slrarum questionum demonstrationes dare pote- 

οὐκ ἔστιν εἰπεῖν 35 εὔκαιρον τοῖς τῶν ὅλων — ram, si voritatis Studio interrogassetis. Verum cau-‏ ܐ 
ἀγνοοῦσι Θεόν. sam diversa creationis eulicis οἱ elephanti nunc‏ 

vobis aperire intempestivum essot, qui Deum om- 
nium rerum ignoratis. 


gi 


XL Ῥαῦτα αὐτοῦ λέγοντος, ὡς ἐκ copo 


ΧΙ. Hiec eo dicente quasi ex communi consensu 
petulantem risum emiserunt, illum nitens ad si- 


ἴεσαν γέλωτα, κατασιωπᾶν καὶ ܘ‎ 


τὸν πειρώμενοι ὡς βάρθαρόν τινα δαιμονῶντα, Ἐγὼ — lentium etad angustias γοάίσεγο 8110 παπα barbarum 


ὁρῶν, ζήλῳ οὐκ oO ὅπι φθεὶς, εὐσεθεὶ — quemdam insanum. Qui eum ego intuerer, zelo 
τοῦ λοιποῦ σιγᾷν οὐκ ἑκαρτέρουν, ἀλλὰ μετὰ nescio qua ratione correptus, per iram piam am- 


ῥησίας ἐδόων λέγων. Εὐλόγως ὁ Θεὸς ὑμῖν 395 plius tacere non sustinui, sed cum fiducia clamavi 


ἀκατάληπτον τὴν αὐτοῦ βούλησιν ἔθετο, ἀναξίους dicens : φπτο Όουβ voluntatem suam incomprehensi- 


3 τῶν νῦν τοὺς χριτικὸν νοῦν ἔχον- — bilem vobis esse voluit, indignos presciens, sicut 
τας πληροφορῶν φαίνεται, Ἐπεὶ γὰρ νῦν τῆς αὐτοῦ D ex prasentibus dat plene intelligere iis qui mentis 
βουλήσεως κήρυκες ἐξαπεστάλησαν, οὐ γραμματικὴν — judicio utuntur. Quia enim nunc ejus voluntatis 


VARUE LECTIONES. 


ἡφαληθῆς 0. Tum. ἁπλῶς p, ἀκάκως oonj.S, nt Rnf, et Epit. c. 9. Qelerum efr. infra ἀπανούργως 
1’ Dege γενομένων D. 15 ἡδέως οἱ ὄχλοι C. 36 ἐπεδάλλοντο C. 11 Hia C. in calce edit et 8. in. texta ; 
τι Ὁ, πανούργῳ omisso, 18 Dele καί, quod versu insequenti perperam omissum hio 

sper. καὶ ἔχει vel καὶ ἔχον S. Epit. c. 40; διὰ τί κώνωψ ἐγένετο, καὶ βραχύτατος ὧν, ἕξ 
ἃ φέρει. 3 8. proponit ἀπροκρωούμενος !ܪ‎ Fort. leg. ἐξ ὑμῶν τῶν &' 3 τά excedit 

Tum D'legit vult εἰκόνας ἱκαναῖς μαρτυρίαις λοιπὸν — U ܕ‎ τι 2 At nihil mutan- 
C. τῦ. Verba ἱκόνας μαρτυρίας appositionis locum obtinent. « Produeo vobis homines 
multos, testes locupletes, cum sint quasi εἰκόνες ἔμψυχοι.» 5, ? «zcaddicio. 0. 3 ἀπολύσεις scribendum 
esse putat Cl. Tum ἐδυνάμην 0, 8 εἰπεῖν οὐκ ἔστιν C. Tum τὸν τῶν Ρ. τῶν var. lect. in Epit. c. 10. 
3 ἡμῖν Ο. Etiam Ree, 1, 9, vobis, 5 à 0, 


61 


praecones missi sunt, non grammaticam profiten- À ἐπαγγελλό 


tes artem, sed simplicibus et sinceris verbis consi- 
lium ipsius demonstrantes (adeo ut. quilibet qui au- 
dierit, intelligat qua» dicuntur) neque cum affectu 
quodam invido, se ipsum cunctis priebere nolente, 
adestis vos, ut, preterquam quod non inlelligitis 
quod vobis expedit, damno vestro veritatem ridea- 
tis, quz apud barbaros ad vostram condemnationem 
versatur, quamque ad vos advenientem non vultis 
hospitio recipere propter libidines vestras, et ver- 
borum illius vilitatem, ne arguamini, quod temere 
philologi estis seu umatores sermonum, non autem 
veritatis amatores philosophi. Quousque ergo disci- 
tis loqni, qui pulohre loqui nescitis? Multa quippe 
verba vestra unius verbi prctio non sunt estimanda. 
Quid autem dicetGraca vestra multitudo, unanimis 
facta, si judicium futurum est, ut iste ait? Quare, 
Dous, voluntatem tuam non predicasti nobis? Nonne 
audiotis, si omnino responsionem accipietis, ha»c 
Ego, cum omnes futuras voluntates ante constitu- 
tionem mundi cognoscerem, unicuique pro merito 
suo latenter pravius occurri ; quod autem id ipsum 
ita se habeat volens iis qui ad me confugerunt, 
plene manifestare, cur ab initio, a primis genera- 
tionibus voluntatem meam palam non siverim pre- 
dicari, nunc circa sseculi inem precones mei con- 
silii misi, qui et. irridentur, et contumeliis affecti 
deluduntur ab iis qui nequaquam volunt adjuvari, 
quippe meam amicitiam vehementer repudiarunt. 
Ὁ magnam injuriam ! mortis enim periculum sub- 
eunt predicatores ; idque per eos homines qui ad 
salutem vocantur. 

XXII. Porro illud injuste factum adversus pra«co- 
nes meos 4 principio apud omnes faturum crat, si 
a principio ad salatem. vocati lüissent qui indigni 
sunt, Quod enim nune ab iis injuriose fit, in do- 
fensionom fitjuste mee providenlie, quod pra- 
clare doclrinaim honore dignam nolui inuliliter ab 
initio ad contumeliam publice exponere, sed eam 
statui, οὐ venerandam, silentio tegi ; non quidem 
üpud oos qui principio digni erant, quibus et lra- 
didi, sed apud istos et consimiles, ut cernitis, indi- 
gnos, odio me prosequentes, seque nolentes dili- 
Bere. Et vero nune, omittentes hune howinem irri- 
dere, a me ipsius repromissionem audite, vel qui 
volet mihi percontanti respondeat. Ac ne velut pe- 


Β 


6 


S. CLEMENTIS 1 HOM. PONT. OPERA DUBIA. 


68 
τος ἀλλ᾽ ἁπλοῖς καὶ ἀπανούργοις 
ν αὐτοῦ βούλησιν ἐκφαίνοντες, ὡς πάνθ᾽ 


ὀντιναοῦν ἀκούσαντα νοεῖν τὰ λεγόμενα, καὶ οὐ μετὰ 


λόγοις 98 > 


ܒܚ 


Ἐξεώς τινος φθονερᾶς, παρέχειν πᾶσιν μὴ βου- 
λομένης "9 πάρεστε ὑμεῖς, πρὸς τῷ μὴ νοεῖν τὸ ὑμῖν 
συμφέρον, ἐπὶ τῇ ὑμετέρᾳ βλάδῃ γελῆν τ' 
p 


ἀλήθειαν, ἣν καὶ ὑμῖν £ 


ν εἰς τὴν 


ἔραν καταδίχην ἐν βαρβάροις πολιτευσαμένην 


δηµήσασαν ξενίσα! οἱ 8648 
λεσθε, διὰ τὰς ἀσελγείας ὑμῶν, καὶ τὸ λυ λό- 
quy αὐτῆς, ἵνα μὴ ἐλεγχθῆτε, ἢ Ὁ οιλό- 
λογοί ἔστε, καὶ οὐ φιλαλήθεις φιλόσοφοι" μέχρι μὲν 
οὖν πότε λαλεῖν μανβάνετε, οἱ τὸ καλῶς 31 λαλεῖν οὐκ 
ἔχοντες; Πολλὰ γὰρ ὑμῶν ῥήματα ἑνὸς οὐκ ἄξια λό- 
qo». Τί ἄρα ἐρεῖ ὑμῶν τὸ ἨἙλληνικὸν πλῆθος μία 
ψυχὴ γενόμενον, ἔσται 5: κρίσις, ὡς οὗτος λὲ 
χεις δὰ τί, ᾧ θεὲ, τὴν σὴν βούλησιν οὐκ ἑκήρνξας 
ἡμῶν; Οὐ πάντως ἀκούσεσθς, εἴπερ ἀποχρίσεως κατὰ- 
ἐσομένας πρὸ 
ἰδίως 9 ἐκά- 
πρραπήντησα" 
τοῦτο Bb αὐτὸ ὅτι οὕτως βουληθεὶς τοὺς προσ- 
πεφρυγότας μοι πληροφορῆσαι, διὰ τί ἀπαρχῆς ἐκ 
τὴν ἐμὴν βούλησιν δη 


5 ὅτι 


ἔνωθήσεσθς, τάδε 4. Ἐγὼ, πάσας τὰς 
καταβολῆς χόσμου εἰδὼς προαιρέσεις, 
6 ἄξιον λανθανόντως 


στῳ πρὸς τὸ α 


μοσίᾳ οὐκ. 


| πρὸς τῷ 
ponas βουλῆς ἀπέστειλα, οἵ 5ο καὶ γελῶνται καὶ 
ὑθριζόμενοι γλευάζονται ὑπὸ τῶν μηδὲν ὠφελεῖσθαι 


οὗ βίου 35 κή- 


θελόντων καὶ ἐπιτεταμένως τὴν ἐμὴν φιλίαν παρα!- 
πησαμένων. Ὢ μεγάλης ἀδικίας} μέχρι πόνου 91 ܒܡ‎ 


δυνεύουσι κήρυχες, ὃ τῶν εἰς σωτηρίαν 


χαλουμένων ἀνδρῶν. 


ἀδίκως qv 


ΧΙΙ. Τοῦτο δὲ τὸ ܐ‎ 
κηρύχων ἀπ᾽ ἀρχῆς 

dz ἀρχῆς εἰς σωτηρία 
νῦν divi, E" 
ἐμῆς ὃ 


ἐγίνετο, εἴπερ 
ν ἐκαλοῦντο οἱ ἀνάξιοι, Τὸ γὰρ 

κως εἰς ἀπολογίαν τῆς 
ὅτι χαλῶς τὸν τιμῆς 


μον ἐθουλευσάμην, οὐκ ἀπὸ τῶν ἀπ' ἀρχῆς ἀξίων, 


δωχα, ἀλλ᾽ ἀπὸ τούτων καὶ τοιούτων, 


οἷς καὶ ܬܐ‎ 


ὡς ὁρᾶτε, ἀναξίων, τῶν d 


VARUE LECTIONES. 


38 λόγοις transcripsi ex Ὁ, quo Si conjectura ἁπλῶς καὶ ἁπανούργως superflua redditur Cf. Rec, 1,9. 


Tum πάντα ὀντινανοῦν Q, πάντα ὁντιναοῦν 8. 


βουλομένης, ut C. ibidem πρὸς τῷ O οἱ 8 c. Ερή., πρὸς τό C. 3‏ ܦܠܐܬܘ 
accessit ex O et Epit. Deinde πολλὰ γὰρ παρ’ ὑμῶν 0. 83 ἔστι O0. 9 Ita O et‏ & 
τὰ δὲ C. ? Ita 8 auctore D, εἰδὼς €, deest in O, εἰ absque damno deesse polest. Ep. :‏ 
i Ad oram cod. Ὁ hec scholia: πάσας τὰς ἐσομένας πρὸ κατασολῆς κύσμου εἰδὰ‏ 

ς ἐκάστῳ πρὸς τὸ αὐτοῦ bo» λανθανόντως προαπήντησεν. El ex adverso: Θεὸς 

q τῆς κρίστως πρὸς τοὺς ἀπίστους. 3 τοῦ βίου vortiL C, quasi perinde essel ac τοῦ αἰῶ- 
mplo, quod quidem seiam Cl. 5 oi C, quod 8. recte mutavit in 


9! καλῶ 


εἰναῖοι conj. 
S auctore D. 
κ. τρ. εἰ 

προαιρέσεις ὁ 
γούμενος ἐν ܢܐ‎ 
γος, sentcutia postulante, sed sine ex 
νοΐ, Αὐ non omittere debebat καὶ 
ἕτέρα 64 


δὼς ἐκάσ' 


γελῶνται, In marg. cod, O alia 
Ἆ [ta Ὁ et nonnuli codd. Epitomes, φθόνου ὦ. 38 


30 βουλόμενοι conjecit amanuensis ad oram cod. Ὁ, eujus 


30 [la O ο. Epil., εἰ καὶ C, qui 


ὡς 


manus adnotavit: οὐχ εἰσὶ τοῦτα ἔν τῇ 
ἐδουλήθην α. 3 πυνθανομένων ὁ βουλόμε- 


γος Q. 9 μή accessit ex Ὁ Tum ὑλάκτετε C, qui et μύοντες p. βύοντες. 


69 CLEMENTINA. — IIOMILIA I. 70 


ἀτάκτῳ βύοντες τῶν σῶζεσθαι ϐ 


ὄντων τὰς ἀκοας, A tulantes canes latretis, incomposito lrepitu, aures 
salvari desiderantium obstruentes injusti ac Deo 
exosi, et servatricem cogitationem avocantes ad ἵπ- 
γήσεσθε, τὸν τὴν ' credulitatem. Quo pacto veniam consequi poteritis, 
νον ὑμῖν εἰπεῖν ὑθρίζουτες, καὶ ταῦτα ἄνφρωπον ὅν — eum qui vobis naturam Dei referre promittit,contu- 
ἐχρῆν, εἰ καὶ μηδὲ» ἀληθεύοντα 3, διὰ τὴν ἀγαθὴν  meliaafficientes; idque honzinem, quem oportnerat, 


ἄδικοι καὶ θεστυγεῖς, καὶ τὸν σώζοντα λογισμὸν 


ἀπισείαν ἁπασχολοῦντες. Πῶς συγνώµης 


τα ^t τοῦ θεοῦ ܐ‎ 


αὐτου πρὸς ὑμᾶς ἀποδεξασῃαι προαίρεσιν ; etsi nihil vere loquentem, propter bonam ipsius erga 
vos voluntatem, grate suscipere ? 
ΣΠ. Ταῦτά µου λέγοντος καὶ τὰ τούτοις ἀκόλουθα, XIII. Quz cum dicerem, aliaque his consentanea, 


πολὺς τῶν ὄχλων ἐγίνετο θρύλλος: καὶ οἱ μὲν ὡς và» — mullum in plebe ortum est murmur: atque alii 
Βαρνάδαν ἐλεοῦντες σονήραντό μοι: οἱ δὲ ἠλίθιοι Üv- — quidem tanquam Barnabam miscrántes mihi fave- 
τες δεινῶς κατ᾽ ἐμοῦ ἔδρυχον τοὺς ὀδόντας, Ἐπεὶ δὲ — bant: alii vero qui erant stolidi,graviter in me stri- 
ἤδη ποτὲ ἑσπέρα κατειλήφει, τῆς χειρὸς λαδὼν τὸν — debant dentibus. Cumque jam vespera advenisset, 
Βαρνάδαν, μὴ θέλοντα 87, βίᾳ εἰς τὴν ἐμὴν Tyov ol- — Barnabe manu apprehensa, eum nolentem vi ad 
αὐτὴν ἐποίησα, ἵνα μή τις αὖ- — meam duxi domum ; ubi et feci manere, ne quis ei 
Καὶ ἡμερῶν ὀλίγων διατρίψας, p munus injicoret, Paucosque dies commoratus, non- 
καὶ τοῦ ἀληθοῦς λόγου βραχέα Κατηγ ήσας µε ὀλίγον, mulla vere religionis mihi tradidit rodimenta, quod 
ὡς ἐν ὀλίγαις ἡμέραις, σπεύδεω ἔλεγεν εἰς "lov. — paucis post diebus properare so diceret ad Judsam 
δαίαν τῆς κατὰ τὴν θρησκείαν ἑορτῆς χάριν, καὶ τοῦ — propter festum, velletque deinceps cum suis popu- 
λοιποῦ τοῖς ἑαυτοῦ ὁμοεθνέσι συνεῖναι θέλων, laribus degere. 

XIV. Φανερὸς δ᾽ ἦν μοι ἀπονάρκησας. Ἐμοῦ γὰρ XIV. Videbatur autem mihi esse plane perculsus. 
εἰπόντος. δύ uot µόνον τοὺς τοῦ φανέντος ἀνδρὸς οὕς — Cum enim ego dicerem : Tu mihi lantum hominis 
doses ἐκτίθου λόγους, κἀγὼ τῷ ἐμῷ κοσμήσας illius qui apparuit, quos audisti expone sermones, 
λόγῳ τοῦ Θεοῦ κηρύξω τὴν βούλησιν, καὶ εἶθ᾽ οὕτως δὲ 60 oratione mea illos oxornans, Dei consilium 
ἐντὸς ὁλ ien dpa ὧν συμπλεύσω 8 σοι" λίαν Xo πο- — predicabo, sicque postea una navigabo intra 
θῷ ἐπὶ τὸν τῆς Ἰουδαίας γενέσθαι τόπον, τάχα δὲ xal — paucos dies: admodum enim οπρίο ad {πάσα 
συγοικήσω ὗ μῖν τὸν πάντα μον τῆς ζωῆς βίον 15: ὁ δὲ — regionem pervenire: ac forte vobiscum per totam 
ταῦτα ἀκούσας ¢ ἵνατοι Σὺ εἰ iow Ἱστορῆσα: τὰ — vitam habitabo. lile his auditis respondit : Tu, si 

tex καὶ μαβεῖν τὸ συμφέρον θέλεις, ἐξ αὐτῆς quidem videre nostra, et quod expedit vis discere, 
μοι σύμπλευσον' εἰ δὲ μὴ βούλει, τὰ ἄλλα Ἡ σημεῖα — mecum statim navigato ; si nolis, reliqua signa do- 
τῆς οἰκήσεώς µου καὶ ὧν θέλεις ἐγώ σοι σήμερον — micilii mei ct quorum volueris tibi hodie dicam, ut 
ἐρῶ 9, ἵνα ὅτε βούλει ἐλθὼν ἐπιστῇς ἡμῖν" ἐγὼ γὰρ 0 quando volueris venire, nobis ocourras: ego enim 
αὔριον πορεύσομαι τὰ ἐμαυτοῦ, Καὶ δὴ ἀδυσώ- — cras ad mea me recipiam. Videns itaque inexorabi- 
πητον ἰδὼν συνῆλθον αὐτῷ µέχρι τοῦ λιμένος" lem esse, comitatus sum eum usque ad portum ; 
μαθὼν παρ᾽ αὐτοῦ ἄπε; ü acceptisque ab eo signis quz dixerat domiciliorum, 
ἔφην αὐτῷ" E μὴ ὅτι αὗριόν τι ἅπι disi illi: Nisi eras aliquid quod mihi debetur repe- 
μοι, ἐξ αὐτῆς ἂν σοι συΐπλεον" πὶ titurus essem. jamjam tecum navigarem ; eito ta- 
ταλή men te assequar. Et, his dictis, commondatoque eo 
τὸν τοῖς τοῦ πλοίου ἡγουμένοις ὑπέστρεφον Λυπούµε- — navis ductoribus, roversus sum tristis, memor boni 
νος, μεμνημένος τοῦ χαλοῦ καὶ συνήθους φίλου. ot concordis am 
ίψας, καὶ τὸ yp XV. Aliquot autem dies moratus, ac totum debi- 
ὅλον λαθεῖν δυνηθεὶς, τάχους ἕνεκα ἀμελήσας τοῦ πε- turn recipere non valens, propter festinationem re- 
e liquo neglecto, quod impedimento esset, ipse quo- 
Salus ἀπέπλευσα, καὶ δεκαπέντε @ ἡ μερῶν εἰς Και- — que in Judam enavigavi, et quintodecimo die Ca 
σάρειαν κατήντησα τὴν δτράτωνος. Ἐπιθάνους δὲ — saream Siraonis adveni. Cumque terram tetigis- 
γῆς καὶ ξενίαν θηρωμένον, ἔμαβον Url Πέ- — sem, et hospitium investigarem, accepi quemdam 
ὀμενος, τοῦ ἐν ᾿Ιουδαίᾳ εἰσφανέντος ἀν- Ὁ nomine Petrum, viri illius qui in Judcea conspectus 
σημεῖα καὶ τέρατα πεποιηχότος ὁ δοκιμώτα- ost, quippe signa et prodigia focit, probatissimum 
τος ὑπάρχων μαθητὴς, αὔριον Σίμωνι τῷ ἀπὸ Γιτθῶν — discipulum, crastino die cum Simone ex Gilthis Sa- 
Σαμαρεῖ ζήτησιν ποιεῖται λόγων, Ἐγὼ Ob ταῦτα — mariano esse dispulaturom. Quibus auditis, rogavi 
ἀχούσας ἐδεήθην τὴν τούτου μοι μηνυθῆναι μονήν. illius mansionem mihi indicari : et simul atque di- 
καὶ ὁμῶς ἔμαθον καὶ τῷ πυλῶνι (νι θεχσάµε- — dici, presto fui ad fores. At illi in domo, cum me 
νοι δὲ οἱ ἐν τῷ οἴκῳ ἀντέδαλον δι τίς τε ὧν καὶ πόθεν — viderent, inter se conferebant, quisnam essem, ao 


VARLE LEGCTIONES. 


Ἡ θεύτητα 0, 43 ἀληθὲς λέγοντα Ο. Subsequens διά addidit 8, anctore Rufino, Rec. τ, 9, 3 ὅσουν Liber 
Regius δύ{, quod prastal. 4 pb. οὓς ἤχουσας om. Ὁ. 3 ϱ. κἀγώ ὦ omisso 
σοι Ὁ. 46 Leg. χρόνον ex Epit. ο. 13. Vid. Hom. ir, 28 D. 96 ys τά C. Lv 
excidit ap. Ol. et S. Ὁ διὰ δεκαπέντε conj. C, ut est in cod. Reg. 804 εν Epit. σάμενον 
δὲ οἱ ἐν τῷ οἴκῳ ἀντέθαλον Ὁ, ἀντέθαλλον reliq. omissis C, οἱ δ᾽ ἀντέδαλλον 8 ex. cod. 804, qui addit οἱ 
δ᾽ ἐν τῷ οἴχῳ, In Epit. ο. 14: θεασάμενυι δὲ οἱ ἐν τῷ οἴκῳ, 


ܐܗ 


agat. Καὶ ταῦτα εἰπὼν, καὶ 9 παρα 


ντος, ὡς ἐμποδίου ὄντος, καὶ αὐ 


µου > 
προς τι 


δρὸς τι 


1 


11106 venirem. Etecce Barnabas egressus, statim Α. 
nt vidit, complexus est, mo, multam gaudens ac la- 
crymans; apprehensaque manu mea, introduxit in 
loeum ubi erat Petrus, dixitque mihi : Πίο est Pe- 
trus, quem maximum in Deisapientia tibi denuntia- 
bam, cui assiduo de te loquebar.Ultro igitur ingre- 
dere; quoniam qua in te bona sunt, vere illi enar- 
ravi, simulque manifestum feci propositum tuum, 
ita ut ipse etiam te videre aveat. Magnum ergo ei 
manus te manibus meis offero. Quod cum dixisset, 
oblato me, ait: Hic est Clemens, Petre. 

XVI. At bonus Petrus, simul ac nomen audivit, 
prosilit et osculatus est, ac sedere me fecit, sta- 
timque dixit : Recte fecisti, praeconem veritatis Bar- 
nabam hospitem cxeipiendo, magno animo in vert 
Dei honorem, furorem imperite multitudinis non 
voritus. Beatus eris. Quemadmodum enim tu veri- 
tatis legatum ita cum omni honore excepisti hos- 
pitio, ipsa quoque te veritas hospitem, suz urbis 
civem constituet: tuncque magnopere letaberis, 
quia nunc parvam feneratus graliam, bonorum 
dico sermonum voluntatem, bonorum iternorum, 
quaque auferri nequeunt, heres efficieris. Nec vera 
laborem subeas referendi mihi mores tuos : siqui- 
dem omniatua nobis edisseruit, qui mentiri nescit, 
Barnabas, fere quotidie bonam tui mentionem fa- 
ciens. Utque tibi, tanquam sincero amico, id quod. 
res est, breviter dicam : nisi tibi aliquid impedi- 
mento est, iter nobiscum habe, ac percipe sermo- 
nes veritatis, quos per singulas civitates, ipsam us- 
que Romam, habiturus sum. Τὰ porro, si aliquid 
cupis, effare. 

XVI. Et ego quid ab initio propositi gesserim 
exposui, £ quo modo questionibus inexplicabilibus 
exhaustus fuerim, cateraque que tibi principio 
antea declaravi, uli ne eadem iterum seribam. Dixi 
&utem : Paratus quidem sum tecum proficisci ; hoc 
enim nescio quomodo cupio letus: verum prius 
volo certior de veritate fieri, ut sciam utrum anima 
mortalis sit, an immortalis ; οἱ si sempiterna sit, an 
ob ea quie hie gessit, judicari debeat: item an et 
quid si justum ae Deo gratum : preterea factusne 
sit mundus, οἱ quare factus: et utrum non dissol- 
vetur, an dissolvetur, et an melior futurus, ac nec 
fulurus omnino : ac ne singula prosequar, hivc at- 
que conzequentia dixi me velle edoceri. At illead ea 
respondit: Breviter tibi, o Clemens, rerum scien- ἢ 
tiam exhibebo ; et jam nunc audi. 


S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


72 


fu. Kel ἰδοὺ Βκρνάσας ἐχδὰς ἅμα τῷ ἰδεῖν ὅν πε. 


ριεπιλάκη μοι, πολὺ y: 
vs μου τῆς χειρὸς 
qu» μοι. Οὗτός ἔστι Π 
Θεοῦ σοφίᾳ ἐπηγγειλάμην 9 σοι, © ἀπαύστως σὲ ἂν- 
τέδαλλον. Ὡς εἴσιθι ἐκ ταυτομάτου, ὅτι τὰ κατὰ σὲ 


ρων xal δακρύων: καὶ λαθόμε- 


Μέγα οὖν αὐτῷ δῶρόν σε διὰ τῶν ἐμῶν προσφέρω χ. 
ρῶν. Καὶ τοῦτο εἰπὼν, προσενέγκας" ἔφη" Οὗτός ἐστι 
Κλήμης, Πέτρε. 

39 XVI. Ὁ δὲ ἀγαθὸς, προσπηδήσας ἅμα τῷ ἀχοῦσαι 
τὸ ὄνομα, κατεφίλησεν, καὶ ἐγκαθιστῆναί 6 µε ποιήσας 
ἐξαυτῆς ἔφη: Καλῶς ἐποίησας τὸν τῆς ἀληθεία κή- 
poxa ξενίσας Βαρνάθαν, εἷς τιμὴν τοῦ ὄντως “7 Θεοῦ, 
μεγαλοφρόνως, οὐκ αἰδεσθεὶς, οὐ φοθηθεὶς τὸν τῶν 
ἀπαιδεύτων ὄχλων θυμόν, Μακάριος ἔσῃ. Ὡς γὰηρ σὺ 58 
τὸν τῆς ἀληθείας πρεσδευτὴν οὕτως ἐξένισας πάσῃ 
τιμῇ, καὶ αὐτή σε ἀλήθεια ξένον ὄντα τῆς ἰδίας πό- 
λεως καταστήσει πολίτην᾽ καὶ τότε χαρήσῃ μεγάλως, 


ὅτι βραχεῖς 


ας 9 χάριν, προαίρεσιν λόγων 
1 ἄναφαι; 


ρέτων ἀγαθῶν 
ἔσῃ κληρονόμος, Καὶ μὴ κάμνε ἀντιδάλλειν μοι τὸ σὸν 
ἦθος" πάντα λὰρ τὰ κατὰ σὲ ὁ ἀψευδὴς ° ἡμῖν ἀντέ- 
λαλε Βαρνάδας, σχεδὸν καθ’ ἡμέραν τὴν ἀγαθήν σου @ 


ܨ 


σίῳ φίλω «3, τὸ προχείµενον ἐρῶ, 
συνόδευσον dd αλαμθάνων τῶν τῆς ἀληθείας 
λόγων, ὧν 68 κατὰ πόλιν ποιεῖσθαι μέλλω, μέχρι Ῥώ- 


μῆς αὐτῆς. Καὶ σὸ 


δὲ εἴ τι βούλει λέγε. 


XVIL. Κἀγὼ δὲ 
gere, καὶ ὡς εἰς ζη 
γὴνπροεδήλωσα, ὡς AQ ἵνα μὴ τὰ 
αὐτὰ πάλιν γράφω, Ἤλεγον δέ" Σοὶ μὲν ἑτοίμως ἔχω 

ὥτο γὰρ, οὐχ οἶδα οὗ ὅπως, χαίρων θέλω" 


ἔμην τὴν ἐξ ἀρχῆς μοι προαί- 


ἠπεις ἀπόρους ἐκενώθην, καὶ 


συνοδεύειν" 


πλὴν περὶ ἀληθείας πρῶτον πληροφορηθῆναι θέλω, ἵνα 


qu, εἰ ἡ 99 ψυχὴ ϑνητὴ τυγχάνει, ἢ ἀθάνατός ἐστι 
καὶ εἰ 1 ἀΐδιος οὖσα, περὶ αὖθα ἔχει 


ὧν ἔπραξεν ἐν 


RW καὶ 98 ܠܡ‎ ὅσον Bises d] Agro 
Θεῷ" καὶ εἰ γέγονε κόσμος, καὶ διὰ τί γίγονε, καὶ εἰ 


οὐ λυβήσεται, καὶ εἰ λυθήσεται" καὶ εἰ κρείττων 
ἔσται, dp οὐδὲ ἔσται’ καὶ ἵνα μὴ τὸ γατ' εἶδος 


ταῦτά -ε δ καὶ τὰ τούτοις ἐπόμενα μαθεῖν εἶπον θ6- 
λειν, Ὃ δὲ πρὸς ταῦτα ἀπεχρίνατο" Συντόμως cot, 
ὧν Κλήμης, τὴν τῶν ὄντων γνῶσιν παρέξομαι" zal τὰ 
νῦν ἐξαυτῆς ἄκουσον. 


VARLE LECTIONES. 


s λύγον, ὃν ©. 


9 Tta Ὁ c. Epit. ο, 16 εἰ 


commate distinxit post εἰ $9 «e subjunxi ο, 0. 


Hom, τι, 285 11, 


® o 0 


ἀβάνατός ἐστι, καὶ C. 68 καὶ εἰ — 80. ἀΐδιος οὖσα ἔχει κριθῆναι. Propterea 3 


βουλὴ ἐν ἀδήλῳ γέγονε κατὰ 
μὲν πρῶτα εἰσαγωγὴ xxxi, 
συντροφία πονηρὰ, συνήθεια δεινὴ ὁμιλία οὐ χαλὴ, 
οὐκ ὀρθή 79* διὰ ταῦτα πλάνη, εἶτα ἀφοθία, 


3111]. 'H τοῦ Θεοῦ 
πολλοὺς τρόπους. Τὰ 


a, πορνεία, qa 


afa, κενοδοξία, καὶ ἄλλα 


ποιαῦτα μυρία κακὰ, ὥσπερ χαπνοῦ πλῆθος, εἷς τί 
ἕνα οἴκον οἰκοῦντα τὸν κόσμον, τῶν ἔνδυβεν οἰκούντων 
ἀνδρῶν ἐπεθόλωσαν 78 τὰς ὁράσεις, καὶ 18 οὐχ εἴασαν 
ψαντας ἐκ τῆς διαγραφῆς τὸν δημιουργήσαντα 
νοῆσαι Θεὸν, καὶ τό τούτῳ δοκοῦν. (Ἑ γνωρίσαι. Διὸ 
τοὺς φιλαλήθι χρὴ ἔκ στέρνων βοήσαντας 
ἐπικουρίαν προσχαλέσασθαι, φιλαλήθει 15 λογισμῷ, ἵνα 
τις, ἐντὸς ὧν τοῦ οἴκου τοῦ πεπλησμένου καπνοῦ, προσ- 


τὼν ἀνοίξῃ θύραν, ὅπως δυνηθῇ τὸ μὲν ἐχτὸς τοῦ 
ἡλίου φῶς εἰσκριθῆναι τῷ οἴκῳ, ὁ δὲ ἔντος τοῦ πυρὸς 
ὧν ἐκθληθῆναι καπνός. 


XIX, Τὸν μὲν οὖν βοηθὸν ἄνδρα τὸν ἀληθῆ προφή- 
την λέγω, ὃς μόνος φωτίσαι ψυχὰς ἀνθρώπων δύναται, 
ὥστ᾽ ἣν αὐτοῖς ὀφθαλμοῖς δυνηθῆνχι ἡμᾶς ἐνιδεῖν 8 
τῆς αἰωνίου σωτηρίας τὴν ὁδόν. "λλλως δὲ ἀδύνατον, 


ὡς οἴσθα καὶ σὺ μικρῷ τάχιον εἰπὼν, ὡς πᾶσα ἡ Τ 
D ἀνασκευάξεται καὶ κατασκευάζεται, καὶ 


ὄντος δύναμιν ἡ αὐτὴ ἀληθὴς καὶ 


δάνειν τοῦ εἶναι ἢ μὴ εἶναι ἀληθεῖς # ψευδεῖς. Τούτου 


7" προφήτου ἀληθοῦς ὅλον τὸ τῆς εὐσεδείας 


εἰν. Ὥστε πρῶτον χρὴ 
τὸν προφήτην πάσῃ τῇ προφητικῇ ἐξετάσει δοκιμά- 
παντα καὶ ἐπιγνόντα τὰ 9 ἀληθῆ, τοῦ λοιποῦ τὰ πάντα 
αὐτῷ πιστεύειν, καὶ μηκέτι τὸ καθ᾽ ἕν ἕκαστον τῶν 


ὑπ' αὐτοῦ λεγομένων ἀγακείνειν, ἀλλά λαμβάνειν 
αὐτὰ βέδαια ὄντα, δοχούσῃ μὲν πίστει, ληφθέντα δὲ 
ἀσφαλεῖ κρίσει" ἀποδείξει γὰρ ܐܬܐ‎ τῇ ἀπαρχῆς καὶ i 
ἀχριδεῖ At ἐξετάσει τῇ πανταχόθεν τὰ ὅλα ἀρθῷ εἴς 
ληπται λογισμῷ, Διὸ πρὸ πάντων τὸν ἀληθῆ προφήτην 
ζητεῖν ὅτι ἄνευ τούτου βέθαιόν τι προσεῖναι ἂν- 


θρώποις ἀδύνατον. 


XX. Καὶ ὁμῶς ἀνέπαυσέ με, ἐκθέμενός μοι τίς ἐστι 


καὶ πῶς εὑρίσκεται, καὶ ἀληθῶς εὑρετόν µοι παρασχὼν 
αὐτὸν, τῶν παρὰ ὀωθαλμοῖς δρωμένων ἐμφανεστέραν 
τῇ τοῦ προφήτου ὁμιλίᾳ τοῖς ὡσὶ δείξας τὴν ἀλήθειαν, 
ὡς ἐκπλάγέντα µε θαυμάζειν, πῶς τῶν πᾶσι ζητου- 
μένων ἔμπροσθεν κειμένων οὐδεὶς ἐνορᾷ: Πλὴν 


γράψας τόν περὶ προφήτου λόγον, αὐτοῦ κελεύσαντος 33, 
ἀπὸ τῆς Καισαρείας τῆς Στράτωνος δαπεμφθῆναί 
aol σποίησε 8 τὸν τόμον, παρὰ σοῦ ἐντνλὴν ἔχειν εἷ- 


CLEMENTINA. — HOMILIA I. 


τὰ 


XVII. Dei voluntas multas ob raliones occulta 
fuit. Primum quidem prava institutio, eonvictus 
vitiosus, consueiudo pernieiosa, mala colloquia,non 
recta opinionum anticipatio, et eapropter error; 
dein contemptus, incredulilas, fornicatio, avaritia, 
inanis gloria, aliaque similia innumera mala, velut, 
ingens fumus unam domum mundum incolontia in- 
tus habitantium hominum visum offuscarunt, nec 
siverunt aspicere, atque mundi creatorem Deum in- 
telligere ex iis in quibus ipse 86 pinxit, neque co- 
gnoscere quod ei placet. Quocirca oportet ut veri- 
tatis studiosi intus ex pectore clament, auxilium;- 
que advocent, ratione studium veritatis decente 8 
quo aliquis intra domum fumo plenam consisten 
accedat foresque aperiat, ut lumen solis extra po- 
situm in domum. possit intromitti, ignis vero fu- 
mus, qui intro est, ejici. 

XIX. Huncigitur adjutorem hominem, vernm pro- 
phetam dico,qui solus animas hominum potest illu- 
minare,quoipsisoculisviam eternesalutisinspicere 
possimus, Aliter enim fieri nequit, ut nosti, tuque 
paulo ante dicebas, quod nempe omne argumentum 
destruitur ct astruitur, atque idem juxta propugna- 
loris fuculiatem verum et falsum existimatur; adeo 
ut sententie, quales sint, non jam appareant, sed 
per disputatores speciem accipiant veritatis aut fal- 
sitatis. Quocirca totum pietatis negotium vero pro- 
pheta indiguit, ut nobis que sunt quemadmodum 
sunt diceret, ac quo modo de omnibus oporteat cre- 
dere. Quare oportet primum, comprobato per om- 
nem propheticam inquisitionem propheta, cum co- 
gnitum erit verum esse, de cetero universa ipsi 
credore,necamplius singulatim ejus dicta discutere, 
sed ca firma eertaquo. presumere ; per fidem qui- 
dem, ut videlur, per indubitatum tamen judicium 
suscepla: per unam enim ab initio demonstrationem 
atque exactam disquisilionem, undique collectam, 
euncta ratione recta assumpta sunt. Quare ante 
omnia verus propheta quirendus est ; quoniam si- 
neipso firmi quid apud homines nequit consistere. 

XX. Simulque satisfecit mihi, exponens, quis git, 
el quo pacto inveniatur; vereque inventu facilem 
eum mihi prebuit; atque per sermones de pro- 
pheta auribus meis veritatem clariorem tis, que per 
oculos cernuntur, reddidit; adeo ut obstupefactus 
mürarer, quo modo ea que omnes querunt, co- 
p rem posita nemo videat. Itaque jussu ipsius de vero 
propheta conseripsi librum, quem de Cesarea Stra- 
lionis ad te mitti voluit, dicens se a te habere in 


A 


VARLE LECTIONES. 

τὸ εἰσαγωγῇ κακῇ συντροφίας πονηρᾶς, συνηθείᾳ δευνῇ, ὁμιλί οὗ χαλῇ, προλήψει οὐκ ὁρῃῖ, O. τι Tta 0, 
ὡς ος εἰς ἔνα οἶκον ἐλθόντα τὸν καῦ μῶν, τῶν ἔνδοθεν, x. τ, A. conjech, D. sie ἕνα οἶκον ἐπεισελθόντα τὸν 
κόσμον, X, t. À, Epit. c. 17. Rufin. Rec. 1, 15: Universam domum Repas mundi replevit. An ἕνα οἶκον εἶσ- 


οιλαληθεῖς C. 
τ dj adjunxi ο, 0. v Q. τ ἐρεῖ 0. 


78 εἶνε 


ὅντα ἢ 7? ἐπιθολῶσαν Ὁ, 18 καὶ om, Ὁ, qui exh. εἰασεν. 
ἴδ οιλαληθεῖ C. Tum S proponit ἐκτός 
80 τά addidi ο, Ὁ 


um τὸν δημιουργὸν συγχατανοῆσαι C. 
. ἐντός. 18. Ita S. suffragante 


, ἐνειδεῖν 0 
δι χαί om. Ὁ. 


83. χελεύσαντα Ὁ, ex quo 


acceseil τῆς ante Στράτωνος, * Manifesta est hujas loci corruptela. Rufinus ita interpretatur : « Unde 
jubente eo — librum — conseripsi, eumque ad te ipso jubente transmis, Dicebat enim, mandatum 86 
accepisse abs te, ut — transmitteret. » Unde crediderim? corrigendum esse ἐποίησα οἱ ειπόντος.. Si ana- 
coluthia conceditur, inserendum saltem o9 post κελεύσαντος, B. 


Ῥλπλοι. Ga. II. 8 


18 
mandatis, singulorum annorum allocutiones et ἄσ- A 
tiones deseriptas ad 'e destinare. Citerum uno ac 
primo die, solummodo jam incipiens de veritatis 
prophela, in omnibus certum rno reddidit ; postea- 
que ita infit : Considera deinceps quas contra ad- 
versarios habiturus sum disputationes; et Inferior 
si recessero, non vereor ne forte tu de tradita tibi 
veritate ambigas ; ut qui scias, me quidem supera- 
tum videri, non autem nobis a propheta traditam 
doctrinam. Spero tamen neque in disquisitionum 
sermonibus inforiora relaturum me, apud homines 
mente preditos, amatores, inquam, veritatis, qui 
discernere valeant. quinam sermonum persuasorii 
sunt,artificiosi et jueundi,quinam vero inculti sim- 
plicesque, in sola quam proferunt veritate confi- 
dentes. 

XXI. Postquam hec dixisset,respondi : Jam gra- 
tias Deo ago, quia sicut volui plenitudinem certitu- 
dinis accipere, iia et mihi tribuit. Geterum quod 
ad me altinet,noli amplius esse sollicitus, quoniam 
dubitabo nunquam ; in tantum, et etiam si tu ipse 
velis aliquando me a fide prophete avertere, rem. 
impossibilem perficere non poteris, adeo quod ae- 
cepi, mente teneo. Neque vero existimes, magnum 
8 me promitti, hoc ipsum,quod nunquam sim ha- 
sitaturus : sed neque ipse ego, nec ullus hominum 
auditis sermonibus 00 propheta ambigere unguam 
de vera doctrina poterit, cum prius audierit intel- 
lexoritque quid sit prophetiez repromissionis vei 
tas.Quare confide de Deo placite sententie. Omnis 
quippe devicta est ars malitis, Nam adversus pro- 
phetiam nihil possunt. neque verborum artiticia, 
neque sophismatum excogitationes,non syllogismi, 
non alia quepiam machtnatio; si veri propheta» au- 
ditor veriiatem omnino appetil,non aulem verilalis 
pretestu respicit aliud quidpiam. Itaque, domine 
mi Petre,anxius nesis, quasi maximum donum ho- 
mini sensu carenti tradideris. Sentienti enim gra- 
iiam dedisti, eique qui cirea traditum verum non 
poterit decipi.Novi quippe id unum esse ex iis, quio 
aliquis cupierit cito accipere,non autem tarde con- 
sequi. Belo igitur non contemnendum osse ob co- 
leritatem, quod datum mihi est, quodque est in- 
comparabile ac solum tutum. 

XXII. Hac postquam locutus sum, Petrus dixit : 
Gratiam Deo habeo, et pro salute tua, et pro meo 
commodo atque oblectamento. Vere siquidem gau- 
deo,seiens le quenam sit prophetize magnitudo co- 
gnovisse. Quoniam ergo, ut dixisti, neque si ipse 
ego aliquando, quod absit! voluerim te ad aliud 
dogma transferre,idonens ad te persuadendum fu- 


B 


S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


τὰς καθ᾿ ἕκαστον ἐνιαυτὸν ὁμιλίας τ 
ἔεις γράφοντα διαπέμπειν σοι, Ὅμως ἐν μιᾷ τῇ 
τῃ ἡμέρᾳ ἀρχὴν ἤδη μόνον ποιούμενος περὶ 
ἁληθείας προφήτου, περὶ πάντων με ἐπληροφόρησεν' 
καὶ εἴθ᾽ οὕτως ἔφη" Ἐνόρα τοῦ λοιποῦ τοῦ τὰς ἐξ ἐμοῦ 
πρὸς τοὺς ἐξ ἐναντίας γινομένας ζητήσεις" καὶ εἰ τὸ 
ἧττον ἀπενέγκωμαι, οὐ δέδια μή πως cb 
παραδορείσης σοι ἀληθείας" διαχριθῇς, εὖ 9 
ἐγὼ ἡττᾶσθαι ἔδοξα, οὐχ ν᾽ ἡ ὑπόθεσις ἡ διὰ τι 
φήτου παραδοθεῖσα ἡμῖν. Πλὴν ἐλπίζω μηδὲ δὲ ἐν τῷ 
ἐξεταστικῷ λόγῳ τὸ ἧττον ἀπενέγχασθαι πρὸς τοὺς 
γοῦν ἔχοντας, φιλαλήθεις 48 λέγω, οἵτινες δύνανται 
γνωρίζευν τῶν λόγων τίνες εἰσὶ πιθανοὶ, ἔντεχνοί το 
καὶ ἐπιτερπεῖς, τίνες te λιτοὶ καὶ ἁπλοῖ, μόνῃ τῇ 
δι’ αὐτῶν ἀληθείᾳ πεποιθότες. 


πὰ καὶ πρά- 


XXI. Ταῦτα αὐτοῦ εἰπόντος, ἀπεκρινάμην. "Him 
εὐχαριστῶ τῷ θεῷ ὡς γὰρ ἰδουλόμην πληροφορηθῆναι 
οὕτως μοι καὶ παρέσχεν. Πλὴν τὰ περὶ ἐμοῦ τοσοῦ 
τον ἀμέριμνος @ ἴσθι, ὅτι οὐ πώποτε ἐνδοιάσω, τοσοῦ 
τῆς προ- 
φητικῆς ὑποθέσεως ἐβστῆσαί με, ἀδυνατῶν οὗ ܦܘ‎ 
σῃ 9» τασοῦτον ܘܐܘ‎ ὅ παρείλῃφα" Καὶ μή τοι δὲ 
νόμιζε μὲ σοι μέγα ἐπαγγέλλεσθαι, τοῦτ᾽ αὐτὸ τὸ 
ἀλλ᾽ οὔτ᾽ αὐτὸς "5 ἐγὼ οὔνε τις 
ἀνθρώπων τῶν @ περὶ προφήτου λόγῶν ἐπακούσα, 
ἐνδοιάσαι ποτὲ δυνήσεται τῆς ἀληθοῦς 9: ὑπο- 


τον 58, ὅσον εἰ καὶ αὐτὸς σὺ βουληθείης πι 


μὴ ἐγδοιάσαι πο 


2 
θέσεως, πρότερον ἐπακούσας καὶ νοήσας, τί ἔστι 
προφητικῆς ἐπαγγελίας ἀλήθεια, Διὸ θάῤῥει τῷ θεο- 


θουλήτῳ δόγματι. Ἠλσα γὰρ τέχνη κακίας νεκίκηται. 
Πρὸς γὰρ προφητείαν οὐδὲν δύνανται οὔτε τέχναι λό- 
qus, οὔτε σἀφισμάτων ἐπίνοιαι, οὐ συλλογισμοὶ, οὐκ 
ἄλλη τις μηχανή " ἐάν γε ὁ ἐπαχούσας προφήτου ἀλη- 
θοῦς ἀληθείνς ὄντως ὀρέγεται, καὶ οὐ προφάσει ἀλη- 
θείας ἕτερόν τι περιδλέπεται. Ὥστε 5, κύριέ µου 
s, μὴ ἀρύμει, ὡς ἀναισθήτῳ τὸ 44 μέγιστον 
δωρησάμενος ἀγαθόν. Αἰσθομένῳ γὰρ χάριτος ἔδω- 
ῥύσω 9, καὶ μὴ δυναμένῳ ἀπατηθῆνοι ἀπὸ τοῦ δο- 
θέντος ἀληθοῦς. Οἵδα γὰρ ὅτι ἕν ἔσνιν 9 ὧν βούλεταί 
τις καὶ ταχέως λαθεῖν καὶ βραδέως μὴ τυχεῖν 3 
Οἶδα οὖν μὴ καταφρονεῖν τοῦ δοθέντος μοι, διὰ τὸ 


τάχος, ἀσυγκρίτου ναὶ μόνου ἀσφαλοῦς: 


ΧΧΙΙ. Ταῦ 
ܨ‎ 


α τοῦ εἰπόντος, ὁ Πέτρος ἔφη" Χάριν 
γῶ τῷ Θεῷ καὶ περὶ τῆς σῆς σωτηρίας wal περὶ 
᾿Αληθῶς γὰρ ἥδομαι 
l προφητείας 9) μέγεθος, 
ς 1, οὐδ᾽ ἂν αὐτὸς ἐγὼ θελήσω ποτὲ 
ρόν σε μεταστῆσαι δόγμα, οὐχ" 
ἴσαί σε, ἄρξαι τοῦ λοιποῦ ἀπὸ τῆς 


pl 


2 


οὖν, ܐ‎ 


2 ἀπείη, 


ἱκανὸς ἔσομαι 


VARLA& LECTIONES. 


"SE, 0,0. "oC. 9IaS, μή τες, 0. 
9 ἀμέριμνον Ὁ. 5 τοσοῦτον expungendum. 8. Turm 


C. 
τίς 


15 αὐτό 0, 
ἐστίν 6. 


95 καὶ οὔτε O. 8. ἐδώρησας C. 
ϑησας 


ο ία <: 9 [ta 0. e, 8, τῆς καὶ περὶ ἐμῆς 
. c. ὃ, οὐκ C. 


μέρ βουληθείς ποτε 0. 
τῆσαι vol ἂν ἀδυνατήσαις proposuit 5. *! τι 0. "um μέ cot D, μοι σύ €. Rufinus: 
48 τὸν — λόγον C. 9 ἀληθείας Ὁ, in marg. eadom man, correctum in ἀληθοῦς, Dein 
# ἔνεστιν Ὁ. 
iautologia Fortasse verba illa loco suo movenda sunt, ut legatur versu insequenti διὰ τὸ > 


Tum ἐξετᾶσται, Ὁ, mendose 97 τε 0, c. 8, γε C. 
ὁ da X, ἠδυνέση C, σε ἀδονα- 
libi me. Deinde τοῦτο 


3! ἀτυχεῖν (perdere) conj. D, ut evitetur 
8 qos καὶ μὴ 
0, Ὁ μὰ 0, ο, 8, προφητίας ἃ, ! ὡς ἔφης om. 0. 


CLEMENTINA. — HOMILIA 11. 78 


τῶν ἀντικ: 


ων ζητή- A lurus sum, incipe deinceps ex crastina die mihi in 

δὲ ܬܦܬܐ‎ ἡ αὔριον πρὸς Σίμωνα Μάγον. isto contra adversarios agitandis adesse. 
5 εἰπὼν, xxi τροφῆς αὐτὸς μεταλαθὼν — Crasiinaautemest mihiadversus Simonem Magum. 
εταλαθεῖν ἐκέλευσεν, Εὐλογήσας δὲ ἐπὶ Atque his dictis, et ipse cibum sumpsit, meque pri- 
καὶ εὖχαρ στήσας, μετὰ τὸ χηρεσθῆναι — valim jussit sumere. Benedicto autem cibo, actis- 
Ὁ τούτου τὸν λόγον μοι ἀποδοὺς, ἐπήγαγε M- — que gratiis, postquam expletus fuil, illius quoque 
γῶν: Adm σοι ὁ Θεὸς κατὰ πάντα ἐξομοιωθῆναί μοι, τοὶ ralione mihi reddita, subjunxit dicens : Det. ibi 
xal fix πα τῆς αὐτῆς pot μεταλαθεΏ τραπέζης, Deus, ut in omnibus mihi similis efficiaris, utque 
Ταῦτα εἰπὼν, ἡσυχάζειν μοι προσέταξεν, Γπδη γάρ πον — baptizatus ejusdem mecum particeps flas mense. 
καὶ τὸν ὕπνον ἀπήτει ἡ τοῦ σώματος φύσις. Quibus dictis, quiescere me precepit. Jam enim et 
somnum natura corporis expetebat. 


OMIAIA B'. HOMILIA II. 


46 L Τῇ μὲν οὖν ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ ἐγὼ Κλήμης, 1. Sequenti ergo die ego Clemens, cum adhuc 
ἔτι τῆς νυκτὸς οὔσης διωπνισθεὶς 5, καὶ μαθὼν τὸν p nox esset, e somno excitatus, ubi intellexissem Pe- 


Πέτρον ἐγρηγορότα καὶ τοῖς συνοῦσι περὶ «;5 trum vigilure,et cum iis qui una erant de cultu Dei 


θεοσ:‏ ܐ 
διαλεγόμενον" οἱ ἦσαν δεκαξξ, ὧν xal τὰ ὀνόματα, — disserere (erant autem sedecim, quorum et no-‏ 
ὡς ἕκαστον 9 ἑξῆς χρόνου μαθὼν, ἐκθεῖναι ibo: mina, quippe qui singula sequenti tempore didice-‏ 
σάµην, ὅπως 1 rim, exponere eo constitui, αὐ quinam fuerint ad-‏ 
Advns, καὶ Σοφωνίας Τ 6 ἀδελφὸς — discas ; quorum primus Zacchaus,olim publicanus,‏ 
καὶ ὁ τούτου συντροφος Μιχαίας, — et Sophonias frater ejus, Josephus illiusque sodalis‏ 
i δὲ Θωμᾶς καὶ Ἐλιέζερος * οἱ δίδυμοι, ἀλλὰ — Michmas, preterea Thomas et Eliezerus gemini,sed‏ 
καὶ Αἰνείας 9 καὶ Λάζαρος ol Ἱερ et Eneas Lazarusque sacerdotes, insuperque adhuc‏ 
καὶ Ἑλισσαῖας, vaut i Eliseus, et Benjamin Saphre filiusitidem Rubilus‏ 
ὁμοίως γε Ῥούθιλας (45) καὶ Ζαχαρίας οἱ οἰκοδόμοι, οἱ Zacharias architecti, Ananias el. Aggeus Jam-‏ 
fu τε Νι- meni, necnon Nicetas et Aquila socii),etiam ingres-‏ 


Ζακχαῖος ὅ τῷ 


αὐτοῦ, Ἰωσηφός 


προσ! 


τε καὶ 


ἸἉγανίας τε καὶ ᾿Αγγαῖος οἱ Ἰαμμηνοὶ 1, 


κήτης καὶ ᾿Αχύλας οἱ λὴν im καὶ sus, cum salutassem, eo jubente consedi. 
προσαγορεύσας bx ύσαντος: 
TI. Ὁ δὲ, τὸν προκείμενον ἐκχόψας λόγον 13, ὥσπερ II. Ille autem, institutum sermonem interrum- 


ληροφόρει τίνος ἕ 


» οὐχ ἐξύπυνισέ pens, quasi se purgando rationem reddidit, cur non 
ὄγων ἐπακούσω, αἰτίαν τιθέμενος τὸν @ expergefecisset πιο, quo verba ipsius audirem,cau- 
" 3. ἐκεῖνον πεφθῆναί µου θέλων, sam reddens navigalionis molesliam, quam a me& 

γὰρ 5 ἡ ψυχὴ περὶ τὸ concoqui dum vult, quiescere permisit. Etenim. 
ἴται 15, τὰ προσφερόµενα — quando animo circa id quod corpori deest occupa- 
ἀξίαν προσίεται, Τούτου 46 ἕνεκα — tur, doctrinam ablatam non prout par est amplecti- 
πάνυ διά τινα συµφο- tur. Quapropter sermocinari nolo cum iis, qui aut 
ἐ πρὸς calamitatis cujuspiam causa contristantur admo- 

λύσσαν ἔρωτος ie dum, aut immodice irascuntur, aut in amoris ra- 
τ ἢ ὑπὸ βιωτικῶν φροντίδων περιωθου- — biem vertunt 86,811 corporis labore defatigati sunt, 
μένοις, ἢ ἄλλοις τισὶ πάθεσιν ὀχλουμένοις, οἷς ἡ ψυχὴ, auia curis secularibus vexantur, aut aliis turban- 
ὡς ἔφην, δποπίπτουσα, καὶ τῷ σώματι πάσχοντι σὺν- ἴον affectibus ; in quibus hominibus anima, quem- 
αλγοῦσα, καὶ τὴν αὐτῆς 15 φρόνησιν ἀσχολεῖ, gdmodum dixi, concidens, δὲ cum corpore egro- 

tante condolens, vacat sua prudentia. 
ΠΠ. Καὶ μὴ λεγέτωσαν 19: Οὐ χρὴ οὖν παραμυθίας ΠΠ, Neque dicat aliquis, Non igitur oportet 'con- 


ρὰν λυπουμένοις, ἢ d 


ou, ἢ τὸ σῶμα κατα 


VARLE LECTIONES. 
E 


5 ταῦτα C, Tum μεταλαῦ Ὁ. + 0 ser. δωπνοισθείς, ὃ θεολογίας O. Dein δέκα ἔξ C. 9 ἐχάστου 0 
T ae Ὁ. Idem Ἰωσηπος,. ὃ Ἐλιέζερ O. ? Ita 8, ex consilio Clerici Cfr. Act. ap. m, 3 34. Ἐνέας 
QC. Alias 0, 16 καί om. Ὁ.» idem γερούολιος p. γε Ῥούοιλος !! Forte scribendum Ἰαμνηνοί, a Jam- 
nia, ui iidem sint Jamneni, qui Jamnite II Mach. xi, 9. At lectio Epiiomes ᾽Αμμηνοί exponi potest per 
civilatem nomine Amma, de qua Jos. xix, 30. C. !* τοῦ προκειµένου ἐγκόψας λόγου O. 13 πλοῦς πυλ- 
μόν Ὁ, '4 γάρ restitui c. Ὀ. et ex Supplendis Cot. :5 Corrige ᾽ασχολῆται S. 55 μη. 0. i Vbb. 3 
τὸ σώμα καταπεπονηµένοις accesserunt ex Ὁ. —!5 Ila 8, αὑτῆς €. 0, 10 λεγέτω τις C. 


VARIORUM NOTE. 


(45) Ῥούδιλος. Nomen Ruben a Graeis varie ex- rint posterius in prius, ut suspicor factum. Sic- 
imitur. Dicunt Ῥουοήν, Ῥουσίν, Ῥουσαίν Ῥουμθίμ, etiam in Vita Elisei Ῥουθήάμ. apud Epiphanium, 
Ῥουοήμ, Ῥουθείμ, ρούδηλοςοι Ῥοῦθιλος.Ὀπιὰο lectid “Ρουδίν Chrontei Alezandrini p.316. Po»osi in mem- 
duplex Constitui. apostol. lib. vj, cap. 3. Ῥουοηνῖ-  branis Regiis cod. 1996, et in Dorothei Synopst 
ται Ῥουδηλῖται, nisi Bi imperiti librarii mutave- ΒΌΒΙΜ. Cor. 


79 


solationes et admonilioues iis admovere, qui mali A καὶ νουθεσίας προσφέρειν τοῖς φαῦλόν τι 


Φημὶ, εἰ μὲ 


aliquid habent ac g»runt. Aio,quod οἱ quidem sli- 
quis profieii, adhibeaL; sin minus, tempori con- 
cedat. 8610 etenim, cuncta hahere suum tempus. 
Quare oportet sermones qui animum roborant ho- 
minibus ante vexalionem tradere ; ut si quid forte 
pravi aceiderit, mens prius armata recta ratione 
possitid quod illatum est perferre. Tunc quippo ei 
qui per bonum consilium opitulatus est, mens in 
ipso conflictationis artieulo solet concurrere. 

IV. Ceterum audivi, Olemens, Darnabam tibi 
Alexandrie omnino exposuisse doctrinam de pro- 
phetia; an id verum nonesl? Et ego respondi : 
Ita est, admodum praeclare id fecit. Et Petrus:Non 
igitur necesse est, ut hoc tempus in iis enarrandis 
quse nosti insumatur, eum ad ,slios sermones, quos 
ignoras, nobis possit inservire. Et ego dixi : Recte 
ais, Petre. Id tamen mihi pro munero concede, qui 
semper tecum manere constitui, sermonem de pro- 
pheta explicare assiduo lubenter audienti. Absque 
illo enim, sicut a Barnaba accepi, veritas disci non 
potest. 

V. Petrus, eo responso valde delectatus;jam, in- 
quit, finem accepit qua ad te perlinet emendatio,ut. 
qui cognoscas magnitudinem indubitata prophotiz, 
sine qua impossibile est cuiquam id consequi quod 
summe juvat.Nam cum in rebus multa et varia bona. 
sint ac osse possint,quod omnia. beuliludino supo- 
rat, vel vita eterna, vel perpetua sanitas, vel per- 
fecta mens, vel lumen, vel gaudium, vel immorta- 
itas, vel si quid aliud. est aut existere polest e: 
cellens in rerum natura :id non aliter possidere 
est, nisi prius res quemadmodum exstant cogno- 
scantur; ea vero scientia. continget nunquam, nisi 
agnito antea propheta veritatis. 

VI. Propheta autem veritatis ille est, qui omnia 
omnino seit, preterita ut fuerunt, presentia ut 
sunt,futura ut erunt ;qui est impeccabilis, et mise- 
ricors ; cuique soli edisserends veritatis provincia 
demandata est. Lego, ct invenies eos qui a seipeis 
veritatem se nactos fuisse exisüimarunt. I4 quippe 
prophete proprium est, veritatem indicare ; quem- 
admodum soli proprio compelit, diem inducere, 
Quocirca quotquot veritatem desiderarunt cog- 
noscere, ctab hoc eam discere non obtinuerunt. 
ea non invenís, in disquisitione obierunt diem. 
Nam qui verilatem quirit,u sua ignorantia 80018 
pere eam quo modo poterit? Licet enim repererit, 
cum illam non cognoscat, quasi absontem preler- 
ibit. Sed nec ab alio similiter ignaro, quamvis 
scientiam repromittet, veritatem tenere poteri 
nisi quod solam discet vite conversationem qui 


S, CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


B 


ἀνύει τις, προσρερέτω᾽ 
p εἰξάτω, Ἐγὼ γὰρ οἴδα 9 ὅτι πάντα καιρὸν 
ες τοὺς τὴν ψυχὴν 


x 
ἴδιον ἔχει. Διὸ χρὴ τοῖς ἀνθρώπο 
ῥωννόντας λόγους πρὸ τῆς κακώσεως ἐπιδιδόναι, ἵνα 
πέλθοι 3: τι φαῦλον, ὁ νοῦς προωπλισμένος 


εἴ ποτε 
ὀρθῷ τῷ λογισμῷ τὸ ἐπενεχθὲν ὑποστῆναι δυνηθῇ. 
Τότε γὰρ καὶ τῷ διὰ γνώμης ἀγαθῆς βοηθήσαντ, παρὰ 
τὴν ἀκμὴν τοῦ πολέμου οἶδεν ὁ νοῦς συντρέχειν. 

IV. πλὴν ἔμαθον, ὦ Κλήμης, ὡς ἐν τῇ ᾿Αλεξαν- 
δρείᾳ ὁ Βαριάδας τὸν περὶ προφητείας λόγον τελείως 
σοι ἐξέθετο: d γὰρ οὔ; Κἀγὼ ἀπεκρινάμην Ναί, 
καὶ πάνυ καλῶς, Kal ὁ Πέτρος" Οὐχοῦν οὐχ ἀναγ- 
χαῖον, τὸν νῦν χρόνον δυνάμενον ἡμῖν ὑπηρετεῖν εἰς 
Έεέρους λύγους οὓς οὐχ ἐπίστασαι, εἰς οὓς ἐπίστασαι 
ποιεῖσθαι τήν ἀσχολίαν. Κἀγὼ 33 ἔφην" ᾿Ορθῶς ἔφης, 
Πέτρε, Ἐμοὶ δὲ τοῦτο χαρίζου πάντοτέ σοι συνεῖναι 
ΑἹ τοῦ 9 προφήτου λόγον ἡδέως 
ἀκούοντι συνεχῶς ὑφηγεῖσθαι, "Άνευ γὰρ αὐτοῦ, ὡς 
ἔμαθον παρὰ βαρνάθα, τὴν ἀλήθειαν μαθεῖν ἀδύ- 


κρίναντι, τὸν περὶ 


νατον. 


Ὁ δὲ Πέτρος, ἐπὶ τούτῳ μεγάλως ἡσθεὶς, ἀπε- 
χρίνατο" Ἤδη μὲν ἡ πρὸς σὺ διόρθωσις τέλος εἴληφεν, 
ἐπεγνωκότα T τῆς ἀπταίστου προφητείας τὸ μέγεθος, 
ἧς ἄνευ λαθεῖν τινι τὸ ἐν ὑπεροχῇ συμφέρον ἀδύνατον. 
Πολλῶν γὰρ καὶ διαφόρων ἀγαθῶν ὄντων ἓν τοῖς οὖσιν 
θα: δυναμένοις, τὸ πάντων μακαριώτατον, εἴτε 
ἀῑδιός ἐστι ζωὴ 35, ἢ παράμονος ὑγίεια, ἢ τέλειος 
νοῦς, ἢ φῶς, ἢ χαρὰ, ἢ ἀφθαρσία, ἢ καὶ ἄλλο τι ὃ ἐν 

ὑπερῖχον ὑπάρχει καλὸν ἢ 
ὅτο — οὐχ ἄλλως ἔστιν αὐτὸ ow 


αἩ τῶν ὄντων φύσει 


τάρξαι δύναται το 
σασθαι μὴ πρότερον γνόντα τὰ ὄντα ὡς ἔστιν" τῆς 
ως οὐκ ἄλλως τυχεῖν ἔστιν, ἐὰν μὴ πρότε- 
ρόν τις τὸν τῆς ἀληθείας προφήτην ἐπιγνῷ, 


δὲ γνώ 


ΨΙ. Προφήτης δὲ ἀληθείας ἐστὶν ὁ πάντοτε πάντα 
εἰδὼς, τὰ μὲν γεγονότα ὡς ἐγίνετο, τὰ δὲ γινόμενα 
ὡς γίνε 
ἐλεήμων, μόνος τὴν ἀλήθειαν ὑφηγεῖσθαι πεπιστευ- 

τοὺς ἀφ᾽ ἑαυτῶν 39 
το Τοῦτο γὰρ προ- 


ick δὲ ἐσόμενα ὡς ἔσται, ἀναμάρτητος, 


μένος, "à αἱ 


τὴν ἀλή 


ἂν φέρειν, Διὰ τοῦτο ὅσοι ποτὲ ἀλήθειαν 


ὅμησαν, παρὰ ὃὲ τούτου μαθεῖν αὐτὴν 
χησαν, μὴ εὑρόντες, 48 ζητοῦντες ἐτελεύ- 


γνῶναι ἢ 
οὐχ 
τησαν, Ὁ γὰρ 
ἀγγοία 


τὴν ἀλήθειαν ζητῶν παρὰ τῆς ἑαυτοῦ 
πῶς ἂν δύναιτο ; Κἂν γὰρ εὕρῃ 3, οὐκ 
ν ὡς οὐκ παρέρχεται. Οὔτ᾽ αὖ παρ᾽ 
polos ἐξ ἀγνωσίας γνῶσιν ἔχειν ἐπαγ- 
δυνατὸς ἔσται 3, 
ἐκείνης τῆς διὰ τὸ 


ἥτις ἑκάστῳ, ἐκ 


Mas 


ET οὖσαν 


ἑτέρου, τοῦ 
“πλλομένου 39, ἀληθείας κρατεῖν 
« υόνης, καὶ ταῦτα 


πλὴν πολ 
εὔλογον γνωρισθῆναι δυναμένης, 


VARLE LECTIONES. 


30 Eccle. m, 1, 3: ἐπέλβη (sic) Ὁ. ?? ἐγώ C. 38 τοῦ inserui c. O. ?* Prima man. script. in Ὁ εἴληφεν 


ἐπὶ τούτῳ ἐπεγνωκότα. 53 Prius ζωή in O. 36 Ita 0, c. 8, ἀπὸ ἑαυτῶν 6. 
aliqua videntur. Supple ἐνεδρευθῆναι (er. ο. 7) vel similo aliquid S. 3 εὕροι C. 


ἔχειν ἐπ. 02 86 δυνατόν ἔστι Ὁ. 


31 Post νομίσαντας excidisse 
?? ὁμοίως ὡς ἐξ ἀγνωσίας 


8t CLEMENTINA. — HOMILIA II. 83 


εν ἄλλον 8 


ἀδικεῖσθαι, τοῦ μὴ 
ν παρίστησιν. 


VIL. Πάντες μὲν οὖν ὅσοι τι 
τὸ δύνασθαι εὑρεῖν ἑαυτοῖς πι 
θησαν" Τοῦτο ὅπερ πεπόνθασι καὶ οἱ τῶν Ἑλλήνων 
φιλόσοφοι, καὶ βαρδάρων οἱ σπουδαιότεροι. Ἐκ στο- 
χασμῶν γὰρ ἐπιθάλλοντες τοῖς ὁρατοῖς 
ἀπεφήναντο, τὸ ὅπως ποτὲ παραστὰν 33 αὐτοῖς, τοῦτο 
ἁληθὲς εἶναι νομίσαντες. Ὡς γὰρ εἰδότες ἀλήθειαν, 
οἱ ἀλήθειαν ἔτι ζητοῦντες, τῶν παρισταμένων αὐτοῖς 
ὑπολήψεων ἃς μὲν d ̣ܟ‎ ἃς δὲ 88 κρατύ 
γουσιν, ὥσπερ εἰδότες, μὴ εἰδότες ποῖα μὲν 
ἀληθῆ, ποῖα δὲ ψευδῆ" καὶ δογματίζοῦσι περὶ ἀλη- 
θείας οἱ ἀλήθειαν ἐπιζητοῦντες 53, οὐκ εἰδότες ὅτι ὁ 
ἀλήθειαν ζητῶν παρὰ τῆς αὐτοῦ πλάνης μαρεῖ 
τὴν οὐ δύναται, οὔτε γὰρ, ὡς ἔφην, παρεστηκοῖαν 
αὐτὴν Vi δύναται 9, ἣν ἀγν 

ὙΠῚ. Πείθει δὲ ἕκαστον. dg ἑαυτοῦ ζητοῦντα μα- 
θεῖν οὐ πάντως 0 49 ἀληθὸς, ἀλλὰ τὸ τέρπον. Ἐπεὶ 
οὖν ἄλλον ἄλλο τι 88 τέρπει, ἄλλου ἄλλο κρατεῖ ὡς 
ἀληθές ὅτ, Τὸ δὲ ἀληθές ἐστι τὸ δοκοῦν τῷ προφήτῃ, 
οὐ τὸ ἑκάστῳ ἡδύ 38, Πολλὰ γὰρ ἂν ἦν τὸ ἂν, εἰ 
τέρπον ἀληθὲς ἦν, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. Διὰ 
καὶ οἱ τῶν Ἑλλήνων φιλόλογοι, οὐ φιλόσοφοι, διὰ στο- 
χασμῶν τοῖς πράγμασιν ἐπιδάντες, πολλὰ καὶ διά- 
φορα ἐδογμάτισαν, ν τῶν 9 
λουθίαν ἀλήθειαν εἶναι νομίσαντες, οὐκ εἰδότες, ὅτι 
αὐτῶν ψευδεῖς ἀρχὰς ἑαυτοῖς ὁρισαμένων, τῇ μὲν 59 
ἀρχῇ αὐτῶν τὸ τέλος συμφωνίαν εἴληφεν. 


ἐζήτησαν τὸ ἁληρὲς, 
σαντες 31, ἐνηδρεύ- 


τῶν ἀδήλων‏ ܐ 


τες ἔστιν 


αὖ- 


τὸ 


τοῦτο 


τὴν ο ων 


Επ. Ὅθεν δεῖ, πάντα παρελό 
ἀληθείας προ, ὃν 
κρῖναι δυνάμεθα, εἰ προφήτης ἐστὶν, κἂν πάνυ ἀμα- 
θεῖς ὤμεν, καὶ σοφισμῶν ἰδιῶται @ καὶ γεωμετρίας 
ἄπειροι, καὶ μουσικῆς ἀμύητοι. Εὐκολωτέραν @ γὰρ 
τὴν περὶ αὐτοῦ εὔρεσιν ὁ Θεὸς τέβεικε "3 πᾶσιν, ὡς 
πάντων κηδεμών" ἵνα μήτε βάρθαροι ἐξασθενῶσιν 
Ἕλληνες ἀδυνατῶσιν εὑρεῖν. Ῥαᾳδίχ μὲν 
οὖν ἡ ἐἰ περὶ αὐτοῦ εὕρεσις ὑπάρχει. Ἔστι δὲ ἥδε. 


ενον, μόνῳ τῷ 986 


πιστεύειν ἑχυτὸν 


αὐτὸν, µήτε 


εἰδέναι ὡς 


X. Εἰ προφήτης ἐστὶν, καὶ δύναται 
ἐγένετο + ὁ χόσμος, καὶ τὰ ἐν αὐτῷ γινόμενα, καὶ 
τὰ εἰς τέλος ἐσόμενα ἐὰν ἡμῖν ἢ τι προειρηκὼς, 50. 
ὃ εἷς τέλος ἐγνώκαμεν γεγενημένον "3, χαλῶς αὖ 
ἐκ τῶν ἤδη γεγενημένων καὶ τὰ ἐσόμενα ἔσεσῃαι 
πιστεύομεν, οὐ μόνον ὡς λ 1 
γωώσκοντι, Τίνι οὖν, κἂν βραχὺν νοῦν 7 οὐ 
φαίνεται, ὡς χρὴ τούτῳ παρὰ πάντας πιστεύειν τὰ 

ᾧ δόξαντα, ὃς μόνος παρὰ πάντας ἀνμρώπους ܝ‎ 
καὶ μὴ μαθὼν ἐπίσταται; Διὸ, ἂν τῷ τοιούτῳ, λέγω 


γινώσχοντι, à 


ἃ Sciliect propter consensum cum rationosciri potcst, 


queque singulos, ex eo quod nolunt injuria affie 
docel noua oportere altori injuriam lacere. 

Vil. Quotquot igitur verum. quasierunt, so. ere- 
dentes illud per ipsosmot inventuros, decepli sunt. 
IdqueGrecis philosophisetbarbarorum sapientibus 
contigit.Nam, conjecturis considerantes visibilia,de 
rébus obseuris pronuntiarunt; quod sibi quoquo 
modo videbatur, id verum esse arbitrati. Quasi 
enim gnari veritatis, qui adhuc eam quaerunt, opi- 
nionum qua sese offerunt alias abjiciunt, alias re- 
üünent, ac si cognoscerent; ignari qua vera sint, 
quie falsa; et de veritate decernunt, qui veritatem 
inquirunt, nescientes quod qui veritatem querit, a 
8uo errore non potest eam addiscere. Neque enim, 
ut dixi, presentem eam potest recognoscere, quam 
ignorat. 


VIII. Porro eum, qui ἃ seipso querit discere, 
persuadet non sane quod verum est, sed quod de- 
lectat. Quando igitur alium aliud oblectat, alterum 
alteri pro vero tenetur. Verum autem id est, quod 
prophotz videtur, non vero quod unicuique placet. 
Nam si verum essct quod delectat, multa esset 
id quod unum est; quod fleri nequit. Propterea 
Grecorum philologi, non philosophi (amatores ser- 
monum, non sapientiz),per conjecturas res aggressi 
multa et varia docuerunt : rati propriam hypothe- 
Seun consequentiam esse verilalem ; nec scientes 
quod, cum sibi falsa principia definivissent, cum. 
principio eorum finia concordavit. 

IX. Unde oportet, omnia pritereundo, soli vori- 
tatis prophete se ipsum credere, de quo omnes 
dijudicare possumus, an sit propheta, etsi valde 
simus imperiti, ae in sophismis rudes et ignari 
geometrie, atque in musico non initiati, Deus 
quippe, ut omnium curator, cunctis facillimam fo- 
cit illius inventionem : quo ad eum reperiendum 
neque barbari essent, invalidi, neque Greci impo- 
tentes. Itaque facilis est de ipso inventio. Hac 
autem est. 

X.Si propheta est, et potest scire quo modo 
factus sit mundus, queque in eo consistunt, que- 
que aliquando erunt: si aliquid nobis predixit, 
quod seimus evenisse,reete ei ex iis quce jam facta 
fuerunt, futura quoque credimus fore, tanquam 
non solum scienti, verum el prascienli. Cui ergo 
quanquam exiguum ingenium habenti,non apparet 
de consiliis Dei ei pre omnibus credendum qui solus 
preomnibus hominibusea novit,licet non didicerit? 
Quare tali, precognitionem, inquam, habenti per 


VARLE LECTIONES. 


3 Tu cod. 804 post πιστεύσαντες additur μὴ δεοµενοι τῆς θείας διδαχῆς. 35 lta O c. S, ποτὲ τὸ παρα- 


στάν C. 85 ἃ μὲν — ἃ δὲ 0, ** Fortasse ἔτι ζητοῦντες, ut ,Bupra S. 
στηκοῖαν αὐτὴν ἐπιγνῶναι δύναται non leguntur in O. 
ἀληθοῦς D. 538 εἴδει Ὁ. Tum addidi 


debebant Cl. et 5. Ἢ ἴδιῶτον 0. 
*5 ἢ excidit ap. 8. Idem 


" [a 8, 


C, ut minus accurate sor, Br ** ita O, c. S, e ἡενημένων C. 


c. eodem et ex conjectura Ci. 
εὐκολοτέραν 0, εὐκωλοτέραν 0. 
ρὲ αὐτοῦ ex conjeet. Ci, cujus text. περὶ αὐτούς, αἱ C, 1" ἐμένετο edidit. Cl. non 


55 Vbb. οὔτε γὰρ, ὡς ἔφην, παρε- 
® zLinservi ο, 0. 51 Lege ἀλλοῦ ἄλλος κρατεῖ ὡς 
S μὲν om. Ὁ, 4^ τῷ πο omittere 

+ 1a 0, c. S, τέθηχεν C. 


0 ἀνθρώπους om, 0. 


83 8. CLEMENTIS 1 ROM. 


divinitatem spiritus quee in ipso existit, si quis 
nolit veri cognitionem tribuere, et eam alteri cui- 
piam tradit, nonne mentis inops est, qui asoribat 
non prophete scientiam quam noluit prophete 
concedere ? 

XI. Quare ante universa omni judicio oportet per 
propheticam promissionem prophelam qusrere ; 
eoque cognito reliquis doclrine ejus sermonibus 
&dhwrere sine ulla dubitatione, atque confidendo 
de bonis que sperantur, juxta primum judicium 
vivere ; sciendo videlicet, quod qui ea verba protu- 
lit, ita natura comparatus est, ut mentiri nequeat. 
Quamobrem si de cetero aliquid ab eo dictorum 
nobis non recte dictum videatur, scire ooortet, non 
ab eo prave dictum esse, sed nos id quod bene 
dictum erat, non intellexisse. Neque enim igno- 
rantia recle cognitionem dijudicat : sicuti nec 
Beientia vere potstjudicare prescientiam ; verum 
prescieotia ignorantibus tribuit scientiam. 

XII. Quocirca, amice Clemens, si que ad Deum 
pertinent cognoscere cupis,ab isto solo potes di- 
scere, quia solus novit veritatem. Aliorum enim 
8i quis aliquid cognoscit, ab eo, aut ab ejus disei- 
pulis traditum accepit. Est autem ejus sententia et 
verà predicalio : Deum unum esse, cujus mundus 
opus est,quique justus cum sit, aliquando certe 
unicuique pro actionibus retribuet. 

XIII. Necesse quippe est ui qui asserit Deum 
natura omnino esse justum,etiam eredat immorta- 
les esse hominum animas. Quoniam ubi erit justi- 
tia ejus, quando aliqui,cum pie vixissent, interdum 
male habiti per vim e medio sublati sunt, quidam 
vero,ubi omnino impii exüitissent, atque vite luxui 
a0 deli: indulsissent, communi tamen hominum 
morte obieruat ? Quandoquidem igitur,absque ulla 
contradictione, Deus, bonus cum sit, jusius etiam. 
est,nec aliunde justus esse cognoscetur,nisi anima. 
post separationem a corpore sit immortalis, ut 
malus quidem, in inferno positus, tanquam qui 
hie bona receperit, ibi pro iis que deliquit, punia- 
tur, bonus autem, hic pro delictis castigatus, illic 
quasi in sinu justorum constituatur bonorum ha- 
res. Quoniam igitur Deus justus est, constat inter 
nos, judicium quoque fore, et animas esse im- 
mortales. 

XIV. 81 quis vero, quemadmodum Simoni Sama- 
ritano placet,Deo justum esse nolit concedere, cui 
jam tribuere potest ut justus sit, vel esse possit? 
Nam si id cunetorum radix non habet, prorsus 


. PONT. OPERA DUBIA. 84 


A δὲ τῷ πρόγνωσιν ἔχοντι διὰ τὴν ἐν αὐτῷ τοῦ πνεύ- 

pasos βειότητα, τὸ ἀληθὲς εἰδέναι μὴ διδόναι τις 
αι, οὐκ ἐνδεὴς ὑπάρχει 
, ἀποδεδωχὼς τῷ μὴ προφήτῃ ἃ προφήτῃ 
δέναι δοῦναι οὐκ ἐθουλήθη ; 
ΧΙ, Ὅθεν πρὸ πάντων πάσῃ 


ξἔλοι, τινὶ ἑτέρῳ δοὺς εἰ 


) 


ει διὰ τῆς mpo- 
φητικῆς ἐπαγγελίας τὸν 38 προφήτην ζητεῖν δεῖ, καὶ 
ἡνόντα, τοῖς λοιποῖς τῆς διδασκαλίας αὐτοῦ λόγοις 
ἀνενδοιάστως ἕπεσθαι, καὶ θαῤῥοῦντα περὶ τῶν Dir 
ζομένων, πολιτεύεσθαι τῇ πρώτῃ κχρίσει, Ἰνόντα 
οὖν "9, ὅτι ὁ ταῦτα εἰπὼν ψεύσασθαι φύσιν 

. Διὸ, ἐάν τι τοῦ λι ν ὑπ᾽ αὐτοῦ ῥηθέν- 
ἡμῖν V μὴ καλῶς εἰρῆσθαι, εἰδέναι χρὴ 
ὅτι οὐκ αὐτῷ 5: εἴρηται καχῶς, ἀλλ᾽ αὐτὸ ἡμεῖς 
καλῶς ἔχον οὐκ ἐνοίσαμεν. "Αγνοια γὰρ γνῶσιν οὐκ 
ε 84 οὔτε γνῶσις πρόγνωσ' 
κεν" ἀλλ᾽ 8@ ἡ πρόγνωσις c 
παρέχει τὴν γνῶσιν. 


ܘ 


οιποῦ τῶ! 


ἀληθῶς 
ie ἀγνοοῦσι 


XII. "Ofev, ὦ φίλε Κλήμῃς, εἴγε τὰ τῷ Θεῷ διαφέ- 
Ρόντα γνῶναι θέλεις 9, BE παρὰ τούτου μόνου μαθεῖν 
ἔχεις, ὅτι μόνος οἵδε τὴν ἀλήθειαν. Τῶν γὰρ ἄλλων 
εἴ τις ἐπίσταταί τι, παρὰ τούτου, ἢ τῶν τούτου μα- 
θητῶν λαθὼν ἔχει. Ἔστι δὲ ὃν αὐτοῦ τό τε βούλημα 
καὶ ἀληθὸς κήρυγμα, ὅτι" 


ὃς, 
` 


ἴς θεὸς, οὔ κόσμος ἔργον, 
δίκαιος ὧν, πάντως ἑκάστῳ πρὸς τὰς πράξεις 
ἀποδώσει ποτέ. 

ΧΠῚ. ᾿Ανάγκη γὰρ, πάσῃ φύσει U δίκαιον εἶναι 
λέγοντα τὸν Θεὸν, καὶ τὰς ἀνθρώπων ψυχὰς ἀθανά- 
τους εἶναι πιστεύειν, Ἐπεὶ, ποῦ τὸ 39 


any αὐτοῦ, 
βιώσαντες, κακουχηθέντες ἐνίοτε 
C βιαίως ἀνῃρέθησαν, ἔνιοι δὲ, ἀσεθεῖς πάνυ γεγενημέ- 
vot, ἐν πολυτελείᾳ βίου τρυφήσαντες, τὸν κοινὸν 
ἀνθρώπων θάνατον ἐτελεύτησαν ; Ἐπεὶ οὖν χωρὶς 
πάσης ἀντιλογίας ὁ Θεὸς ἀγαθὸς ὧν καὶ δίκαιός 
ἔστιν, οὐκ ἄλλως δὲ δίκαιος εἶναι γνωσθήσεται, ἐὰν μὴ 
# ψυχὴ μετὰ τὸν χωρισμὸν τοῦ σώματος ἀθάνατος ᾖ, 
ἵν ὁ μὲν ἢ χαχὸς, ἐν ín γενόμενος, ὡς ἐνταῦθα τὰ 
ἀγαθὰ ἀπουλαδὼν, ἐκεῖ περὶ ὧν ἥμαρτε κολασθῇ, ὁ 
δὲ ἀγαθὸς, ἐνταῦθα περὶ ὧν ἥμαρτε κολασθεὶς, ἐκεῖ 
ὡς ἐν κόλποις δικαίων, 
ταστῇ. Ὅτι το 


ὅπου τινὲς, εὐσεθῶς 


ἀγαθῶν ® κληρονόμος κα- 


sy ὁ Θεὸς δίκαιος, πρόδηλον ἡμῖν 
ἐστιν ὅτι καὶ χρίσις δν γίνεται καὶ ψυχαὶ ἀθάνατο! 
τυγχάνουσιν. 


XIV. ΕἸ δὲ τις, ὡς τῷ Σαμαρεῖ Σίμωνι δοκεῖ, 
δικαίῳ εἶναι 09 Θεῷ δ 2 μὴ τίνι ἔτι 
τοῦτο 91 δοῦναι δύναται, ἢ καὶ τὸ γενέσθαι δύνασθαι ¡ 
Τῆς γὰρ ῥίζης τῶν ὅλων τοῦτο οὐκ ἐχούσης, ἀνάγκη 


τὸ 


οι δοῦναι" 


VARUE LECTIUONES. 


* x60. P γνόντα, οὖν C, cujus conjecturam γνόντα οὖν, ὅτι exhihet Ο: γνόντα ὅτι 8. V ὑμν O, 


quocum dedi μὴ καλῶς, Deost μή ap. Q, qui propterea conj. κακῶς, 8 οὐ καλῶς. @ αὐτό 


καχῶς ἴῃ Ὁ, 9? ἀλλά 0, 9 θέλῃς Ὁ. "lla O, c. 
c. 23, τοῦτο C. Cfr. eliam hom. 1, 17 sub finem. 
ὧν ante ἀγαθῶν. Tum ἐπεὶ τοίνυν p. ὅτι τοίνον Ep 
Ἡ χρίσεις Ὁ. 99 τὸ δι 


Μθημαίσιῳ wid zur grizch, Synt) 
12, Vide infra hom. x, 40; θεῷ c 


C. Tum deest 
οὗ τό 0 οἱ Epit. 


S, τε 0, ܐܠ‎ γὰρ πᾶσα φύσει C. 


Va μὲν 0, ἵνα μὲν ὁ S Dein ἄδει Ὁ, ® 0 add. 
c. 23, qued unice rectam. Ἔπε 
{ῳ εἶναι 0, τὸ δίκαιον εἶναι Epit. ο. 23. Notum est illud loquendi g 
Peripateticorum, de quo expssuerunt Trondelenburgius in Mu 

mhentatio inseripta est: Das τὸ ἑνὶ εἶναι, τὸ ἀγαθῳ εἶναι bei A7 


prolasin Tesumit. S. 
nus ex usu 
Rhenano 4828, in-4o 457 seqq. (qu com- 


toleles, ein Beitrag. xur arist. Begriffshe- 


etad Arist, De anim. p. A71 seqq., deinde Waitz ad Arist. Org. 67, C. 
ἵναι, xvi, 17; ἀπείρῳ εἶναι 5, δ τοῦτό τις C. 


85 CLEMENTINA. — HOMILIA 1I. 86 


πᾶσα v 
χαρποῖς εὗρ 


ν ἀδύνατον, El δὲ ἔστιν " 


εὑρεῖν 


ἀνθρώποις, πόσῳ μᾶλλον ἐν Θεῷ ; εἰ 


οὐδαμοῦ, οὔτε 


ρὰ Θεῷ, οὔτε παρὰ ἀνθρώποις ἔστιν εὑρεῖν τὸ 
δίκαιον, πέντως οὐδὲ τὸ ἄδιχον. "AXX ἔστι τὸ δ 
Δικαιοσύνης γὰρ οὕτης τὸ ἄδικον @ λέγεται: ὥσπερ 
παραδαλλομένης τῆς δικαιοσύνης αὐτῇ καὶ ἐναντίως 
ἔχειν εὑρισκομένης, ἀδικία λέγεται, 


ܝ 


XV. Ἔνθεν γοῦν διδάσκων ὁ Θεὸς δ᾽ τοὺς ἀνθρώ- 
ποὺς πρὸς τὴν τῶν ὄντων ἀλήθειαν, 
διχῶς καὶ ἐναντίως διεῖλε πάντα τὰ τῶν ἄκρων, 
ἀπαρχῆς 9 αὐτὸς εἷς ὧν καὶ μόνος Θεὸς, ποιήσας 
οὐρανὸν καὶ γῆν, ἡμέραν καὶ νύχτα, φῶς καὶ πῦρ, 
ἥλιον καὶ σελήνην, ζωὴν xal θάνατον, Μόνον δὲ ἐν 
τούτοις αὐτεξούσιον τὸν ἄνθρωπον ἐποίησεν, ἐπίτη- 
δειότητα ἔχοντα δίκαιον ἢ ἄδικον γενέσθαι " ᾧ καὶ τὰς 
τῶν συζυγιῶν ἐνήλλαξεν εἰκόνας, ܬ¡‎ 
παραθέμενος αὐτῷ, μεγάλα ܬ‎ τὰ δεύτερα, οἷον κό- 
σμον, αἰῶνα. ᾿Αλλ’ ὁ μὲν παρὼν κόσμος πρόσκαιρος, 
ὁ δὲ ἐσόμενος ἀῑδιος, Ηρώτη ἄγνοια, δευτέρα γνῶσις. 
Οὕτως καὶ τοὺς τῆς ὅ ἃ προφητείας ἡγεμόνας 51 868 
ταξεν. Ἐπεὶ γὰρ ὁ παρὼν κόσμος θῆλύς ἐστιν, ὡς 
μήτηρ τέκνων τίχτων ψυχὰς, ὁ ἐσόμενος αἰὼν ἄῤῥην 
ἐστὶν, ὡς πατὴρ ἀποδεχόμενος τὰ αὐτοῦ ado διὰ 
τοῦτο οἱ δ ἐγ τῷ κόσµῳ τούτῳ προφῆται ἑπομένως, 
ὡς τοῦ μέλλοντος αἰῶνος ὄντες υἱοὶ, ἀνθρώπων 5 τὴν 
νῶσιν ἔχοντες, ἐπέρχονται. Τοῦτο δὲ τὸ μυστήριον 
εἰ ἠπίσταντο οἱ ἐν θεοσεδείᾳ ἄνθρωποι, οὐκ ἂν ποτε 
ἐπλανήθησαν, ἀλλὰ x σαν ὅτι ὁ ἴ 
Σίμων, ὁ νῦν πάντας θρυλλῶν, πλάνης καὶ ἀπάτης 
ἐστὶ συνεργός, Ὁ δὲ λόγος τοῦ προφητικοῦ χανόνος 
οὕτως ἔχει. 

ΧΥ͂Ι. Ὡς ἐν ἀρχῇ ὁ θεὸς εἶ 
ἀριστερὰ, πρῶτον ἐποίη 
τὸ Ἡ ἐξ 


ὧν αὐτὸς, 


ρὰ τὰ πρῶτα 


νῦν ἂν 9 


ὧν, ὥσπερ δεξιὰ καὶ 
οὐρανὸν, εἶτα τὴν 


γῆν, καὶ οὕτως κατ ς πάσας τὰς συζυγίας 
dujecsisn" ἐπὶ nivem. ἀνθῥώτων mix ὅτι εδτως, 
ἀλλὰ πάσας ἐναλλάσσει τὰς συζυγίας. Ὡς ye ἀπ’ 
αὐτοῦ τὰ πρῶτα κρείττονα, τὰ δεύτερα ἥττονα, ἐπ’ 
ἀνθρώπών τὸ ἐναντίον εὐρίσχομεν, τὰ πρῶτα χεί- 
poa, τὰ δεύτερα κρείττονα, Αὐτίκα γοῦν ἀπὸ 'ΑΞὰμ 
ποῦ καν εἰκόνα Θεοῦ γενομένου ἐγένετό τις πρῶτος 
ἄδικος Κάῑν, δεύτερος δίκαιος AGE, Πάλιν δὲ ἀπὸ τοῦ 
xat ὑμᾶς λεγομένου Δευκαλίωνος (40) πνευμάτων εἰκό- 


dw, ὅτι 8? τῇῃ τῶν ἀνθρώπων φύσει ὡς ἐν A necesse esl cogitare, illud quoque in hominu mna- 
ῃ 7 8 , 9 


tura, tanquam in fructibus non posse reperiri. Si 
autem inveniatur in hominibus, quanto magis in 
Deo? Quod si justitia nusquam, neque apud Deum, 
neque apud homines reperitur, plane neque repe- 
rietur injustitia. At justitia existit. Nam, exstante 
justitia injustitia quoque dicitur: que ita vocatur, 
quasi cum 08 justitia comparetur, eique inveniatur 
contraria. 

XV. Inde igitur Deus homines rerum veritatem 
docens, qui ipse unus est, bifariam et contrarie 
divisit omnia extrema, cum ipse ab initio unus sit 
ac solus Deus, qui fecit ccelum δὲ terram, diem ac 
noctem, lucem et ignem, solem et lunam, vitam 
atque mortem ; in his autem solum hominem libe- 
rum condidit, aptitudine preditum ut justus vel 
injustus flat; cui et allernavit conjugationum ima- 
gines: primo illi apponens parva, deinde vero 
magna ; sicut roundum, evum, Et quidem hic mun- 
dus temporalis ost, at futurus rwternus. Prima est 
ignorantia: secunda cognitio. Sic enim. prophetis 
ductores ordinavit. Quia enim presens mundus 
fomina est, quasi mater liberorum procreans ani- 
mas, futurum cevum mas est, tanquam pater libe- 
TOS suos excipiens; propterea in hunc mundum 
prophete consequenter veniunt tanquam filii futuri 
seculi, notitiam habentes hominum. Porro hoc 
mysterium si cognovissent homines pii, nunquam 
aberrrassent,sed et nuncdeprehendissent,Simonem 
qui omnes conturbai, erroris ac fraudis esse 
cooperarium. Sermo sutem ܗܘܐ )ܘܐ ܐܘܐ‎ regule ita 
habet. 


XVI Ut in prineipio Deus, qui unus est, tan- 
quam dextra et sinistra, primo fecit ccelum, deinde 
terram ita deinceps omnes conjugntiones constituit. 
In hominibus autem non amplius sic ; sed cunctas 
alternat conjugationes.Ut enim ab eo prirna reliora 
sunt, secunda deteriora ; contrarium apud homines 
nanciscimur, prima pejora, secunda prestantiora. 
Itaque statim ab Adamo, qui secundum Dei ima- 
ginem factus fuerat, primus ortus est iniquus Cain, 
secundus justus Abel, Iterum vero ab eo, quem vos 
Deucalionem vocatis,spirituum du: imagines missae 


VARLE LEGTIONES. 


90 Post ὅτι sine dubio excidit ἐν S. 
διδασκαλῶν C. 


55 δὲ ἔστιν Ο, ο, S, δὲ ἐστιν C. 
S ἀπ) ἀρχῆς Ὁ. U ἡγέμονας Ο, 58 ol adjunxi c. Ὁ. Idem ἑπόμενοι. 


9: τὸ δίκαιον cod. 804, δ᾽ ὁ θεὸς 
ον fta plane scriptum 


exstat in cod, Ottob. — Ms. ανω», ut in eo solet per compendium scribi nomen ἄνθρωπος. Non temere 
tamen hoc loco aliquis Jeget aut corriget αἰωνίων C. — Fortaase totum colon, transpositis verbis, sie 


legendum : Διὰ τοῦτο ἐν τῷ κόσμιῳ τούτῳ προφῆται 


ἑπομένως,οἱ d 


« υἱοὶ ἀνθρώπων, ὡς τοῦ μέλλοντος 


αἰῶνος τὴν γνῶσιν ἔχοντες, ἐπέρχονται. Veri prophete prophetis falsis semper suceedunt ἐπομένως 
ἐπέρχονται) secundum rogulam syzygiarum: Atque illi quidem ctiam aliis locis αρρο]]απίης υἱοὶ ἀνθρώπων, 
μῶν βώπων, 


hi ferra 


πλάνης καὶ ἀπάτης. 7: κατὰ τό om. Ὁ 


γυναικῶν, cfr. bom. ui, 17; im 22 seqq. 29. S. 


τὸ ὁ add. c. Ὁ, in quo τῆς ἀσθενοῦς ἀριστερᾶς p. 


VARIORUM ΝΟΤΑ, 


(46) Τοῦ καθ᾽ ὑμᾶς λεγομένου Δευκαλίωνος. 
Notus est lusus in nomine Deucalionis apud Thco- 
philum Antiochonum lib. 1, ad Autolycum p. 129, 


quai 
καὶ 


si Noe hominibus sui temporis dixerit, 


ὑμᾶς 6 θεὸς εἰς μετάνοιαν. Dor. 


81 


sunt, impuri,inquam, et puri, nempe niger corvus, 
et deinde columba alba. Item ex principe gentis 
nostre Abrahamo duo primi nati sunt, primus 
Ismael, postea 18880 qui a Deo henedictus est. Ex 
eodem similiter Isaaco duo adhuc exstiterunt, im- 
pius Esau, et pius Jacob. Ad hune modum ordine 
primus, ut mundo primogenitus, pontifex, deinde 
legislator. 


XVII, Ita etiam qui ventura erat conjugatio circa. 
Eliam, sponte dimissa est ad aliud tempus, com- 
menta se alias opportune seipsa fruituram. Quare 
primus venit, qui inter natos mulierem; deinde se- 
cundus advenit, qui infer filios hominum. Wunc se- 
quendo ordinem fieri poterit,utintelligatur ad quam 
seriem perüineat Simon, qui ante me primus venit 
ad gentes; et ad quam ego pertineo, qui veni post 
illum, et successi velut lumen tenebris, velut igno- 
rantie scientia, velut morbo sanitas. Ita quippe, ut. 
nobis dixit verus propheta, primo venire oportet fal- 
sum evangelium ab impostore quodam, et sic deinde, 
post saneti loci eversionem, verum Evangelium ad 
correctionem futurorum hereseon clam mitti. Et 
post hec: circa finem, iterum primus veniet Anti- 
christus, tuncque verus Christus noster Jesus appa- 
rebit; post quem, orto sole eterno, cuncta tenebra- 
rum evanida fient. 


XVIII. Cum ergo, sicut dixi, conjugationis cano- 
nem quidam nescíant, inde ignorant qualis existat 
Simon, qui ante me prodiit. Nam si cognosceretur, 
non ei haberetur fides. Jam vero quia ignoratur, 
non recte oreditur: et qui opera. inimicorum facit, 
diligitur, et hostis quasi amicus receptus fuit, et 
qui est mors, velut salvator dosideratus est, et qui 
ignis lumen exisiimatus, quique seductor est, au- 
ditur quasi vera predicans. His auditis ego Cle- 
mens: Quisnam est, dixi, iste tantus deceptor, scire 
vellem. Et Petrus respondit : Si cupis discere, licet 
tibi cognoscere ab iis a quibus et ego cunctaillius 
acourate rescivi. 

XIX. Justa quedam apud nos est, Syrophenissa, 
genere Chanauitis, cujus filiola gravi morbo deti- 
nebatur; queque ad Dominum nostrum accessit, 
clamans et supplicans αἱ filiolie sum mederetur. At 
ille, ctiam a nobis rogatus, dixit: Non lieet sanare 
gentes, que canibus ideo similes sunt quod diversis 
utuntur et cibis et operibus, cum regni mensa filiis 
Israelis tradita sit. Illa vero postquam id audiisset, 
et per illud quod de ejusdem mense micis cadenti- 
bus (velut canis) particeps facta fuit, mutasset 


S. CLEMENTIS 1 ROM. 


PONT. OPERA DUBIA. 88 


Ανες δύο 64 ἀπεστάλησαν, ἀκαθάρτου λέγω xal κα- 
θαροῦ, 8 τε κόραξ ὁ μέλας, καὶ d λε 
δευτέρα. Καὶ ἀπὸ μὲν ἀρχηγέτου ἔθνους 
ἡμῶν ᾿Αδραὰμ δύο πρῶτο; γεγόνασιν, πρῶτος Ἰσ- 
ναὴλ, εἶτα Ἰσαὰκ ὁ 6 
Ἀπὸ δὲ "paix ὁμοίως πάλιν δύο, 
Ἠσαῦ ὁ ἀσεθὴς καὶ Ἰαχὼδ ὁ εὑσεδής. Οὕτως τῇ 
τάξει 79 πρῶτος, ὡς πρωτότοκος τῷ χόσμῳ, ὁ ἀρχις- 
ρεὺς, εἶτα ὁ νομοθέτης 6 

XVIL Ὁμοίως $ γάρ πρὸς Ἠλίαν 15 συξυγία 
ὀφείλουσα ἐλθεῖν ἑκοῦσα ἀπελείφθη εἰς ἕτερον xuv- 
ρὸν ἄλλοτε εὐκαίρως αὐτὴν ἀπολαύειν 5. βουλευσα- 
μένη. γεννητοῖς γωναικῶ 
ἆλθεν, εἶτα ὁ ἐν υἱοῖς ἀνθρώπων 


τοῦ 


τοῦ 


τοῦ 


τοῦ εὐλογημένος. 


τοῦ 15. αὐτοῦ 


Διὸ καὶ ὁ ἐν 


Ταύτῃ τῇ τάξει Ἢ ἀκολουθοῦντα δυνατὸν ἦν νο 


πίνος ἐστὶ Σίμων, ὁ πρὸ ἐμοῦ εἰ 
ἐλθὼν, καὶ τίνος ὧν τυγχάνω, ὁ με 
θὼς, xal ἐπελθὼν ὡς σχότῳ φῶς, ὡς 
ὡς νόσῳ ἴασις. Οὕτω δὴ, ὡς 6:98 ἀλ 


φήτης ele 


vols γνῶσις, 
ηθὴς ἡμῖν προ- 
ς ἐλθεῖν ܒ‎ 
εἶθ᾽ οὕτως ܒ‎ χαραί- 
βεσω τοῦ ἀγίου τόπου Εὐαγγέλιον ἀληθὲς χρύφα δια- 
πεμφθῆναι εἰς ἐπανόρθωσιν τῶν ἐσομένων αἱρέσεων; 
xal μετὰ ταῦτα πρὸς τῷ τέλει πάλιν πρῶτον "As 
χριστον ἐλθεῖν δεῖ, καὶ τότε τὸν ὅ ὅ ὄντως Χριστνὸ 


ν, πβῶπον ψ 
λιον 19 ὑπὸ πλάνου τινὸς, καὶ 


τί- 


ἡμῶν Ἰησοῦν ἀναφανῆναι, καὶ μετὰ τοῦτον 9, αἴω- 
vloo φωτὸς ἀνατείλαντος, πάντα τὰ τοῦ σκότους ἀφανῆ 
γενέσθαι, 

XVII. Ἐ ὡς τὸν κανόνα τῆς συζυ- 


ἀγνοοῦσί τινες, ἔνθεν οὖκ ἐπίστανται τίς τυγχά-‏ ܘܐ 
νει ὁ ἐμοῦ προοδεύσας Σίμων, Εἰ γὰρ ἐγινώσ:‏ 


το, οὐκ 
. Νῦν δὲ ἀγνοούμενος οὐκ ὀρθῶς πι- 


0 


ἂν ἐπιστεύς 


τὰ μισούντων ποιῶν ἡγάπηται, καὶ 


e καὶ ράτατος ὧν ὡς 
σώζων sini cit, καὶ πῦρ ὧν φῶς νενόμισται, καὶ 
πλάνος ὧν ὡς ἀληθεύων ἄκο' . Ταῦτα ἀχούσας 
Κλήμης. Τίς ἄρα τυγχάνει, ἔφην, οὗτος ὁ τοσοῦτος 
ἂν ἀπατεὼν 83, μαθεῖν ἤθελον, Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη; ΕἸ 
θέλεις μαθεῖν, παρεστί σοι τὸ γνῶναι, παρ᾽ ὧν καγὼ 
τὰ κατ᾽ αὐτὸν πάντα ἠκρίδωκα. 


ὼ 


XIX: Ἰοῦστά τις ἐν ἡμῖν ἐστι Συροφοινίκισσα, τὸ 
γένος Χανανῖτις, ἧς τὸ θυγάτριον ὑπὸ χα 
o, ἢ καὶ τῷ 


ἧς νόσου 
Κυρίῳ ἡμῶν προσῆλθε βοῶσα 
ὅουσα, ὅπως αὐτῆς τὸ θυγάτριον θεραπεύσῃ. 
«Ὁ δὲ, καὶ ὑφ᾽ ἡμῶν ἀξιωθεὶ Οὐκ ἔξεστιν 
p 1209: τὰ ἔθνη, . διὰ τὸ διαφόρ 
χρῆσθαι 83 τροφαῖς καὶ πράξεσιν, ἀποδεδομένης τῆς 
κατὰ τὴν βασιλείαν  τραπέζης τοῖς υἱοῖς Ἱσραήλ. 
ἢ εἰρτο εατόκο πάσα, καὶ τ nies αρετής de 
xquy, ψιχίων ἀποπιπτόκτων συμμεταλαμθάνειν 95, 


χαὶ 


ἐοικότα χυσὶ 


VARUE LECTIONES. 


7? ποῦ accessit ox O. 
Dein zzotózoxos Q 
XXXIII, 43.0. 
Tum inserui ὁ c. eodem. Cfr. 
suerat D. Tum scripsi ἦν ex conjecl., # 0, ἦν 0. 
vo 0. 8: πεπίστευται: C. 
χρᾶσθαι Q. Gfr. tamen Lob. Phi, p. 1. b. 
sequentis ob vocis ὁμοιοτέλευιον D. 


78 οὗτος τῇ τέξει C, in marg. 


80 τοῦτ' 


?* Aaron et Postea Moyses. Exod. vi, ἢ 
τὸ De Jornne Baptista dicto Elia Matth. xi, εἰ; ܕܬܐ‎ 12, 13; Luc. t, 17 C. 
Matth. xit 14. Credner, Beitrago 

Ἡ ὁ adjunsi e. Ὁ. 
** Ita de conject. Ὁ, in cuj. textu. ἁπαταίων, 
% βασίλειον O. 


οὕτως τι x, pro conjectura : 


Ὁ, vir, 7, Num. xxvi, 


950, 365. 1 fta Ὁ, 118 propa- 


E 
3 Xe DR 
9 ܠ‎ Ξομένη 


7:'Cir. Baur., 
ut 0. 


5 Post copi 


89 CLEMENTINA. — HOMILIA 1l. 90 


56 µεταβ 
τῆς βασιλείας υἱοῖς, τῆς εἰς τὴν ovas 
ἔτυχεν ἰάσεως. Οὐ γὰρ ἂν ἐθνικὴν οὖσαν καὶ ἐπὶ τῇ 
αὐτῇ πολιτείᾳ 9 μένουσαν ὁ τὴν ἀρχὴν διὰ τὸ μὴ 


ὡς ἠξίωσεν, 


θεραπεύειν 5 ὡς ἐθνιχὴν μείνασαν ἐθερά- 
πευσεν, 

XX. Αὐτὴ οὖν, τὴν νόμιμον 9 ἀναδεξαμένη πολι- 
τείαν ὑπὸ τοῦ ἰδίου ἀνδρὸς ἐναντία φρονοῦντος ἡμῖν 
μετὰ τῆς Ἰαθείσης θυγατρὸς ἰδίων οἴκων ἐκθέθληται, 
Ἢ ὃν εὐγνωμονοῦσα πρὸς τὰς συνθήχας, καὶ ἐν 

βιουσίᾳ βίου ὑπάρχουσα, αὐτὴ "8 μὲν χήρα 1 
νεν, τὸ δὲ θυγάτριον αὐτῆς ἀνδρί τιν: εὐγνωμονοῦντι 
πρὸς τὴν ἀληθῆ πίστιν καὶ πένητι ὄντι συγηρµόσοτο. 
Ἡ δὲ καὶ τῆς θυγατρὸς προφάσει γάμου στερηθεῖσα, 
εἰς υἱῶν 


δύο παῖδας 
ἔσχε τόπον. 


ὠνησαμένη καὶ 
τινα τῷ μέγῳ Σίμωνι 
παιδευβέντα, πάντα τὰ κατ᾽ 


παιδεύσασα, 
ἐκ παίδων συµ- 
χμεμαθήκασιν 9t. 
Ἱοσαύτη γὰρ αὐτῶν T» ἡ φιλία, ὡς καὶ ܘܢܘ‎ 
αὐτῷ ἐν πᾶσιν οἷς βούλοιτο Ἡ αὐτοῖς ἐνοῦν. 

XXL Οὗτοι τῷ ἐνταῦθα ἐπιδηρήσαντι Ζακχαίῳ 
συντυχόντες, καὶ τοῦ τῆς ἀληθείας ὃν 
θόντες λόγου, ἐπὶ τοῖς πρώτοις γεωτερισμοῖς µετα- 
μεληθέντες, ταχέως τοῦ Σίμωνος χαταγνόντες, πάντα 
αὐτῷ συνειδότες, ἅμα τῷ ἐπιδημῆσαί ® µε ἐνταῦθα, 
μετὰ τῆς ἀναθρεψαμένης αὐτοὺς δ ο μα 
μοι, ὑπ᾽ αὐτοῦ συσταθέντες μοι, καὶ ἔκτοτε πάντοτ 
σόγεισίν 9-9 uoi, τῶν τῆς ἀληθείας ἀπολαύοντες μα- 
θηµάτων, Ταῦτα εἰπὼν ὁ Πέτρος, μεταπεμψάμενος, 
ἔχξλευσεν αὐτοῖς 100 πάντα μοι τὰ ' κατὰ τὸν Σίμωνα 
ἀκριδῶς ἐκτίβεσθαι. Οἱ δὲ τὸν Θεὸν 
μηδὲν Φεύσασθαι ἐ 


αὐτὸν 


σαι. 


ܟܠܘ 


μαρτοράμενοι 


ετίθεντο. 


ΧΧΙΙ, Ὡς πρῶτος ὁ A 


ἔχουσον, 


ὦ 5 φίλ did, ὅπως ἀκριθῶς 
ἧς, τίνος τε ὧν, καὶ 


& πράττει, καὶ 


πάντα τὰ κατὰ τὸν ἄν 
τίς καὶ πόθεν, 
καὶ διὰ 


πῶς 
ܪ‎ ἔστιν "Αντωνίου, 
ἔθνος, ἀπὸ Γιτθῶν ὃ 
Ὡς σχοίνους ἔξ, Οὔτος, ἐν 


τί, Σίμων οὗτος πατρὸς 


μητρὸς δὲ “Ραχὴλ, Σαμαρεὺς τὸ 


κώμης, τῆς πόλεως ἀπεχούσ 
᾿Αλεξανδρείᾳ τῇ πρὸς Αἴγυπτον γεγονὼς, Ἑλληνικῇ, 
παιδείᾳ + πάνυ ἐξασκήσας ἑαυτὸν καὶ μαγείᾳ πολὺ δυ- 
σθαι ἀνωτάτη τις 
ναι δύναμις xat αὐτοῦ τοῦ τὸν χόσμον κτίσαντος θεοῦ. 


ν ἑαυτὸν αἰνισσόμενος, Ἑστῶτα δ 


προσαγορείᾳ Ἰ χέχρηται, 

καὶ αἰτίαν φθορᾶς, ὥστε ὃ 

πεσεῖν, οὐ Καὶ Θεὸν, τὸν 

τὸν κόσμον, ἀνώτατον εἶναι λέγει, οὔτε 9 

γερθήσισθαι 55 Τὴν Ἱερουσαλὴμ 

ἀρνεῖται, τὸ Γαριζὶν 10 ὅρος ἀντείσι 
, : 


εὔει, Ταύτῃ δὲ τῇ 
στησόμενος ἀεὶ 
" 


ἔχων, Καὶ οὔτε 


πιστεύε: 


νεκροὺς 


᾿Αντὶ τοῦ 


νὴ ὅπερ ἦν, τῷ 88 ὁμοίως διαιτᾶσθαι τοῖς A quod erat, utpote eodem ac filii regni usa victu, 


filie sanitatem quam petierat obtinuit.Neque enim 
ethnieam, atque eodem in vite genere permanen- 
tem,sanitate donasset qui id initio non fecerat, quod 
non liceret in ethnica facere. 


XX. Illa ergo, vitam, que juxta legem ducitur, 
amplexa, a suo viro, contraria nobis sentiente, cum 
sanaía filia e domo propria ejecta est. Diligens au- 
tem ea qui pepigerat, et abundans opibus, ipsa 
quidem mansit vidua, filiam vero suam viro ad 
veram fidem propenso ac pauperi conjugem dedit. 
Cumque propter filiam nuptiis se abstineret, duos 
pueros emens ac educans pro liberis habuit. Qui 
pueri una cum Simone Mago a teneris onnis educti, 
cuncta illius didicerunt. Tanta quippe inter eos 
eral, amicitia, ut eum illo in ornnibus concurrerent, 
in quibus vellet se illis adunaro. 


XXL Hi Zaecheum ibi agentem nacti, ac veri- 
iatis sermonem ab co discenles, acta de. prioribus 
facinoribus penitentia,breviqueSimonem damnan- 
165, ut omnium illius sibi conscii, statim ac ego eo 
profeetus sum, accesserunt ad me una cum eorum 
educatrice, et a Zaccheo mihi sunt commendati, 
atque ex eo tempore mecum semper commorantur, 
proceptorum veritatis participes. Hac cum dixisset. 
Petrus, vocatis ilis precepit, ut mihi omnia ad 
Simonem perlinentia diligenter exponerent, At 
illi, Deum attestati, se nullatenus mentituros,enar- 
rarunt. 

XXIL Et prior Aquila ocpit it& dicere: Audi, 
charissime nobis frater, ut accurate coguoscas 
omnia vini illius, cujusnam sit, et quis et unde, et 
quenam sint quz facit, οἱ quo modo, quamque ob 
causam. Hic Simon patre quidem Antonio, matre 
vero Rachele ortus est; nalione Samaritanus, ox 
(ΜΕ, vico qui sex. schemnis ab urbe distat. [s, 
Alexandrie ad Nilum versatus, Greca disciplina 
cum multum se exercuerit, et arte magica polleat, 
mente elatus, se vult existimari esse. virlutem su- 
premam, ipso quoque Deo mundi conditore supe- 
riorem. Interdum vero se Christum significans, 
Stantem appellat, Eam autem appellationern usur- 
pàvit, quasi qui exsliturus semper sit, neo. habeat 
corruptionis causam, ut corpore concidat. Neque 
vero Deum, mundi crealorem, supremum esse ait ; 
nec mortuos excitatum iri oredit. Hierosolymam 
negat, montemque Garizimum substituit, Pro vere 


VARLE LECTIONES. 


8S6 τό Q. S τὴν αὐτὴν πολιτείαν O. 99 μὴ θεραπεύων `, esse conj. D. Autetiam verba 
ἐθνιχὴν μείνασαν mutanda sunt in τοῦτο μὴ ποιήσας. 8, T'um ἐθνικήν, ἐθνικὴν μείνασαν ἐθεράπευεν C. 
ὃ αὕτη οὖν αὕτη ἢ νόμιμον. 3 Ma S, αὕτη C, Ὁ: Di ἐκμεμαβήκασιν Ὁ, o. S, ἐκμαθήκασιν Ὁ, quod 
ipse postea emendavit Tum deprompsi ἡ εκ Ὁ. 53 βούλοιτο O, ο. S, βούλαιτο Ὁ. 3 ἐπιδημῆ 0, 968 αὐ- 


τοὺς προσελθόντες ἕ 
om. 
eral. ? Tta Ruf. et O , 
τῇ πρὸς Αἴγυπ' 


c. 25, θέλειν 6, 


6 ἔσρ᾽ ὅτε 0. Cfr, Baurii Gnosin p 


O, inlerpositts verbis omissis. 
? ὦ deestin Ὁ. Cotelerium edidisse μετὰ τ. ἂν, 
γένος, ἀπὸ Γετθῶν €. Eit Epit. ο 
ν γεγονὼς Ἑλληνικῇ παιδείᾳ recepi ex Ὁ. 


ὠτοῖς O. 1 τά 
in Clericum. animadvertendum 


ἐκέλευσε πάντα sine‏ ܐ 
male notat 5‏ 


25 1:05», var. lect. ibidem Γητθῶν ὁ Vbb. 
® o ορωθ {ς Ὁ, qui subinde ει cum Epit. 
404 sep. 508, S. 3 προσηγορίᾳ €. * ὥστε inseruit 


B er Epi l.c. * ]tà B, ex Epit, 1, αι, οὐ ᾱ, O. Deinde ἐγερθήσεσδαι p; ἐγηγέρθαι ὃν O, Ὁ Dapiteby C. 


91 S. CLEMENTIS ܐ‎ ROM. ΡΟΝΤ: OPERA DUBIA. 92 


Christo nostro seipsum predicat. Legem propria A ὄντως !! Χριστ' 


presumptione aliter interpretatur. Dt judicium dicit 
quidem fore verum non exspectat; persuasum onim. 
habens,Deum non esse judicaturum usque ad Deum 
ipsum impietatem suatn ausus est extendere. Unde 
nonnulli, nescientes quod pietale erga Deuin ut 
pretextu abulens, veritatem occulte depredatur, 
qui ut credenti eredunt eam, que quomodocunque 
&b eo dicitur, spem ac judicationem, pereunt. 
XXIII. Ut autem ipse religionis opinionem inva- 
deret, factum est ita. Joannes quidam exetilit, qui 
singulis diebus baptizaret, quique Domini nostri 
Jesu secundum conjugationis raüonem [fuit pre- 
cursor: et quemad modura Dominus habuit duode- 
eim apostolos, duodecim mensium solis gerentes 


numerum, similiter is triginta viros principes ha- p ὡσαύτως καὶ αὐτῷ ἔξαρ] 
n B b ἔξαρχε 


buit, menstruam lunc rationem implentes, Quo in 
numero upa quedam erat mulier dicta Helena ; ut 
ne hoc quidem absque mysterio esset. Cam enim 
mulier dimidium sit viri; imperfectum tricenarii 
constituit numerum, sicut et in lupa,cujus incessus 
non perfectum mensis cursum conficit. Porro ho- 
rum triginta Joanni primus ac probatissimus erat 
Simon: qui quidem quo minus post mortem Joan- 
nis princeps declaratus sit, hoe in causa fuit. 


XXIV. Nam ipso peregre in ZEgyptum profecto, 
propter magie exercitationem, Joanne occiso, Do- 
sitheus quidam principatum appetens, cum ipsius 
Simonis mortem falso annuntiasset, factus est 
secte successor. At Simon paulo post reversus, et 
eum locum tanquam proprium affectans vchemen- 
ter,naetus Dositheum locum quidem non repetiit, 
sciens hominem qui contra ipsius voluntatem oc- 
cupaverat principatum, non. depositum iri, Quare 
persimulatam ermicitiambrevi quidem in secundum 
& Dositheo loeum irrepsit. Non multosautem post 
dies, intra numerum triginta condiscipulorum col- 
Iocatus,co»pit Dositheo derogare, tanquam qui non 
germane doctrinam traderel. Idque eum assereba- 
non invidia facere, sed inscientia, etaliquando 
Dositheus, Simonis artificiosam sentiens obtreeta- 
tionem, eo tendentem, αἱ aboleretur plurimorum 
opinio, neque amplius ipse putaretur esse Stans, 
furore commotus,cum ad scholam solito convenis- 
Sei, virga Simonem inventum verberat: at per 


ἡμῶν ἑαυτὸν ἀναγορεύει. Τὰ δὲ 
νόμου ἰδίᾳ προλήψει ἀλληγορεῖ 13, Καὶ κρίσιν 
οὐ προσοκᾷ δὲ: οὐ γὰρ ἂν 
θαι πεπεισμένος 13, μέχρι αὐτοῦ το 
Θεοῦ ἀσεθεῖν ἐτόλμα. "Opev ἔνιοι, μὴ εἰδότες ὅτι, προ- 
καταλύµµατι 1’ τῇ 0 εὐσεδείᾳ κεχρημένος, ὑποσυλᾷ 
τὰ τῆς ἀληθείας, καὶ τὴν ὅπως ποτὲ ὑπ᾽ 36 αὐτοῦ 
ἐλπίδα καὶ κρίσιν λεγομένην ἔσεσῃαι, ὡς πιστῷ 15 
πιστεύοντες ἀπόλλυνται. 

ΧΧΠΙ. Τὸ δὲ παρεισελθεῖν αὐτὸν εἰς τὸν τῆς ἀσε- 
θείας @ λόγον γέγονεν οὕτως" Ἰωάννης τις ἐγένετο 
ἡμεροθαπτιστὴς "5, ὃς καὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ 
ατὰ τὸν τῆς συζυγίας λόγον ἐγένετο πρόοδος’ καὶ 
p τῷ Κυρίῳ γεγόνασιν δώδεκα ἀπόστολοι, τῶν 
τοῦ ἡλίου δώδεκα μηνῶν φέροντες τὸν ἀριθμὸν, 


τριά- 
κοντα, τὸν μηνιαῖον τῆς 
λόγον. Ἐν ᾧ ἀριθμῷ µία 
Ἑλένη, ἵνα τοῦτο ἀνοικονόμητον ἡ (47). 


"Huiso γὰρ ἀνδρὸς οὖσα ἡ 9 γυνὴ, ἀτελῆ τὸν τῆς 
τριακοντάδος τέθεικεν ἀριθμὸν, d 
λήνης ?t, ἧς ἢ πορεία τοῦ μηνὸς 51 οὐ τέλειον ποιε 
τὸν δρόμον, 59 Τούτων δὲ τῶν τριάκοντα τῷ Ἰωάν- 
νῃ “3 πρῶτος καὶ δοκιμώτατος ἦν ὁ Σίμων, ὃς καὶ 
τοῦ μὴ ἄρξαι αὐτὸν μετὰ τὴν τελευτὴν τοῦ 33 Ἰωάν- 
νου αἰτίαν ἔσχε ταύτην. 

XXIV. ᾿Αποδημοῦντος γὰρ αὐτοῦ εἰς Αἴγυπτον 
ἐπὶ τὴν τῆς μαγείας ἐπάσχησιν, τοῦ Ἰωάννου ἄναι- 
Ρεθέντος, Δοσίθεός ** τις, τῆς ἀρχῆς ὀρεγόμενος, θά- 
vao» αὐτοῦ ψευδῆ καταγγείλας, διαδέχεται τὴν 
αἵρεσιν. Ὁ δὲ Σίμων, μετ᾽ οὐ πολὺ ἐπελθὼν καὶ τοῦ 
τόπου ὡς ἰδίου μεγάλως ἀντεχόμενος, τῷ Δοσιθέῳ 
συντυχὼν τὸν μὲν τόπον οὐκ ἀπήτει, εἰδὼς ὅτι ὁ 
φθάσας τῆς ἀρχῆς παρὰ προαίρεσιν οὐ καθαιρεῖται, 
Διὸ μετὰ προσποιητοῦ φιλίας ἐπ᾽ ὀλίγον μὲν εἷς τὸν 
δεύτερον τοῦ Δοσιθέου τήπον δίδωσιν ἑαυτόν, Ταγεὶς 
δὲ μετ᾽ οὐ πολλὰς ἡμέρας τοῖς τριάκοντα συμμαθη- 
ταῖς, ὑποδιαδάλλειν ἤρξατο τὸν Δοσίβεον, ὡς μὴ 
παραδιδόντα μαθήματα. Καὶ τοῦτο 
ποιεῖν ἔλεγεν αὐτὸν οὐχ ὡς φθονοῦντα, ἀλλ᾽ ὡς 3 
ἀγνοοῦντα, Καί ποτε ὁ Δησίῄεας, ὑπαισθόμενος τὴν 
ποῦ Σίμωνος ἔντεχνον διαδολὴν, λύουσαν 36 αὐτοῦ 
τὴν πρὸς τοὺς πολλοὺς ὑπόνοιαν, τοῦ μὴ αὐτὸν εἶναι 
νομίζειν τὸν Ἐστῶτα, θυμῷ ἐπὶ τὴν συνήθη 31 πα- 
ραγενόμενος διατριθὴν, ῥάδδῳ παίει εὑρὼν τὸν Σί- 
prova, ἡ δὲ, ὥσπερ καπνοῦ 60) τοῦ Σίμωνος διελθεῖν 


γνησίως τὰ 


VARLE LEOTIONES. 


τι ὄντος Ὁ. 13 ἀλληγορεῖς O. @ 
θείας ὃ, 18 ἡμεροοαπτισθε: 
δι μὴ Ὁ, Mugs 

αὐ voluit 8, τε C. 


ωάννῃ om. Ὁ. Ἡ τοῦ ΟΠ)’ 


ot Ὁ. 3 προχαταλέμματι 0, προκαλύμματι D. Ceterum 
πρόλημµα eodem sensu occurrit, Gfr. hom. ναι, 23. S. 


18 ὑπό Ὁ, 3 πιστῶς C. 11 αὐτὸν τὸν τῆς θεοσε- 


Ὁ. 19 ἡ adjunxi e. Ο, — 9 Legatur ἡ σελήνη *quod postulat orationis series. D. 
η Ὁ. ἢ Δοσίβεός Ὁ, constanter, Δωσίῄεός C. Idem subinde τις, 
35 óc addidi e. O, 3" Lege φύουσαν, quce de mullo apud multos suspicionem crearet. D. 


Rufini versio (tecogn. τι, 41) heec est: Verum Dositheus, ubi sibi derogari seniil à Simone, verens ne 
opinio sua obscuraretur apud homines, qui eum putabunt ipsum esse Stantem. Cum hac interpretatione con- 
Stare potest lectio vulgata, modo αὐτοῦ τὴν mutetur in τὴν αὐτοῦ. Eodem sensu προσεκλύειν legitur hom. 


ur, 2, ἐκλύειν xvit, 6. Quid ὑπόνοια significet, intelligitur ex seqq. 8. 


VY συνήθειαν Ὁ. 


ΥΛΒΙΟΠΌΜ ΝΟΤΑ, 


(41) Ἵνα μηδὲ τοῦτο ἀνοικονόμητον T, Simili 
modo corona que Simonis Magi dicebatur, imper- 


fectam referabat rotunditatem, ad modum luni in 
cornua coeuntis, ut nemo ignorat. Cor. 


93 CLEMENTINA. — HOMILIA II. 94 


ἔδοξε σῶμα. "Eni τούτῳ * καταπλαγεὶς ὁ Δοσίθεος À corpus Simonis, quasi per fumum, visa est virga 
λέγει αὐτῷ. Εἰ σὺ εἴ 3 ὁ Ἑστὼς, καὶ προσχυνῶ ο — transire: super quo obstupelactus Dositheus ait ad 
σε, Τοῦ Σίμωνος εἰπόντος" Ἐγώ εἶμι, ὁ Δοσίθεος, — eum: Dic mihi si tu. esStans, ut adorem te. Cum- 
ἑαυτὸν γνοὺς οὐκ ὄντα τὸν 6 πεσὼν mposs- que Simon respondisset, Ego sum. Dositheus vi- 
ἐξάρχοις «λγατα- — dens se non esse Stantem, cecidit et adoravit eum; 
à» εἰς τὸ ἑαυτοῦ τῆς ὑπονοίας τόπον — atque in numerum viginti novem principum viro- 
ἔστησε τὸν Σίμωνα, καὶ οὕτως μετ᾽ οὐ πολλὰς ἡμέ- — rum se dejiciens, in eum locum qui ei opinione 


κύνησεν, καὶ τοῖς εἴχοσιεν 
θαλὼν E 


ρας ὃ Δοσίθεος, ἐκείνου στάντος, αὐτὸς πεσὼν ἔτε- — tributus fuerat constituit Simonem : sicque non 

λεύτησεν. multo post Dositheus, illo stante, ipse concidens, 
defunctus est. 

XXV. Ὁ δὲ Σίμων, τὴν ᾿Ελένην παραλαθὼν, ἐκ- XXV. Simon vero, accepta Helena, circuit; et 


ται ,ܬܠ‎ καὶ μέχρι τοῦ δεῦρο, ὡς ὁρᾷς, bva- — usque ad promens, ut vides, turbas decipit ac com- 
οὓς ὄχλους. Αὐτὴν δὲ τὴν Ἐλένην ἀπὸ τῶν — movet. Helenam vero dicit de supremis eclis in 
ἀνωτάτω 9? οὐρανῶν κατενηνοχέναι λέγει τῷ γχόσμῳ, — mundum deductam fuisse, atque esse dominam, 
κυρίαν οὖσαν, ὡς παμµήτορα 33 οὐσίαν καὶ σοφία, — quasi cunctorum genitricem essentiam ac sapien- 
ἧς bue, φησὶν, “Βλληνές τε καὶ βάρθαροι ἔμα- p tiam: pro qua, inquit, Grai et barbari conflixe- 
χέσαντο, εἰκόνα φαντασθέντες ἀληθείας (AB) ἡ γὰρ — runt, imaginem opinantes veritatis ; que enim re- 
ὄντως οὖσα τότε παρὰ τῷ πρωτίστῳ ὑπῆρχε θεῷ, — vera est, tunt apud illum primum omnium habita- 
Πλὴν τοιαῦτά τινα ἸΕλληνικοῖς μύθοις συμπεπλα- — bat Deum, Et hec atque alia his similia, ox Grecis 
σμένα πιθανῶς ἀλληγορῶν ἀπατᾷ πολλοὺς, ἐξαιρέτως — fabulis conficta, persuasibiliter interpretans, decipit. 
πολλὰ τερατώδη θαυμάσια ποιῶν, ὡς εἰ μὴ ἤδειμεν — multos: cum praecipue edat multa prodigiosa mi- 
ὅτι μαγείᾳ ταῦτα ποιεῖ, ἠπατήθημεν ἂν καὶ αὐτοί. racula; ita ut, nisi cognovissemus, illa eum per. 
"AMAN ἐπειδὴ συνεργοὶ αὐτοῦ ἦμεν τὸ καταρχὰς δ΄, — magiam efficere, ipei quoque luissemus decepli. 
ὅτε τὰ τοιαῦτα ποιῶν τὸ τῆς Δεοσεθείας οὐκ ἠδίκει — lilius equidem adjutores principioeramus, quando, 
μέρος, νῦν ΘᾺ ὅτε πολυμανὴς @ τοὺς ἐν θενσεδείᾳ — isla faciens, religionis partes injuria non afliciebat. 


ἀπατῆν 38 ἐπιχειρεῖν ἤρξατο, ἀπέστημεν αὐτοῦ. Jam vero, oum vesanus cepit imponere velle viris 
religiosis, ab eo recessimus. 
XXVI. Καὶ γὰρ μιαιφονεῖν ἤρξατο, ὡς αὐτὸς ἔτι ὡς XXVI. Etenim cede se inquinare coeperat ; sicut 


φίλος 9 φίλοις ἐξέφηνεν 88, ὅτι παιδίου ψυχὴν τοῦ ἰδίου ipse adhuc amicis nobis velut amicus patefecit, 
σώματος χωρίσας ἀποῤῥήτοις ὅρκοις, συνεργὸν πρὸς quod cum pueri animam a proprio copore sepa- 
τὴν τῶν αὐτῷ δοκούντων φαντασίαν, τὸν δὲ 99 παῖδα C rasset infandis adjuramentis, futuram adjutricem 
διαγράψας ἐπὶ εἰκόνος, ἔνδοτέρῳ οἴχῳ ὅπου αὐτὸς ^ ad eorum qux ipse vellet repraxentationem, pue- 
ὑπνοῖ ἀνατεθειμένην ἔχει, φάσκων, ποτὲ τοῦτον ἐξ — roque in imagine delineato, consecratam haberet 
ἀέρος πλάσας 9 θείαις τροπαῖς καὶ τὸ εἶδος dvaypá- imaginem in 6600 interiori, ubi ipse dormiret : di- 
ψας ἀποδεδωχέναι Ἡ! πάλιν τῷ ἀέρι. Τὴν δὲ πρᾶξιν — cens se aliquando hunc ex aere formasse, divinis 
ἑρμηγεύει οὕτως πεποιηκέναι, Πρῶτον τὸ 15 ἀνθρώπου ^ conversionibus, et, imagine ejus depicta, rursus 
πνεῦμα λέγει, τραπὲν εἰς θερμὴν φύσιν, τὸν περικει- — aeri reddiddisse. Hein veroita faciam interpretatur. 


μενον αὐτῷ σικύας δίκην ἐπισπασάμενον συμπιεῖν " — Ait quod primo hominis spiritus, vereus in naturam 


α ἔνδορεν τῆς τοῦ πνεύματος | 


ς * Ὑενό- — calidi, cireumstantem aerem, sicut cucurbitula fa- 
v τρέψαι εἰς ὕδωρ: ὑπὸ δὲ τῆς "5 συνε- — cit, attraetum imbibit: quem deinde intra spiritus 
πνεύματος χυθῆναι μὴ δυνάμενον, εἰς αἵ- — formam positum ipse Simonin aquam vertit; cum- 
µατος φύσιν µετχερ; ἔφασκε τὸν ἐν αὐτῷ ἀέρα, — quo aer in spiritu consistens ob spiritus continui- 
τὸ δὲ αἷμα πῆξαν τὰς σάρκας ποιῆσαι" εἴθ᾽ οὕτως — tatem effundi nequeat, eumdem convertit in san- 


VARLE LECTIONES. 


T conjecturam suam in recensione Coteleriwna jam eyulgatam inve- 
um esso conjectaverim ex Epit. e. 27 : ὡς αὐτὸς ἔτι φίλοις οὖσιν ὑμῖν 
οἷα φίλος ἐξέφανεν. Β. 95 118. S, ἐξέφανεν C, Ὁ. 89 δὲ om. Ὁ. 30 Fortasse leg. πλάσαι S. 3 Post ἀποδεδω- 
xia C exh. λέγει, quod αἰδοῖ ο, ὦ, 43 τοῦ C, qui deinceps θερμοῦ, 4% la O ct ex conject. O, e»ix 
id. im textu. ὁ εἴδέας C. "l'um S αὐτόν in versione falso. refort ad Simonem, cum referendum sit ad ae- 
rem. Quare frustra conjicit, scribendum esse infra πήξαντα p. πῆξαν *5 τῆς addidi c. Ὁ. Tum εἰς αἴμ. 
φύσιν ὦ, 


VARIORUM NOTA. 


(48) Alludit noster &d eorum sententiam, qui ἐν Τροίᾳ Στησ[χορός φησι γενέσθαι περυµάχητον ἀγ- 
non Helenam, sed ejus duntaxat imaginem Troje νοίᾳ τοῦ ἀλκθοῦς], Sext. Emp. adv. Matth. yr, 
fuisse statuerunt, eut. Greci barbarique eibi mu- 180, 955 et Barnesium ad Eurip. Hel. v. 33. D. Adde 
tuas, ejus causa, clades facerent. Vid. Plat. De Περ. — Schol. ad Lycophr. v. 113, et interpr. ad Herod. i1. 
1x, [586. 0: ὥσπερ τὸ τῆς Ἐλένης εἴδωλον ὑπὸ τῶν — 112 sqq. S. DnESsEL. 


95 


5. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


96 


guinem: et ex sanguine concrelo carnem fecit; Α τῆς σαρκὸς παγείσης, ἄνθρωπον οὐκ ἀπὸ γῆς, ἀλλὰ 35 


Bieque postea carne solidata, hon:inem non e terra. 
Bed ex aero protulil. Atque hunc in modum sibi 
persuadens poluisse a se creari novum hominem, 
ait se eum, resolutis conversionibus, rursum aeri 
reddidisse. Qux cum aliis diceret, eredebatur; a 
nobis vero, qui adfueramus ejus mysteriis, pie non 
credebatur. Quapropter, darnnata, impietate ab- 
cessimus ab eo. 

XXVII. Hoc eum Aquila dixisset, frater ejus Ni- 
cetas ail: Necesse est, fraler noster Ulermnens, ea 
mecommemorare, que ab Aquila pretermissasunt. 
Primo equidem Deus testis est, nos in nullo opere 
impio eum adjuvisse, sed, illo faciente, tantum 
spectasse; οἱ quandiu opera innoxia edebat, dele- 


ctabamur sane; quando autem qua per magiam B 


fiebant, per divinitatem se facere, ad pios homines 
decipiendos,dixit, non amplius eum passi sumus, 
quamvis multa nobis promitteret ; priraum quidem 
fore ut tomplum nobis et status erigerentur, atque 
dii existimaremur, et a populis coleremur, et a 
gibus magnifleuremur, atque donaremur publicis 
honoribus, nec non infinita vi peounim ditoscoro- 
mus. 

XXVII. Hac, et ilia qua putantur majora, nobis 
pollicebatur, modo ut eum eo viventes pravum ejus 
molimen taceremus, quo fraus ei succederet; atta- 
men assensi non sumus: quinimo consilium de- 
dimus, ut ab ista vecordia desisteret, dicentes ei: 
Nos, Simon, amicitie, quam tecum a pueritia con- 
traximus, memores, teque amantes, utilia consu- 
limus: cessa ab hujusmodi audaci facinore: dous 
esso non potes ; time eum qui vere Deus est ; co- 
gnosce te esse hominem, breveque esse tempus vito 
tue.Quanquam admodum locuples vel etiam rex 
evadas, exiguo vite spatio pauca sunt quibus frue- 
ris:etque impio parta sunt, cum cito fugiant, 
&lernum supplicium homini sceleroso comparant. 
Quare auctores tibi sumus, Deum verearis, à quo 
judicari debet uniuscujusque anima pro iis qua hic 
gessit. 

XXIX. Bec ille audiens risit. Cumque dicere- 
mus:;Cur nos irrides, qui tibi utilia suademus ? 
Rideo, inquit, stultam opinionem vestram, quod 
credatis immortalem esse animam hominis. Et ego 
respondi: Non miramur, o Simon, si fallere nos 
conaris; sed obstupescimus, qua ratione eiiam 
teipsum decipias. Effare mihi, Simon, etsi aliorum 
nemo compertum habeat animam esse immorta- 
lem, tu tamen et nos habemus ; tu quidem, ut qui 
eam a corpore humano diremisti, qui collocutus 
es, qui imperasti; nos vero, ut qui adfuimus, ct 
imperium audivimus, et quod jussum est. vidimus 


D 


Ἐ ἀέρος ἀναδεῖξαι. Καὶ οὕτως ἑαυτὸν 


ἴσας καινὸν 

ἀναλύων 
αὔτα μὲν 
ν ἐπὶ τε- 
λετῇ συμπαρόντων εὐσεδῶς ἡπιστεῖτο. Διὸ, ἀσεθείας 
καταγνόντες, ἀπέστημεν αὐτοῦ V, 


ἔνθρωπτν Θ΄ δύνασθαι ποιῆσαι, τὰς τροπὶ 


πάλι ἀποδεδωκέναι ἔλεγε τῷ ἀέρι. Καὶ 


Ταῦτα τοῦ ᾿Ακύλα εἰπόντος, ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ‏ .ܐܐܐ 
Νικήτης ἔφη" ᾿Αναγκαῖόν ἔστιν, ἀδελφὲ ἡμῶν Κλή-‏ 
Une τὰ παραλειφθέντα τῷ ᾿Ακύλᾳ ἐμὲ ὑπομνῆσαι.‏ 
Πρῶτον μὲν γὰρ μάρτυς ὁ θεὸς, ὡς οὐδὲν αὐτῷ ἡμεῖς‏ 
συνειργασάμεθα ἀσεύξς, ἀλλ᾽ ἄτι, αὐτοῦ πράσσαντος,‏ 
Ἱστορήσαμεν ^ vol μέχρις ὅτε ἀθλαδῆ ποιῶν ἐπε-‏ 
δείκνυτο, καὶ ἐτερπόμεθα " ὅτε δὲ τὰ μαγείᾳ γινόμενα‏ 
θειότητι 99 ποιεῖν αρὸς ἀπάτην θεοσεθῶν ἔλεγεν, οὐκ-‏ 
ἔτι ® αὐτοῦ ἠνεσχόμεθα, καίτοι πολλὰ ἐπαγγελλο-‏ 
μένου ἡμῖν, πρῶτον μὲν ναὸν wal ἀνδριάντας ἡμῶν‏ 
χατατχενασθῆναι M, xal θεοὺς νομισθῆναι, xal ὑπὸ‏ 
ὄχλων προσχυνηθῆναι, καὶ ὑπὸ βασιλέων δοξασθῆναι,‏ 
καὶ δημοσίων τιμῶν καταξιωθῆναι καὶ χρήμασιν ἀπε-‏ 
βιορίστοις πλουτῆσαι,‏ 


XXVIIL Ταῦτά τε ναὶ τὰ τούτοις μείζονα δὲ νομι- 
ζόμενα ἡμῖν ὑπέσχετο ὅ8, μόνον ἵνα συνόντες αὐτῷ τὸ 
τῆς ἐγχειρήσεως χαχὸν σιωπῶμεν, ἵνα αὐυῷ τὰ τῆς 
ἀπάτης προκόπτῃ, καὶ ὅμως οὐ συνεθέμεθα, ἀλλὰ 
καὶ αὐτὸν Θᾷ τῆς τοιαύτης ἀπονοίας παύεσθαι δ᾽ 
συνεδουλεύσαμεν, λέγοντες αὐτῷ, Ἡμεῖς, Σίμων, 
τῆς ἐκ παίδων φιλίας πρὸς σὲ μεμνημένοι, στέργον- 
τὲς σε ὅδ, τὰ συμφέροντα συμθουλεύομεν' παῦσαι τῆς 
ποιαύτης τόλμης' εἶναι οὐ δύνασαι: φοθήθητι 
τὸν ὄντῶς Θεόν" γνῶθι ὅτι ἄνθρωπος εἴ καὶ ὅτι σου 
μικρός ἔστιν ὁ τῆς ζωῆς χρόνος, Κἂν μεγάλα @ πλου- 
τῇς ἢ καὶ βασιλεύσῃς, τῷ τῆς ζωῆς σου μιχρῷ χρόνῳ 


ὀλίγα τογχάνει πρὸς ἀπόλαυσιν, καὶ ἀσ:δῶς πορι- 


σθέντα εὐθέως φεύγοντα, αἰωνίαν κόλασιν περιποι- 
εἴται τῷ τετολμηκότι, Διὸ φοθεῖσθαί σοι τὸν Θεὸν 
συµέουλεύοµεν, ὑφ᾽ οὗ κριθῆναι ἔχει ἡ ἑκάστου ψυχὴ 
περὶ ὧν ἔπραξεν ἐνταῦθα. 

XXXIX, Ὁ δὲ, ταῦτα ἀκούσας, ἐγέλασεν. Ἡμῶν δὲ 
εἰπόντων" Τί ἡμῶν τὰ σοι συμφέροντα συμθουλευόν- 
τῶν χαταγελᾷς ; Ἔφη: Γελῶ ὑμῶν τὴν μωρὰν ὑπό- 
ληψιν, ὅτι πιστεύετε ἀθάνατον εἶναι τῆν τοῦ ἀνθρώ- 
που ψυχήν ὅτ, Κἀγὼ ἔφην" Οὐ θαυμάζομεν, ὦ Σίμων, 
ܐܧ‎ ἡμᾶς ἀπατᾶν ἐπιχειρεῖς, ἀλλ᾽ ἐχπεπλήγμεθα τίνι 
λόγῳ καὶ ἑαυτὸν ἀπατᾷς. Λέγε μοι. ὦ Σίμων, εἰ καὶ 
τῶν ἄλλων οὐδεὶς πεπληροφόρηται ἀθάνατον εἶναι τὴν 
ψυχὴν, ἀλλ᾽ οὖν γε σὺ καὶ ἡμεῖς, σὺ μὲν ὡς ἀνθρω- 
πείου σώματος χωρίσας αὐτὴν καὶ προσομιλήσας καὶ 
ἐπιτάξας, ἡμεῖς δὲ ὡς συμπαρόντες καὶ τὴν ἔπιτα- 
γὴν ἀκούσαντες καὶ τὸ κελευσθὲν S ἐναργῶς ἵστο- 


VARLE LECTIONES, 


55 ἀλλ’ C. 
50 οὐκ ἔτι C. 
quam seq. S. 
Cod. 804 et 0, τε 0, ἐδ μέγα t. 
κελευθέν; 0, Ante Σίμων addidi καὶ ὁ ο, Ο. 


11 ἁπάστημεν ἀπ' αὐτοῦ Ο, 


15 Ἰστορήκαμεν C. Deest καί aute. ἱτερπόμεθα in O. 45 θεότητι C. 
5! Πα Epil. ο. 29 et O, ναῶν ανδριάντας ἡμῶν καταξιωρῆναι Q. (ἢ μείζονα addit Epi c. 59 

5! Non Cot., ut S parum accurate adnotat, sed Ql edidit ὑπέχετο, 
5 τὴν τοῦ ἀνθρώπου ψυχήν 6, qui deinceps ἀπατῆν ἡμᾶς. 


Ὁ παύσασθαι C. δ᾽ Ita 
® [la Ὁ, c. 8, 


91 CLEMENTINA. — HONMILIA II. 98 


Ἐγὼ μὲν οἶδα τί λέγετε, X clare. Et Simon dixit : ego quidem scio quid dicatis. 
τίνων διαλάγεσθε, Καὶ ὁ ^ vos autem nescitis de quibus loquamini. Et dixit 
Quandoquidem scis, edissers: quod si 


ὲ 


κήτης ἔφη" Ἐπεὶ οἶδας, λέγε, εἰ δὲ μὴ οἶδας, μὴ — Niceta 
ὄκει ἡμᾶς τῷ λέγειν σε μὲν εἰδέναι, ἡμᾶς δὲ μὴ, — nescis, ne existimes decipi nos posse, dum ais 19 
ἀπατᾶσθαι δύνασθαι. Οὐ γάρ ἐσμεν οὕτως νήπιοι, — quidem scire, nos autem. nequaquam. Adeo enim 


ἵνα πανοῦργον ἔνστι 


εέρῃς ἡμῖν P ὑποψίαν τοῦ νομίζειν — stolidi non. sumus, αὐ nobis vafram inferas suspi- 

σὲ τι τῶν ἀποῤῥήτων εἰδέναι, καὶ οὕτως ἐπιθυμίᾳ cionem, qua existimemus aliquid ineffabilium co- 

κολαζομένους ἡμᾶς ὑποχειρίους λαδὼν ἔχῃς, gnosci ἃ te alque sic nos, cupiditate delentos, in 
tuam potestatem redactos teneas. 

ΧΧΧ. Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Ὅτι μὲν ἐχώρισα ψυχὴν — XXX. Respondit Simon: Quod quidem disjun- 
ἀνθρωπείου σώματος, οἶδα ὑμᾶς εἰδότας, ὅτι δὲ οὐχ — xerim animam ab humano corpore, novi vos scire ; 
ἡ τοῦ τεθνεῶτος ψυχὴ ὑπουργεῖ, ἐπεὶ μὴ ὑπάρχ quod vero non anima defüneti ministret, cum non 
ἀλλὰ δαίμων τις, ὑποκρινόμενος αὐτὸς εἶναι y existat, sed aliquis demon, qui »e simulat esse ani- 
ἐνεργεῖ, οἶδα ὑμᾶς ἀγνοοῦντας, Kal ὁ Νικήτης ἔφη" — mam, operetur, novi vosignorare, Εἰ Nicetas excepit; 
Πολλὰ ἐν τῷ βίῳ τούτῳ @ ἠκούσαμεν ἄπιστα, τούτου — In vita ποδίδα multa incredibilia audivimus, hoc ta- 
δὲ τοῦ λόγου ἀνοητότερον οὐ προσεδοκήσαμεν ἀκοῦ- . men sermone amentiorem nos audituros non spera- 
σαι. Εἰ γὰρ δαίμων ὑποκρίνεται τοῦ τεβνεῶτος εἶναι οι D vimus, Namsi daemon fingil se 6856 animam mortui, 
ἡ ψυχὴ, τίς τῆς ψυχῆς χρεία γίνεται, ἵνκ χωρισθῇ — quis fuit anims usus, uta corpore separarelur ? 
τοῦ σώματος ; Οὐχ αὐτοὶ δὲ παρόντες ἠκούσαμὲν σου, — Nonne ipsi presentes audivimus le, cum animam 
τοῦ σκήνους τὴν ψυχὴν ὁρκίζοντος; Ηῶς δὲ καὶ ἄλλου ο corpore adjurando evocares ἢ Et qua ratione, uno 
ὁρκιζομένου, ἕτερος μὴ ὁρκισθεὶς ὡς φοθηθεὶς ὑπα- — adjurato, aller non adjuratus tanquam veritus obe- 
«046: ¡ Οὐκ ἐξετασθεὶς 52. δὲ καὶ σὺ ὑφ᾽ ἡμῶν ποτε, — dit? Nonneetiam tu aliquando a nobis rogatus, cur 
διὰ τί ἐνίοτε καὶ παύονται αἱ παρεδρίαι 9 (49), ἔφης" — interdum cessarent assessiones, respoudisti: Quia 
“Οτι ψυχὴ, πληρώσασα τὸν ὑπὲρ anima, completo super lerram tempore quod in 
ἤμελλεν ἐν σώματι διατελεῖν, εἷς ἅδην πορεύεται. — corpore peraclura erat, ad inferos vadit; ae sub- 
προσττίθης δὲ λέγων, v ἰδίῳ θανάτῳ πελευτη- — junxisti animas eorum qui propria morte obie- 
σάντων αἱ ψυχαὶ, ἐ ἰς ὅδην χωρήσασαι runt, quoniam in inferis hino seccdentes custo- 

ἴν ἀφίενται (60): diuntur, difficulter permitti venire? 

63 XXXI. Ταῦτα τοῦ Νικήτου δν εἰπόντος, ^, XXXI. Hiec Nicetas cum  protulisset, ipse Aquila. 
αὐτὸς πάλιν ἔφη. Ἐδουλόμην παρὰ σοῦ το iterum dixit: Cuperom a te id unum discere, Simon 
sive anima sit, sive daemon id quod adjuratur, cu- 
jusnam metu adjurationes non contemnit? Et Si- 
Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Κόλασι γὰρ παραχούσασα, οἷδε — mon respondit : Etenim penas persoluturam se in- 
μέλλειν παρεῖν. Καὶ ὁ ᾿Ακύλας ἔφη, Οὐκοῦν, εἰ 608 telligit, si non obtemperet. Atque Aquila excepit : 
ζομένη Ψυχὴ ἔρχεται, καὶ χρίσις γὺ Itaque si anima adjurata venit, etian judicium fit. 
ψυχαὶ ἀθάνατοι γίνονται, καὶ κρίσις πάντως γίνε. — Si ergo anime sunt immortales, omnino et judi- 
ται, Ὥστε @ καὶ τοὺς ἐπὶ κακῇ πράξει ἁρχισθέντας — clum est. Quamobrem si eos quoque, qui in malam 
καταδικασθῆναι, παρακούσαντας, φὴς 95 actionem sunt adjurati, tumque non obtemperarunt 
condemnandos ais, quo modo tu non timuisti co- 
gere, cum, qui coguntur, propter contumaciam po. 
ἔδρασας οὐ lua 51, ἐπεὶ μήπω κρίσις ἐστὶν, ἵνα σὺ = nas luant? Nam lejam non esse multatam pro iis, 
μὲν δίκην δῷς περὶ ὧν ἠνάγκασας, τὸ δὲ 9 ἀναγκα- — quae designasti, co evenit, quoniam judicium ποπ” 
σθὲν ὑπὸ συγγνώμην γένηται, ὡς τῆς κακῆς πράξεως — dum est, uttu quidem penas de eorum ad que 
τὸν ὅρκον προτιμῆσαν. Ὁ ὃς, ταῦτα 99 ἀκούσας, ὠργί-  ooegisti, quod aulem coxcturn est veniam accipiat, 


φρουροῦνται, οὐχ e 


ὀκόπως 


θησαι ob ἀναγκάζειν, τῶν ἂναγκαζο 
xoi κολαζομένων ; Τὸ γὰρ ἤδη σε μὴ παθεῖν 


IVARLE LECTIONES. 


P ἐνσπείρῃς ἐν ἡμῖν 0, 99 τούτῳ subjunxi ο, O. 51 εἶναι τοῦ τεθνεῶτος 0. 9 ἐξητήσθης 0, δ᾽ προσεδρεῖαι 
Ὁ. δ νικέτη O. S ὥστ᾽ dw Ὁ, ὡς ὧν S, c. Ol. 9 φῇς add. Epi. ο. 32, quam seq. S. "7 οὐ θαῦμα 
accessit e 


T ܕ‎ 8 d 
X 0, οἱ Epit. ο. 32. 95 Adsunt in O posti vbb. ταῦτα ἀκούσας oxpuncta, Tum. id. συγγνώμης. 


VARIORUM NOTAE. 


(49) ΑἹ παρεδρίαι. Inter spiritus paredros anima καὶ μετὰ θάνατον ἐν αἰσθήσει εἰσὶν αἱ ψυχαί. Cor, 

mortuorum ponebantur, Peter Hecogwitionés lib. (50) Οὐκ εὐκόπως ἐλθεῖν ἀρίενται. Unde  Ter- 
ܕܐܐ‎ cap. 13, εἰ ib. ru, eap. 44, testem damus Justi-  tullianus De amüma cap. 57: Publica jam. littera. 
num Martyrem Apologia 1, p. 65 : ἈΝεκρομαντεῖαι — esl, qui animas eliam. justa zblale sopilus, etiam. 
μὲν γὰρ, καὶ αἱ ἁδιαφθόρων παίδων ἔποπτευσεις, καὶ — próba more disjuncías, eum prompta kumatione 
ψυχῶν ἀνθρωπίνων γλήσεις, καὶ οἱ λεγόμενοι παρὰ dispunctas, evocaturam. se ab. inferum. incolatu. pol- 
τοῖς μάγοις ὀνειροπομποὶ καὶ πάρεδροι, καὶ τὰ γινό- ρω, Vide sit lubet Porphyrium lib. n De absti- 
μενα ὑπὸ τῶν ταῦτα εἰδότων, πεισάτώσαν ὑμᾶς ὅτι πομέία, cap. 47 ; Servium ad ZEneid. v, 380. Ip. 


99 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


quia malo facinori adjuramen'um pretulerit. Si- A σθη, θάνατον ἡμῖν ἀπειλήσας, εἰ p τὰ 


mon vero his audits, ira percitus, mortem, nisi 
quz gesserat taceremus, minaLus est. 

XXXII. Postquam Aquila heo dixit, ego Clemens 
interrogavi, que&nam essent miracula qua faceret. 
Illi vero responderunt mihi: Facit ut stata ambu- 
lent: in igne volutans se, non uritur ; interdum vo- 
lat,ex lapidibus panes facit, serpens fit, in ca- 
pram transformatur, duas facies ostendit, in au- 
rum convertitur, portas occlusas aperit, ferrum sol- 
vit, in conviviis simulacra formucum omnigenum 
exhibet; facit ut in domo vasa sponte ferri ad mi- 
nisterium videantur, nec cernantur qui ferunt. Ista 
memorantes audiens mirabar. Testabantur autem 
multa talia 5ο vidisse ipsi qui aderant. 


XXXII. His ita enarratio, preclarue Petrus οἱ ipso 
ccpit dicere: Considerare vos oportet, fratres, re- 
gule conjugationis veritatem, a qua regula qui non 
recessit, non poterit errare. Quoniam scilicet, ut 
diximus, omnia cernimus sese habere bipartito ac 
contrarie, οἱ quemadmodum primo est nox, deinde 
dies, et primum ignorantia, postea cognitio, et pri- 
momorbus, indesanitas; itaprimum error mundum 
Occupat, sicque post veritas supervenit, ut raedi- 
cus morbo. Statim ilaque ac Dco amiea gens nostra 
ab AEgyptiorum vexatione liberanda fuit, prius per 
eam virgam qua in serpentem versa fucral, qui- 
que tradila erat Aaroni, morbi facti sunt, sicque 
postea precibus Moysis sanitates sunt inducta. Et 
nunc quoque, eum gentes ab idolorum cultu libo- 
rari deberent, iterum malitia, quasi ipsa imperans, 
anticipavit, suumque velut serpentem misit in ad- 
jutorium, videlicet quem cernitis Simonem, qui 
mira facit ad stupocern ac deceplionem, non tamen 
signa salutaria ad conversionem ac salutem. Quo- 
circa vos oportet, ex miraeulis qu& fiunt, factores 
attendere, quis cujusnam sit operarius. 8i inutilia. 
miracula edit, malitim est minister ; sin vero utilia, 
boni est preses. 

XXXIV. Porro inutilia miracula, sunt, qui edi- 
disse Simonem dixistis, quod, inquam, statuas fa- 
ciatambulare, quod supra carbones ignitos volutet 
Be, quod draco fiat,in capram iransformetur, quod- 
que in aere volet, ac similia alia, que cura ad sa- 
nandos homines non fiant, ad multos fallendos na- 
tura comparata sunt. Miracula vero misericordis 
veritatis humanitatis plena sunt, qualia Dominum 


100 


: ὑπ᾽ αὐτοῦ 


πραττόμενα σιωπῶμεν. 


XXXIL Ταῦτα τοῦ ᾿Ακύλα εἰπόντος, ἐγὼ Κλήμης 
ἐπυθόμην, τίνα ἄρα ἐστὶν ἃ ποιεῖ θαυμάσια, Οἱ 
ἔλεγόν μοι, ὅτι ἀνδριάντας (51) ποιεῖ 
ἐπὶ πῦρ κολιόμενος οὐ καίεται" ἐνίοτε δὲ καὶ 
ται" καὶ ἐκ λίθων ἄρτους ποιεῖ" ὄφις γίνεται, εἲς αἴγα 
μεταμορφοῦται, διπρόσωπος γίνεται, εἰς χρυσὸν µε- 
παθάλλεται: θύρας κεκλεισμένας ἀνοίγει, σίδηρον 66. 
λύει, ἐν δείπνοις εἴδωλα παντοδαπῶν ἰδεῶν 79 παρί- 
στησιν: τὰ ἐν οἰκίᾳ σκεύη ὡς αὐτόματα φερόμενα 
πρὸς ὑπηρεσίαν βλέπεσθαι ποιεῖ, τῶν φερόντων οὐ 
βλεπομένων. Ταῦτα αὐτῶν λεγόντων ἀκούων ἐθαύ- 
μαζον. Ἐμαρτύρουν δὲ πολλὰ Ἡ τὰ τοιαῦτα αὐτοὶ παρ- 
ὄντες 78 Ἱστορηχέναι. 

XXXIII. Τούτων οὕτως ῥηθέντων ὁ καλὸς Πέτρος καὶ 
αὐτὸς τοῦ λέγειν ἤρξατο! Συνορᾷν ὑμᾶς δεῖ, ἀδελφοὶ 


"πατεῖν 


τοῦ τῆς συζυγίας κανόνος τὴν ἀλήθειαν, οὗ μὴ ἀφ 
ܕ ¦ ܢ ܙ‎ 95 μὴ 3e 
mel γὰρ, ὡς ἔφα- 


μὲν ܕܘܐ‎ δυϊκῶς καὶ ἐναντίως πάντα ἔχοντα ὁρῶμεν, 


στάμενός τις οὐκ ἔχει πλανηθῆναι, 
καὶ ὡς πρώτη νὐξ, εἴτα ἡμέρα, καὶ πρῶτον ἄγνοια, 
εἶτα γνῶσις, καὶ ܐ‎ πρῶτον νόσος, εἶτα σις, οὕτως 
πρῶτα τὰ τῆς πλάνης τῷ βίῳ ἔρχεται, εἴθ' οὕτως τὸ 
ἀληθὲς ἐπέρχεται, ὡς τῇ νόσῳ ὁ ἰατρός. Αὐτίκα γοῦν 
τοῦ θεοφιλοῦς ἡμῶν ἔθνους ἀπὸ τῆς τῶν Αἰγυπτίων 
κακουχίας μέλλοντος λυτροῦσθαι, πρῶτον διὰ τῆς 
ὀφιωθείσης ῥάόδου, ἥτις τῷ ᾿Δαρὼν ἐδόθη, αἱ νύσοι 


ὡς 75 αἱ ἰάσεις 


ἐγίνοντο, καὶ εἴθ᾽ οὕτως εὐχαῖς Νωῦσ 
ἐπεφέροντο, Καὶ νῦν δὲ τῶν ἐθνῶν μελλόντων ἀπὸ τῆς 
κατὰ Τὸ τὰ εἴδωλα λυτροῦσθαι θρησκείας, ἡ κακία πά- 
λιν, ὡς αὐτὴ βασιλεύουσα, προλαθοῦσα 7 πρωτον 
τὸν ἑαυτῆς ὥσπερ ὄφιν ἔπεμψε σύμμσχον, ὄν ὁρᾶτε 
Σίμωνα, ποιοῦντα θαυμάσια πρὸς κατάπληξιν καὶ Θ7 
ἀπάτην, οὐ σημεῖα ἰατιχὰ πρὸς £ 


στροφὴν wal σωτη- 


ὯΝ τεράτων τοὺς 
ἐργάτης. 'Eà» 
ας ἐστὶν ὑπουργός" ἐὰν δὲ 


ρίαν. Διὸ καὶ ὑμᾶς ἀπὸ τῶν qo) 


mo 


ντας νοεῖν δεῖ, τίς τίνος ἐστὶ 


ܘܐ 


ἢ ποιῇ τέρατα, καὶ 


ἐπωφελῇ πράττη, τοῦ ἀγαθοῦ ἐστὶν ἡγεμῶν. 


XXXIV. Τὰ μὲν οὖν ἀνωφελῆ ἐστὶ σημεῖα, ὅσα 
αὐτοὶ Σίμωνα εἰρήκατε πεποιηκέναι " λέγω δὲ τὸ ἂν- 
δριάντας αὐτὸν ποιεῖν περιπατεῖν, καὶ τὸ ἐπ᾽ ἀνθρά- 
κων αὐτὸν πεπυρωμένων 7% χυλιέσθαι, καὶ δράκοντα 
χίνεσθαι, εἰς αἴγα μεταμορφωθῆναι, εἰς ἀέρα πτῆναι, 
καὶ ὅσα τοιαῦτά τινα, εἷς ἴασιν ἀνθρώπων μὴ γινό- 
μενα, προσαπατῆν 9 φύσιν ἔχει πολλούς, Τὰ δὲ τῆς 
οἰκτίρμονος ἀληθείας σημεῖά ἔστι φιλάνθρωπα, ἅτινα 


VARLE LECTIONES. 


76 εἰδεῶν C, 1: πολλοί 6, 3 Hane constructionem non admittit lingua Greca nam seribi debuit αὐτοὺς 
παρόντας. Sed facilior est emendandi ratio : prorsus enim legendum αὐτόθι παρόντες. D. Sed potest etiam 
leelio cod. Heg. ferri, est enim ordo verborum πολλοὶ αὐτοὶ παρόντες ἐμαρτύρουν τὰ τοιαῦτα (nempe 
ἑαυτοὺς) ἰστορηκέναι, 01. Fortasse pro αὐτοί ponendum est adverb. loci αὐτῇ (idem 80 τῇδε) vel αὐτοῦ 
75 Gfr. eap. 15 seqq. 16 καί om. 0.2 ἴδ Νωυσέος Ὁ. 18 µετά tacite scripsit Cl, repetiiique S contra codd. 
auctoritatem. 1 προλαθοὺς Ὁ. 18 O in textu πεπληρωμένων, in marg. ead. man. correctum in πεπυρω- 
μένων. 19 πρὸς ἀπάτᾶν ¢. 


VARIORUM NOTE. 


(51) ᾿Ανδριάνιας elo. Anastasius Quistione 20. p. 242. Cedrenus Synopseos pag. 173. Nicephorus Hist. 
£ccl, lib. τι, cap. 27. Cor. 


CLEMENTINA. — HOMILIA II. 102 


τε τὸν Κύριον πεποιηκότα, κἀμὲ μεν ἓ 


ον Α. fecisse audiistis, meque post illum prece edidisse, 
χαῖς κατορθοῦντα " ὧν Ὁ οἱ πλεῖστοι παρεστήκατε, — quibusmulti adfuistis, alii multiplicibus morbis aut 
οἱ μὲν νόσων πάντοίων ἀπαλλαγέντες, οἱ δὲ @ 9x:pó- — d:emone liberati, alit. vel manibus vel pedibus fir- 
vov, οἱ δὲ ὀρβωθέντες χεῖρας, οἱ δὲ πόδας, οἱ δὲ τοὺς — mali, alii visu vel uudilu donati: ct quscunquo 
ὀφθαλμοὺς ἀπολαθόντες, οἱ δὲ τὰς ἀκοὰς καὶ ἄλλα ὅσα — alia edere potest vir ad spiritum hominum aman- 
ἄνθρωπος ποιεῖν δύναται, φιλανθρώπου πνεύματος — tem perlinens. 

ἴδιος 9? γενόμενος. 

XXXV. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος, ὑπὸ τὸν ὅρ- XXXV. Que cum dixisset Petrus, sub. auroram 
θρον ἐπεισιῶν ἡμῖν Ζακχαῖος προσαγορεύσας ἔφη Πέ- — ad nos ingressus Zaccheus salutans Petro ait: Dif- 
Sp. ᾿Ανατίθεται Σίμων τὴν ζήτησιν εἰς τὴν αὔριον fort Simon disputationem in diem crastinum ; nam 
ἡμέραν" ἡ γὰρ σήμερον τὸ δι᾽ ἔνδεκα ἡμερῶν αὐτοῦ — hodiernus inter undecim dies ipsius Sabbatum est. 
τυγχάνει 68 Σάδδατον (52). Kal πρὸς τοῦτον ὁ Πέ- — Adquera Pelrus respondit: Die Simoni : Quando de- 
τρος ἐπεκρίνατο. Λέγε Σίμωνι" Ἐπεὶ τελείως θέλεις 9, — mum voles: et Scias, nos paratos esse tibi, cum vo- 
μετὰ τοῦ γινώσκειν, ὅτι σοι ἡμεῖς, ὅτε βούλει, 0888 — lueris, divina Providontia ocvurrere, Equidem Zac- 
φιλεῖ Προνοίᾳ ἀπαντᾶν ἑτοίμως ἔχομεν, Καὶ ὁ μὲν chus, his auditis, responsum ut daret, egressus 
Ζακχαῖος ταῦτα ἀκούσας ἀντιδάλλειν ἐξήει τὴν ἀπό- v est. 

B‏ ܝ 


ΑΧΧΝΙ. Ὁ δὲ, ἰδών µε ἀθυμοῦντα καὶ τὴν αἰτίαν XXXVI. Petrus vero, me videns tristem, causam- 
πορόμενος καὶ μαθὼν παρ᾽ ἐμοῦ οὐκ ἄλλοθέν ποθεν — quo rogans, cum a me audisset non aliunde or- 
οὖσαν ἢ ἀπὸ τῆς κατὰ τὴν ζήτησιν ἀναθολῆς, iom — am quam ex disputationis dilatione, it locutus 
᾿Αγαθῇ (53) Θεοῦ προνοίᾳ ὁ 33 προειληφὼς διοικεῖσθαι, — esl: Qui mundum optima. Dei providentia guber- 
τὸν κόσμον, ὦ φίλε Κλήμης, αὐτὸς οὐκ ἄχθεται ἐπὶ  nariexistimat, amice Clemens, is non egre fert 
τοῖς ὅπως ποτὲ SS ἀπαντῶσι πράγμασιν, ἀποθεδωκὼς — quomodocunque occurrentia negotia, secum repu- 
ὅτι ὑπὸ τῆς τοῦ χρείττονος οἰκονομίας συμφερόντως — lans, quod per Numinis dispensationem res con- 
τὴν ἔκδασιν τὰ πράγματα 39 λαμέάνει: ὅθεν δίκαιον — grüenter exitumssortiuntur : unde sciens Deum esse 
αὐτὸν εἶναι γνοὺς καὶ εὐσυνειδήτως βιοὺς, τὸ προα- justum, et bene sibi conscius vivens, aceidentem. 
πίπτον δ΄ λυπηρὸν οἶδεν ὀρθῷ τῷ λογισμῷ ἀποσείε- — molestiam novit ab animo recta ratione abjieere, 
σθαι 8 τῆς ψυχῆς, ὅτι πρὸς ἀγαθοῦ τινος ἀγνώστου — quoniam ea infine ad aliquod bonum ignotum per- 


5 
συντελούμενον ἐλθεῖν ἔχει. Καὶ νῦν δὲ τοῦ μάγου Σί- — veniet. Et nune igitur disputationis cum Simone 
µωνος ἡ τῆς ζητή Ὄθεσις μή σε λυπείτω, Mago dilatio te non contristct. Fortassis enim a Dei 
Ἴσως γὰρ ἐκ τῆς τοῦ θεοῦ προνοίας εἰς τὴν σὴν yb. — providentia in tuam ulilitatem contigit. Quocirca, 
Ύονεν ὠφέλειαν, Διὸ ὡς ἰδίῳ σοι ὄντι 99 οὐκ ὀχγήσω ϱ) cum mihi sis amicus peculiaris, non tardabo tibi 


λέγειν. narrare hec. 
XXXVIL Τῶν ἡμετέρων τινὲς ἑταῖροι 0 τῷ Σίμωνι: — XXXVII. Nostri quidam sodales cum Simone ver- 
προσποιητῶς σύνεισιν, ὡς πεισθέντες τῇ ἀθεωτάτῃ "@ — santur simulate, quasi impiissimo illius errori ad- 


αὐτοῦ πλάνῃ, ὅμως, μανθάνοντες αὐτοῦ 69 τὰς βου- ܐܬܣܐ‎ quo, illius consiliis comperlis,nobis ea de« 

λὰς, ἐκφαίνωσιν ἡμῖν, πρὸς τὸ δύνασθαι δεινῷ ἀνδρὶ — clarent, sicque cum viro callido apte et congruen- 

οἰκείως συναρµόσασθαι, Καὶ νῦν παρ’ αὐτῶν ἔμαθον, — ter possimusagere. Atque nuno ab illis acoopi, qua. 

so ποιεῖσθαι τοὺς λόγους: καὶ γνοὺς — de re in disputatione locuturus sit: ob quam noti- 

ἐπὶ τούτῳ τῷ μὲν Θεῷ ηὐχαρίστησα 33" σὺ δὲ ἐμακά- — tiam Deo gratias egi: te vero beatum judico, quod 
VAREE LEGTIONES. 

τ ὧν non pendet a παρεστήκατε, ut perperam vertit C, sed ab οἱ πλεῖστοι, οἱ referri debet ad ὑμεῖς, 
quod latet in ἠκούσατε, S. δ: δὲ ap. C deesse, male asserit S; excidit autem ex Clerici recens. 88 ἴδιος 
excidit ap. Cl οἱ 8, # ἐπὶ τέλει, ὡς θέλεις conj. D, ἐπυέλει, ὡς ϐ conj. Cl, ἐπιτελειὼς θέλεις 0. 
**6 prelermisit S. 55 ὅπως ποτὲ Ὁ. 85 τὰ πρ. τ᾿ ἔκθ. 51 Ita D, accedente 0, προπίπτον 0, 9 Ita 
Ὁ, ο. S, ἀποσίεσβαι α. 9 lta O, c. D ; ἰδίως οἷόν τε conj. C, in onj. texta ἰδίως οἷόντι, 6 ἕτεροι 0, 9) 2060 
ωτάτῃ 0, ο, S.; ἀθεοτάτῳ 0. 9? ηὐχαρίσθησα O, qui postea ὑπέρθεσιν, 

VABRIORUM NOTE. 

(52) Ἡ γὰρ ἕνδεκα ἡμερῶν αὖ- — Hoc ego prestantissimun opus, Parallelis ejusdem 
τοῦ τυγχάνει Iu Recognilionibus suis Patris nec omuino simile, nec prorsus dissimile, 
Rufinus vel aliter legit, vel prave interpretatus est, —iractavi quidem pro libito in bibliotheca PP. soc. 
Differt, inquit, Simon certaminis diem in undecimam Jesu, editis ac ineditis libris instructissima ; sed 
mensis presentis, quo est post septem dies:lib. 11 — quia maximi otii immensique laboris erat cuncta 
Cap. 30. Loci porro obscuri ac difücilis bic queat — investigare cum ad Clementem, tum ad [gnatum 
$5se sensus: Aodiernus enim dies Subbatum ipsius — spectantia, pauca solummodo subnotavi, que primo 
Simonis est, quod singulis quibusque undecim diebus conspectu sese obtulerunt. [taque ἃ voee ἀγαθῆ 
recurrit. Sed de isto Sabbato Simoniano legisse me usque ab ἐλθεῖν ἔχει inibi naetüs sum cap. Περὶ 


mernoria non teneo. Cor. παιδείας παρὰ Θεοῦ, etc., sub hoc titulo, Κλήμεντος 
(58) ᾿Αγαθῇ. E Clementinis loca multa excerpsit Ῥώμης, In. 
Joannes Damascenus, ut referret in sacra sua 1166). 


103 


dilata fuerit disputatio; nam sezmonum, qui ab ipso À pix ἐπὶ τῇ τ 


ad imperitorum judieium proferentur, tu, ante dis- 
putationem a me instrueLus, polerisesse auditor fir- 
mus ac stabilis. 

VIII. Multa quippe mendacia contra Deum 
aecepit Scriptura, haeratione: cum propheta Moyses 
ex Dei consilio septuaginta. electis legem cum ex- 
plicalionibus tradidisset, ut et ipsi eos qui vellent 
c populo instituerent, non multo post scripta lex 
rocepit quadam falsa contra unicum Deum, erea- 
torem coeli οἱ terre omniumque in iis contentorum; 
id auso diabolo facere ob justam quamdam ratio- 
nem. Atque ha ratione οἱ judicio accidit, ut. de- 
prehenderentur qui auderent contra Deum seripta 
lubenter audire, quive amoris causa erga Deum ad- 
versus ipsum dieta non modo non erederent, sed 
neque omnino sustinerent audire, etsi vera orent, 
multo tutius rati periclitari ob fidem boni ominis, 
quam ob sermones infaustos ac blasphemos vivere 
eum prava conscientia. 


XXXIX. Itaque Simon capitula contra Deum in 
Scripturis tentandi gratia apposita vult, αἱ audio, 
inmedium progressus adducere, quo a charitate 
erga Deum, quotquot miseros poterit, abigere va- 
leat. Palam enim dieere nolumus, in Seripluras ea 
capitula intrusa esse; nam conlurbaremus imperi- 
iam plebem, et ita improbi hominis Simonis vo- 
luntatem faceremus. Nondum enim discernendi vi 
prediti, aut fugient nos velut impios, aut, quasi 
non solum blasphema capitula falsa sint, etiam a 
doelrina nostra secedent. Quare necesse habemus, 
assentiri falsis capitulis, οἱ de iisdem vicissim in- 
terrogando ad angustias illum redigere ; benevolis 
autem et candidis, post experimontum fidei, seor- 
sim tradere solutionem capitulorum dietorum ad- 
versus Deum, quie quidem unum ae brovom viam 
et rationem habel. Ista autem est. 

XL. Omne dietum vel scriplum contra Deum 
mendacium est. Quod autem id vere, non vero so- 
lum honoris gratia dicamus, sed etiam veritatis, 
paulo post procedente sermone certam rationem. 
alteram. Unde tu, charissime Clemens, contristari 


8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


104 


τῶν γὰρ μελλόν- 


ζητήστως ὑπερθέ 
Ὁ πρὸς διάκρισιν τῶν ἀγνοούν- 


τῶν ® λόγων ὑπ᾽ αὐτο 
τῶν λέγεσθαι, σὺ, πρὸ τῆς ζητή 
ἐμοῦ, ἅπτωτος ἀκροατὴς γενέσθαι δυνήσῃ, 

XXXVIIL Πολλὰ γὰρ ψευδῆ κατὰ τοῦ Θεοῦ προσ- 
ἔλαθον αἱ Γραφαὶ (54) λόγῳ τούτῳ" τοῦ προφήτου 
Μωῦσέως 34 γνώμῃ τοῦ Θεοῦ ἐκλεκτοῖς τίσιν ἑθδομή- 
κοντα τὸν νόμον σὺν ταῖς ἐπιλύσεσ, παραδεδωχύτος 
πρὸς τὸ καὶ αὐτοὺς ἐφοδιάζειν τοῦ λαοῦ τοὺς βουλο- 
μένους, μετ᾽ οὐ πολὺ γραφεὶς ὁ νόμος προσέλαθέ τινα 
καὶ ψευδῆ κατὰ τοῦ μόνου @ Θεοῦ, τοῦ τὸν οὐρανὸν 
καὶ τὴν γῆν, καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς δημιουργήσαν- 
τοῦ πονηροῦ δικαίῳ τινὶ λόγῳ "9 ἐνεργῆσαι 
γέγονε λόγῳ καὶ χρίσει, 
λμῶσι τὰ κατὰ τοῦ θεοῦ 9 
πρὸς 


& ἐφοδιασθεὶς ὑπ᾽ 


ἱκότος. Καὶ τοῦτο 


ὅπως ἐλεγχθῶσι, τίνες 


ραφέντα φιληκέως É 
αὐτὸν τὰ κατ’ αὐτοῦ λογόµενα μὴ µόνον ἀπιστεῖν, 
ἀλλὰ μηδὲ τὴν ἀρχὴν ἀχούειν ἀνέχεσθαι, κἂν ἀληθῆ 
τυγχάνῃ, πολλῷ κρίναντες ἀσφαλὲ 
poo πίστεως χινδυνεύειν, ἢ ἐπὶ βλασφήμοις λόγοις 
δυσσυνειδήτως 9? βιοῦν, 

ΧΧΧΙΧ. Ὁ οὖν Σίμων τὰς κατὰ τοῦ Θεοῦ ἐν ταῖς 
Γραφαῖς πειρασμοῦ $ @ χάριν προσκ 
πὰς αὐτὰς, ὡς μανθάνω, βούλεται, ἐ 
λέγ 
ται ταλαιπώρους ἀποστῆσαι δυνηθῇ. Δημοσίᾳ γὰρ αὖ- 
dg βίθλοις οὐ βουλόμεθα, 
ἐπεὶ πτύραν ἴς ὄχλους 100 τοῦ πονηροῦ Σί- 
µωνος τὸ θέλημα ποιοῦμεν. Μήπως ! γὰρ τὸ διακρι 
τικὸν ἔχοντες φεύξονται ἡμᾶς ὡς ἀσεθοῦντας 3 ἢ ὡς 
μόνον τῶν βλασφήµων περικοπῶν ψευδῶν οὐ- 
σῶν, ἀποστήσονται τοῦ λόγου. Διὸ ἀνάγκην ἔχομεν, 
κοπαῖς, περὶ 


πε στοργῇ 


nen 


pov περὶ εὐφή- 


, ὅπως τῆς πρὸς τὸν Θεὸν στοργῆς ὅσους δύνα- 


ܚ 


ταῖς ψευδέσι 


αὐτῶν ἀντιπονθανόμενοι, εἰς ἀπορίαν αὐτὸν μὲν φ 
τοῖς ἂν εὐγνωμονοῦσ: τῶν κατὰ του Θεοῦ ῥηθει- 


ραν πίστεως ἰδίᾳ πάρ 


σῶν πεπικοπῶν, μετὰ 
ἅτις μίαν 


τὴν ὁδόν, 


πὴν 8 ἐπίλυσιν, αἱ σύντομον ἔχ: 
Ἔστι δὲ ἥδε, 
XL. Πᾶν λεχθὲ 


ἀληϑῶς τοῦτο οὐ μόνον εὐφημίας ἕνε- 


ἢ γραφὲν χατὰ τοῦ 


γοµεν, ἀλλὰ καὶ ἀληθείας, μετὰ βραχὺ προϊόν- 


τος τοῦ λόγου πληροφορήσω, Ὅθεν σὺ, φίλ 


Κλήμης, ἐπὶ τῷ τὸν Σίμωνα πρὸς τὴν ζή 


VARLE LECTIONES. 


35 τῶν μελλόντων γάρ Ὁ. 8 Μωυσέος Ὁ 
hom. ni, 6, νόμου 0, 9 λόγῳ om. Ὁ, 9 
C. "Τί 0 in marg, in οὐ]. tex 


ταῖς Ol. 


ο μόνου Q. Ita legendum jam vidit D. Cfr. infra cap. 40, 45; 
Ὁ Θεοῦ O, ο, S, d 

j- tu ἐπιπτόραντες, αἱ 0. 
± μήπω 0, 3 οὐ οπι. Ὁ. Mox οὐσῶν ἀλλ᾽ ἀποιτήσονται κόγου C. 


τὸν Θεόν Ὁ. ? lla Ὁ e. 8, δυσσυνηδτίτως 
15 du, ὄχ. αὐτοῦ Q, d 0. , ὅθεν αὐτοῦ Ὁ. 
3 Krrat 8 de 0, qui exb. τήν ut 0, 


VARIORUM NOTE. 


[2 Πολλὰ γὰρ ψευδῆ κατὰ τοῦ Θεοῦ προσέλα 
6οὺ αἱ Τραφαί. Falsa veri permista fuisse in sa- 
cris Scripturis dicitur passim hoc in Apocrypho, 
impie juxta ac stulte: ex veterum hereticorum de- 
lirámenlie, qui,texte. S.Irenzo lib. ri. cap. 2, cum 
ex Scripluris arguerentur in accusalionem con- 
vertebantur ipsarum Seripturarur,quasi non recte 
haberent,neque essent ex auetoritate, οἱ quia varie 
essent dieta. Sic apud S. Epiphanium Ebionei 
Moysis Pentateuchum integrum non admittunt, sed 
quadam illius rejiciunt, majoremque legis partem 


contumeliis incessunt; Abrahamum quidem cum 
[saaco, Jacobo, Moyse et Aarone, usque ad Jesum 
Nave filium rocipientes, sed postea Samsonem, 58- 
muelem, Davidem, Salomonem, Eliam, Eliseum, 
Isaiam, Jeremiam, Danielem, Ezechielem, alios, 
omnesque prophetas detestati. Ptolemaitze vero Pen- 
tateuchum cum legibus divinis humana mandata 
complecti affirmant. Et Appelleiani a Ghristo volunt. 
fuisse indicatum, quid in sacris litteris ab ipso di- 
ctum fuerit, quid a demiurgo. Lege de Ebionzis 
Methodii Convicéum or. 8. p. 140. Cot. 


τὴν ἐνεστῶσαν ὑπερθέσθαι ἡμέραν οὐχ 


πεῖσθα:. Σήμερον γὰρ πρὸ τῆς ζητήσεως 


διαζόμενος περὶ τῶν δὲν ταῖς 


πλήρη, τῶν 


ων ἐν ταῖς Γραφαῖς παραλιπόντες δ. τὰ wat 


ἱρημέμα περιδλεπόμενοι γαίροντες φέρουσιν" 
χαὶ οὕτως οἱ ἀκροχταὶ ἀγνοίας αἴτια, τὰ κατὰ τοῦ 


πιστεύσαντες, τῆς αὐτοῦ Qa: 


λείας ἀπόθλητοι T γίνον- 


ται. Διὸ σὺ προφάσει ὑπερθέσεως τὸ μυστέριον τῶν 
Τραφῶν μαθὼν, κερδήσας εἰς Θεὸν μὴ ἁμαρτάνειν 
ἀπαραδλήτως χαρήσῃ, 

XLI Κἀγὼ Κλήμης ἀκούσας ἔσην' 
po xA χάριν ὁμολογῶ τῷ κατὰ 


᾿Αληθῶς γαί- 


πάντα ἢ 


σομαι, ἢ " τὰ πάντα ὁπὲρ 


ὑπολάδης ὡς ἀμριδάλλοντα 


σιν # ἢ xal ἑηβησομένοις 3" πονθάνεσθαι, ἀλλ᾽ ἵνα 
μαθὼν καὶ αὐτὸς ἄλλον εὐγνωμόνως "1 μαθεῖν 05:98 
τα διδάξαι δυνηθῶ 
κείµενα !? ψευδῆ ταῖς Γραφαῖς καὶ πῶς. ὅτι ὄντως 
ψευδῆ τυγχάνει. Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρίνατο + 


Ὁ, Διὸ λόγε μοι, τίνα ἐστὶ τὰ προσ- 


εἰ 


μή µου ܐܧ‎ 4045, ἐγὼ τῇ τάξει ἐξιὼν τῶν λόγων παρ- 
εἴχον τὴν ἀπόδειξιν, ἢν ὑπεσχόμην. Πλὴν ἄκουτον, 
πῶς αὐτοῦ πολλὰ 
ἐντυγχάνων αὐταῖς. 

ΧΙΙ, Παραδε' 


καταψεύδονται αἱ Γραφαὶ, ὡς εἴσῃ 


ματος 
Οὐχ 29 οἴμα: δὲ, ὦ 

ἂν βραχεῖάν τινα 
γὴν καὶ εὐγνωμοσύνην ἀποτώζων 


ς δὲ ἵν 


αὐτάρκως € 


δυνήσεταί τις 


κοῦσαι τὰ κατ αὐτοῦ λεγόμενα. M 
αὐτόν τινα μοναρχικὴν ψυχὴν ἔχειν (55) × 
O^, προειληφότα ὅτι πολλοί εἶσι 
εἴς ; ΕΣ δὲ καὶ εἴς, ἐν πολλοῖς ἀτοπήμασω, εὐρίσκων 
ὅσιος σπουδάσει γενέσθαι, 
τὰ ἴδια τῆς φύσεως ἀτοπήματα, ἐλ- 


ἣν τῶν 


τίς ἀληθεύει ; ἢ ὅτι πειράζει ὡς ἀγνοῶν, 


; ܐܬܐ‎ ὃὲ 


ἢ 
τὸ 


ογινώσχει ἐνθυμεῖται καὶ µε 


gus 


, καὶ τίς νῷ τέλειος καὶ γνώμῃ ἔμμονος ; 
& ζηλοῖ, καὶ τίς ἀσύγκριτος ; 


luz καὶ τίς σοφῖζει : ΕἾ δὲ τυρλοῖ 8 


ἔδωκεν ὁρᾶν καὶ ἀκούειν; 


συμβουλεύει, καὶ τίς δικαιοσύνην vopiste 


ἐμπαίζει 


αἱ τίς εἰλικρινής ; Εἰ δὲ ἂθυνα 


CLEMENTINA. — HOMILIA II. 


106 


ὀφείλεις Ao- A non debes, quod Simon ad disputationom unum 


hunc diem intermiserit. Hodie enim ante disputa- 
lionem instructus de capitulis Seripture appositis, 
inter disputandum de uno Deo et bono, mundique 
creatore, hesitare non debes: sed et in discepta- 
tione miraberis, quo pacto impii plurima in Scri- 
pluris pro De dicta relinquunt, et respicientes ad. 
ea, qua contra ipsum seripta sunt, hac leti profe- 
runt, sicqne auditores ignoranti» ergo,quo contra 
Denm sunt, credentes, ab illius regno ejiciuntur. 
Quocirca tu, occasione dilationis Scripturarum 
mysterium discens.lucratus non peccare in Deum, 
incomparabili gaudio afficieris. 


XLT. Et ego Clemens, eo audito, dixi : Revera 
gaudeo, et gratias habeo benefico prorsus Deo, qui 
etiam scit me aliud sentire non posse, nisi cuncta 
pro eo. Quocirca ne credas, me, quasi de Dei ver- 
bís vel de iis que dicturus es dubitem,inlerrogare; 
sed ut audiendo ipse quoque alium candide audire 
desiderantem docere valeam. Idcirco expone mihi 
quenam sint mendacia in Seripturis exstantia, et 
quo modo vere mendacia sint.Ac Petrus respondi 
Licet me ncn interrogasses, ego ordinem prose- 
quens sermonum exhihuissem demonstrationem, 
quam promiseram. Icgitur audi,quo pacto multa in 
Deum mentiantur Scripture, quemadmodum eas 
legondo intelliges. 

XLII. Exempli autem gratia, qua dicentur, suf- 
fieient. Et vero, amice Clemens, nescio an quis- 
quam, qui vel exiguam erga Deum charitatem δὲ 
benevolentiam conservet, poterit recipere vel etiam 
audire que eontra eum dicuntur.Qua enim ratione 
is idem animam monarchicam habeat et sanete vi- 
vat, qui óst provontus opinione, multos esse deos, 
nón unurm ?Velsi unusest,eum in multis defectibus 
inveniens quis nitetur esse sanctus, quando qui- 
dem sperabit, omnium prineipium Deum propter 
nature sue vitia, non vindietam sumpturum de 
aliorum delictis ? 

XLIIL Quare absit, ut eredatur, quod omnium 
rerum Dominus, qui oclum ae terram omniaque 
illis eontenta condidit, cum aliis imperet,aut quod 
menliatur : nam si mentitur,quis verum dicit?aut 
quod tentel, qu gnorans : quis enim precogno- 
scet? Si antem considerat,et penitentia ducitur,ec- 
quis mente perfectus atque consilio stabilis ? Si 
emulatur, quis incomparabilis ? Si indurat corda, 
quis erudit?Si cacitatem οἱ surditatem inducit,quis 
dedit visum et auditum ἢ Si fraudare suadet, quis 
justitiam administrat ? Si illudit,quis est sincerus? 


VARLE LECTIONES. 


χήν 0, 5 Θεοῦ aseripsi ex Ο. ° παραλείπουτες 0, 7 ἀπόθλητ 4 íi 
μασιν Ὁ, ὑπὸ σοῦ σηρεῖσιν scribendum censet D. τὸ ῥηθησομένων Ὁ. !! γνωμόνως Ὁ, Idem δυνηθῇ 
Ὁ et 8 ex conjecl, προκείμενα Ὁ. Posl πῶς 8 crediderit aliquid excidisse, velut ἵνα 


19 αὐτὸν τίς 


Ὁ." ἤ om. 0. qui deinde φρονῶν 9 ῥή- 
33 ]ta 
za Ὁ. 


µάρω. 13 ἕν; 


ς, οὐχ ὅσιος Ὁ. Tum legendum esset αὐτὸν, οὔ τις ὅσιος "" Διὸ el μὲν ἀπείη 0: 16 μεταμέλεται Ὁ. 


VARIORUM NOTE. 


(55) Μοναρχικὴν ψυχὴν ἔχειν. Monarchieum ani- 
mum appellat, vel eur qut dominetur in corpus, 


ParRor. 61. Il. 


vel qui monarchise et unius principatui faveat. 
Cor. 


4 


107 


est, quis justus ? Si mala creat, quis bona. faciet ? 
Si mala facit, quis bona ? 

XLIV. 8i vero montem pinguem appetit, enjus- 
nam erunt cuncta ? Si mentitur, quis verax est? Si 
in tabernaculo habitat, quis immensus ? 8i deside- 
rat nidorem, saerifüicia, viclimas et, libationes, 
quis nullius indigens, quis sanctus, quis purus, 
quis perfectus ? Si luminibus ac lucernis delectatur, 
quis luminaria in ccelo constituit 781 in caligine ac 
tenebris et procella atque fumo versatur,quis tan- 
quam lumen maximum cvum illuminat? Si cum 
tubis et vociferationibus et Jaculis et sagittis adve- 
nit, quis est omnium exspectala tranquillitas ? St 
ipse bella diligit, quis pacem vult? Bimala ipse con- 
dit, quis facit bona? Si durus ipse,quis humanus? 
Si fidelis non est in promissis,cui credetur? 8i ma- 
los amat et adulteros et homicidas,quis erit justus 
judex ? Si eum pauitet,quis est constans?Si deni- 
que malos eligit, quisnam admiltil bonos ἢ 


XLV. Quocirca,o fili Glemens,inhibe te, ne aliud 
de Deo sentias, quam quod ipse solus sit Deus et 
Dominus et pater bonus ac justus creator, patiens, 
misericors, nutritor,beneíicus,humanitatis legisla- 
ior, castitatis consiliarius, eternus, cwternitatis 
auctor, incomparabilis, in bonorum animis habi- 
ians, imperceptus et perceptus, qui in infinito ma- 
gnum evum tanquam centrum fixit,qui evlum ex- 
pandit et terram compegit,aquam recondidit,astra 
in eclo disposuit, terram fecit scalere fonlibus, 
fructus produxit, monies in allum sustulit, mari 
terminos dedit, ventos ac flatus ordinavit ; quique 
corpori ambienti in immenso pelago, per spiritum 
consilii sui, securitatem tribuit. 

XLVI. Bie noster judex est, in quem intuendo 
oportet animas nostras emendare, omnia pro eo 
cogitare, ipsi benedicere ; atque pro certo habere, 
quod sua patientia improbitatem cunctorum in pu- 
blieum abducens solus exsistit bonus.Isque in fine 
universi unicuique facinorum contra rationem ad- 
missorum justus presidebit, judex. 

XLVIL His ego Clemens auditis dico : Vere illud 
religio est,vere illud pietas. Herumque aio : Cupe- 
rem igitur scire, quapropter co modo scripti sunt 
libri saeri. Memini quippe te dixisse id factum ad ἢ 
eoarguendos eos qui aliquid, quod dictum: sit ad- 
versus Deum, temere crediluri erant.Sed quoniam 
concedis nobis,quzrere ex te uti lubet, interrogare 
audemus, te jubente. Si quis, charissime Petre, in 
animum induxerit dicere nobis : Veritatem conti- 
nent que in Deum dicta ac scripta sunt, licet tibi 
videantur falsa : quo modo illi respondebimus ? 


&, CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA 


e 
ܤ̄‎ 


πῖον ὄρος ἐπιθυμεῖ, καὶ τίνος τὰ 

καὶ τίς ἀληθεύει ; ΕἸ ἐν σκηνῇ 
dirae; Εἰ δὲ ὀρέγεται 78 υνίσ- 
Ὁ θυμάτων καὶ προχύσεων, γαὶ 


τίς ἅγιος καὶ τίς καθαρὸς καὶ τίς 
τίς 
καὶ 


τίς ἀπροσδεὴς καὶ 
τέλειος PED λύχνοις καὶ λυχνίαις τέρπεται, καὶ 
$ ¡ Εἰ ܘ‎ γνόφῳ 
σκότῳ ܐܘܡ‎ θυέλλῃ xui καπνῷ σύνεστιν, καὶ τίς φῶς 
ov αἰῶνα ; ET διὰ σαλπίγγων 


ποὺς φωστῆρας ἕταξεν ἐν οὐραν 
p ip d 


ὧν φωτίζει τὸν ge 
καὶ ἀλαλαγμῶν 1 καὶ βολίδων χαὶ τοξευμάτων προσ- 
ἔρχεται, κά τῶν ὅλων προσδόκιμος γαλήνη s εἰ 
πολέμους αὐτὸς ἀγαπᾷ, wal τίς εἰρήνην θέλει ܬ‎ εἰ τὰ 


^ 


“αχὰ αὐτὸς weiten, καὶ τίς ἀγαθὰ δημιουργεῖ ; ܐ‎ αὖ- 


gH", υχαὶ 
& 9^, καὶ 


τὸς ἄσταρ]ο εἰς φιλάνθρωπος ; ΕἸ αὐτὸς πι- 


ὧν 


ach. οὐκ ἔστι περὶ ὧν ὑπισχνεῖται, καὶ τίς πιστευ- 


ῥᾷσεται ; Εἰ αὐτὸς πονηροὺς καὶ μοιχοὺς καὶ φονεῖς 
5; ἘΣ αὐτὸς µετα- 


ἀγαπᾷ, καὶ τίς ἔσται 1 δίκαιος κριτή: 
Εἰ αὐτὸς κακοὺς ἐκλέγε- 


μελεῖται, καὶ τίς βέδαιος ; 


ται, καὶ τίς ἀγαθοὺς προσίεται ; 
XLV. διὸ, ® τέκνον Κλήμης, ἔπεχε, μὴ ἄλλο 


ζόμενος, ἂν 


ν μέγαν αἰῶνα ὡς οὐρανὸν 


ἐφαπλώσας καὶ γῆν πιλώσας, ὕδωρ ταμιεύσας, ἄ- 


στρα ἐν οὐρανῷ διαθεὶς, πηγὰς γῇ βρύτας, καρποὺς 


sas, ὅρη ὑψώσας, θάλασσαν $ ἃ 
τὸ dA × διατάξας, ὁ τὸ περιέχον σῶμα ἐν 
ὁματι βουλῆς 33 ἀσφαλια 


XLVI. Οὗτος ἡμῶν δικασ' 


ἡ τὰς ἑχυτῶν γατορθοῦν ψυχὰς, πάντα ὑπὲρ 33 αὐ- 
χρὴ τὰς ἑχυτῶν πατορθαῶν ψυχὰς, πάντα ὑπὲρ δ! αὖ 
ὅτι 


εἰσμένους 


τοῦ νοηῦντας, αὐτὸν εὐφημοῦντας, πε 
τῇ αὐτοῦ «αχροθυμίᾳ πάντων τὴν προπέτει 
νερὸν ἄγων μόνος ἀγαθός ἔστιν. Καὶ οὗτος 
τοῦ παντὸς ἐχάττῳ τῶν τετολμηχότων ἃ μὴ ἔχ; 
καιὸς προκαθεσθήσξται χριτής. 

XLVIL Ταῦτα ἐγὼ Κλήμης ἀκούσας, ἔφην" ܒܣܐ‎ 
ἐξεια, τοῦτο ἀληθῶς 38 εὐσέδεια. Πάλιν 


θῶς τοῦτο θε’ 
D ἬΝ 
d N 
τῶν μελλόντων τολμᾶν πιστεύειν τι 3% λεγόμενον χατὰ 
τοῦ Θεοῦ. Πλὴν χαρίζῃ ἡμῖν πονθάνεσθαί σου 
ὡς βουλόχεθα “1, πονθάνεςθαι τολμῶμεν, σοῦ κελεύ- 
(m ἀντ 


a Ἤθελον μαθεῖν οὖν, διὰ τί οὕτως ἐγράφησαν 


ὅλοι. Μέμνημαι γὰρ ὡς fone, ὅτι εἰς ἔλεγχον 


i 


Lei βουληθείη, φίλτατε Πέτρε, X 


σαντος" 
᾿Αληθῆ ἔστι τὰ γεγραμμένα, κἄν 38 σοι ψευδῇ δοκῆ τὰ 


χατὰ τοῦ θεοῦ ῥηθέντα" πῶς ἀποκριθῶμεν αὐτῷ ; 


VARUE ΜΕΟΤΙΘΝΕΡ. 
11 δὲ deest in O. "8 κνίσης C., quam formam 8 tacite commutavit in χνίσσης, οἱ 8ογ. O. Vide Dindor. 


fium in Hom. "Tum προσγύσεων Ὁ. 19 ὀλολυγμῶν C. 


Ottob. al. man. γρ. κέντρωον, 33 Ci ἀσφαλής post δουλῆς Metaphras 
$. Deest in 0. ?* [n O pr. m. in marg. ἔχον, Eadem varietas occurrit infra c. 


αὐτός 0. 36 ἐστι Ὁ, ?? Ad oram cod. 
en redolet, abundatque ; 42524 
52. 35 ἀληλῶς τοῦτο 0, 35 Post 


20 ἅπτοργος 


τι 0 praebet τό. ?* Vbb. πυνθάνεσθαί σοῦ ὡς βουλόμεθα accesserunt ος 0, 3 x&v om, 0; qui tum ser. δοκεῖ 


109 


μόνον 
ἐστιν, Κάγὼ ἀπ. 
(56) ἀγνοεῖν 


786“ Edw 


XLIX. Καὶ ὁ Πέτρος 
χθῆνα: δυνάμενον προέ 


πυνθάνομαί σον, πρῶτον ἀπόκριναί μοι" ὁ τὰς 
ὅλους γράψας καὶ εἰπὼν πῶς ὁ κόσμος $ 
ὅτι οὗ προγινώσχει ὁ 
ἔφην" "Ανθρωπος, Καὶ 


θρώπῳ οὖν ὄντι, πόρε 


ς, ἄνθρωπος ἦν, ἢ οἱ 


ἕτρος 


δυνατὸν ἦν εἰδέ' 


ὁ Θεὸς οὐ πρ 


πῶς ὁ κόσμος 
L. Κἀγὼ αἰσθόμενος ἤδη τὴν ¢ 
js ἦν. Kal ὁ Πέ 


ὁ προφήτης, ἄνθρωπος ὧν, οὐδὲν ἠγνόει 


ἔφην" Ὅτι πραφ ος 


Θεοῦ εἰληφέναι τὴν πρόγνωσιν, 
δωχὼς ἀνθρώπῳ τὸ προγινώτ 
Κἀγὼ ἔφην: Ὀρθῶς ἔψης. Καὶ ὁ TT 
ἔφη, εἰς αὐτὸ 
ἡμῖν ὅτι ὁ Θεὸς πάντα προγινώσκ: 


συνδιαπόρησόν μοι. 


ὅσας αὐτὸν Γραφὰς ἀγνοεῦ 
iy αὐτὸν λεγούσας ἀληθεύειν. K 


ἔφην" 


70 LL Καὶ ὁ π' 
ἐστιν ἀληθῆ, ἃ 


ν τῶν Τραφῶν ἃ 
εὐλόγως ὁ Διδάσκαλος ἡμῶν 
τῶν ἐν 


ται Ἡ δόκιμοι" ὦ 


δοκίμων ὄντων X 


are), τινῶν 


ἀπὸ τῶν ψευδῶν Γραφῶν 


τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ, Κἀγὼ ἔφην' Πάνυ καλῶς. 


CLEMENTINA. — HOMILIA II. 
ܐ‎ 08 ἃ XLVIIL. Excepit Petrus : 


40 


Tu bene interrogasti. 
Verum audi ; erit enim in tuam cautionem, Quau- 
doquidem multa sunt a Scripturis in Deum dicta, 
quia tempus urgel ob vesperam, unum quod voles 
dietum sciscitare ; et 8olvam,falsumque esse osten- 
dam, non solum quod conira Deum prolatum sit, 
Sed quod revera sit falsum.Et ego respondi : Velim 
discere quo pacto, cum Scripture Deum dicant 
in ignorantia versari, ipsum scientem esse pote- 
ris demonstrare. 

XLIX. Respondit Petrus : Dictum proposuisti re- 
Tutatu facile. Attamen auscullà quemadmodum 
nihil ignorat Deus, sed et prescit. Quod vero te 
rogo, primum mihi responde: qui libros sacros scri- 
psit, dixitque qua ratione mundus fuerit conditus 
et quod Deus non presciat, homo erat, nec 1161 Et 
ego : Homo, inquam.Tterum Petrus : Ergo qui erat 
homo, unde certo scire poterat qua ratione mun- 
dus fuerit conditus, οἱ quod Deus non presciat? 
L. Tum ego, qui jam solutionem intelligerem, 
bridens aio : Quoniam erat. propheta. Et Petrus 
disit : Si ergo propheta, licet homo, nihil nescie- 
bat, qui a Deo acceperat prescientiam quo pacto 
igitur ipse qui homini prescire largitus est, Deus 
cum sit,in ignorantia versetur ?Et ego : Recte pro- 
nuntiasti. Tum Petrus : Adhuc ergo,inquit, de hoc 
una mecum require.Confesso a nobis, Deum omnia 
precognoscere, omnino necesse est ut Scripture 
illum quidem ignorare affirmantes mentiantur,asse- 
rentes vero cognoscere, vere sint. Et ego dixi: Ne- 
cesse est ita habere. 

LI. Petrus addidit: Si ergo in Scripturis alia vera 
Sunt, alia falsa, recte Magister noster dixit Estote 
probi trapexite ; cum nempe quedam in Scripturis 
dicta proba sint, quaedam adulterina.Et hominibus, 
qui ob falsas Scripturas errabant, proprie erroris 
indicayit ea 1sam, dicens: Ideo erratis, nescientes 
vera. Scripturarum ; propter. quod. ignoratis et virtu- 
tem Det. Et ego dixi : Omnino praclare. 


VARUE LECTIONES, 


9 εὖ D, suffragante Ὁ, σύ C. 
sitionum mutata D. Ἡ οὐχ ᾱ, οὐχ 8. 9* λ 
C, qui refert ad hom. τα, 50, xvn, 20. Epipb. ber, 


er 


81 Cfr. Marc. xi, 24, Matth. xxit, 29. 


39 Malim διὰ τὸ in 
τὸν e 
44, 9, οἱ ad notas suas in Constit. ap. i, 30. Adde 
seeuadum S, que prabent Credner, Boitrugo I, 205, 327. Heinichen Euseb. ἢ 
ix, p. 389. 85. δὲ S, O, τε C, non O, uli vult S, sed CI deinceps πλυνο 


Ἔχου τῆς ὥρας πρὸς τὴν ἔστ 


ἔραν, sode Ῥτρο 
.Q. 9 οὖν C. 


86 |a. Q, 6. S, τραπεζεῖται 


eccl, tom. III, Excurs. 
® [ta 8, ἐξέφανε C, 0. 


ote. 


VARIORUM NOT4R. 


56) Πῶς τῶν Γραφῶν, In Eclogis Damasceni, de 
bas paulo ante dicebamus, cap. Περὶ τοῦ X 
χτον εἶναι τὸν Θεὸν καὶ ἀπερίγραπτου, elo. Ἐρώτη- 
σις Ἀλήμεντος πρὸς τὸν ἅγιον Πάτρον. Πῶς τῶν 
Τραφῶν λεγουτῶν ἀγνοεῖν τὸν Θεὸν, ὡς ἡ περὶ τὸν 
'Abho ζήτησις ἐμφαίνει, σὺ λέγεις πάντα αὐτὸν 

᾿Απόκρισις, Ὃ τὰς Βίδλους γράψας, wai 


4 


ουτι 
πρὸ ἀνθρώπο 
“Ὅτι προφήτης Ty. 1 
ὧν, διὰ τὸ ἀπὸ Θεοῦ 
ε αὐτὸς ὁ 
MM 


e» ; Κλήμης" Ὀρθῶς ἔφης" 


νευδῶς πῶς 
᾿Ἀπόλ». 
ἄνθρωτο 


mao 
ܝ‎ 


)}. ὃ ἄλλῳ) δε- 
.ܘܳܐ‎ El οὖν ὁ θεὸς 


μόνος τ 
πᾶσα τὰς 
νοεῖσβ 


ντος 
dum observari debet, ob manifestam in ea interpo- 
lationem. Cor. 

(57) Μὴ εἰδότες τὰ ἀληθῆ τῶν Γραφῶν, etc. Mi- 
rare 1110 quoque impudentiam hwreticam, in per- 
vertendis sacre Scripture testimoniis. Nam Mar- 


Ίρωπον γνῶσιν, Qui locus admo- 


οἳ 11, 24, habetur duntaxat: Διὰ τοῦτο πλανᾶσθε, 
μὴ εἰδότες τας Γραφᾶς, μεδὲ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ. 
Matth, vero xxir, 29 ; πλανᾶσθε, etc. Quod autem 
Ebionei Evangelium Matthzi, quo solo utebantur, 
mutilationibus, additionibus, mutationibus adulte- 


raverint, locuples testis est Epiphanius. Ip. 


1t S. CLEMENTIS I HOM. 


LII. Respondit Petrus : Hecte itaque non credo A 
adversus Deum, nec adversns justos inlege memo- 
ratos,impiam presumens opinionem. Ut onim mihi 
persuadeo, neque Adamus transgressor fuit, quem 
Dei^manus parturierunt : neque Noe ebrius, qui 
prz omni mundo justus inventus est: neqne Abra- 
hamus tres simul habuit uxores, qui propter casti 
tatem donatus est liberorum multitudine : neque 
Jacobus quatuor duxit, qunrum et dui sorores, 
qui duodecim tribuum pater exstitit, et. Magistri 
nostri adventum futurum designavit. Moyses non 
erat homicida, nec ab idolorum sacerdote didicit 
judicare, qui omnibus seculis legem Dei propheta- 
vit,et ob rectam intelligentiam testimonium fidelis 
dispensatoris accepit. 

1111. Sed et borum similiumque solutionem in 
tempore tibi exhibebo. De eztero, quoniam, ut vi B 
des,inslat 5 hodie dicta sunt, suffieiant, 
Attamen quolies voles, de quibus plaeobil, fiden- 
ier percon!are τ nos |wÜi confestim explicabimus. 
Quibus dietis surrexil. Sicque sumpto cibo in som- 
num versi sumus ; nox enim advenerat. 


HOMILIA III. 

1. Post duas igilur dies, tertio autem iilluce- 
scente quo disputandum erat cum Simone ego 
Clemens expergetactus eomitesque, sub secundum 
gallorum cantum invenimus lucernam adhuc lucen- 
iem, Peirum vero genibus flexis orantem. Com- 
pleta igitur prece,conversus cernensque nos ad au- 
diendum paratos dixil : 


1L Scire vos volo, quod qui ex nostro consilio 
manent cum Simone, ut. inopia illius addiscentes 
nobis subjiciant, quo ad variam ejus malitiam ap- 
tare nos possimus ipsi miserunt, et nobis ista de- 
clararuni : Simon hodie, quemadmodum promisit, 
paratus est, venire coram oranibus, uL ostendal ex 
Seripluris: bune qui eclum el terrám omniaque 
in iis exstantia condidit,non esse Deum supremum; 
sed alium existere quemdam incoguitum et su- 
premum,uLin ineifabilibus exsistentem Deum deo- 
rum,qui duos misorit deos, ex quibus altor nandi 
creator, alier legis dator. Atque hio dicore moli- 
tur, ut rectam fidem eorum subvertat,qui unum ac 
solum Deum ereaiorem celi et terre adoraturi 
sunt. 

ΠῚ. Hac audiens quo modo non moleste tulissem? 
Quocirca et vos necum. consistentes fratres scire 
volui, non mediocriter animo me. dolere, dum. vi- 
deo, diabolutn quidem ad homines tentandos vigi- 
lare homines vero plane negligere salutem suau. 


VARLE ΤΕ: 
3* Vbb. πάνυ χαλῶς, Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεχοίνατο des. 
νόθα κατὰ νόμου λεγόμενα, 40 ἔχον O. Vid. supra 


9 εἰδώλου ὦ, 5 ἀλλ᾽ ὅτε 


ἀδελφαί desiderantur in 0. 
" προσεκλύσει 02 @$ 


bula ἄγνωστον καὶ non exhibet. 


PONT. OPERA DUBIA. 112 


111. Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρίνατο 58: Οὐκοῦν εὐλόγως 
οὔτε κατὰ τοῦ Θεοῦ πιστεύω, οὔτε κατὰ τῶν ἐν τῷ 
ἀσεθῶς φρονεῖν προ- 
᾿Αδὰμ παρα- 


νόμῳ ἀναγραφέντων δικαίων, 
λαμβάνων 98, 


ς οὔτε 


Ὡς γὰρ πέπεισμαι, 
ν τοῦ Θεοῦ χειρῶν κυσφορηθείς" 
ἦν, ὁ ὑπὲρ 90 πάντα τὸν χόσμον 


᾿Αθραὰμ. τρισὶν ἅμα cuv- 


{πε 9 χοναιξνν, ὁ διὰ σωφροσύνην πολυτεκνίας κατ 
ὧν δύο 


Ἰχκὼβ τετράσιν ἐκοινώ 


3 οὔτε ܪ‎ 
ἀδελφαὶ @ ἐτύγχανον, ὃς δεκαδύο φυλῶν ὑπάρξας 
ab Διδασκάλου ἡμῶν παρουσίαν ἐσή- 
ς ἕν, καὶ παρὰ ἱερέως 


πατὴρ χαὶ τὴν 


μανεν ἐλθεῖν" οὐ Νωυτῆς qo 
εἰδώλων 8 χρίνειν ἐμάνθανεν ὁ παντὶ Y τῷ αἰῶνι τὸν 
δι’ ὀρθὴν φρόνησιν 


προφητεύσας καὶ δι᾽ 


τοῦ Θεοῦ νόμον 


πιστὸς οἰκονόμος μαρτυρηθε 

1111: πλὴν καὶ τούτων σοι τὴν ἐπίλυσιν μι 
ὁμοίων ἐπὶ καιροῦ παρέξω, Τοῦ δὲ λοιποῦ, ὡς ὁρᾷς, 
ἐπειδὴ ἐσπέρα χατείληφεν, τὰ σήμερον ῥηθέντα αὖ- 
Ἄλλοτε δὲ εἰ " βούλει, περὶ ὧν θὲ- 
χαίροντες 
ἔράγερται. 


ܥ 


, 086 ἡμῶν πυνθάνου, καὶ ἡμεῖς 


εἰπὼν 


ταῦτα 
ροφῆς µεταλαθόντες εἰς ὕπνον ἐτράπη- 
μεν. Κατειλάνει γὰρ ἡ νύξ, 


OMIAIA T". 
o μὲν οὖν διελθουσῶν ἡμερῶν, 
τὸ διαλεχθῆναι τῷ Σίμωνι ἔξυπνι- 


ἰφωσχούσης 


τὼ Κλήμης καὶ οἱ συνό 


ντες 


ἑταῖροι 8 ὑπὸ τὰς 


poówov φωνὰς, εὕρομεν τὸν μὲν 
προσ- 


δευτέρας τῶν ἄλεχτ 


λύχνον E 
o 


φαίνοντα, τὸν δὲ Πέτρον γονυκλινῆ 


Σ τὴν 


οὖν 


zm 


ὧν 


Συντελέσας 


σιν, 
ἑτοίμως 


ἰδὼν ἡμᾶς πρὸς τὸ ἀκοῦσαι χοντας, 


qu 
LL. Τινώσχειν ὑμᾶς 
νοιαν συνόντες τῷ Σίμωνι, ὅπως τὰς βουλὰς αὐτοῦ 


ω, ὅτι οἱ καθ᾽ ἡμετέραν πρό- 


μανῃάνωντες ὑποδάλλωσιν ἵνα δυνώμεθα πρὸς 
τῆς καχίας αὐτοῦ moi ἄρῃ, αὐτοὶ 
ψαντες ἐδήλωσαν ἡμῖν λέγοντες" Σίμων σή ορον, 


χαθὰ συνετάξατο, Ἐτοιμός ἔστιν ἀπὸ τῶν Γραφῶν ἐπὶ 


πάντων ἐλθὼν ἀποδεικνύειν, μὴ τοῦτον 18 εἶναι 
Θεὺν ἀνώτατον, ὃς οὐρανὸν ἔκτισε καὶ γῆν καὶ πάντα 
τὰ 9 ܙܐ‎ αὐτοῖς, ἀλλὰ ἄλλον τινὰ ἄγνωστον καὶ ἀνώ- 


ὡς ἂν ἀποῤ᾽ τοις ὄντα Θεὸν θεῶν' ὃς δύο 

" ὧν ὁ μὲν εἷς ἔστιν ὁ κύσμον ܒܐܘܡ‎ 
ὁ τὸν νύμον δούς. Καὶ ταῦτα μηχα- 
μελλόντων 


, ὅπως τῶν τὸν ἕνα καὶ μόνον 


σέδειν οὐρανὸν ἔχτισς καὶ γῆν, τὴν ὀρθὴν 
προεκλύσῃ V πίστιν. 

lil. Ταῦτα ἀκούσας πῶς οὐκ ἂν ἠθόμησα: Διὸ καὶ 
ὑμᾶς δ, τοὺς συνόντας μοι ἀδελφοὺς, εἰδέναι ἠθέλησα, 
ὡς οὐ μετρίως τὴν ψυχὴν ἀλγῶ, ἐνορῶν τὸν μὲν πο; 
δοκιμὴν ἀνθρώπων ἐγρηγορότα, τοὺς δὲ 


ερίας πάνυ ἀμελοῦντας. 


s 
ἀνθρώπους τῆς 


νηρὸν πρ 


ἑαυτῶν. σι 


CTIONES. 


3? προλαμθάνε: O, in cuj. marg. al man. 
c. 40. f Melius qus S. 3 Vbb. πολυτεκνίας---- 
δὲ C. 5 ἕτεροι 6. 46 τά transeripsi ex 0, qui voca- 
ἡμᾶς 0. 


in 0. 


113 


τοῖς ἀπὸ ἐθνῶν 
Εσθαῖ 59 ὅτι εἰσὶ θεοὶ 
ἑτέρων πολλῶν θεῶν δόξας εἰσενεγκεῖν, ὅπως ἐὰν 
ἑτέρως ἢ 


Ἐμηχανήσατο γὰρ 
τῶν ἐπιγείων ξοάνων me! 


οὐκ 


παύσωνται τῆς κάτω @ πολυβεομανίας, 
καὶ χεῖρον κατὰ τῆς τοῦ Θεοῦ μοναρχίας λὲ 
τηθήσονται" ἵνα µη 


» ἀπα- 


οτε τὰ τῆς μοναρχίας προτιµή- 
σαντες οὐπώποτε ἐλέους τυχεῖν δυνηθῶσιν. Ταύτης 


δὲ τῆς τόλμης ἕνεκα ὁ Σίμων ταῖς ψεν 
φῶν περικοπαῖς ὡπλισμένος 
χεται. Καὶ τὸ δεινότερον, ὅτ: ἀφ᾽ ὧν οὐ ܐܠ‎ πε 
προφητῶν τοιαῦτα δογματίζειν κατὰ τοῦ ὄντως 
οὐ πεφόθηται. 
IV. Καὶ ἡμῖν μὲν τοῖς ἐκ προγόνων παρειληφόσι 
τὸν τὰ πάντα κτίσαντα 79 σίθειν Θεὸν, 
ἁπατῶν δυναμένων βίθλων τὸ 
οὐδὲν δυνήσεται, τοῖς δὲ ἀπὸ ἐθνῶν, 
ὑπόληψιν σύντρ 
ψευδῆ οὐκ εἰδόσιν, πολὺ δυνήσεται" οὐ μόνον αὐτὸς, 


σι τῶν Γρα- 


πολεμεῖν ἡμῖν 


προσὲς 


ἔτι δὲ καὶ 
µυστήριον, 


0 


23 


τὴν πολύθεον 


gow ἔχουσιν, καὶ τῶν Γραφῶν τὰ 
, ܝ‎ 


ἀλλ᾽ εἰ καὶ αὐλός. τις τοῖς ἀπὸ ἐθνῶν κατὰ τοῦ 


ἕξι 


ἔνον 


κενόν δὴ τινα ὅμοιον ὀνείρῳ, πλουσίως κεκοσµη! 
αι, τῷ ἐκ παίδων τὸν 


λεγόμενα ἐβισβῆναι 


ὑφηγήσεται μῦθον, πιστευθήσι 


νοῦν αὐτῶν τὰ κ. τοῦ 


λαμβάνειν 53, Ὑπάνιοι δὲ τ. 
ὡς ἐκ πλήθους ὀλίγοι, 
θελήσουσι κατὰ τοῦ τὰ πάντα χτίσαντος Θεοῦ καχὺν 


οἱ μὲν αὐτῶν ἔσονται, 


οἵτινες δι᾽ εὐγνωμοσύνην οὐ 
λόγον αὐτὸ # vis ἀκοῦσαι µόνον: 
ἐθνῶν οὖσι σωθῆναι γενήσεται, Μὴ οὖν ἡμῖν @ τις 
τὸν Σίμωνα παντελῶς µεμφίσθω, ἢ καὶ ἄλλον τινά" 
οὐδὲν γὰρ ἀδίγως γίνεται, ὅπου καὶ 
ψευδῆ εὐλόγως πρὸς δοκιμὴν ἔχοντα τυγχάνει. 
ΡΝ. κἀγὼ Κλήμης ἀκούσας ἔφην' Πῶς λέγε 
Qs, καὶ τὰ τῶν Τραρῶν ψευδῆ εὐλόγως πρὸς δοκιμὴν 
ἀνθρώπων ἔχειν ; Ὁ δὲ ἀπενρίνατο. Τὰ ψευδῆ τῶν Γρα- 
φῶν αἰτήματι κακίας δικαἰῳ τινὶ λόγῳ γραφῆναι 
συνεχωρήθη. Εὐλόγως ܬܘ‎ 58. λέγω οὕτως, Ἔν ταῖς 
θε. _ ܘ‎ πονηρὸς τοῦ ἀγαβοῦ τὸν Θεὸν οὐχ ἔλατ- 
τον ἀγαπῶν ἑνὶ μόνῳ ἀπολείπεται τι 
καὶ τῶν ἀγνοίας αἰτίῳ ἀτεθούντων οὐ συγγινώσχων, 
στοργῇ τῇ πρὸς τὸ ἀσεδούμενον, 50 τῶν ἀσεθούν- 
τῶν ἐπιθυμεῖ τὸν ὄλεθρον, ὁ δὲ "] τὴν ܐܘܗܐ‎ αὐτοῖς 
προσφέρειν. Ὁ γὰρ ἀγαθὸς ἰᾶσθαι πάντας θέλει 96 ταῖς 
μεταμελείαις, σώζει δὲ ας τὸν 
Θεόν" τοὺς δὲ ἀγνοοῦντας οὐκ ἰᾶται, οὐχ ὅτι οὐ θέλει, 


οἷς μόνοις ἀπὸ 


τὰ τῶν Τραφῶν 


χύ- 


ἀγαθοῦ, ὅτι 


μόνους τοὺς ἔγνωχι 


ἀλλ᾽ ὅτι οὐκ ἔξεστιν τὰ ἡτοιμασμένα τοῖς υἱοῖς τῆς 
βασιλείας ἀγαθὰ τοῖς διὰ τὸ ἀδιάκριτον ἀλόγοις ζώοις 
παρεικασθεῖαι παρασχ. 


VI. Τοῦ ἑνὸς καὶ μόνου Θεοῦ, τοῦ τὸν κόσμον πε- 
ποιηκότος καὶ ἡμᾶς χτίσαντος καὶ πάντα παρεσχη- 
κότος, τοιαύτη πέφυκεν φύσις, παντὸς ἤδη ποτὲ Κ᾽ 
ἐντὸς ὅρων θεοσεδείας ὄντος, καὶ μὴ βλασφημοῦντος 
αὐτοῦ τὸ ἅγιον Πνεῦμα, στοργῇ τῇ 


πρὸς αὐτὸν εἰς 


CLEMENTINA. — HOMILIA IH. 


114 


λουσι περὶ A Gentilibus enim, qui terrena. simulacra credituri 


erant non esse deos, machinatus est introducere 
opiniones de mullis aliis diis ; ut si a terrestri 
multorum deorum cessarent insania,alia vel pejori 
fraude contra Dci monarchiam ac unilatem loqui 
compellerentur, ne, doctrinam de uno principatu 
maximi faeientes,unquam possint consequi miseri- 
cordiam. Hoc ob audax facinus Simon falsis 80:18 
pturarum seclionibus armatus venit ad nos oppu- 
gnandos, Quodque gravissimum est, ista adveraus 
Deum verum ex prophetis, quibus tamen non cre- 
dit, docere non veretur. 

IV. Et quidem adversum nos, qui ἃ majoribus 
cultam omnium conditoris Dei accepimus nec non 
Scripturarum decipere valentium mysterium, nihil 
polerit : conlra vero gentles,in mullorum deorum 
opinione nutritos, ignorantesque Seripture men- 
dacia, valebit plurium : non modo ipse,sed et si 
quis alius ethuicis vanum aliquam in Deum fabu- 
lam, similem somnio opulenterque ornatam enar- 
raverit,credetur ; quod a pueritia mens eorum so- 
lita est sermones adversus Deum | suscipere. Rari 
aulem inler eos erunt, ut e maltitudine pauci, qui 
ob equum animum nolent malo in omnium condi- 
torem Deum sermoni vel aurem duntaxat prarbere; 
quibus solis ethnieis sulvari continget. Nemo igitur 
nobis de Simone penitus conqueratur, vel de quo- 
quan alio. Nihil enim injuste accidit ; quandaqui- 
dem et Seripturarum rnendacia jure ad hominum 
probationem posita sunt. 

V. Quo audito ego Clemens. dixi : Qua ratione, 
ais, domine, et Seriptararum. mendacia merito ad 
hominum probationem posila fuisse? Ille vero re- 
saondit: Mendacia Scripturarum,ex maliliz postu- 
laione, justa ratione permissa sunt seribi. Merito 
autem dico sic. In theologia et religione malus,non 
minus diligens Deum quam bonusin uno tantuma 
bono superatur, quod nolens parcere iis, qui ex 
ignorantia impii sunt,amore in illud quod non co- 
litur, irreligiosorum desiderat interituin, bonus 
vero ipsis olferre sanitatem.Vuit enim cunetos ρῶ- 
nilentia sanare: servat aulern eos tantum qui Deum 
cognoscunt; ab eos qui eum ignorant non sa- 
nat, non quod nolit, sed quia non 11001 bona filii 
regni proparata tribuere hominibus, qui ob discre- 
tionis privalionera assimilati sunt. brutis uniman- 
libus. 

VL Unius ae solius Dei, qui mundum fecit οἱ 
nos ereavit οἱ omnia. prebuit, ea natura est, ut 
animam eujuslibet intra pietatis limites positi et 
sanctuniejusspiritum non blasphemantis,ad se,cha- 
ritate erga hunc hominem, adducat, per rospectum 


VARLE LECTIONES. 


Ὁ πείσθεσθαι Ὁ, δὴ κάτω non omittere debobat S, Subinde O. πολυθεουµανίας. 
o C), sed statim πλουσίω {πλουσίῳ C, πλουσ' 
warg. 


9? καινόν 0, qui deinde ὀνείρω c, D. (ὃν ει 
Κεκοσμηθέντα p. κεκοσμημένον 0, 9 Ila Ὁ οἱ Ὁ in 
αὐτόν vel αὐτοί. Frustra. Cfr. hom. 1, Ὁ 
ρειν se, ἐπιθυμεῖ S, c. 1), προσφέρων ὦ, Ὁ. 5 


φυμοῦντος scr. Ὁ, 


8. δὲ ὑμᾶν C. 


ει πάντας 0 
Ὁ. οὐδήποτε, Subinde ἐντὸς ων ὁ in texlu, ad oram man. al. 


Ἡ οὐ non est in 0. 
έως de. ronjectura). 
textu. Ἢ αὐτό 0 mutari vült in 
5 δὲ om. O0. 57 οὐδὲ p. ὁ δὲ Ὁ. Tum. προσφέ- 
9 qa δ, D, Hle conj. εἰδήποτε, "C. 
σως ἐκτός. c edidit ὁ ἐντὸς ὅρῳ, Tum βλασ- 


115 S. CLEMENTIS 1 HOM. PONT. OPERA DUDIA. 


sui in illam amoris. Licet peccatrix sit, ita compa- A αὐτὸν & 


rata est, ut,postquam eondigne de actis punita fue- 
rit, salutem consequatur.Si quis vero Deum nega- 
verit, aut alia quadam ralione in eum verbo exsti- 
terit impius, ae postea egerit ponitentiam, casti- 
gabitur quidem pro iis quein eum deliquit,salvus 
autem erit, quia conversus diloxit. Fortassis etiam. 
pietatis ac orationis magnitudo vel et ponas effa- 
giet, cum homo pro delici venia ignorantiam et 
penitentiam attulerit.Qui autem non dueuntur ρῶ- 
nitentia, per ignis supplicium finem quoque acci- 
pient,etsi in reliquis omnibus sint sanctissimi : ve- 
rum. ut dixi, certo tempore plurimum igne mterno 
vexati, exstinguentur.Non enim amplius senpiterni 
esse possunt, postquam impie se gesserunt erga 
tlernum ac solum Deum. 

VII. Impietas autem inillum estjin ea circa reli- 
gionem opinione mori, qua dieatur alium essa 
Deum, seu ut majorem, seu ut minorem, vel quo- 
modocunque preter eum qui vere est.Nam qui vere 
est, ille est,cujus formam humanum gerit corpus: 
propter quam rem eclum et omnia astra,quamvis 
secundum essentiam prestantioru, servire susli- 
nueruntei, qui secundum essentiam minor est, 
propter Numinis forman. Tantum Deus hominem 
pre omnibus beneficio a'Tecit ; ut intuitu plurimo- 
rum beneficiorum, illorum auctorem diligens, per 
dilectionem eam et in secundo evo salvus esse 
possit. 

ὙΠ]. Sufficiens ergo est ad salutem charitas ho- 


ν τὴν ψυχὴν, ὑπ’ α 
4. Κἂν ἁμαρτωλὸς ᾖ, pe 
πηλασβηνα: ὧν 


τις αὐτὸν ἀρνήσεται 0 ἢ ἔτ 


ὡς πως λόγῳ εἰς αὐτὸν 


$» µετανοήσ 


δὲ, κολασῃήσεται μὲν ἐφ᾽ ὧν 


σωθάσεται δὲ, ὅτι ἐπ 
πηήσεν. Ἴσως δὲ ἡ 


θολὴ P xx! τῆς 


σίας ἢ καὶ τοῦ κολασθῆναι 
μης 


ἀπολυθήσεται, συγγνώ- 


5 τῆς ἆμαρ κτανοίας δεδωκὼς 
μὴ μετανοήσαντες διὰ τῆς 
τοῦ πυρὸς κολάσεως καὶ τὸ τέλος ἕξουσιν (58), κἂν ἐν 
LI 


ΒΊ τὴν ἄγνοιαν. Οἱ ὃν 


ἅπασιν ὀσιώτατοι ὦσιν" ἀλλ᾽, ὡς ἔφην, 


ρημένου αἰῶνος τὸ miu 


τον πυρὶ adus 


Εἶναι γὰρ εἷς 
γὰρ 
xal 8 µόνον ἀσεί 


λασθέντες ἀποσδεσθήσονται 
δύνανται οἱ 8 εἰς τὸν 


Θεόν. 


VILCH δὲ εἰς αὐτὸν ἀσέδειά ἐστι τὸ ἂν + 
θεοσεδείας λόγῳ ὄντα τελευτῆν Τὸ λέγοντα ἄλλον 
ϑεὸν, ἢ ὡς κ. 

qp παρὰ τὸν ὄντως ὄντα. Ὁ γὰρ 
ἔστιν, οὗ τὴν μορφὴν τὸ ἀνθρώπου 


ovi, ἢ ὡς ἥττονα, ἢ ὅπως ποτὲ 


ὄντως ὧν οὗτός 


βαστάζει σῶμα, 


ἐν ὁ οὐρανὸς καὶ πάν 


sw, κατ οὐσίαν 


κρείττονες ὅν 


» τῷ 
κατ᾽ οὐσίαν χείρονι, διὰ τὴν τοῦ Κρείττονος μορφήν, 


Τοσοῦτον ὁ Θεὸς ὑπὲρ πάντας 7! εὐηργέτηκε τὸν ἂν. 


θρωπον, ἵνα εἰς τὸ πλῆῃο 


τῶν εὐεργεσιῶν τὸν εὐερ-. 


πήσας ὑπὸ αὐτῆς ἀγάπης καὶ εἰς 
δεύτερον αἰῶνα διασωρῆναι 89908. 


τὸν u 


ΠΠ. Αὐτάρκης οὖν (59) εἰς σωτηρίαν ἡ εἰς 


VARLE LECTIONES. 


99 Ita Β., εἰς αὐτόν C, O. δ᾽ αὐτόν 
matica ; κολασθῆναι jam proposuit D. 
ἐπιστρέψαι, efr. hom. nr, 6. xr, 16. Frustra, δ 


εὖσ. ὑπερθολῇ καὶ τῆς ἱκεσίας ἧττον κακῶς παθέσε 
(pro peccati venia) conj. D. Legendum potiu 


Ὁ. 45 Ita edidi c. 0. ὧν ἔπραξεν κολασθ: 
60 inclinat, nt eredat, exeidisse aliquid post κολασθεῖσαν, velut 

ἀρνήσηται 0. Idem. ἀσεθήσῃ, ** μετανοήσῃ C. Tut ἐφ᾽ à 
(sic) Ὁ. 95 τῇ τῆς sóc. ὑπερβολῇ con]. L., ἢ -ἧς pro ἡ τῆς 
αι. ἢ καὶ τοῦ : 
lorct ex Si opinione ἀντὶ vel ὑπὲρ συγγνώμης, πεί tolus Io- 


αν €, repugnante gram- 


:0c. 0. Qua lectione recepta legerim : ἢ τῆς 
κολασθῆναι ἀπολυθήσεται. 99 συγγνώμῃ 


Sys θοτραρίοῶ manilcstus essct, 51 περιττόν. C in margine. * ΟἹ om. Ὁ. 69 vai ante. μόνον excidil ap. S. 
79 Minus accurate scr. S, € exh. τελευτῶν, quod est ap. Cl. ! Mulim πάντα. S. 13 τόν adjunsi c. 0. 


VARIORUM NOTE. 


(58) Διὰ τῆς τοῦ πυρὸς κολάσεως καὶ τὸ ος 
ἔξουσιν. Ad explicationem erroris hoc loco con- 
tenti et infra cap. 59, et hom, vit, 7 ; xvr10,masi 
me facient, praster Jostinum Dialogi p. 59} et 2 
lrengum lib. 
100, Heraldinz editionis ; verba Origenis de Hera- 
cleone hzeretico Valentiniano, tom. xvi im Joam 
nem p. 255, si nt mihl videntur aecipionda, intclli- 
gantur : Ox οἴδα δὲ ὅπως, inquit, εἰς τὸ, "μελλεν 


ἀποθνήσκειν, κινηθεὶς οἴεται ἀνατρέπεσθαι τὰ δόγ. 
ματα τῶν ὑποτιθεμένων ἀθάνατον εἶναι τὴν ψυχὴν, 
εἰς τὸ αὐτὸ συμόήἠλλεσθαι ὑπολαμβάνων val τὴν Ψν. 


ἀρά- 


χὴν καὶ τὸ σῶμα ἀπόλλυσῃαι ἐν γεένγῃ, Καὶ οἱ 
γατόν γε εἶναι ἡγεῖται τὴν Ψυχὴν ὁ Ἡρακλέων, ἀλλ. 
ἐπιτηδείως ἔχουσαν πρὸς σωτηρίαν, αὐτὴν λέγων εἷ- 
γαι τὸ ἐνδυόμενον ἀφθαρσίαν φὐαρτὸν, καὶ ἀθανασίαν 
θνητὸν ὄντα ὅταν (est duplex lectio, prava et recta : 
ideoque expunge ὄντα quod solum habet Liber Ro- 
gis) κατεπόθη (lego eum eodem ms. καταποθῇ) ὁ 04- 
γατος αὐτῆς εἰς νἵκος (ms. νεῖχος), Quee vertunt: 
Nescio tutem quo modo motus in. ea verba. erat enim. 
moriturus (Joam.iv. 4T), exislimel subverti eorum 
opinionem qui animam immortalem ponunt ; eodem. 
conjici existimans tum animam, tum corpus οἱ inter- 
dre fn. gehenna * mec immortalem esse. existimat He- 


0 μᾶλλου 
ἀπολέσαι ἐν 


mam. Quasi eo signifiearetur animam in igne ἐπ- 
ferni funditus interire. Quocirea illud : zi; τὸ 
συμθήλλεσθαι ὑπολαμθάνων val τὴν ψυχὴν 
xii τὸ σῶμα (seu, ut reclims in eodice 1:80 ܕ‎ 
καὶ τὸ ψυχὴν καὶ σῶμα) ἀπόλλυσθαι ἐν γεέννῃ, qui 
míhi eredet interpretabitur sie: Ad idem conferre 
existinans etiam illud, Antmam et corpus perirc.Ce- 
lerum aliis multis Clementznorum loeis aperte do- 
cetur immorlalilas animarum cum suppliciorum 
perennitale ; potissimum homil. m, cap. 43, el ho- 
mil. ,]ܘ ,ܐܐ‎ 11,480 ut necesso sit pseudo-Clemen- 
iem istum vel pugnantia scripsisse, vel hic fuisse 
interpolatum. Cor. 
(59) Αὐτάρκης οὖν. Ecloge Damasceni, sepe nu- 
mero memorate, e? memoranda, capite Περὶ ἀγά- 


17 


CLEMENTINA. — HONILIA 11. 


18 


ἀνθρώπων στοργή. Εἰδὼς δὲ 7? ὁ πονηρὸς, ἡμῶν A minum erga Deum. Videns autem malus festinare 


σπευδόντων τοῖς ἀπὸ ἐθνῶν πὶ μέλλουσιν ἐνὸς 
καὶ μόνου Θεοῦ ἐν ψυχαῖς σπείρειν τὴν ἀθανατοποιὸν 
πρὸς αὐτὸν ἀνθρώπων 15 στοργὴν, αὐτὸς ὁ πονηρὸ 
κατὰ τῶν ἀγνοούντων ἱκανὸν ὅπλον ἔχων πρὸς 
θρον σπουδάζει πολ 
νος 83 c 
συμπεισθέ 
χείας ἐγκλήματι, τῆς αὐτοῦ βασιλείας ἀποθληρῶσιν. 


ν θεῶν ἢ καὶ ἑνὸς ὡς κρ 


αι τὴν ὑπόληψιν, ἵνα συλλαδόν 
ἢ ην, 


ες ἃ μὴ θέμις, ἀποθανόντες ὡς ἐπὶ 


μοι- 


ΙΧ. Άξιος οὖν τῆς ἀποδολῆς πᾶς κατὰ τῆς τοῦ 
Θεοῦ μοναρχίας αὐτὸ µόνον κἂν ἀκοῦσαί τι τοιοῦτον 
θελήσας. Ei δὲ ὡς Γραφαῖς τεθαῤῥηκώς κατὰ τοῦ 
Θεοῦ τολμᾶ τις χἂν ἀκούειν, πρῶτον 
ενθυµείτω ܕܬܐ‎ ὅτι, ἄν τις εὔλογον 
βούλεται ἀναπλάσῃ, ἔπειτα αὐταῖς B. 
τὸς ἔσται πολλὰς ὑπὲρ οὐ ἐπλάτατο δόγματος ἃ 


vá 


μοι συν- 


αὐτῶν μαρτυρίας φέρειν" πῶς οὖν ἐπὶ ταύταις κατὰ 
TÓ 


τοῦ θεοῦ θαῤῥεῖν ἔστιν, ἐν αἷς ἡ πάντων βουλὴ εἰ 
ευρίσκεται ; 
X. Αὐτίκα γοῦν Σίμων αὔριον ἡμῖν συζητεῖν Ἢ 


μοναρχίας τολ- 


ܗ 


μέλλων δημοσίᾳ κατὰ τῆς τοῦ θε 
BU, θέλων πολλὰς ἐξ αὐτῶν τῶν Γραφῶν φωνὰς 
ἐνεγκεῖν, ὅτι Ὢ πολλοὶ εἰσὶ (s 
κόσμον κτίσας, ἀλλὰ 99 τούτου ἀνώτερος 
ἀποδείξεις ἐγγράφους ἔχει mapas 
αὐτῶν πολλὰς πε δεῖξαι σαφῶς ἔχομεν, ὅ 
ἐστιν ὁ 81 Θεὸς οὗτος ὁ τὸν κόσμον κτίσας, καὶ ἄλλος 33 
οὐχ ἕ ᾿Αλλὰ καὶ εἴ τις ἄλλως πως εἰν 
πεῖν θελήσει, ἕξει καὶ αὐτὸς ἐξ αὐτῶν ὡς βούλεται 58 
περὶ ὧν βούλεται τὰς ἀποδείξεις παρασχεῖν. Πάντα 
γὰρ αἱ Τραφαὶ λέγουσιν, ἵνα μηδεὶς τῶν ἀγνωμόνως 
ζητούντων τὸ ἀληθὲς εὕροι, ἀλλ᾽ ὃ βούλεται, τοῦ 


ὦ πλὴν αὖτ 


6 


ἀληθοῦς τοῖς εὐγνώμοσι τετηρηµένου. Εὐγγωμοσύνη 
δὲ ἐστιν τὸ 89 πρὸς τὸν τοῦ εἶναι ἡμᾶς αἴτιον ἀποσώζειν 


στοργήν, 


πάντων εἰδέναι ὀφείλει, ὅτι οὐδα- 
μόφεν αὐτὴν εὐρίσχει, εἰ μὴ ἣν ἀπὸ προφήτου ἀλη- 
θείας. Προφήτης ἔστιν ὁ πάντα 

εἰδὼς, ἔτι δὲ καὶ τὰς πάντων ἐννοίας, ἀναμάρτητος 
ὡς περὶ τῆς προγνώσεως αὐτοῦ μὴ ἁπλῶς διαλ. 
βάνειν, ἀλλ᾽ εἰ δύναται ἄνευ ἑτέρας προφάσεως cov- 
εστάναι αὐτοῦ ἡ πρόγνωσις. "A γὰρ οἱ Ἱατροὶ προλέ- 
ἐν ἔχοντες τοῦ νοσ]ῶντος 


τὰ 


Ύουσιν, ὑποδεύλημένην 
τὸν σφυγμὸν, καὶ οἱ μὲν πτηνὰ, οἱ δὲ θύματα, καὶ 
ἄλλοι ἄλλας ὕλας πολλὰς διαφόρους ὑποδεύλη 
ἔχοντες προλέγουσιν, καὶ προφῆται οὐκ εἰσίν. 


ΧΗ, Εἰ δὲ βουληθείη τις λέγειν, τὴν διὰ τῶν τοιού- 


nos, ut in eorum animis, qui ex gentibus credituri 
sunl,inseminemus immortalitatis operatricem cha« 
ritatem hominum in unum ae soluxn Deum, ipse, 
inquam, diabolus, contra imperitos sufücienter ad 
necem srmatus, nititar multorum deorum sive 
unius tanquam prestantioris opinionem inserere : 
quo homines, tenendo ac credendo quie non licet, 
moriantur quasi in adulterii crimine;et a regno Dei 
ejiciantur. 

JX. Itaque dignus est qui. abjiciatur, quieunque 
contra Dei monarchiam vel tantum quid simile 
audire voluerit. Si vero, quasi Scripturis confidat, 
contra Deum vel audire aliquis audet, primo illud 
mecum consideret:si quis dogma aliquod sibi pro- 
babilepro voluntate confinxerit et posteaScripturas 
fuerit intuitus, ex iis poterit multa testimonia pro 
fictitio suo dogmate proferre ; quo. modo igitur in 
iis adversus Deum confidere fas sit;in quibus cun- 
ctorum placitum invenitur ? 

X. Nuno ergo Simon,cras nobiscum publice dis- 
ceptaturus, contra Dei monarchiam aggreditur, 
multasque ex ipsis Scripturis voces afferre vult, de 
eo quod mulli dii sint et unus quidam,non quidem 
creator mundi, sed illo superior, Simulque argu- 
menta ex Scripturis exhibebit.Et nos quoque ex iis 
ipsis multa evidentia capitula ostendere possumus, 
quod unus sit Deus hic qui orbem condidit, nec 
alius sit praeter eumn.Sed et si quis alio quocunque 
modo dicere voluerit, habebit etiam is ex ipsis, 
prout volet et de quibus volet, probationes dare. 
Omnia quippe Seriptur dicunt : ne ullus eorum, 
qui ingrale querunt, inveniat veritatem, sed inve- 
niat quod cupiL; veritate gratis hominibus reser- 
vata. Gratitudo autem est, servare charitatem erga 
eum qui exsistendi nobis auctor fuit, 

XI. Unde ante omnia scire oportet, non aliunde 
inveniri veritatem, quam ἃ veritatis propheta. 
Propheta autem verus is est qui omnia omnino,at- 
que etiam cunctorum cogitationes novit, estque 
impeoccabilis,ut qui de Dei judicio sit certissimus ; 
quocirea nos debemus de ejus prescientia non sim- 
plieiter judicare, sed si absque alia eausa consi. 
Stere potest prescientia ipsins.Quedam enim pre- 
dicunt medici, quia subjectam materiam habent 
«egrotantis pulsum ; item alii aves,alii victimas,alii 
alias multas et varias materias subjectas dum ha- 
bent, prasdicunt, neo sunt propheta. 

XII. Quod si quis dicere voluerit, prescientiam 


VARLE LEOTIONES. 


3 δὲ addidi c. 0, ὃ εἰδώς conj. D, 
µηθήτω O. 16. ἐγκύψῃ 
(sic) ὅτι p. ὅτι Ο. 9 ἀλλά om. O. 


7& ἀνθρώπων aocossit ex 0. 
Ὁ, c. 8, ἐγκόψει €, Subinde δυνατόν Ὁ. 9 ܙ‎ 
Tum ὁμῶς 8, ὅμως C, 0. 83 à inserui c. 0. 


τὸ 1 8, , συνενθυμήτω ϐ, συνενθυ- 
T σονζητεῖν ὦ, 8 τολμᾶν Ὁ. 79 ey. 
85 ἄλλο Ο. € τήν C. 


VARIORUM NOTE. 


ἁγίου Κλήμεντος 
σωτηρίαν ἡ εἰς 
τὸ 


πης λαὶ φόδου περὶ Θεόν, etc. Τοῦ 
ἐπισκόπου Ῥώμης. Αὐτάρχης εἰς 
Θεὸν ἀνθρώπων ἀγάπη. Εὐγνωμοσύνης γάρ ἔστι, 


πρὸς τὸν τοῦ εἶναι ἡμᾶς αἴτιον, ἀποσώζειν στοργήν 
bg! ἃς καὶ εἶτ δεύτερον καὶ ἀγήρω αἰῶνα διασωζόμεϑα, 
Inf. cop. 10. Cor. 


110 8. CLEMENTIS 1 ROM 


per has prodictiones siinilem esse prescientie verc 
et nativa, multum fallitur. Ille enim presentia 
tantum indicant, idque sí veraces l'oerint. (Quin et 
mihi ez prosunt: demonstrant enim esse pres 
tiam.) At illius, qui solus et verus est, prescientia 
non solum presentia cognoseit, sed et ad füturum 
usque seculum infinitam extendit prophetiam : nec 
ullo indiget ut intelligatur, nec. obscura οἱ dubia 
prédicit, ita ut verba alium prophetam exigant in- 
terpretem, sed elara profert οἱ simplicia ; quemad- 
modum Doctor noster, cum esset propheta, innato 
ac perpetuo spiritu omnia omnino noverat. 

XIIL Ideo fidenter futura exposui, easus dico, 
loca terminos. Nam cum sit inculpatus propheta, 
immenso anima oculo omnia occulia spectat et no- 
vit. Si vero et nos, ui mulli, admittamus verum 
quoque prophetum non semper, sed interdum, 
quando habet spiritum, tune ideo prescire ; eum 
autem non habet, ignorare ; si ita existimernus, et 
decipiemus nos et aliisinsidiabimur.Nam id ad eos 
perlinet, qui à spiritu inordinato furiose conci- 
tantur οἱ ad aras bacchantur atque ingurgitantur 
nidore. 


XIV.Etenim prophetiam ostendare volenti si conce- 
datur,ut, cum mendax deprehensus fuerit, tunc cre- 
datur spiritu prophetia sancto caruisse, non facile 
arguetur falsus esse propheta ; nam in paucis iis,in 
quibus, utpote multa loquens, veritatem attigerit, 
credetur spiritum possidere ;elsi prima ultima di- 
cat,et uliima prima, preterita ut futura, futura ut 
preteritajitem consequentiam non habentia, vel ex 
aliis compilata et transformata, nec non quiedam 
imminuta, informia, stulta, dubia, inopinata, ob- 
8cura, totam clamantia consocienlie pravitatem. 

XV. At preceplor noster non lalibus usus est 
prestigiis, sed, ut supru retuli, propheta qui erat, 
innato ac perpetuo spiritu omnia penitus cognita. 
fidens, οἶατο, αἱ antea dixi, exposuit, casus, loca, 
presiituta tempora, modos, terminos. Sic igitur 
de templo predixit : Videtis has cedificationes ¥ 


«ΦΡΟΝΤ. OPER * 


A τῶν mood ΄ήσεων δ᾽ 


ΡΕΡΙΑ, 120 


ὡς ἐμφύτῳ προγνώσει ὁμοίαν 


εἶναι, πολὺ ἡ 


Τὰ γὰρ τοιαῦτα παρόντα µην 
ja ἄλλως δέ μοι ܐܘܡ‎ αὐτὰ 
. πρόγνωσιν γὰρ εἶναι συνίστησιν. Ἢ δὲ 


μόνον, καὶ 


ܕ 
τοῦ μόνου καὶ ἀληθοῦς πρόγνωσις οὗ μόνον τὰ παρ-‏ 
ὄντα ἐπίσταται 33, ἀλλὰ καὶ μέχρις αὐτοῦ μέλλοντος‏ 

αἰῶνος ἀπέραντον ἕκτε 


ἐν προφητείαν, καὶ 60868 


γὸς 


ται πρὸς ἐπίγνωσιν, μὴ 33 


anti 


καὶ ἀμρίδολα, ἵνα ἄλλου προφήτου χρείαν ἔν 
γόμενα πρὸς ἐπίγνωσιν, ἀλλὰ δητὰ 81 καὶ ἀπ 


περ A ὁ Διδάσκαλος ἡμῶν καὶ προφήτης ὢν ἐμφύτῳ 
καὶ ἀεννάῳ πνεύματι πάντα πάντοτε ἠπίστατο. 


ΧΗ]. Διὸ τεθαῤῥηκότως ἐξετίθετο περὶ τῶν μελ- 
λόντων ἔσεσθαι, λέγω δὲ πάθη, τόπους, ὅρους. Προ- 
φήτης γὰρ ὧν ἄπταιστος, ἀπείρῳ ψυχῆς 99 ὀφθαλμῷ 
πάντα κατοπτεύων ἐπίσταται λανθάνων, El δὲ παρα- 
δεξόμεθα 59 ἡμεῖς, ὡς οἱ 


8 


πολλοὶ, ὅτι καὶ ὁ ἀληθὴς προ- 


ἀλλ᾽ ἐνίοτε, ὅτε £ 
το προγινώσν 


τὸ πνεῦμα, 


ὅτε δὲ 
ν οὕτως ὑπολάδωμεν, καὶ 
καὶ ἄλλους ἐνεδρεύσωμεν, Τὸ 
ὥς ἐνβουσιώντων 99 ἐστ 


9 οὐκ ἔχει, ἀγ- 
ἑαυτοὺς ἅπα- 
γὰρ τοιοῦτον 
ὑπὸ πνεύματος ἀτα- 
ξίας (60), τῶν παρὰ βωμοῖς μεθυόντων χαὶ χνίσσης 
ἐμφορουμένων, 


XIV. Tei γὰρ προφητείαν ἐπαγγέ 
dày συγχωρη 


λλεσθαι θέλοντ 
πιστεύεσθαι ἐν οἷς ψεύστης qup 
τὸ τῆς προγνώσεως ἅγιον οὐκ εἴχεν πνεῦμα, 


ἔλεγκτος ἔσται ψεύστης ὑπάρχων προφήτης. 
ܛ‎ 0 PX .ܚܝ‎ 

ἐπιτυγχάνει, τότε 
9! τὰ πρῶτα ἔσ- 


ἐν οἷς γὰρ ὡς πολλὰ λέγων ὀλίγα 


τὸ πνεῦμα Ey 


ν πιστεύεται, ὅτι τε 


χατα λέγει, καὶ τὰ ἔσχατα πρῶτα, τὰ γενάμενα ὡς 


ἐσόμενα, τὰ ἑσόμενα ὡς ηδη γεγονότα, ἀλλὰ καὶ ἀνακή- 
λουθα, ἢ 98 καὶ ἐξ ἄλλων ὑφηρημένα καὶ µεταμεμοβφω- 
μένα, ἃ δὲ µεµειωι ὃ 


α, ἀνείδεα, ἀνόητα, ἀμοίόολα, 
ἄδοξα, ἄδηλα, πάσης κεκραγότα δυσσυνειδησίας, 
85 ΧΥ, Ὁ δὲ ἡμ! 


ri 


epos διδάσκαλος οὐδέν τι τοιοῦτο 


ἐγοητεύσατο 98, ἀλλ᾽, ὡς φθάσας εἶπον, προφήτης ὧν 
ܐ‎ ἀεννάῳ. πνεύματι πάντοτε ἐπιστάμενᾳ 9 


ἐξετίθετο, ὡς προέ 


ως, ἐμπροθέσμους, 


σαφῶς, 


τρόπους, ὅρους, 0 


τίκα γοῦν περὶ τοῦ ἁγιάσματος (01) προλέγων 


Β 


14813 LECTIONES. 


** D legi vult πρόῤῥησιν, Ποοίο. 
infra o. 96 : ῥητὰ προ 
ραδεξώμεθα 0. 99 [ta ὃ ο 
Om. Ὁ. 33 προεφητεύσατο 0. 


je σαφῆ λέγει. Μὲ 
, ἐνθουσιούντων C. 
9 ἐπ. 


ܚܠ 


85 ἐπίστηται 0. 
ἢ (sic) 0. Tum λανθάνοντα nonj. 
8 ὅτι 

τστάμενος 0, Deinde ὧν p. ὡς Ὁ. 9 lta D, πρυέλεγεν 6, O. 


ἄῤῥητα C, O. Bie 
ita vertit. 89 πα- 


add. e. 2d 


55 la. D, xat 0, 0. 


# ῥήτα D, 


τε U, Ὁ, ὅτε D. Proximunn xat ο, 


VARIORUM NOTE. 


(60) Ὑπὸ πνεύματος ας, Seribendum cre- 
diderim ὑπὸ πνευμάτων & a spiritibus inor- 
dinatis, qui ud aras incbriantur et ingurgitantur ni- 
dore. Credebant veteres deos parlicipes fuisse 68 
δης τε, κνίσσης ct Τὸ γὰρ λάχομεν γέρας ἡμεῖς ut 
ait Jupiter apud Homerum lid. 48. Postea voro 
philosophi alos demonas sanguinis οἱ nidorís pa- 
bulo gaudere statuebant. Infra eap. 0, Τὸ ἐπὶ χνίσ- 
σῃ capxüw ἡσθῆναι οὐκ &yz0oo Vide modo Porphy- 
rium De abstinent. lib. 11, cap. 42 ; et Tertullianum 
Apol. cap. 22, 3. Davis. 

(61) Περὶ τοῦ ἁγιάσματος etc. Auctor Operis 
imperfecti in Maithzum, ad Cap. xxiv, vers. 1 


Fuit enim exercitus alienigenarum, et Romani impe- 
ratoris slans circa Hicrusalem, qui? usque tune. [κό 
Tul sancta. Hoc et Petrus apud Clementem. exponit. 
Log. liecognitianum lib. τ, cap. 59, 04, 00.46 et fu- 
tura. aperuil illis omnium ; verba sunt Laclautii lib. 
1v, eap. 21, quiP Petrus eL. Paulus Bomae pravdica- 
verunt; εἰ ea. pra dicalio in. memoriam scripla. per- 
manstl; in qua cum multa aliu snira, tum etiam hoc 
fulurum esse dixerunt, ut. post breve tempus. immit- 
teret Deus regem, qui expugnarel Judzeos, et. ctvilates 
eoruin solo adzequaret, ipsos autem fame silique con- 
[ectos obsidere, eto. Cor. 


* Ὁρᾶτε τᾶς οἰκοδομὰς ταύτας ¡ ܐܢܬܐ‎ ὑμῖν A 
ὦ 36 λίθος ἐπὶ Mov οὐ μὴ ἀφεθῇ ὧδε, ὃς οὐ 
μὴ καθαιρεθῇ" καὶ οὐ μὴ παρέλθῃ εὰ αὕτη, 
καὶ ἡ Μ' χαθαίρετις ἀρχὴν 4 λεύσονται 
γὰρ καὶ χαριοῦσιν ἐνταῦθα, καὶ περιχαρακώσουσι,, 
καὶ τὰ τέκνα ἐνταῦθα κατασφάξουσιν. 
Ὅμως καὶ τὰ ἑξῆς εἴρηκε σαφεῖ φωνῇ, ἅτινα αὐτοῖς 
ὑφθαλμοῖ 
καὶ τὸ Ey 
λόγον τῆς ἀποδείξεως ὁ 
φήτης. 

XVI. Πλὴν πολλοί εἰσι τῆς πλάνης κήρυχες, ἕνα 9 
τὸν τῆς κακίας ἡγεμόνα ἔχοντες" ᾧ λόνῳ ὁ "0 τῆς 
ἀληθείας καὶ αὐτὸς 
ἰδίοις καιροῖς τοὺς πάντος καθαροὺς εὑρεθέντας fien 
προφήτας. Ἡ δὲ πολλὴ τῶν πεπλανημὲ 
όνεν αὕτη 1: τὸ μὴ πρότερον v 
γίας λόγον, ὃν ἰδίᾳ bp: 
ἔμενος κεφαλαιωδῶς 
Ὑμεῖς οὖν τῶν λεγομένων ܛ‎ 


τάξις 


ὑμῶν 


ἰδεῖν # ἔχομεν" ἵνα ἐφ᾽ ὧν ὁ λόγος 


ov γένηται, Πρὸς γὰρ 


ἧς Ahn 


εἴς ὧν τῆς εὐπεδείας ἠγεμὼν ἐν 


ὧν αἰτία t 


Β 


I 
ἑκάστοτε οὐ παύσομαι 8 


2 
πολὺ γὰρ τὸ κατ' εἶδος λέγειν. 


305 por φιλαληθεῖς 
κριταί, 
86 XVII, Τοῦ δὲ 


πάντα πεποιηκότι 


e ἄρξομαι ἤδη, Θεοῦ τοῦ τὰ 
τὸ μέγα xal ἅγιον τῆς προγνώ- 
εἰ μὴ τῷ ὑπὸ χειρῶν αὐτοῦ × 


αὐτοῦ πνεῦμα 


τὰ μέγιστα ἁμαρτάνει ; Καὶ οὐχ οἶμαι αὐτὸν συγγνώ- 
jus τυγχάνειν 


%, κἢν ὑπὸ νόθου Γραφῆς κατὰ τοῦ 
δεινὰ voe 
1i 


πάντων Πατρὸς 


ἀπατηθείη: ὁ γὰρ εἰκόνα, 


καὶ ταῦτα αἰωνίου βασι 


ς, ὑβρίσας, τὴν ἁμαρτίαν 


ον ἀνάφερομένην ἔχει, οὔπερ καθ᾽ ὁμοίωσιν 
ὧν ἐτύγχανεν οὖσα. ᾿Αλλὰ, φησὶν, ἁμαρτήσαντα 
εἶπε τὸ θεῖον πνεῦμα. Οὐκοῦν συνήμαρτεν" καὶ 


πῶς ὁ τοῦτο λέγων οὐ κινδὸν 


δει; ᾿Αλλὰ μετὰ τὸ 
ἴσαι εἰλήφει τὸ πνεῦμα. ᾿Αδίκοις ἄρα δέδοται" 
καὶ ποῦ τὸ δίκαιον ; ᾿Αλλὰ δικαίοις καὶ ἀδίκοις ἐπι- 
xopn To 
ψεῦσμα, κἂν μυρίας ἐπινοίαις βοή! 
κἂν ἐν μακρῷ χρόνῳ λαδεῖν ἔχη ". 

XVIII. Μὴ ἀπατᾶσθε. Ὁ Πατ 
Ὁπότε καὶ ὁ δημοσίᾳ κείμενος νόμος, ἀγνοίας 5 ἐγκλή- 
ματι διὰ τοὺς ἀναξίους σκέπων αὐτὸν, τοὺς * ἀλη- 
ς γὙλιχομένους ἐπ᾽ αὐτὸν ἀνατ 
τασον τὸν πατέρα σου καὶ do 


ἁμαρ 


ἴται. πάντων ἀδικώτατον. 


ἡμῶν οὐδὲν ἠγνόει.‏ ܕ 


ume λέγων: "EE 


σοι, τοὺς 89698 
τέρους σου, καὶ ἀναγγελοῦσί 1 σοι, Τοῦτον ἐχρῆν 
τὸν πατέρα ζητῆσαι, τούτους τοὺς πρεαθυτέρους ἔπι- 
ζητῆσαι 3. Ἀλλ᾽ οὐχ ἐζήτησας, τίνος ἐστὶν ὁ τῆς βα- 
σιλείας χρόνος, τίνος ἡ 82 τῆς προφητείας καθέδρα, 
καίτοι αὐτοῦ ἕαυτον μηνύοντος τῷ λέγειν: Ἐπὶ τῆς 
καθέδρας Μωυσέως ἐκάθησαν " οἱ Γραμματεῖς καὶ 
οἱ Φαρισαῖοι * ὅσα λέγωσιν 


πάντα οὖν ὑμῖν, 


(a) Matth. xxiv, 2, 34; Luc. xix, 43. 


CLEMENTINA. — HOMILIA IT. 


(0) Deut. xxxn, 7. 


123 


Amen dico vobis, lapis super lapidem. ποπ elinque- 
tur hie, qui non destruatur : et non. prartercbit. gene- 
ralio have, quin destructio. initbum. sumat. Venient. 
enim et sedebunt hic εἰ vallo circumdabumt, et. filios 
vestros jugulabunt hic (n). Pariter clara voce sequen- 
tia pronuntiavit que ipsis oculis videmus : ut in 
quibus sermo dictus fuit, et res eveniret. Nam ve- 
ritatis propheta ob auditorum fidem sermonem de- 
monstrationis faeit. 


XVI. Verumtamen multi sunl erroris precones. 
unum habentes malitie ducem : qua ralione qui 
unus veritatis justa ae pietatis dux est, propriis 
tempnribus omnes puros inventos habebit prophe- 
tas. Precipua vero erroris multorum causa hee 
est, quod non prius conjugationis doctrinam intel- 
lexerunt, quam vobis seorsum mon cessabo fre- 
quenter et summatim exponere. Longum enim est 
singula dicere. Vos igitur discendorum mihi estote 
veritatis amantes judices. 

XVII. Jam vero dicere incipiam. Si quis homini, 
a Dei omnium auctoris manibus formato, non con- 
cosserii, magnum et sanctum prescientie illius 
spiritum possidere, quo modo, οἱ alteri ex impura 
stirpe nato id tribuerit, non plurimum aberrabit? 
Νεο illi puto veniam dandam, licet ab adulterina 
Scriptura in fraudem inductus sit, ut adversus om- 
nium Patrem dura cogitaret. Qui enim imaginem, 
eamque eterni Regis, alfecerit injuria, peccato se 
implicabit, in eum referendo, ad cujus similitudi- 
nem imago illa facla esl. Sed, inquit, post. pecca- 
tum reliquit illum divinus Spiritus. Igitur eum illo 
peecavit : et quo pacto, qui hoc dicit, non pericii- 
laur? Sed postquam peccavit, accepit. spiritum. 
Injustis ergo traditur : et ubi justitia? Sed justis 
ac injustis suppeditatur. [d omnium injustissimum 
est. Sic quodlibet mendacium, mille licet adjuvetur 
excogitationibus, confutationem denum sortietur. 

XVIII. Ne decipiamini. Parens noster nihil igno- 
ravit. Quandoquidem οἱ publice posita lex, qua 
illum ignorantie culpa ob indignos onerat, propter 
veritatis cupidos ad eumdem remittit, dicens : In- 
lerroga patrem (uum et dicet tibi, seniores tuos εἰ 
annuntiabunt tibi (b). Hune oportebat patrem, hos 
seniores querere, Sed non quasiisli, cujnsnam sit. 
tempus regni, cujusnam prophetie eathedra.Quam- 
vis ipse seipsum significet dicendo : Srper catke- 
dram Moysis sederunt Scribm et Pharismi : omnia 
igitur, quapcungue dixerint vobis, audite illos (c). 
lios autem dixit, velut eos, quibus credita erat 


(c) Matth. xxin, 2, 3. 


VARLE LECTIONES. 


16 λέγω om. 0. 57 Inserui ἡ c. 0. 9" ἰδεῖν 
400 ὁ deprompsi ex O. Ibidem εἴς ὧν x 
3 τυγχάνη O, 


0 c. 8, εἶδειν C. 3 Ita O ο. D, ἵνα C. Cfr. hom. vir, 3. 
ܐ‎ αὐτός 0. adn 9, 0, αὐτή 0, 
r. man. * Lege ἔχει 8. 5 lta 0 et ex. conject. C., cuj 


? [ta S. Cfr. hom. in, 28. τῷ C; Ὁ, 
textus ἀγνοία, Cfr. hom. u, 48 οἱ 


. 8 τῆς Ὁ, Ἷ ἐροῦσ: 0. 3 Vocabula τούτους τοὺς πρεσθυτέρους ἐπιζητῆσαι recepi ex Ὁ, Matth. xxur, 2. ? 


ἐκάθεισαν O, ex quo adjunxi οὖν. 


123 


8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


124 


clavis regni, hoc est cognitio, que sola potestape- À ἀκούετε αὐτῶ, Αὐτῶν δὲ, εἶπεν, ὡς τὴν κλεῖδα 


rire vitz portam, per quam solam in vitam. awier- 
nam datur ingredi. Sed ait : Sane clavem quidem 
possident, at intrare volentibus non prebent. 


XIX. Propter hoc, inquam, ipse e calhedra sur- 
gens, velut pater pro filiis, qui a seculo in oceulto 
dignis sunt tradita predieans, misericordiam us- 
que ad ipsas gentes extendens, misertusque om- 
nium animarum, proprium sanguinem neglexit. 
Futuri quippe seculi rex esse consecutus circa 
hoc saeculum, quod lege accepit regnum, accuratus 
est in promissis. Quodque eum maxime contristat, 
hoc est, quoniam ab iis per ignorantiam oppugna- 
tur, propter quos tanquam filios bellum suscepit. B 
Veruntamen etiam osores dilexit, flevit incredulos, 
benedixit conviciantibus, et oravit pro inimicis. 
Neque solum ista ut pater fecit, sed et discipulos 
suos, affeclos ut erga fratres, similia faceredocuit. 
Hoc pater, hoc propheta; hoc rationi est consen- 
taneum, illum suis fi imperare, ut. per patris 
erga filios amorem, perque insitum honorem filio- 
rum erga patrem, oriri possit eterna pax. Cum. 
enim bonus imperat, apud subjectos verum gau- 
dium ob imperatorem nascitur. 


XX. Verum ad primum veritatis sermonem red- 
eo. Si illi bomini, qui Dei manibus productus fuit, 
nolit quis concedere ut sanetum Christi spiritum 
habuerit, quo pacto, si alteri ex impura stirpe nato 
eumdem concesserit habere, non plurimum impius 
esL? Maxime vero pius tuerit, si alteri quidem eum 
spiritum non tribuerit, sed ei soli assignarit, qui 
ab initio seculi, formas una cum nominibus mu- 
tans, percurrit, seculum, donee nactus sua tem- 
pora, propter labores Dei misericordia unctus, re- 
quiem in aeternum possideat. Hie hunore donatus 
est imperandi et dominandi omnibus, qua versan- 
iur in aere, terra et aquis: ad hec ipsius a quo 
homo factus est flatum habuit, anime infragile 
vestimentum, quo immortalis esse posset. 

XXI. Idem, qui solus verus propheta est, uni- 
cuique animali apte ad naturam, sicut ejus creator, 
propria imposuit nomina. Quod enim nominavit, 


τῆς βατιλείας m γῶν, ἥτις ἐστὶ γνῶσις,» 
μόνη τὴν πύλην τῆς ζωῆς ἀνοῖξαι δύναται, δι’ d 
μόνης εἰς τὴν αἰωνίαν ζωὴν εἰσελθεῖν ἔστιν. Αλλ 
ναὶ, φησὶν, κρατοῦσι μὲν Ó9 τὴν κλεῖν, τοῖς δὲ βουλο- 


ὰ 


ς τῆς καθέδρας ἐγερ- 
θεὶς 1, ὡς πατὴρ ὑπὲρ τέχνων, τὰ ἀπ᾽ 12 αἰῶνος ἐν 
κρυπτῷ ἀξίοις παραδιδόμενα χηρύσσων, μέχρις αὖ- 
τῶν ἐθνῶν τὸν ἔλεον ἐκτείνων καὶ ψυχὰς πάντων 
ἔλλοντος γὰρ αἰῶνος 
βασιλεὺς εἶναι κατηξιωµένος πρὸς τὸν νῦν ἐμπρό- 
θεσμὸς 15 παρειληφότα νόμῳ τὴν βασιλείαν. Καὶ τὸ 
μέγιστον ὅπερ αὑτὸν λίαν ἐλύπει ἐστὶ τοῦτο, ὅτι ὑπὲρ 
ὧν ὡς τέχνων τὴν μάχην ἐποιεῖτο, ὑπ᾽ αὑτῶν ἀγνοίας 
αἰτίᾳ ἐπολεμεῖτο, Καὶ ὅμως ἠγάπα καὶ τοὺς μισοῦν- 
τας, καὶ ἔκλαιε 1* τοὺς οῦντας, καὶ εὐλόγει τοὺς 
λοιδοροῦντας, ηὔχετο ὑπὲρ ἐχθραινόντων. Καὶ οὗ μόνον 

τοίει ὡς πατὴρ, ἀλλὰ καὶ τοὺς αὐτοῦ μαθη- 
τὰς 15, ὡς πρὸς ἀδελφοὺς ἔχοντας, τὰ ὅμοια ποιεῖν 
ἐδίδασκεν. SS Τοῦτο πατὴρ, τοῦτο προφήτης" τοῦτο 
εὔλογον τὸ αὐτὸν ἰδίων τέχνων βασιλεῦσαι, ἵνα τῇ ἐκ 
πατρὸς πρὸς τέκνα στοργῇ καὶ τῶν τέκνων πρὸς τὸν 
πατέρα ἐνδιαθέτῳ τιμῇ αἰώνιος ® εἰρήνη γενέσθαι 
δυνηθῇ. Τοῦ γὰρ εὐλόγου βασιλεύοντος, ἐπὶ τοὺς βα- 
ους ἀληθὴς χαρὰ περὶ τοῦ βωσιλεύοντος τἰ- 


ἐλεῶν, ἰδίου αἵματος ἠμέλει. M 


XX. Πλὴν ἐπὶ τὸν πρῶτον τῆς ἀληθείας ἐπάνειμι 1 
λόγον. Ἐὰν τῷ ὑπὸ χειρῶν Θεοῦ χυοφορηθέντι ἂν- 
θρώπῳ τὸ ἅγιον Χριστοῦ μὴ δῷ τις ἔχειν πνεῦμα, 

ü ܐܙ‎ ἐκ μυσαρᾶς σταγόνος γεγενημένῳ δι» 
οὐ τὰ μέγιστα ἀσεθεῖ; Τὰ δὲ μέγιστα εὖ- 
σέδεῖ 13, ἐὰν ἑτέρῳ μὲν μὴ δῴη @ ἔχειν, ἐκεῖνον δὲ 
μόνον ἔχειν λέγοι, ὃς ἀπ’ ἀρχῆς αἰῶνος (02) ἅμα τοῖς 
ὀνόμασι μορφὰς ἀλλάσσων τὸν αἰῶνα τρέχει, μέχρις 
ὄνε ἰδίων χρόνων τυχὼν, διὰ τοὺς καµάτους Θεοῦ 
ἐλέει χρισθεὶς, εἰς ἀεὶ 5 ἕξει τὴν ἀνάπαυσιν, Οὗτος 
ἄρχειν τε χαὶ 8 
χαὶ Ὁ) ὕδασι τετίμῃται: πρὸς τούτοις ὃὲ αὐτοῦ τοῦ 3" 
πεποιηκότος τὸν ἄνθρωπον τὴν πνοὴν ἔσχεν, ψυχῆς 
ἄῤῥηχτον περιδολὴν, ὅπως ἀθάνατος εἶναι δυνηθῇ, 


χυριεύειν πάντων τῶν ἐν ἀέρι καὶ 


XXL Οὗτος αὑτὸς μόνος ἀληθὴς ὑπάρξας προφή- 
τῆς (68) ἑκάστῳ ζῴῳ κατ᾽ ἀξίαν τῆς φύσεως, καθὼς 
ὁ πεποιηκὼς αὐτὸν 3, οἰχείως τέβεικε τὰ ὀνόματα, 


VARLE LECTIONES. 


10 Ita Ὁ e; marg. Ci, in cuj. texta κρατοῦμεν, Cfr. Luc, ο 
±! Explanavit hunc locum et a Scbliemunno vindicavit Baurius Annal. Theol, T'ubin 
1? ἀπό 0, 19 Legendum, si quid video, ἐμπροθέσμως, At deest aliquid. Ὃ νῦν ἐμπροθέσμως πὶ ἣ 
ασιλείαν est diaholus. Cf. hom. xv, 7. — Etiam Neander, ut postea cognovi, huno locum sic 


vépas τὴν 


32 ; Math. κατα, 13, Credner, Beitr. 1, 317. 
1844, p. 555. 8. 


ειληφὼς 


explicat, Gnost. Syst. p. 411. Post βασιλείαν excidisse putat τὴν μάχην ἐποιεῖτο, quod idem in versu 


insequenti legilur. S. 
μοι C.. ἐφόρα μοι S, 15 


ἔμπρο 
εὐσεοῇ 


po Ὁ, 14 ἐκλαίει 0, 1$ τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς Ὁ. 19 αἰωνία Ὁ. 1] ἐπόρα 
0 δὲ S, licet nostram lectionem commendet, δῷ O. Dein ἀπ’ ἀρχῆς 


8,0, ἀπαρχῆς 0. 9 εἰσχεί C. 3: xal c. Ὁ, deest in cod. Hom. Paris. testo C. ?* τοῦ adjunxi c. Ὁ. 
Idem deinceps palmariam largitus est lect. ἄῤῥηκτον p. ἄῤῥητον Vulg. ?* Ita C, O, αὐτό legendum cen- 


get S. 


VARIORUM ΝΟΤΑΙ. 


(62) Ὅς ἀπ᾽ ἀργῆς αἰῶνος, ete. Hzc conferas 
velim eum Epiphanio, heresi 30, quz est Ebioni- 
larum eap. 3. Cor. 

(63) Μόνος ἀληθὴς ὑπάρίας προφήτης. Inferium 
vim, 10. Id. quoque observatum in Ebioneis et 


Sampseis seu Elceseis ab Epiphanio, fuod Chri- 
stum in Adamo ponerent. Vide eum vol, 1, p. 53, 
427, 462, 461, 462. Periculose Methodius Convivi 
orat. 3. Ip. 


125 CLEMENTINA. — HOMILIA II. 126 


Εἴ τι γὰρ ἐπωνόμασεν, τοῦτο ἣν καὶ ἐκ τοῦ πεποιη- A hoc ot erat nomen rei create ex creatore.Itaque quo 
πότος ὄνομα τῷ γεγενη μένῳ. S9 Διὸ πῶς ἔτι φυτοῦ — mmodo adhuc necesse habuit arborem aitingere, ut 
ποτέ 3 ἐστιν ἴδῃ κα- — sciret quidnam sil bonum vel malum,si mandatum 
ἐνετέλλετο μὴ φαγεῖν; ᾿Αλλὰ ταῦτα — accepit non edendi? Verum hiec credunt qui judi- 
ο0σιν οἱ ἄκριτοι, οἱ ἄλογον θηρίον Θεοῦ τοῦ 3 — ciocarent,qui arbitrantur brutum animal potentius 
κείσαντος αὐτούς τε καὶ τὰ! πάντα ἐνεργητικώτερον 3». fuisse Deo, ipsorum omniumque conditore. 
γενῆσῃαι οἷν, 
XXIL Πλὴν τούτῳ 9 σύζυγος αυνεκτίσθη θέλτια XXII. Ceterum cam eo conjux creata oat natura. 
jsts, πολὺ ἀποδέουσα αὐτοῦ, ὡς οὐσία μετουσίας 9, — feminea, multum eo deterior; distans ab eo, tan- 
ς ἡλίου σελήνη, ὡς φωτὸς τὸ πῦρ. Αὕτη τοῦ νῦν — quam substantia ab aceidenli,tanquam a sole luna, 
κόσμου ὡς θήλεια ὁμοίου ἄρχουσα, πρώτη προφῆτις — tanquam a luce ignis.llla huio mundo velut femina 
εἶναι πεπιστέυται, μετὰ πάντων τῶν ἐν γεννητοῖς — simili imperans, prima prophetissa esse meruit, et 
γυναικῶν προφητείαν ἐπαγγελλομένη. Ὁ cum omnibus qui inler natos mulierum sunt pro- 
phetiam annuntiat,Alter vero,quasi filius hominis, 
ἄρσενι τῷ μέλλοντι αἰῶνι προφητεύει 3, mas est, et futuro seculo velut masculo egregia 
n prophetat. 

XXIIL Due igitur nobis sint generales prophe- 
d μὲν ἀρσενική 99 xal διωρίσθω, ὅτι ἡ μὲν πρώτη ΕΦ olera quidem maseula; ut certum sit quod 
ἄρσην οὖσα δευτέρα τοῦ λοιποῦ τέτακται κατὰ τὸν τῆς — prima mascula est, et αὐ secunda deinceps ratione 
προύδου λόγον, ἡ δὲ α θῆλυς οὖσα πρώτη ὡρί- progressus collocatur, secunda vero, qum est fe- 
σθη ἔρχεσθαι ἐν τῇ τῶν συζυγιῶν τροελεύσει. Ἢ — mina, prima in conjugationum adventu venire de- 
μὲν οὖν ἐν γεννητοῖς γυναικῶν οὖσα, ὡς θήλεια τοῦ — finita est, Ea ergo, oum inter natos mulicrum sit, 
νῦν κόσμου 9! ἐπαγγελλομένη 33, ἀραεγικὴ εἶναι πι- — utfemina presenti mundo annuntiatrix, mascula 
στεύεσθαι 


χρείαν εἶχε προαλαθεῖν, ἵνα 


λὸν ἢ κακὸν, 


ܨܐ 


ὡς υἱὸς ἀνθρώπου ἄρσην ὧν, καὶ τὰ διαι 


XXIU. Ajo οὖν ἡμῖν γενικαὶ ἔστωσαν προφητεῖαι" 


ct. Διὸ κλέπτουσα τὰ τοῦ ἄρσενος σπἐρ- 6588 orodi vult. Quare semina masculi suppilans, 
ματα, καὶ τοῖς ἰδίοις τῆς σαρχὸς σπέρµασιν ἐπισχέ- suisque carnis seminibus oblegens tanquam omnia. 
πουσα 9, ὡς ὅλα ἴδια συνεκφέρει τὰ γεννήματα, 90 68 comproducit germina, hoc est opes : οἱ terre- 
τοῦτ᾽ ἔστι τὰ χρήματα 33, καὶ τὸν παρόντα ἐπίγειον stres has divitias quasi dotem daturam se pollice- 
πλοῦτον ὡς προῖκα δώσειν ἐπαγγέλλεται, τῷ τα- — tureet tardum eum veloci,parvum cum magno vult 
χεῖ τὸ βραδὺ 53, τὸ βραχὺ τῷ μείζονι ὑπαλλάξαι θὲ. — commutare. 
λουσα. 

XXIV. Πολλοὺς μέντοι θεοὺς λέγ 
μόνον τολμῶσα, ἀλλὰ καὶ αὐτὴ γ 
καὶ ἐλπίδι τοῦ γενέσθαι, ὃ μὴ ἔχ 


ἔχει προσαπολλύουσα 


i» καὶ ἀκούειν οὐ XXIV. Et vero multos deos non solum dicere et, 
ἔοθαι πιστεύουσα, audire sustinuit, sed et ipsa talem se futuram cre- 
: φύσιν, καὶ 8 — didit: atque spe evadendi, quod naiura non pote- 
καὶ ὡς θήλεια ἐμμηνίοις 9 vi- — rat, etiam quod habebat perdidit: et quasi femina 
νομένη προφάσει θυσιῶν αἱμάσσεται, καὶ οὕτως τοὺς ἴῃ mensiruis sacrificiorum occasione cruentatur, 
ψαύοντας αὐτῆς μολύνει, Ἐπὰν δὲ συλλαθοῦσα τοὺς — sicque tangentes cam inquinat.Cum autem conce- 
προσκαίρους τίκτῃ 3 βασιλεῖς, τοὺς αἴμα πολὺ ylov- — pit, ac temporales reges genuit, hella suscitat quie 
τας ἐγείρει πολέμους, Τοὺς Bb παρ᾽ αὐτῆς μαθεῖν 385. multum sanguinis fundunt. Porro cupidos discendo 
ἀλήθειαν ὀρεγομένους τῷ τὰ πάντα λέγειν ἐναντία aba veritatis, quod contraria omnia dicit, et 
ν ὑπουργίας, ζη- — mulla et varia probet ministeria, quaere semper 
τοῦντας ἀεὶ 39 wal μηδὲν εὑρίσκοντας (ps αὐτοῦ — nihilque invenire usque ad mortem facit. AL initio 
θανάτου χαθίστησιν. "Az! ἀρχῆς γὰρ ἀνθρώποις τυ- — enim cecis hominibus posita est morlis occasio ; 
qois θανάτου χεῖται πρόφασις’ πλένα γὰρ καὶ o falsa siquidem et dubia et obliqua prodieit, sicque 
ἀμφίθολα καὶ λοξὰ προφητεύουσα τοὺς πιστεύοντας — erodentes decipil. 

ܒܝ 


καὶ πολλὰς καὶ διαφόρους παρέ 


XXV. Διὸ 40 τῷ πρωτοτόκῳ αὐτῆς ἀμφοτερίζου V. Quocirca primogenito suolex ambigoum 


ἐπέθηκεν ὁ νόμος ὄνομα “1, καλέσασα Kdiv ὃ διχῇ ἢ) imposuit nomen, et Cainum vocavit. Quod nomeu 


ἔχει τῆς ἑρμηνείας τὴν ἐκδοχήν' Ἑρμηνεύεται γὰρ — duplici inlerprelalionis sensu accipitur. Exponitur 


VARLE LECTIONES. 


+ mov Ὁ, Lectionem κακὸν, εἰ ἐνετέλλετο μὴ φαγεῖν :erui ex notula marginali cod. O, in cuj. textu 
legitur, uti ap. C : κακόν ; ἐνετέλλετο ; Ultimum interrogandi signum in punctum mutavil S. 55 τοῦ pra- 
lermisit S. 90 ἔνεργετικώτερον O. ?' Quod S adnolat, C edidisse τοῦτο, intellige de Cl. ?* Sensus 
elflagitat, ut voluit D : ὡς οὐσίας μετουσία. 3 Ita O, ut jam recte viderunt D et Neander, πρωτεύςι C. 
$ ἁῤῥοική C. δὲ τῷ νῦν χόσμῳ D. 35 ἐπαγγελλομένου 0. Subinde ἀῤῥενική C. 53 ἐπισκίπτουσα Ὁ, 
96 ῥήματα C. ὅδ τὸ βραδύ, quod deest in cod Paris. el Ὁ, addidit S auctore D. C voluerat : τῷ τα: 
χεῖ τὸ βραδύ, τῷ μείζον: τὸ ἧττον ὑπαλλ. x. τ. M. 38 ἐν μηνίοις C. 51 dta 0 e. 8, τίκτει C. 3 Ha οἱ 0 
ih textu, µαθῃ in marg, Cum eodem emisi Ci τὰ ante ἐναντία. Artienlum delendum esse jam notavit S. 
2 00 ^A' 80. *! Dedi ἐπέθηκεν ὁ νόμος ὄνομα logices ratione inductus, ἐπέθηκεν ὄνομα 0, ἐπέβηκεν 4 
νόμος 0, 


197 


611) 11811 116 esset vel mulierem, vel possessiones, 
vel amorem parentum erga illam. Quod si nullum 
eorum sit, eliam sic recie possessionis nomen 
sortitus est. Nam eum primum possedit, quod et 
ipsi commodum fuit.Fuit autem homicida et men- 
dax,et cum peccatis quiescere neque a principatu 
voluit. Sed et qui ex. illins successione progressi 
sunt, primi adulteri exstitere ; et, psalleria eitharas- 
que temperabant,nec non bellicorum armorum ex- 
cusores facti sunt. Idcirco et posterorum prophetia, 
adulteris οἱ psalteriis plena,clam per voluptates ad 
bella concitavit. 

XXVl Qui vero inter filios hominum insitam 
prophetiam anime propriam obtinebat, expresse 
ui masculus, futuri seculi spem indicans, filium 
suum vocavit Abel, qund absque vlla ambigui- 
tate vertitur luctus.Filiis enim suis tribuit flere fra- 
tres suos. qni decepti fnerint. Non mentitur, dum 
promittit illis consolationem in futuro seculo. Ait 
unum solum Deum rogandum esse : deos nec ipse 
dicit, neque alteri dicenti eredit. Bonum quod ha- 
bet servat,ampliusque auget.Saerificia, sanguinem, 
libationes odit : castos, puros, sanctos diligit. E. 
stinguit ararum ignem, bella abolet, docet pacem 
castitatem precipit, peecafa expiat, nuptias sancit, 
continentiam coneedil, omnes ad pudicitiam abdu- 
cit, misericordes facit, justitiam decernit, eorum- 
que perfectos consignat, et requielis sermonem 
profert; certa prophetat, clara dicit, ignem sup- 
plici eternum frequenter commemorat, reguum 
Dei assidue annuntiat, ecelestes. divitias ostendit, 
gloriam perpetuam pollicetur, peccati indulgentiam 
opere demonstrat. 

XXVII. Quid opus est verbis? Mas totus veritas 
est, femina tota seductio : qui autem ex masculo et 
femina ortus est, partim mentitur, partim vera 
predicat. Femina enim,proprium sanguinem volut 
rubrum ignem albo masculi cingens semine, alia- 
nis fuleimentis imbecillitatem ossium suorum fir- 
maít:ac temporario carnis flore delectata brevibus- 


S. CLEXENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


enim et possessio et emulatio, quod in futuris A καὶ κτῆσις 3 (04) καὶ ζῆλος, ὡς ζηλοῦν αὐτοῦ μέλ- 


128 


oq ἐν τοῖ: 


λον με 


τῶν γονέων πρὸς αὐτὴν στοργή» (65). El δὲ 


ἐσομένοις ἢ ovatis ἢ 


xd τὴν 


μηβὲν τούτων γένηται, καὶ οὕτως τὸ κτῆμα λέγεσθα: 


καλῶς ἐπι 


Αὐτὸν γὰρ πρῶτον ἐκτήσατο, 


αὐτῇ Ὁ ἐχρησίμευσεν. Φονεὺς γὰρ ἦν καὶ 
ψεύστης καὶ μετὰ ἁμαρτιῶν ἠσυχάζειν μηδὲ ἐπὶ τῷ 
ἄρχειν θέλων, Ἔτι μὴν καὶ οἱ ἀπὸ τῆς τούτου διαδο- 


χῆς προεληλυλότες 
τήρια 


ἐγένοντο: καὶ ψαλ- 
κιθάρας ἡρμόσαντο M, καὶ χαλκεῖς ὅπλων 
καὶ ἡ τῶν ἐγγόνων προφη- 
καὶ ψαλτηρίων γέμουσα, λανθανόντως 
ν ὡς τοὺς πολέμους ἐγείρει, 


πολεμικῶν ἐγένοντο, Διὸ 
τεία, μοιχῶν 
διὰ τῶν 89860 


XXVI. Ὁ δὲ ios 


ἀνθρώπων προφητείαν 
ἧς ἰδίαν ἔχων, ῥητῶς ὡς ἄρσην 3 
μέλλοντος αἰῶνος τὰς ἐλπίδας μηνύων, τὸν αὐτοῦ υἱὸν 
προσηγόρευσεν "AGE 
Boc ἑρμηνεύεται, Π 
ys τοὺς 


στεῖ 6 αὐτοῖς ἐν τῷ 0 


, 8 ἄνευ πάσης ἀμφιθολίας 


¥ γὰρ τοῖς αὐτοῦ υἱοῖς πας 
τωμένους ἀδελ 


οὓς αὐτῶν. "Adeu- 
ε τὴν παράκλησιν 
ὑπισχνούμενος 9, Θεὸν ἕνα μόνον αἰτεῖν λέγει" 0 


λοντι α 


ὺς 


οὔτε αὐτὸς @ λέγει, 


λλῳ λέγοντι πιστεύει. Ka- 
λὸν ὃ ἔχει τηρεῖ val ἐπὶ πλειονα αὔξει, Θυσίας, di- 
ματα, σπονδὰς μισεῖ' ἀγνοὺς, καθαροὺς, ὁσίους ἀγαπᾷ, 
Πρ βωμῶν σδέννυσιν, πολέμους καταργεῖ, εἰρήνην 3 
διδάσκει, σωφροσύνην 


τὰς 


ἐντέλλεται, ἁμαρτίας 
ἐγκράτειαν συγχωρεῖ, 


μονικοὺς ποιεῖ, θικαιο- 


καθαίρει, γάμον 
D 
σύνην νομῖσ' 
τὰ 


γομιστεύς 


av πάντας p 


είους αὐτῶν αφραγίζει, 
ἑπτὰ προ- 
πῦ; αἰώνιον κολάσεως πυννῶς 


λλει, 


ܐܐܘ 


τὸν τῆς ἀναπαύσεως λόγον 


φητεύει, σαφῆ λέγ 
ὑπομιμνήσχει, βασιλείαν Θεοῦ συνεχῶς καταγγ 
πλοῦτον οὐράνιον μηνύει, δόξαν ἀναφαίρετον 
σχνεῖται 99, τῆς ἁμαρτίας τὴν ἄφεσιν ἔργῳ δείκνυσιν, 


XXVIL. Καὶ τί δεῖ λέγειν; © ἄρσην 9 ὅλως ἀλή- 


αι, ἃ δὲ ἆλη 
φήλεια, ἰδίῳ αἵματι ὥσπερ ἐρυθρῷ πυρὶ πες 
ἕρμα, ἀλλοτρίοις 
αὐτῆς συνίστησιν, καὶ 
νῇει τέρπουσα, καὶ βρα- 


τῷ τῆς σαρνὸς προσκαίρῳ 


VARLE LECTIONES. 


2 Ita O, et ex conject. C. enj. eod. χτίσις, Ctr, Gen. 1v, 1. @ ܘܬܐ‎ 0, 6. D, αὐτή C. 


15 ἄρσιν 0. 


κιθάραι C, qui poslea scr. àv d. : 
αὐτοῦ υἱοῖς παὶ 


esse viletur : Πενθεῖν γὰρ τ 
ὐτοῖς, κ. τ. A. EO sp 
αἱ Ὁ ze moon us 
additur ad oram. 
Cl dps: 


"γος. Deineeps λέγεια, 08948 
το Tta D probante, O, ὑποσχε 


: unde 8 corrigendus. Tum ὅλος 02 


9 
tat Ci conjectura ἀψευδῆ, quam S parui intellexit. * Ita conj. 

ἧς ὍΣ λέγων, θεούς B ο. D. 
αι C. Et ὑπόσχεται logi posse notat Cl. 


δ χαὶ 
recepta. scribendum 


ܢܘܢܼܗ 


0 


Qua lectione 
ωμένους ἀδελφοὺς αὐτῶν, ἀψευστεῖν 
idem in textu 

48 εἰρήνην in 0 
5! Non C, sed 


58 αὐτούς Ὁ. 


VARIORUM NOTE. 


(64) Ἐρμηνεύεται κτῆσις. Ratio etymologim de- 
claratur Gen. 1v, 1, hineque apud multos Patres. 
Sed paululum detorquet $. Ambrosius lib. : De 
Abele et Caino eap. 1. Cain dictus est acquisilio, 

uod omnia sibi acquíreret : post. Philonem ; cujus 
ec sunt initio libri de sacrificiis Abelis et Caini ; 
Καὶ υλούμενος κτῆσις, παρὰ τὸ τὰ πάντα κε 
:ܣ ܗܐܐܡ‎ δοχεῖν, ut mittam alia ejusdem libri. Quod 
deterius patiori insidiari soleat p. 161. Notandum. 
autem est, Evam hic et apud Chrysostomum ac 
Procopium, imponere nomen Caino eap. vero 42, 


Adamum, ut et in Theodorito, Eucherio, atque Isi- 
doro : juxta illud B. Augustini xv, De ctvitate. Dei, 
ο. 17 : Cain aulem interpretatur. possessio ; unde di- 
ctum est quando nalus esL, sive ® patre, sive a matre 
eju: : « Acquisivi hominem per Deum. » Cor. 

(05) Ἢ τὴν τῶν γονέων πρὸς αὐτὴν στοργήν.. 
Facile erat corriere "A6.Sed nos in islis Apoery- 
phis egre quidquam mutamus. Quis enim scit an 
non alludatur ad aliquam fabulam de uxore Abeiis 
aut alia muliere? Ip. 


129 


CLEMENTINA. — HOMILIA 11. 


130 


χείαις ἡδοναῖς τοῦ λογισμοῦ τὴν ἰσχὺν ὑποσυλῶσα, À que voluptatibus vim mentis depradala plures in 


τοὺς πλείονας εἰς μοιχείαν ἄγει, καὶ οὕτως τοῦ ui 
λουτος καλοῦ στερίσκει νυμφίου. Νύμφη γάρ ἔστι ὁ 
πᾶς " ἄνθρωπος, ὁπόταν τοῦ ἀληθοῦς 15 προφήτου 
λευκῷ λόγῳ ἀληθείας σπειρόμενος φωτίζηται τὸν νοῦν. 

XXVIIL Διὸ δὲ ἑνὸς μόνου τοῦ τῆς ἀληβείας προ- 
φήτου ἀκούειν δεῖ, εἰδότα ὅτι ܠ‎ παρ᾽ Est 
λόγος, μοιχείας 


o» σπαρεὶς 


ἔγκλημα λαθὼν 92, ὡς ὑπὸ νον φίου τ 
τῆς βασιλείας αὐτοῦ ἐκδάλλεται, To. δὲ 


τὸ μοστή- 
prov εἰδόσιν ὑπὸ ψυχικῆς μοιχείας καὶ θάνατος γίνε- 
ται, Ὁπόταν δ ἡ ψυχὴ ὑφ᾽ ici 
πορνεύσασα ἢ μοιχευσαμὲ 
ταλείπεται, 9® καὶ οὕτως τὸ ἔμψυχον σῶμα, τοῦ 
ζωοποιοῦ πνεύματος χωρισθέντος, εἰς T" γην ἀνα. 
λύεται, καὶ τοῦ ἁμαρτήματο 


ὧν σπαρ 


ἢ ὑπὸ τοῦ πνεύμ. 


ς ἡ κατ᾿ ἀξίαν χόλασις 
ἐν τῷ τῆς κρίσεως χαιρῷ ἀποδίδοται τῷ ψυχῇ μετὰ 
τὴν τοῦ σώματος ἀνάλυσιν: ὥσπερ ἐπ' ἀνθρώπων d 
ἐπὶ μοιχείᾳ φωραθεῖσα πρῶτον τῶν οἴκων ἐκθάλλεται, 
εἶθ᾽ ὕστερον ἐπὶ καταδίκῃ κρίνετα 

XIX. Τοῦ Πέτρου τοῦτον μέλλοντος ἡμῖν τελείως 
ἐκφαίνειν τὸν μυστικὸν λόγον 33, Ζακχαῖος ἦνε λέγων: 
"Ἠδη λοιπὸν, ὦ Πέτρε, καιρὸς πρὸς τὸ ἐκθάντα δια- 
λεχθῆναί σε. Πολὺς γὰρ ἐπὶ τῆς αὐλῆς συναθροισθεὶς 
ἀναμένει σε ὄχλος, οὗ ἐν μέσῳ ὡς πολέμαρχος ὑπ' 
αὐτοῦ δορυφορούμενος ἕστημε Σίμων, Ὁ δὲ Πέτρος 


ἀκούσας, εὐχῆς χάριν ὑποχωρεῖν 9 μοι κελεύσας ὡς 
μήπω εἰληφότι τὸ πρὸς σωτηρίαν βάπτισμα, τοῖς ἴδη 
τελείοις ἔφη" Ἐγερθέντες εὐξώμεθα, ἵνα ὁ Θεὴς cor 
ἀνεκλεί 


τοις αὐτοῦ οἰκτιρμοῖς συνεργήσῃ μοι ὁρμῶνει 
πρὸς σωτηρίαν των ὑπ) αὐτοῦ ܘܡ‎ 


Καὶ τοῦτ᾽ δ᾽ εἰπὼν εὐξάμενος, ἐξήει εἰς τὸν ὕπαιθρον 


πεποιηκυί 

XXX. Στὰς ὧν μετὰ πάσης @ ἡσυχίας 
τὸν πάντα λαὸν εἰς αὐτὸν ἀτενίζοντα, Σίμωνα δὲ τὸν 
Μάγον εἰς v ὥ 


οὖν, καὶ ἰδ 


«τοῦ λέγειν 
Εἰρήνη εἴη πᾶτιν ὑμῖν τοῖς ἑτοίμως @ ἔχουσι δεξιὰς 
διδόναι 94 τῇ τοῦ θεοῦ ἀληθείᾳ, ἣν αὐτοῦ μεγάλην 
τε καὶ ὀσύην, 


[τον ἐν τῷ νῦν χόσμῳ ὑπάρχουσαν Qu 
ρεὰν ὁ ἀποστείλας ἡμᾶς, τοῦ ἐν ὑπεροχῇ σύμ 
ἀψευδὴς ὑπάργων προφήτης, ταύτην ἡμῖν bue 
προφάσει προσηγορίας 


πρὸ τῶν τῆς διδασκαλίας 
Ὑ εσθαι, ἵνα, ἐὰν doce ἐν ὑμῖν 
εἰρήνης τέκνον, διὰ τῆς διδασκαλίας ἡμῶν καταλάδη 


αὐτὸν d 


λόγων ὑμῖν ἐπι 


ρήνην εἰ δὲ ταύτην λαθεῖν ὑμῶν τις μὴ 
ἕλοι, τότε ἡ μεῖς ἀποτιναξά, 


μένοι εἰς μαρτυρίαν τῶν 
ποδῶν ἡμῶν τὸν ἐκ τῶν ὁδῶν κονιορτὸν, ὅν διὰ τοὺς 
χαμάτους βαστάξαν 
σωθῆτε, : 


$ ὑμᾶς 
οἰκίας καὶ πόλεις, 


ὅπως 


(a) Matth. x, 12; Marc, vi, 11; Luc, x, 5. 


adulterium ducit, sique privat. preclaro sponso 
quom habituri erant. Nam quilibet homo sponsa 
esi, quando veri propheta candido veritatis sermone 
conspersus mente illuminatur. 

XXVIlLQuapropter unum solum veritatis pro- 
phetam auseultare oportet, sciendumque est quod 
ab alio seminatus sermo, adulteri sumpto erimine 
tanquam a sponso e regno cjus ejicitur. Iis autem 
qui mysterium cognoverunt,per anime adulterium 
et morscontingit.Scilicet cum animaab aliis semen 
acceperit, tune velut fornicata aut adulterium ope- 
rata deseritur a spiritu : atque ila. corpus anima- 
lum, ablato vivificatore spiritu, in terram dissol: 
tur, et peccati condigna supplicia tempore judieii 
retribuuntur anim post. Separalionem a corpore. 
Quemadmodum inter homines, qu» in adulterio 
deprehensa est, primum edibus ejicitur, ac deinde 
condemnalione multatur. 

XXIX. Cumque Petrus hune ipsum mysticum 
sermonem perfecte nobis declaraturus ess^t, Zac- 
chius venit dixitque : Jam nunc, Petre,tempus est 
ut exeas ad disserendum.Malta enim turba in atrio 
congregata operitur te, in cujus medio tanquam 
belli dux ab eadem protectas ae stipatus. constitit 
Simun.Quo audito, Petrts orationis gratia secedere 
me jussit, ut qui nondum avcepissem salutis ba- 
ptismn, et ad jam baptismo pefectos dixit : Sur- 
Rentes oremus, ut Deus pro suis perpetuis misera- 
tionibus opitulelur mihi, qui prodeo ob salutem 
hominum quos creavit. Utque bac locutus est, ora- 
lione faeta, exiit in atrii locum subdialem ot 
magnum, quo multi convenerant spectandi causa; 
nam ejus dispotatio fecerat, ut diligentiores festi- 
narent ad audiendum. 


XXX. Slans ergo, rernensque universum popu- 
lum universo cum silentio oculos in. ipsum conj 
cere, 80 Simonem Magum in medio stare, bunc in 
moruin loqui ecpit : Pax sit omnibus vobis, qui 
parati estis dexteras dare veritati Dei, quam, ma- 

um nempe ae incomparabile ejus munus in hoc 
mundo, ut salutationis eansa vobis ante sermones 
doctrine acclatuemus, precepit nobis qui misit nos 
verus excellentis bomi propheta ; quo si aliquis 
inter vos sit lilius. pacis, per. doctrinam nostram 
pax eum complectatur; si quis autem vestrum eam 
accipere nolit, tunc nos, excusso in testimonium 
pulvere pedum nostrorum, quem collectum ex iti- 
nerum laboribus salutis vestra ergo attulimus, ad 
aliorum domos ac civitates abeamus (a). 


VARUE LECTIONES. 


9! C hio vertit, qnasi legi νο]πογίέ πᾶς ὁ, S. Tum 
D, λαθεῖν C. 5 [n 0 esse videtur μοιχείας, 
ante λύγον omisi c. 0. 


S contra auctoritatem codd. 


V ὁπότ᾽ ἂν C. τ 
9 ὑποχωρῆσαί Ὁ, Dein ὡς μήπω µοι pro ὡς μήπω ἢ. 9t 
διάχρισις verti vull per ezvellentiam vel eminentiam, ef. | Gor. 1v, T. 88 πολλή 

35 χάμπους βαστάσαντες Ὁ. 


ἂν Vulg. 


50 τὰ 


55 ἀληβοῦ 02 
ς Ὁ, Legerim 


"aed 


τοῦτον 
D vocem 
edit. Cl et 


131 


in die judicii, manere in terra Sodomorum et 
Gomorrhe, quam in loco incredulitatis : primo 
quidem, quia quod rationi convenit, ex vobis non 
intellexistis ; secundo, quoniam cum de nobis au- 
diissetis, non venistis ad nos; tertio quia eliam 
eum venissemus, nobis non credidistis. Quare 
gratiücantes vobis ultro, oramus, αἱ pax nostra 
veniat super vos. Si ergo eam habere vultis, opor- 
tet vos alacri animo suscipere, ut injuriam mon 
faciatis et vobis factam feratis fortiter : quod ho- 
Toinis natura non sustinebit, nisi prius eminentis 
boni acceperit notitiam, id autem est, cognoscere 
justam ejus qui cuneta exsuperat naturam, quod 
punit, ut injuria affectos uleiscatur, et pios bene- 
ficiis in sempiternum afficit. 

XXXII. Vos igitur, ut gratos Dei servos decet, 
ex vobis quod rationi consentaneur est intelligen- 
ies, vitam ei placentem amplectimini, ul sic, 
amantes eum et ab eo amati, quod bonum est pos- 
sideatis perpetuo. Illud enim ipse solus maxime 
potest prestare,qui nonexsistentia ad exsistentiam 
adduxit, coelum creavit, terram conpegit, mare 
conclusit, que in inferis suut recondidit,cunctaque 
replevit aere. 

XXXIII. Hic solus unam 80 primam simplicem- 
que substantiam quadrupliciter et contrarie con- 
vertit : ac deinde commiscens millo inde produxit 
mista, quo contrarias in naluras multae 80 per- 
mistm res vite voluptatem per oppositionem pro- 
curarent. Ipse etiam] solus populos angelorum et 
spirituum nutu voluntatis condidit, iisque implevit C 
colos : sicut et quod videmus firmamentum con- 
decoravit stellis,quibus semitas definivitcursumque 
ordinavit : terram, propter frugum incrementum 
compegit : mare autem conclusit, habitationem in 
sicois locis secernendo : qua» apud inferos sunt 
recondidit, animarum locum nuncupans; cuneta 
vero replevit aere,ut omnia animalia respirationem 
vite necessariam haberent liberam. 

XXXIV. O magnam Dei ac prudentem manum, 
in omnibus omnia facientem ! Infinita quippe vola- 
tilium multitudo per eum exstitit, adeoque varia, 
respectu alterius omnino diversa, dico autem colo- 
res, rostra, ungues, aspectum, sensus, voces, 
eiteraque omnia. Quot autem etiam sunt varie 


CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA ΡΌΡΙΑ. 
XXXL Ac vere dicimus vobis: tolerabilius erit A — XXX. Καὶ 


132 
ἀληθῶς λέγομεν. ἀνεχτότερον 
ἔσται γῇ ® Σοδόμων καὶ Γομόῤῥας ἐν ἡμέρᾳ χρίσεως, 
ἢ τῷ τῆς ἀπειθείας τόπῳ ἐνδιατελεῖ 


ὑμῖν 


ἵν" πρῶτον μὲν, 
ὅτι τὸ εὔλογον ἀφ᾽ ἑαυτῶν (00) οὐκ ἐνοήσατε: δεύτερον, 


ὅτι, 


ἀκούσαντες τὰ καθ ἡμᾶς οὐκ ἤλθετε πρὸς ἡμᾶς" 
ἐλθοῦσιν ἡμὴ Διὸ δὲ ܢ¿‎ 
μενοι ὑμῶν προῖκα εὐχόμεθα 9 τὴν εἰρήνην ἡμῶν 
λθεῖν ἐφ᾽ ὑμᾶς. Εἰ ἔχειν θέλετε, δεῖ 
ὑμᾶς προθύμως τὸ μὴ à ἀναδέξασθαι, καὶ 
ἀδικεῖσθαι γενναίως φέρειν, ὅπερ ἀνθρώπου φύσις 
οὐκ ἂν ὑποσταίη 59, ἐὰν μὴ πρότερον τοῦ ἐν ὑπεροχῇ 
συμφέροντος τὴν γνῶσιν λάδῃ, ὅπερ ἐστὶν τὸ εἰδέναι 
ὑπερέγοντος τὴν δικαίαν φύσιν, ὅτι ἆδι- 
κουμένους ἐκδικῶν τὸ τιμωρεῖ, καὶ τοὺς εὐσεβοῦντας 


τον, ὅτι καὶ ܚ‎ 


ܘ 


pus 


οὖν ταύτην 


ἀδικεῖν τὸ 


ποῦ πάντα 


εἰς ἀεὶ εὐεργετεῖ, 


Ὑμεῖς 


οὖν ὡς δοῦλο! εὐγνώμο- 


95 ΧΧΧΙΙ. 

υτῶν τὸ εὔλογον vo 
σχουσαν ἀναδέξασθε: 
λοῦ 


ὄντες, τὴν αὐτῷ ἀρέ- 


πολιτείαν, ἵνα οὕτως αὐτὸν φι- 


} τὸ συμ! 


ὕντες καὶ φιλούμενο! ὑπ᾽ αὐτοῦ εἰς ον 


ἔχοιτε τις Αὐτῷ γὰρ μόνῳ τὸ παρασχεῖν δυνατώτατόν 


ἐστιν, τῷ τὰ μὴ ὄντα εἰς τὸ εἶναι συστησαμένῳ, 
οὐρανὸν δημιουργήσαντι, γῆν πιλώσαντι, θάλασσαν 


περιορίσαντι, τὰ ἐν ὅδῃ ταµιεύσαντι καὶ τὰ πάντα 
ἀέρος ° πληρώσαντι. 

ΧΧΧΙΠ. Οὗτος μόνος τὴν μίαν καὶ πρώτην 8 μο- 
ετραχῶς 


αὐτῶν 


ἐναντίως ψεν’ εἴτα 
ἵνα εἷς ἐναντίας + 
gó μένα: τοῦ ζῇν ἡδονὴν 
ἐκ τῆς ἀντισυζυγίας Ὁμῶς 15. αὐτὸς 
μόνος δήμους ἀγγέλων χαὶ πνευμάτων βουλῆς νεύματι 

δημιουργήσας, ποὺς 

φαινάμενον στερέωμα ἄστροις 
τρίδους 


γοειδῃ οὐσίαν καὶ 


μίξας κράσεις 


ܘܘ 


ἐποίησεν, 


pepe 
ἐργάσωνται, 


τετραμμένα! καὶ 


οὐρανούς" ὡς καὶ τὸ‏ ܝ 


οἷς 


γον ἐκόσμησεν, οἷς καὶ 


ὥρι 


ε καὶ δρόμον ἕταξεν' γῆν ἔπίλωσεν εἰς 
καρπῶν αὔξησιν" θάλασσαν δὲ 
ὅροις οἴκησιν ἀφορίσας" τὰ ἐν ἅδῃ ταμιεύει, 
χῶρον 


πάντα τὰ ζῶχ mo 


ἐν ἀνύ- 


περιώρισεν, 


ὀνομάσας: τὰ δὲ πάντα ἔπλησεν 


ἀδεῶς »ܘܐ‎ 


ς τὸ χῇν 


XXXIV. Ὢ τῆς μεγάλης Θεοῦ φρονίμου χειρὸς, 
τῆς ἐν πᾶσι πάντα 96 ποιούσης! μυρίος γὰρ ὄχλος 
πτηνῶν η Y 
κατὰ 


αὐτοῦ wee, καὶ οὗτος mot pe 


sit bones 
 ῥάμφην ὄνυχας, 


n 


πρὸς τὸν ἕτερον 


ος, λέγω 
βλέμματα, γνώ- 
ἐπὰ πάντα, Πόσαι δὲ καὶ 


δὲ τά τε χρώματα 


µας, φθέγματα καὶ τὰ λ 


plantarum species, coloribus, qualitatibus, odori- [) φυτῶν διάφθροι ἰδέαι, χρώμασι καὶ ποιότησι καὶ 

bus innumeris distincte | Quot vero terre et aque ὀδμαῖς & pote 78 διωρισμένα ! Ηόσα δὲ τῆς χέρσου 

animalia, quorum impossibile est recensere ἤρα: ζῶα καὶ τῶν ἐν ὕδασιν 79, ὧν ἀδύνατον εἰπεῖν σχή- 

ras, formas, situs, colores, vivendi rationes,sensus ματα, μορφὰς, θέσεις, χρώματα 39, βίους, γνώμας, 
/ARLE LECTIONES. 

wan, ¢ δ ὃ C. ** Ila 0 et 8 c. Epit. ο. 85, εὐχώμεβα 0, ° ὑποσταίη Ὁ c. S, ὑποστείῃ 0, 30 ἐκδικῶν 

0 c. D), ἐδ ^! Leg. ἔχητε 5. 13 ἀέρι C. 7? Portass» scribendum ὥτως S. T ἐναντίοις O. 9 Tta 


8. ὅμως C, 0. 
ο, 


το ἐγή (sic) Ὁ. 


7? Scribe τὰ ἐν ὕδασι, D. 9* χρῶμα C. 


7 Cl κατά sine causa ac tacite mutavit in µετά, quod repetiit 8. 


τ ἀπείρω 


VARIORUM NOT.E. 


ἀφ᾽ ἑαυτῶν, eto, Respieit ad decantatissimos Hesiodi versus. Operum 


133 


φύσεις, ὄχλον" ἔτι τε ὀρέων πλήθη καὶ ὕψη, λίθων 
διαφορὰς, μυχοὺς "I φοθεροὺς, πηγὰς, ποταμοὺς, 
λίμνας, θαλάσσας, λιμένας, νήσους, ὕλας, οἰχουμένην 


τε πᾶσαν χαὶ ἀοικήτους τόπους. 


XXXV. Πόσα δὲ καὶ ἄλλα ἄγνωστα τυγχάνει, 
χασμὸν ἀνθρώπων ἐκπεφευγότα ! Τῶν δὲ ἐν γαταλήψει 
ὄντων τίς ἀνθρώπων ἕνα ὅρον 609! 
οὐρανὸς εἰλεῖ 
τὰς μορφὰς ¥ 
τούτων ἀερώδεις τρίθοι, Πόθεν τε καὶ τὰ ἀνέμων 


ܘܗ 


δὲ, πῶς‏ ܘܬܐ 
αι, πῶς ἄστρα φέρεται, xal τίνας ἔχουσι‏ 


τοῦ ζῇν τὴν σύστασιν, τίνες τε οἱ‏ ܐ 


πνεύματα περιωθι 


αι, καὶ διχφύρους ἔχει τὰς ἐνερ- 


γείας. Πῶς 3 ἄγελλιπως βρύουσω αἱ πηγαὶ, καὶ 
ἀξνναοι 33 ποταμοὶ γινόμενοι εἰς θάλασσαν παταντῶ- 
E 


«καὶ οὔτε ὅθεν ἔρχονται κενοῦνται 3 οὔτε ὅπου 
ἀπέρχονται πληροῦσιν. Μέχρι ποῦ τοῦ ἀπεράντου 
ταρτάρου τὸ ἄπειρον βάθος" ἐπὶ τίνι ἄρα ἐπαιωρεῖ 
τὰ περιέχων οὐρανός: πῶς 9T νέφη 
καὶ εἰς ἀέρα συμπίνεται" τίς φύσις βροντῶν καὶ 
ἀστραπῶν, χιόνων, χαλάζης, δμίχλης, κρυστάλλων, 
χαταιγίδων, ὄμθρων, νεφῶν αἰωρουμένων 
καὶ ταῦτα διαφοραῖς ἀναριθμή- 
τοις πάση ἀκριδείᾳ συνεχῶς ἀποτελούμενα 95, 


wal πῶς 


GE φῶς πλάναξ 
φυτὰ, ζῶα πλάσσε! 


XXXVL Ὅμως ἐάν τις τὸ πᾶν ἀχριθῶς λογισνῷ 
συνιδῇ 85, εὑρήσει ὃν ἄνθρωπον τὸν Θεὸν πε 
οἱ γὰρ ὄμόροι καρπῶν ἕνεκα lo 
ἢ, ὃ 


88. τὸν ἀέρα εἰς τέσσαρας 


ܝ 


4 ἵνα ἄνθρωπος 


µεταλάδᾳ 7, καὶ ζῶα vox qa 
usó καὶ ἥλιος φαίνει καὶ 
τροπᾶς τρέπει, ἵνα ἕκαστος καιρὸς τὰ ἴδια ἀνθρώπῳ 
πχρασχῇ: καὶ πηγαὶ βρύουτιν 9, ἵνα πόμα ἀνβρώ- 
ποις δοῃῇ, ᾿Αλλ᾽ ἔτι ܬܐ‎ 
ἧς κτίσεως γυριεύει ; Οὐχὶ ἄνθρωπος, ὃς σοφίαν 


ως ἀνθρώπῳ y; 


» κατὰ τὸ δυνατὸν τίς ἐπὶ 


τῆς 


we, γῆν γεωργεῖν, θάλασσαν πλεῖν, νηχτὰ, 


πτηνὰ, θηρία ἀγρεύειν, ἄστρων δρόμον λογιστεύειν, 
qw μεταλλεύειν, θάλασσαν σήθειν, πόλεις ἐγείρειν, 
βασιλεῖς ® ὑρίζειν, νόμους τάσσειν, δικάζειν, 


ܝ 


ἀόρατον vo 
ἀπελαύνειν, νόσους 
κατὰ δ᾽ 
παῦε 


ἀγγίλων ὀνόματα γνωρίζειν, δαίμονας 
αρμανίαις πειρᾶσθαι 
Ἰοδόλων ἑρπετῶν £ 


παύειν, 


παοιδὰς εὑρίσκειν, ἂντι- 


ας ἐπινοεῖν : 


91, ἄνθρωπε, νενοηχὼς 
καὶ ἀθάνατος 
τῶν 8: εὐγνωμοούνην 98 τὸ 


Καὶ νῦν δὲ γενέσθχι δύνασαι 


ὃν ἔλαθες, £ 


ἄφθαρτος, « ἀγαπήσῃς ὃν 


κατέλιπες ὃ p προσούχῃ, τῷ 33 σῶμά 


σου καὶ ψυχὴν κολάσαι καὶ σῶσαι δυναμένῳ 3. Διὸ 


πρὸ πάντων ἐννοοῦ, ὅτι οὐδεὶς αὐτῷ συνάρχει, οὐδεὶς 


δ᾽ ἃ 


ὀνομασί 


Θεός, Μόνος γὰρ αὐτὸς 


τῆς αὐτοῦ χοινωνεῖ ς, τοῦτο ὃ δὴ λέγεται 


ται καὶ ἔστι 


CLEMENTINA. 


— HOMILIA IIT. 134 


Α. ac instinctus, naturas,multitudinem : ut nee mon- 
tium frequentiam et altitudines, lapidum diversita- 
tes, antra terribilia, fontes,[luvios, paludes, maria, 
portus,insulas,silvas, universumque orbem habita- 
bilem, una cum locis inhabitabilibus. 


Quanta vero et alia ignorantur, humani- 
que animi aciem fugiunt! Eorum autem que 
cognoseuntur, 12is hominum vel unam novit defi- 
nitianem ! Quo modo, inquam, ccelum volvitur 
quo modo astra decurrunt, et quas habent formas 
undeque vivunt, ac quznam eorum aeris semita. 
Ttem unde ventorum flatus obtruduntur, variasque 
habent vires. Quo modo indesinenter fontes scatent 
et fluvii perpetui ad mare descendunt ; et nec unde 
veniunt vacuitas fit, nec quo abeunt plenitudo. 

Β Quousque pervenit immensi tartari infinitum pro- 
fundum. Super quo suspenditur eclum, quod 
omnia continet.Qua ratione nubes ex aere diffluunt, 
et in aerem imbibuntur. Que natura tonitruum et 
fulgurum, nivium, grandinis, nebulae glaciei et 
crystallorum, precellarum, imbrium nubiumque 
suspensarum. Et quo pacto plant formentur et 
animalia, atque hee innumeris diversitatibus om- 
nique diligentia continue confecta, 

XXXVI. Itaque qui universum accurale couside- 
raverit, inveniet, hominis causa id factum fuisse a 
Deo. Nam imbres propter fruges fiunt,ut homo su- 
mat et bestie nutriantur, quo homini inserviant ; 
sol apparet ac lueet,et aerem in quatuor anni tem- 
pestates vertit, ut anaquieque tempeslas que habet 
homini largiatur ; fontes seaturiunt, ut polus prz- 
beatur hominibus. Ad hec,quisnam, quantum fieri 
polest, dominatur in crealuram ? Nonne homo? qui 
industriam aceepit colendi terram, navigandi mare, 
apiendi pisces, aves, feras ; expendendi astrorum 
cursum,serutandi terram,findendi mare, eondendi 
urbes, designandi reges, ferendi leges, judicandi, 
Deum invisibilem eognoscendi, sciendi nomina an- 
gelorum, expeliendi demones, tentandi remediis 
morbos sedare, inveniendi incantationes adversum 
venenatos serpenles, animadverlendi rerum mutuo 
se abigeatium repugnantiam. 


C 


XXXVIL Quod si gratum te. prestas, homo, et 
intelligis tibi in omnibus benefieum Deum, etiam 
immortalis evades, resque tua causa condit ob 
gratitudinem perseverare hubebunt. Et vero nunc 
incorruptus fleri potes,si quem ignorasti agnoscas, 
si quem reliquisti diligas, si οἱ uni supplices, qui 
corpusituum etanimam supplicio afficere et servare 
potest.Quare ante omnia cogita, neminem cum illo 
imperare,neminem cum eo communem habere ap- 
pellationem, id nempe quod vocalur Deus, Solus 


VARLE LECOTIONES. 


δι µόχους 6, πηνάς p. πηγάς Ὁ, 98 πόθεν Ql 
textus ἀποτελουμένῃ, ut O. δὲ συνί 
ܗ‎ καὶ ἵνα, κ. 


9 Ὁ e. 8, συνείδη 0. 0 
τι δ. C. δν βρύουσν S, Ὁ, βρύωσιν C. 9 Lege βασιλείας Cl. 3: εὐγνωμόνεις 0, 95 κατ. 


95 ἀέναο, Ὁ, δν κενοῦται 0, 15 Ita marg. Ci, cu 


ταλάδῃ om. Ὁ. " ἵνα τ. ἀέρα 


έλειπες 0, 33 τό 0. 33. δυναμένῳ καὶ asas 0. Dein ἐννοῶ p. ἐννοοῦ Cl. non C, αἱ falso annolavit S, 


135 


€, CLEMENTIS L ROM. PONT. OPERA DUBiA. 


136 


enim ipse οἱ dicilur εἰ est : alium vero neque ar- Α "Άλλου δὲ οὔτε νομίσαι, dise. εἰπεῖν ἔξεσειν' εἰ δὲ τις 


bitrari neque dicere licet : et eum, quiid ausus 
fuerit, perpetua mauet anime pcena 

XXXVIII. Qua cum Petrus dixisset, Simon extra 
iurbam voce magna infit : Quid astantem tibi im- 
peritam multitudinem vis ruentiendo decipere, dum 
persuades ei, deos nec arbitrari licitum esse, nec 
dicere, cum publidi Judeorum libri multos esse 
deos asseverent? Ei vero nunc coram omnibus ex 
iis libris lecum dispulare volo dé οὐ, quod deos 
existere sit existimandum : et prius le eo Deo quem 
protulisti, ostendens eurn non esse supremum ac 
omnipotentem, quia improvidus l'üturorum est, im- 
perleclus, indigens, non bonus, multis millibus 
gravibusque subjectus alfectibus. Unde bao re de- 
monsirata ex Scripturis, quemadmodum ego as- 
sero, réstal, ut sil alius in SeripLara non comme- 
moratus, praseius futurorum, perfectus, non indi« 
gens, bonus, ab omuibus malis affectibus liber, 
1116 autem, quem loqueris, mundi opilex contrariis 
oppositus est. 

XXXIX. Statim ergo qui ad ejus similitudinem 
actus est, Adainus, etiam ciecus erealur οἱ cogui- 
tionem boni vel mali non habuisse traditur, el 
iransgressor invenitur, et eicitur e paradiso mor- 
leque muletatur. Simili quoque. modo, qui linxit 
illum ; quandoquidem undique non videl, in Sodo- 
morum exitio ait : Ventre δὲ descendentes videawus, 
an secundum clumorein. ipsorum, qui ad me venil, 
perficiant; sin minus ul sciam (a) 1 en, ignarum se 
ostendit. EL eam dieit de Adamo £ Eyieiamus eum, 
ne forte exiensa onanu. sua. attingat. lignum. vitze et 
comedit, et vivet in celernum (b) ; dicendo, ne forte, 
ignoral; addendo autem, me forle comedens vivat 
in slernum, invidet quoque. Cum scriplum est : 
Secum repulavit, Deus, quod. fecisset. hominem, et 
penitentia ducitur et et ignorat : nami illud, secum 
reputavit, considerátio est, qua aliquis ob eorum 
qua cupit ignorationem finem diligeater explorare 


(b) Gen. ut, 22. 


(a) Gen. xvin, 21. 


τολμήσειεν, ἀῑδίως τὴν ψυχὴν κολασθῆναι ἔχει, 


XXXVII. Τοῦ Πέτρου ταῦτα 
(67) ἔξω τοῦ ὄχλου βοῇ μεγάλῃ ἔφ 
ἀπατᾷν θέλεις τὸν παρεστῶτά σοι 


πείθων αὐτὸν θεοὺς μήτε νομίζειν, 
εἶναι, τῶν παρὰ Ἰουδαίοις δημοσίων βίθλων πολλοὺς 


εἶναι λεγουσῶν ; Καὶ νῦν δὲ μετὰ πάντων ἀπ’ 


λέγειν ἐξὸν 


θεοὺς 
αὐτῶν σοι τῶν βίδλων περὶ τοῦ δεῖν θεοὺς νομίζειν 
ρὸν περὶ οὗ ἔφης Θεοῦ, 
εἶναι τὸν 9 ἀνωτάτω καὶ πάντα 


συζητῆσαι ® θέλω" πρό 
δείξας μὴ αὐτὸν 
δυνάμενον V, 
ἐνδεὴς, οὐκ ἀγαθὸς, xal πολλοῖς μυρίοις 38 χαλεποῖς 
ὑποκείμενος πάθεσιν, Ὅγεν τούτου δειχθέντος ἀπὸ 


χαθὺ ἀπρόγνωστός ἔστιν, ἀτελὴς, 


τῶν Τραφῶν, ὡς ἐγὼ λέγω, ἕτερος ἀγράρως 3 


λείπεται εἶναι, προγνωστικὸς , τέλειος, ἀνενδεὴς, 
ἀγαθὸς, πάντων χαλεπῶν 99 ἀπηλλαγμένος παθῶν. 
Ὃν ἐναντίοις ἂντ 


νος 1ὴ0 τυγχάνει, 


οὐ οὓς δημιουργὸν, τοῖς 


XXXIX. Αὐτίκα γοῦν ὁ καθ᾽ ὁμοίωσιν αὖ 
νὼς ᾿Αδὰμ καὶ τυφλὸς κτίζεται (09) καὶ γνῶσιν 
ἀγαθοῦ ἢ κακοῦ οὐκ ἔχων παραδέδοται, καὶ παρα- 
δάτης εὐρίσκεται καὶ τοῦ παραδείσου ἐκδάλλεται 
Bowden τιμωρεῖται, Ὁμοίως ὁ πλάσας 
αὐτὸν, ἐπεὶ μὴ πανταχόθεν βλεπει, ἐπὶ τῇ Σοδόμων 
(69) M χαταθάντες 


εἰ κατὰ τὴν 


* Δεῦτε. καὶ 


χαταστροφῖ, 
foy. 
μένην πρός μὲ συντελοῦνται" εἰ δὲ μὴ, 
usw. Τῷ ? δὲ εἰπεῖν 


αὐτὸν, 


χρασγὴν αὐτῶν 


καὶ ἀγνοοῦντα ἑαυτὸν ± 


περὶ τοῦ ᾿Αδάμ" Ἐχθάλωμεν μήπως ὀκτείνας 
civ χεῖρα αὐτοῦ ἅψηται τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς καὶ 
φάγῃ καὶ ζήσεται " εἰς τὸν αἰῶνα" τῷ εἰπεῖν μή- 


δὲ 


πως, ἄγνοεῖ " ταγαγεῖν, μή πως φαγὼν 


εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ φθονεῖ (10). Καὶ τῷ‏ ܀ 
ἀεγράφθαι "Oc ἐνεθυμήθη ὁ Θεὸς, ὅτι ἐποίησε‏ 
κὸν ἄνθρωπον, καὶ μετανοεῖ ναὶ ἀγνοεῖ " τὸ γὰρ‏ 


ἐνεθυμάθη σκέψις ἐστὶν, d ὁ τις ὃν ἄγνοιαν ὧν βού- 


VARLE LECTIONES. 


τὴν 6 


35 γομίζειν καὶ συζητῆσαι 0. 5 
ratur; δυναμένην Ὁ, Ὁ, Post δυναμ' 


Tum καὶ ὅ C. ® Delevi Οἱ καὶ ante μυρίοις c. Ὁ, 9 Fortasse leg. ἤγ 
3, αὐτόν S. ? τῷ Epit. ο. 25, τό C, Ὁ. Tum ἑαυτόν Ὁ. ὃ ζέσηται S. Tüm τὸ εἰπεῖν — τὸ δέ ἃ 


male. ! αὐτόν 


V ζήσηται 8, Tum τὸ γεγράφθαι C. * ἦ D, 4 C, 0 et Βρὲ 


9D Seripsi δυνάμενον, ut τόν i 
4» in Epit. c. 30 additur πρόνοιαν, S. δύναμιν excidisse putat. 


art, hübeat, quo refe- 
Ίραφος 8. 19 ὑποχείμενον Ὁ, Haud 


illud exprimit versio Gi. 


VARIORUM .)ܐ‎ 


(67) Ὁ Σίμων. In. Cedreno p. 170, 471. Sed et 
notabiliter Moses Bar-Cepha Commentariorum de 
Paradiso parte 111, cap. 1 : Objicit Simon Magus, in- 
quiens : Deus ille qui Adamum. coudidit, impotens 
erat atque imbecillis τ neque enim efficere potuit, ul 
maneret. Adamus, qualem esse volebat, cte., per to- 
tum caput, quod concludit his verbis : Porro de Si- 
mone Mago illud. scire pretium. est, esse. qui dicant, 
ipsum im speciem. quidem, assensisse Mosis legi, sed 
plures interim deos posuisse, quorum unus sib imbe- 
cillus atque impolens is qui Adamum finzit fecitque ; 
aller vero hoc superior, major,potentior. Alios autem 
putare Sünonis Magi senténliam. fuisse, mundum a 
mala, causa ortum esse; atque ideo illum. hujusmodi 


absurda turpiaque diclu. collegisse, quibus apud eos 
qui in vera [ile durarent, muni auctorem Deum sug- 
gillaret : propterea corporum. quoque resurrectionem. 
perfide illum. negasse. Tom. 1. Biblvthecze Patrum. 
Cor. 

(68) Τωφλὸς κτίζεται. Meminit Philastrius here- 
ticorüm quorumdam, qui Adamum et Evam dice- 
bant 0® 008 fuisse antequam gustassent de arbore 7 
posteaque aperuisse oculos, et vidisse nuditatem 
Suam. ἴῃ. 

(60) ἘπῚ τῇ Σοδόμων καταστροφῇ, 
Εἰγοα in Nota 73 infra. Ip. 

(10) Καὶ φθονεῖ, Moses Bar-Cepha 
rius citato, Ip, 


Vide locum 


capile supe- 


181 CLEMENTINA. 


λεται τὸ τέλος ἀκριθῶσαι θέλει, dp ἐπὶ τῷ μὴ κατὰ 
Ἡνώμην ἀποσάντι μεταμελομένουδ, Καὶ τὸ γεγρά- 
φθαι + Kal ὡσφράνθη Κύριος ὀσμὴν 300 εὐω- 
δίας, ἐνδεοῦς ἐστιν, καὶ τὸ ἐπὶ κνίσσῃ 1 σαρκῶν 
ἠσθῆναι, οὐκ ἀγαθοῦ. Τὸ δὲ πειράζειν, ὡς γέγρα- 
πται- Καὶ ἐπείρασε Κύριος τὸν ᾿Αθραὰμ, κακοῦ καὶ 
τὸ τέλος τῆς ὑπομονῆς ἀγνοοῦντος. 

XL. Ὁμῶς 5 ὁ Σίμων πολλὰ ἀπὸ τῶν Γραφῶν 
ἐδόκει δεικνύειν τὸν Θεὸν παντὶ πά ὑποκείμενον, 
Καὶ ὁ Πέτρος πρὸς 3 ταῦτα ἔφη" Εἰ μηδὲν ἀγαπᾷ 
ὁ κακὸς xul πάνυ μοχθι,ρὸς ἐφ᾽ οἷς ἁμαρτάνει ἕαυ- 
τὸν ἐλέγχειν, ἀπόχριναί μοι, Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Οὐκ 
ἀγαπᾷ, Καὶ ὃ Πέτρος ἔφη: Πῶς 15 οὖν χαχὸς καὶ 
μοχθηρὸς εἶναι δύναται ὁ Θεὸς, εἴπερ αὐτοῦ λήμμα- 
τι " τὰ xem! αὐτοῦ κακὰ δημοσίᾳ γραφέντα προσε- 
πέθη ¡ Καὶ ὁ Σίμων: Ἐνδέχεται μὴ 15 κατὰ προαίρε- 
σιν αὐτοῦ by! 


τέρας δυνάμεως τὸν κατ αὐτοῦ 
γραφῆναι ἔλεγχον. Kal ὁ Πέτρος ἔφη" Πρῶτον οὖν 
τοῦτο ζητήσωμεν. Εἰ μὲν ὑπὸ τῆς ἑαυτοῦ βουλῆς 
ἑαυτὸν ἤλεγξεν, ὡς φθάσας συνωμολόγησας, μοχῆη- 
ρὸς οὐκ ἔστίν, εἰ δὲ ὑφ᾽ ἑτέρας δυνάμεως, ζητητέον 
καὶ παντὶ σθένει ἐξεταστέον, μή τις αὐτὸν μόνον 
ἀγαθὸν ὄντα ἐπὶ πᾶσι τοῖς κακοῖς ὑπέθαλεν 13, 


XLL Καὶ ὁ Σίμων' Πρόδηλος εἰ φεύγων, ἀπὸ 
τῶν Γραφῶν τὸν κατὰ Θεοῦ σου ἀκοῦσαι ἔλεγχον. 
Καὶ ὁ Πέτρος: Αὐτός μοι φαίνῃ τοῦτο ποιῶν. Ὁ 
γὰρ τάξιν φεύγων ἐξέτασιν ἀληθῆ γε- 
νέσθαι οὐ βούλεται. Ὅθεν 40 ἐγὼ τῇ τάξει χρώμε- 
νος, xal βουλόμενος πρῶτον τὸν συγγραφέα ναηθῆ- 
wat, πρόδηλός εἶμι τὴν εὐθεῖαν ὀδεύειν θέλων. Καὶ 
& Σίμων: Ὁμολόγησον πρῶτον, εἴγε 
δημιουργοῦ γεγραμμένα ἀληθῆ ἔστι, καὶ οὐκ ἔστι 
τῶν ὅλων ἀνώτερος, κατὰ τὰς Γραφὰς πάσῃ ὑποκεί- 
μενος μοχθηρίᾳ, καὶ ὕστερον ζητήσομεν τὸν συγ- 
γράψαντα, Καὶ ὁ Πέτρος: Ἵνα μὴ δόξω, ἀντιλέγειν 
σου τῇ ἀταξίᾳ μὴ θέλων 4, ζητεῖν, ἀποχρίνομαι. 
Ἐγώ φημι ὅτι εἰ τὰ κατὰ τοῦ Θεοῦ γεγραμµένα ἀληθῆ 
εἴη, οὔπω τὸν Θεὸν δείχνυσι μοχθηρόν. Καὶ ὁ Σίμων 
ἔφη" Πῶς τοῦτο συστῆσαι δύνασαι; 

XLI. Καὶ ὁ Πέτρος: Ὅτι ταῖς αὐτὸν καχῶς λε- 
γούσαις φωναῖς 15 τὰ ἐναντία γέγραπται, οὔ 15 εἴνεχεν 
οὐδ' ὁπότερον βεδαιωθῆναι δύναται. Καὶ ὁ Σίμων" 
Πῶς οὖν, τῶν Γραφῶν τῶν μὲν αὐτὸν κακὸν λεγου- 
σῶν 11, τῶν δὲ ἀγαθὸν, τὸ ἀληθὲς ἔστιν ἐπιγνῶναι ; 
Καὶ ὁ Πέτρος Ὅσαι τῶν Γραφῶν φωναὶ συμφωνοῦσι 
τῇ ὑπ᾽ αὐτοῦ γενομένῃ κτίσει, ἀληθεῖς slew" ὅσαι δὲ 
ἐναντίαι, ψευδεῖς τυγχάνουσιν, Καὶ ὁ Σίμων ἔφη: 
Πῶς δύναται ἐναντιουμένας ἑαυταῖς δεῖξαι τὰς Tpa- 
φάς ; Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Τὸν ᾿Αδὰμ τυφλὸν λέγεις 
γεγενῆσθαι, ὅπερ οὐκ ἦν. Οὐ γὰρ ἂν τυφλῷ ἐντελλό- 


ζητήσεως 


τὰ κατὰ τοῦ 


(a) Gen. νητ, 21. (b) Gen. xxi, 4. 


— HOMILIA III. 138 


À vult, aut convenit eam ob rem ponitendi, quz non 
secundum sententiam contigit. Quod eliam scriptum 
est, et odoratus est. Dominus odorem. suavitatis (a), 
indigentis est, eL nidore carnium delectari, non 
est boni. Tentare autem, sicut scriptum est : Et 
tentavit Dominus Abrahamum (b), mali est, ac ejus 
qui ignoret exitum patientis. 

XL. Sicque Simon multis ex. Scriptura locis as- 
sumptis videbatur probare,Deum omni perpession ܐ‎ 
esse obnoxium. Et Petrus ad hec dixit ; An qui 
malus ac plane improbus est, nullatenus velit se 
ipsearguere in iis qua peccat, responde mihi ? 
Respondit Simon : Minime velit. Excepit Petrus : 
quo modo igitur malus ae improbus esse potest 
Deus, cum ipsius voluntate opprobria in illum 
conscripta publice apposita sint. Ac Simon ; Fieri 
potest ut illius reprehensio contra ipsius senten- 
tiam ab alia virtute sit scripta. Dixit Petrus : Pri- 
mum ergo hoe queramus. 8i suo quidem consilio 
se reprehendit, ut tu prius ultro confessus es, 
improbus non est ; sin vero alia virtute, inquiren- 
dum est ac omnibus viribus examinandum, num 
quis eum, qui solus bonus existat, omnibus ralis 
subjecerit. 

XLI. Et Simon : Manifestum est te reprehensio- 
nem Dei tui ex Scripturis nolle audire. Ac Petrus: 
Tu ipse id facere mihi videris. Qui enim ordinem 
quastionis fugit, examen vorum fleri non vult. 
Unde ego, qui ordine utor, et volo primum consi- 
derari scriptorem, manifeste cupio recta via ince- 
dere, Tum Simon : Primo fatere. an vera sint qui 

C scripta sunt in mundi opificem nec sitomnium su- 
premus, cum juxta Scripturas omni nequitig sub- 
jacest, et postea scriptorem queramus. Petrus 
autem : Ne videar inquirere, nolens confusioni 
tum contradicere,respondeo.Ego aio quod, etiamsi 
qu'e adversus Deum seripta sunt, essent vera, non 
iamen etiam sic Deum ostenderent esse im- 
probum. Et Simon dixit : Quo modo potes hoc as- 
iruere? 

XUI. At Petrus ; Quoniam contraria seripta 
sunt iis vocibus quie Deo obloquuntur : quapropter 
neutrum potest certum ae firmum reddi. Tum 81- 
mon: Qua ergo ratione verum cognoscere licet, 
cum ex Scripturis alie Deum malum dicant, alia 
bonum ? Et Peirus : Quecunque Scripturarum 

Ὁ verba cum creatione ab ipso facta concordant, vera 
sunt, quecunque vero cum ea pugnant, falsa. Ex- 
cepit Simon : Qui ostendere potes sibi eontrarias 
esse Scripturas ? Respndit Petrus: Adamum dicis 
cwcum formatum fuisse; quod tamen ille noa 


VARLE LECTIONES. 


5 μεταμελομένου, quod spectat ad σκέψις D., μεταμελημένῳ C., μὲ 
7 Ita S, idem est Ottoboniani xvíaset, C, κνίσῃ. ὃ Ita S, ὅμως C, 0. 
ἐχλαμθάνων. 3 πρός pretermisit S. ο. Cl. 19 Subnotatum est ἑσυτόν 


πῶς. idis Ὁ c. D., λείμματι Q., θελήματι Epit. 


0, 0. 13 ὑπέλαθεν Epit. !*lta 8. c. var. lect. Epitomes θέλειν C, D. 15 


£ χεγουσῶν κακῶς Ὁ. 


PATROL. Gn. II. 


ταμελουµένου Epit, μεταμελομένῳ O. 
ost γραφῶν Epit ο, 88. adjungit κακῶς 
in O., ad cuj. oram al. man. ἴσως 
Tum προετέθη Epi. 59 μή S. ex Epitome ; deest in 
γραφαῖς Ὁ. 16 τοῦ 8. c. Cl, male. 


5 


18) 


erat. Non enim caeco precipiens osteudisset, ao A µενος ἐδ 


dixisset : De ligno autem scientize. boni εἰ malz ne. 
gustetis. Et Simon : Cecam dixit mentem ipsius.Ac 
Petrus: Qua ratione mente cecus esse poteral,qui, 
antequam gustasaet fructum,convenienter creatori 
ipsins proprisomnibusanimalibusimposuitnomina? 
Simon vero : $i Adamus prenotionerm habuit, quare 
non prenovit scrpentem uxoretn ejus deceptarum? 
Rursum Petrus : $i prenotionem non habuit Ada- 
mus, quomodo filiis suis, simul ae. nati sunt, no- 
mina imposuit secundum futuras actiones ? et 
primum voeavit, Cain, quod exponitur cemulatio, 
qui eliam emulatione ductus interfecit fratrem 
suum Abel, quod nomen vertitur luctus : super eo 
siquidem primo hominum occiso parentes luxe- 
runt. 

XLIIL. Quod si Adamus, qui Dei opus erat, pre- 
notionem habuit, multo magis qui condidit eum 
Deus. Et falsum est quod fuit seriptum secum re- 
putavit Deus, quasi usus fuerit. ratiocinatione pro- 
pter ignorantiam : porro autem et hoc ¦ Tentavit 
Dominus Abraham (a), ut cognosceret an is susti- 
neret : et illud : Descendentes videamus, an. seeun- 
dum clamorem ipsorum, pui venit od me, perficiant : 
sin minus,ut sciam (b).Ac ne sermonem longius pro- 
traham, quotquot voces ei objiciunt, ignorantiam, 
vel aliquod aliud malum, per alias voces contraria 
affinmantes evertuntur ac false probantur. Quod 
autem revera prescit, ideo dicit Abrahamo:Seiendo 
scies, quod. peregrinum. erit semen. tuum. in terra 
mon suu ; ei in servitutem illud εἰ affligent et depri- 
ππεπὶ eos quadringenlis annis : gentem, aulem, cui 
servient, ego judicabo : post haec. vero. exibunt. huc 
cum mullo apparatu : tu autem abitis ad palres tuos 
cum pace, nutritus in senectute. bona : quarta vero 


(a) Gen. xxu, 1. (b) Gen. x1, 7. 


8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUDiA. 


140 


uos λέγων" Ἀπὸ 88 τοῦ ξύλου τοῦ γι- 
νώσχειν καλὸν καὶ πονηρὸν μὴ γεύσεσρε i6. Καὶ 
ὁ Σίμων: Τυφλὸν ἔλεγε τὸν νοῦν αὐτοῦ. Καὶ ὁ Πέτρος" 
Πῶς καὶ τὸν νοῦν τυφλὸς εἶναι ἐδύνατο, ὁ πρὸ τοῦ 
ποῦ φυτοῦ συ κτίσαντι 102 
αὐτὸν οἰκεῖα πᾶσε τοῖς ζώοις ἐπιθεὶς ὀνόματα (T1) ¡ 
Καὶ ὁ Σίμων" El πρόγνωσιν ὁ Αδάμ, διὰ τί οὗ 
προέγνω τὸν 3 τὴν γυναῖκα αὐτοῦ μέλλοντα ἀπα- 
τᾶν ® ὄφιν (72) ; Καὶ ὁ Πέτρος" Εἰ πρόγνωσιν 
ὁ 31: ᾿Αδὰμ (78), πῶς τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ πρὸς 


γεύσασθαι 


φώνως > 


vas πράξεις, ἅμα τῷ γεννηθῆναι, τὰ ὀνό- 
PEU, M p TP. 
ο: πὸν μὲν πρῶτον καλέσας K 


ἱκηγξύεται ζῆλος, ὃς καὶ ζηλώσας ἀνεῖλε τὸν 
38 Ὁ 


εὔεται πέν- 


vi» αὐτοῦ τὸν 
os )74( 
ἐπένθησαν (T5) οἱ o 

XLI Εἰ δὲ ᾿Αδὰμ ἔργον Θεοῦ ὑπάρχων πρόγνω- 
σιν εἶχεν, πολὺ 
Καὶ ψεῦδός ἔστι τὸ 
ὡς λογισμῷ χρησαὶ 
μὴν 56 καὶ ܐܘ‎ ἐπείραζε K 
p εἴ ὑπομένει. Καὶ τὸ 


GU. ὃ ἐρμην 


ἐπ᾿ αὖτ ᾧ # πρώτῳ φονευθέντι 


μᾶλλον ὁ δημιουργήσας αὐτὸν θεός, 
ράφθαι" ἐνεθυμήθη ὁ Θεὸς, 
o» 9 διὰ τὴν ἄγνοιαν. Ἔτι 
ως τὸν ᾿Αθραλμ, ἵνα 
ραμμένου". Καταδάν- 
ωμεν εἰ κατὰ τὴν κραυγὴν αὐτῶν, τὴν ἐρ- 
χομένην πρὸς μὲ, εἰ δὲ μὴ, ἵνα 
quA. Καὶ ἵνα μὴ εἰς πολὺ μηκύνω τὸν λόγον, ὅσαι 


συντελοῦνται 3 


ποτὲ φωναὶ ἄγνοιαν 


αι χαλ 


ν, ὑφ᾽ ἑτέρων 


ܗܘܐ 


9 


66966 ± ܥܨ ܘ 46* 86 ὄντως‏ 


σπέρμα σου ἦν τῇ 
103 κα- 


ܝ 


γνώση, ὅτι πάροικον 


οὐχ ἰδίᾳ, καὶ δουλώσουσιν αὐτὸ, xal 


χώσουσι χαὶ ταπεινώσουσιν αὐτοὺς 


δὲ ἔθνος ᾧ ὃν δουλεύσωσι 


μετὰ δὲ ταῦτα ἐξελεύσονται! ὧδε μετὰ d 


πολλῆς, σὺ ὃὲ ἀπελεύσῃ πρὸς τοὺς πατέρας σου 


VARLE LECTIONES. 


18 [la Β., γεύσησθε C., γεύσεσθαι Ὁ. 1 


ap. C., ἐπιτέθει 


; τό 0, Ὁ 
reddit Di eonjecluram ἁπατήσοντα. Αὐτοῦ (αὐτοῦ S) ἀπατᾷν C. 
C. in marg. ex Epit, 38 τόν om. Ὁ. ?* 


Ottoboniani μέλλοντα ἀπα-ᾶν  superfluam 
#! ὁ om. O. ? ἐπέθηκεν deest 
χρησάμενος conj. D. *5 Vbb. 


addidi c. O. 5 


ἔτι μὲν c. O additis superflua fit conjectura Ci, qui ejiciéndum esse εἰ putabat, ^ Ita S., ἀγνοίας C, 0. 
VARIORUM NOTAE. 


εν ὁ Αδάμ. Hine vel ex 
235: 


í 

(13) EL πρόγνωσιν εἶχι 
Epitome Michael Glycas 4unalium parte n 
Ὁ μέντοι Σίμων καὶ τάδε πρὸς τοῖς ἄλλοις 
valp διαλετόμενος ἔλεγεν" 
Αδάμ, διὰ τί οὐ 


ποῦ πρὸς τὰς ἐσὺ 
ܐ‎ 0 4 
ἐστιζῆλος: ζηλώσας γὰρ ἂν 
τὸν E 
φονευθ: θησαν οἵ ς α 
ὅμα προεγίνωσκε, πολλῶν μᾶλλον ὁ πλάστης αὐτός" 
εἰ καὶ ὁ παράφρων ἐκεῖνος, ἀπὸ τοῦ εἰ ὴ 

φὴν, ὅτι ἐπείραζεν ὁ Θεὸς τὸν ᾿Δδραὰμ, 


τὸν ài 


74687 ἐκάλεσεν, ὃ ἐστι πένθος 


ταθὰς ἐπὶ Σόδομα ὄψομαι, 
Θεόν, Cor. 

(1A) Κάῑν, ζῆλος" "ABE, πένθος. Et cap. 2D, 36, 
parique modo apud Euseb. Ργραγ. Evangel. lib. n, 
cap. 6, aliosque. Additur ἃ Hieronymo, Caini nomen 
significare lamentationem ; Abells vero, vaporem 
(perperam in Beda ediderunt pavorez), vanitatem, 
ibiserabilem. Ambrosius lib. τ, De Abele οἱ Caino 
cap. 1, del, qui omnia rejert ad. Deum; ex Pbilone 
Judio tractatu : Quod deterius potiori insidiari so- 
leat : 'Aóia, ἀναφέρων ἐπὶ Θεὸν πάντα, el de sacrifi- 
ciis Abelis et Calni; ὁ A85." ἀναοΐρετα: γὰρ ἐπὶ 
G^». Legi quoque ist in Interpreiationibus nomi- 
mum Hebraicorum, cod. Reg. 712, 038, 1004 : 'AGEA. 
à 6, Kd, κτῆμα, 4 ζηλοτυπία, λοξλ, ἀτμὶς, 

ἢ ἀναφέρων, ἢ ABA, ἀπὸ θεοῦ, 
» ܝܪ‎ 


ἔλεγεν ἄγνοιαν ἔχειν τὸν 


(73) Ἐπένθησαν, Per totos quidem annos centum, 
si nugivendulis fldes. Vide Cl. J. A. Fabricii Cod. 
pseud. t. V, p. 109 et seq. Davis. 


441 


CLEMENTINA. — HOMILIA III. 


142 


μετ᾽ εἰρήνης, τραφεὶς ἐν γήρει χαλῷ" τετάρτῃ δὲ A generatione revertentur huc : necdum enim completa, 


Ἰενεᾷ ἀποστραφήσονται ὤδε" οὕπω γὰρ ἀναπε- 
πλήρωνται αἱ ἁμαρτίαι τῶν ᾿Αμοῤῥαίων ἕως τοῦ 
νῦν. 

XLIV. Τί δὲ, οὐχὶ καὶ Μωῦσῆς 38 τὰ ἁμαρτήματα 
τοῦ λαοῦ προσημαίνει, καὶ τὴν διασπορὰν τὴν εἷς τὰ 
ἔρνη προδηλοῖ ; Εἰ δὲ Μωυσεῖ 39 αὐτὸς δέδωκε προ- 
γινώσκειν, πῶς αὐτὸς οὐκ εἶχεν ; Ἔχει δέ. Εἰ δὲ 
ἔχει, ὥσπερ καὶ ἐδείξαμεν, περισσόν τὸ γε- 
γραμμένον" ἐνεθυμήθη, καὶ, μετεμελήθη" καὶ τὸ, 
καταθὰς ὄψομαι, εἰ κατὰ τὴν χραυγὴν αὐτῶν 3 
καὶ ὅσα τοιαῦτα" ἅ τινα πρὸ τοῦ γενέσθαι, ὡς ἀπο- 
βαίνειν ἤμελλεν, 


γνωσθέντα, οἰκονομίᾳ soy 
ἀμεταμέλητον 9t λαμόάνει τὴν ἔκδασιν. 


XLV. Τὸ δὲ θυσιῶν αὐτὸν μὴ ὀρεχθῆναι" φαίνε- 
ται ἐκ τοῦ τοὺς ἐπιθυμήσαντας κρεῶν ἅμα τῷ γεύ- 
σασθαι ἀναιρεθῆναι, καὶ χωσθέντας ἐπὶ τῷ τάφῳ 
βουνὸν ἐπιθυμιῶν προσαγορευθῆναι. Ὃ δὲ τὴν ἀρ- 
χὴν ἐπὶ θύσει ζώων χαλεπαίνων, θύεσθαι αὐτὰ μὴ 
θέλων, θυσίας ὡς ἐπιθυμῶν οὐ προσέτασσεν, χαὶ 
ἀπαρχὰς 3) οὐκ ἀπήτει 
θυσίαι 


"Aveo γὰρ θύσεως ζώων οὔτε 
à 4 ἀπαρχαὶ δοθῆναι δύνανται, 
Πῶς δὲ σκότῳ καὶ γνόφῳ καὶ 104 θυέλλῃ 36 συγεῖ- 
ναι δυνατὸν ® (καὶ γὰρ τοῦτο γέγραπται) τῷ χαβα- 
ρὸν συστήσαντι οὐρανὸν, καὶ φῶς φαίνειν δημίουρ- 
Ἰήπαντι τὸν ἤλιον, καὶ πᾶσι τοῖς ἀναριθμήτοις 
ἄστροις ® ἀμεταμέλητον ὁρίσαντι τῶν δρόμων τὴν 
τάξιν. Οὕτως, ὦ " Σίμων, τὸ τοῦ Θεοῦ χειρόγραφον, 
ἔγω δὲ τὸν οὐρανὸν, καβαρὰν καὶ βεβαίαν τὴν τοῦ 
πεποιηκότος δείκνυσι γνώμην, 

XLVI. Οὕτως αἱ τοῦ τὸν οὐρανὸν κτίσαντος Θεοῦ 
διάδολοι φωναὶ καὶ ὑπὸ τῶν σὺν αὐταῖς ἐναντίων 
φωνῶν ἀκυροῦνται, καὶ ὑπὸ τῆς κτίσεως ܬ‎ 
οὐ γὰρ ὑπὸ χειρὸς προφητ 
τῇ τοῦ τὰ πᾷ 


λοῦνται, 


χονται" 
ἧς ἐγράφησαν" διὸ 98 καὶ 
κείσαντος Θεοῦ χειρὶ ἐναντίαι φαί- 
γονται. Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Πῶς τοῦτο ἀποδεῖξαι δύνῃ ; 

XLVIL Καὶ ὁ Πέτρος: Ὁ τοῦ Θεοῦ νόμος (76) διὰ 
Μωύσέως 9) ἑδδομήκοντα σοφοῖς ἀνδράσιν ἀγράφως 
ἐδόθη παραδεδόσθαι, ἵνα τῇ διαδοχῇ πολιτεύεσθαι 
δύνηται, Μετὰ δὲ τὴν Μωυσέως 9 ἀνάληψιν ἐγράφη 
ὑπό τινος, οὐ μὴν ὑπὸ Μωυσέως ®, Ἐν αὐτῷ γὰρ 
τῷ νόμῳ γέγραπται" Καὶ ἀπέθανε Νωυσῆς, καὶ 
ἔθαψαν αὐτὸν ἐγγὺς οἴκου Φογὸρ, καὶ οὐδεὶς 
οἶδε τὴν ταφὴν αὐτοῦ ἕως τῆς σήμερον. Οἷόν τε 
3» ἀποθανόντα Μωυσῆν γράφειν, ἀπέθανε Νωῦσῆς ; 
ἐπεὶ ἐν τῷ μετὰ Μωυσέα @ χρόνῳ, 


πεντακόσια ἣ καὶ πρὸς, ἐν τῷ χτισθέντι ναῷ κεί 


(ὦ) Gen. xv, 19-16. (δ) Deut. xxxiv, 5. 


sunt peccata. Amorrhaeorum usque αὐ prgsens tem- 
pus (a). 


XLIV. Quid vero, nonne et Moyses delieta po- 
puli prenuntiat et dispersionem in gentes praedicit? 
Si autem Deus Moysi prascire concessit, quo modo 
Prescientiam ipse non habeat ? Habet profecto. 
Quod si habet, ut. οἱ ostendimus, modum excedit 
quod scriplum est : Secum repulavit, et, penitentia 
duetus est ; οἱ illud : Descendens videbo an. secundum 
clamorem eorum, aliaque ejusmodi, quia prius, 
quam accidissent, precognita quemadmodum even- 
tura erant, prudenti administratione non poniten- 
dum sortita sunt exitum. 

XLV. Sacrificia autem ab eo non expeti, apparet 
€x eo quod, qui carnes desideraverant, simul ac 
gustarunt interfecti sunt ; iisque in sepulcro agge- 
stis, locus appellatus est tumulus concupiscentiz. 
Qui ergo ab initio immolstionem animalium ܦܣ‎ 
tulit, quia ea maetari nolebat, sacrificia, quasi ap- 
peteret, non precepit, nec primitias exegit, Nam 
sine animalium jugulatione nec sacrificia cele- 
brantur, nec primitie ollerri possunt. Quo modo 
autem poterai in tenebris, δὲ caligine, et procella 
versari (hoe etenim scriptum est),qui purum sere- 
numque constituit celum, et solem ut lucem exhi- 
beret creavit,atque omnibus innumerabilibus stellis 
cursuum irrevocabilem ordinem definivit, Ita, Si- 
mon, Dei chirographum, colum inquam, puram 
et stabilem opificis ostendit sententiam, 


C  XLVI. Sie voces erga conditorem coli Deum 


calumniosm per voces contrarias similiter dictas 
infirmantur, et a creatione arguuntur, neque enim 
€x manu prophetica scripta sunt; quare omnium 
Creatoris manui contrarie deprehenduntur. Et Si- 
mon dixit : quo pacto id poteris ostendere ? 
XLVIL Respondit Pelrus : Dei lex per Moysen 
septuaginta viris sapientibus absque seripto data 
est, ut eateris traderetur, ulque per successionem 
observari posset. Post Moysis vero assumptionem 
scripta est ab aliquo, non autem a Moyse. In ipsa 
enim lege scriptum est : Et mortuus est. Mouses, e 
sepelierunt eum. prope domum | Phogor : et nemo. co- 
gnovit sepulcrum ejus. usque in praesentem. diem (b). 
Potuitne mortuus Moyses scribere, mortuus est 


ὥς γε ἔτη που D Moyses ? Quandoquidem tempore post Moysen, 


quasi quingentis annis aut circiter, in exstructo 


VARLE LEGCTIONES, 


xvit, 99 d)uoy πᾶσιν, τοῖς ἂν, ἄστροις C. ? ὁ C, 


T Cnost, syst. 
¥ wir 


. 398, et addil ἐπί post fr. Psal. 
® δὲ ὃ C. Tum addidizi ο ς 0.49 


‫. VARIORUM NOTA. 


(76) Ὁ τοῦ Θεοῦ νόμος. Apud Epiphanium, Pto- 
lemeus hereticus Pentateuchi quedam tribuit Deo, 
aliaMosi,alia denique senioribus populi.In eodemNa- 


zarei asserunt Moysen aliam accepisse ac scripsisse 
legem ab ea que vulgo circumfertur. De loco. au- 
tem Deut. xxxiv 5, consulendi sunt interpretes. Cor. 


143 


8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


144 


templo posita lex reperitur, et post alios similiter À voc εὐρίσκεται, καὶ μεῦ 30ὔ ἕτερά που πεντακό- 


quingentos annos remansit : sicque sub Nabucho- 
donosore periit incendio. Et tamen post Moysen 
scripta et sepe deperdita etiam Moysis prascien- 
iiam professa est, quia ille ejus abolitionem pre- 
videns non composuit eam : qui autem composue- 
runt quod abolitionem non prieviderent,in ignoran- 
tig sunt deprehensi, ideoque prophete non erant. 

XLVIII. Tum Simon : Quandoquidem, quo ad 
Deum pertinent, αἱ dixisti,intelligenda sunt ex com- 
paratione ad creationem, quo modo reliqua legis, 
qua ex Moysis traditione et vera sunt, sed falsis 
permista,dignosci possunt ?Ad hzc Petrus : Quod- 
dam, inquit, capitulum in seripta lege secundum 
Dei providentiam salubriter commemoratum est, 
ut clare appareret, que&nam e scriptis vera sint, 
quanam falsa.Et Simon : Quodnam illud sit,nobis 
indica. 

XLIX. Respondit Petrus: Jam 0100. Scriptum 
est in primo legis volumine, cirea finem : Non. de- 
ficiet princeps de. Juda,neque duz de femoribus ejus ; 
donec veniat cujus est: et ipse exspectatio gentium (a). 
Si quisergo eum,qui venit post defectum principis 
ac ducis de Juda, quique a gentibus exspeetandus 
erat,polest cognoocere,ille per capitulum οἱ per ea, 
qu: evenerunt, agnoscet verum esse illum qui ve- 
nit, eujus doctrine acquiescent sciet, quaenam in 
Seripturis vera sint. et quenam falsa. Ac. Simon : 
Intelligo, quod Jesum vestrum dicis quasi a Seri- 
ptura prophetatum :id ergo ita habere concedatur. 
Dic itaque quo modo vos docuerit discernere Sori- 
pturas, 


L. Et Petrus : Quod vera cum falsis mista fue- 
rint, memini ab eo, cum Sabduceos acousarel,dio- 
ium ita : [deo erratis, nescientes. vera Scripturarum, 
propter quod ignoratis virtutem Dei (b). Si autem 
objecit, eos vera Scripturarum nescire, falsa quo- 
que Scripturarum esse apparet. Sed et dicendo : 
Estote probi trapexig, ostendit, in Scripturis et 
prohos contineri sermones et adulterinos. Cumque 
ait : Quare non tntelligitis quod in. Seripturis rationi 
consonum. est? firmiorem. reddit animum hominis 
qui candide intelligere vult. 

LL Quod autem Scripturarum propositum ad 


(a) Gen. xix, 10. (b) Matth, xxi, 29. 


B 


σια ἔτη φέρεται, καὶ ἐπὶ τοῦ Ναβουχοδονόσορ οὕτως 
ἐμπρησθεὶς € ἀπόλλυται. Καὶ ὅμως μετὰ Μωυσῆν 
γραφεὶς καὶ πολλάκις ἀπολωλὼς τὴν τοῦ Μωύσέως ++ 
πρόγνωσιν xal οὗτος ὡμολόγησεν, ὅτι τὸν ἀφανισμὸν 
αὐτοῦ προειδὼς οὐκ ἔγραψεν: οἱ δὲ γράψαντες τῷ 
τὸν ἀφανισμὸν μὴ προεγνωχέναι ἐπ’ ἀγνωσίας 
ἐλεγχθέντες, προφῆται οὐκ σαν. 

ΧΙΝΠΙ. Καὶ ὁ Σίμων’ Ἐπειδὴ τὰ περὶ Θεοῦ, ὡς 
ἔφης, ἐκ τῆς πρὸς τὴν κτίσιν παραθολῆς ἔστι νοῆ- 


σαι, πῶς τὰ λοιπὰ ἐν τῷ νόμῳ, ἐκ παραδόσεως 


Μωύσέως @ ὄντα καὶ ἀληθῆ τυγχάνοντα καὶ τοῖς 
ψευδέσι μεμιγμένα ἐπιγνῶναί ἐστι δυνατόν ; Καὶ ὁ 
Πέτρος ἔφη: Περικοπή τις ἐν τῷ γραφέντι νόμῳ µε- 
τὰ τὴν € τοῦ Θεοῦ πρόνοιαν ἀπταίστως ἐπεμνημο- 


νεύθη, ὥστ᾽ ἂν σαφῶς δεῖξαι τῶν γεγραμμένων ποῖά 
ἔστιν ἀληθῆ, ποῖα δὲ ψευδῇ. Καὶ ὁ Σίμων’ Τίς ἐστιν 
αὕτη, μήνυσον ἡμῖν. 

XLIX. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Αὐτίκα ἐρῶ. Τέγρα- 
πται ἓν τῶν πρώτῳ τοῦ νόμου βιδλίῳ πρὸς 4! τοῖς το- 
λευταίοις" 00× ἐκλείψει ἄρχων 
μένος ἐκ τῶν μηρῶν αὖ 


Ἰούδα, οὐδὲ ἡγού- 


, ἕως ἂν ἔλθῃ οὗ ἐστιν" 
καὶ αὐτὸς προσδοκία ἑθνῶν. Ἔάν τις οὖν τὸν, μετὰ 
τὸν 59 ἐξ Ἰούδα ἐχλεῖψαι ἄρχοντα καὶ ἡγούμενον, 
ἐληλυθότα καὶ ὑπὸ ἐθνῶν προσδοκᾶσθαι μέλλοντα 
νοῆσαι δυνηθῇ, οὗτος τὴν περικοπὴν 9 ἐκ τῶν ἀπο- 
wey ἀληθῆ τὸν ἐληλυθότα 130 ἐπιγνῶναι" 
διδασκαλίᾳ πειρόμενος γνώσεται τίνα ἐστὶ 
τῶν Τραφῶν τὰ ἀληθῆ, τίνα δὲ τὰ ψευδῆ, Καὶ ὁ Σί- 
μῶν: Συνίημ: ὅτι τὸν 9 Ἰησοῦν ὑμῶν 
ὑπὸ τῆς Γραφῆς προφητευ 
ποιγαροῦν οὕτως ἔχειν. 


οὗ τῇ 


λέγεις, ὡς 
δεδόσθω 
Abys τοίνυν, πῶς ὑμᾶς δια- 
χρίνειν τὰς Γραφάς ἔδιδαῖεν ; 

L. Καὶ ὁ Πέτρος" "Ort μέμικται τὰ ἀληθῆ τοῖς 
ψευδέσιν, μέμνημαί που αὐτὸν αἰτιώμενον τοὺς Σα8- 
δουκαίους, Διὰ τοῦτο πλανᾶσθε, μὴ εἰδότες 
τὰ ἀληθῆ τῶν Γραφῶν, οὔ 9 εἴνεχεν ἀγνοεῖτε τὴν 
δύναμιν τοῦ Θεοῦ, Εἰ δὲ τὰ ἀληθῆ τῶν Τραφῶν ᾱ- 
Ὑνοεῖν αὐτοὺς ὑπέδαλεν, δῆλον ὡς ὄντων ψευδῶν, ᾿Αλ- 
λὰ καὶ ἐν τῷ φῆναι' Γίνεσθε τραπεζῖται @ δόχι- 
pot, ὡς δοχίµων καὶ κιδδήλων λόγων ὄντων. Καὶ 
τῷ @ εἰπεῖν" Διὰ τί οὐ νοεῖτε τὸ εὔλογον τῶν 
Τραφῶν (77); βεδαιότερον τοῦ αὐθαιρέτως εὐγνω 
μονοῦντος τίθησι τὸν νοῦν 6 

LL Τὸ δὲ καὶ τῶν Γραφῶν προκείμενον @ ἐπὶ 


αὐτὸν έντα " 


πεῖν" 


VARUE LECTIONES. 


55 ἐμπρησθὲν Ο. ** Mod. 


« 0. Ita constanter. Tam οὕτως tnavult S. 55 Μωῦσέος O., qui deinde «uvydvov- 


παι, τήν om. O., qui Lum ser. προνοίᾳ ἀπταίστῳ, “7 πρό O. 3 τόν om. C. ὁ’ Locus mancus. Suppleri 
potest hoc modo : Δυνήσετα: οὗτος διὰ τὴν περικοπήν, x. τ. à. C. Locum mancum esse non puto, sed non- 
nihil corruptus est, atque hac ratione sanandus : νοῆσαι" δυνηθῇ οὗτος τῇ περιχοπῇ ἐκ τῶν, x. v. À. D. 


5ο τόν praetermisit S. °! co: 
C. ** vy (id est Ἰησοῦν) 0, “αὶ προχειμένων 0. 


8. c. Cl. sine codd. auctoritate. 33 Ita O. c. Β., τραπεζεῖται Cl. δὲ τῷ 8, O., τό 


VARIORUM NOTE. 


(17) Διὰ τί οὐ νοεῖτε τὸ εὔλογον τῶν Γραφῶν, Verba cujusdam apocryphi. Forte Evangelii Ebionitarum 


Cor. 


145 


γραμματεῖς καὶ διδασκάλους πέμπειν, ὡς τοῦ ὄν- Α 
πως 9 νόµου εἰδότας τὰ ἀληθῆ, δῆλόν ἔστιν. Τὸ δὲ 
καὶ εἰπεῖν αὐτόν: Οὐχ ἦλθον καταλῦσαι τὸν νό- 
μον, καὶ φαίνεσθαι αὐτὸν καταλύοντα, σημαίνοντος 
ἦν, ὅτι, ἃ κατέλυσεν, οὐκ ἦν τοῦ νόμου. Τὸ δὲ καὶ 
εἰπεῖν: Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, ἰῶτα 
δὲ δ᾽ ἐν ἢ µία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νό- 
μου: τὰ πρὸ οὐρανοῦ καὶ γῆς παρερχόμενα ἐσήμανε 
μὴ ὄντα τοῦ ὄντως νόμου. 

307 ΠΠ. Ἐπεὶ οὖν οὐρανοῦ καὶ γῆς ἔτι συνε- 
στώτων παρῆλθον θυσίαι, βασιλεῖαι, αἱ ἐν γεννητοῖς 
γυναικῶν προφητεῖαι, καὶ ὅσα 58 τοιαῦτα, ὡς οὐχ ὄντα 
θεοῦ προστάγματα, ἔνθεν γοῦν λέγ 
ἣν οὐκ ἐφύτευσεν ὁ Πατὴρ ὁ οὐράνιος, ἔκριζω- 
θήσεται, Διὰ τοῦτο αὐτὸς ἀληθὴς ὧν προφήτ 
γεν" Ἐγώ εἶμι ἡ πύλη τῆς ζωῆς: ὁ δι᾽ iu εἰς. 
ἐρχόμενος εἰσέρχεται εἰς τὴν ζωήν ὡς 
σης ἑτέρας τῆς σώζειν δυναμένης διδασκαλίας, Διὸ δὲ 
καὶ ἐθόα λέγων: Δεῦτε πρὸς μὲ πάντες οἱ κοπιῶν- 
τὸς, τουτέστιν, οἱ τὴν ἀλήθειαν ζητοῦντες xal μὴ 
εὑρίσκοντες αὐτήν. Καὶ πάλιν: Τὰ ἐμὰ πρόθατα 
ἀκούει 9 τῆς ἐμῆς φωνῆς, Καὶ ἄλλοτε: Ζητεῖτε 
καὶ εὑρίσκετε, ὡς μὴ προδήλως κειμένης τῆς ἄλη- 
θείας. 

LIIL ᾿Αλλὰ καὶ ἐξ οὐρανῶν @ μάρτυς φωνὴ ἠκού- 
σθη λέγουσα: Οὔτός ἔστιν ὁ Υἱός µου ® ὁ ἀγα- 
πητὸς, εἰς ὃν εὐδόκησα, ἀκούετε. Καὶ 
πρὸς τούτοις ἐπιπλεῖον αὐτοὺς 68 πεπλανημένους 
ἐλέγξαι θέλων τοὺς προφήτας, παρ᾽ ὧν δὴ μεμαθη. 
κέναι ἐθεδαίουν, ἐπιθυμοῦντας ἀληθείας καὶ μὴ με- 


καὶ 


Πᾶσα φυτεία, 
$ ἔλε- 


οὐκ οὔ- 


τούτου 


μαθηκότας τελευτήσαντας ἀπεφήνατο εἰπών" Πολλοὶ 
προφῆται καὶ βασιλεῖς ἐπεθύμησαν ἰδεῖν ἃ ὑμεῖς C 
βλέπετε, καὶ ἀκοῦσαι ἃ ὑμεῖς ἀκούετε, καὶ ἀμὴν 
λέγω ὑμῖν, οὔτε εἶδον ,ܠ‎ οὔτε ἤκουσαν. Ἔτι μὴν 


ἔλεγεν" Ἐγώ εἰμι περὶ οὗ Μωυσῆς προεφήτευσεν 
εἰπών: Προφήτην ἐγερεῖ 95 ὑμῖν Κύριος ὁ 108 
Θεὸς ἡμῶν, ἐκ τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν, ὥσπερ καὶ ἐμὲ, 
αὐτοῦ ἀκούετε κατὰ πάντα" ὃς ἂν δὲ @ μὴ ἀκούσῃ 
τοῦ προφήτου ἐκείνου, ἀποθανεῖται, 

LIV. Ὅθεν ἀδύνατόν ἐστιν ἄνευ τῆς τούτου διδα- 
σχαλίας ἀληθείᾳ σωζούσῃ ἐπιστῆναι, χἂν τὸν αἰῶνά τις 
ζητῇ, ἔνθα τὸ ζητούμενον οὐχ ἔστιν" ἦν δὲ καὶ ἔστιν ἐν 
τῷ Ἰησοῦ ἡμῶν λόγῳ. Πλὴν τἀληθῆ οἳ τοῦ νόμου εἰδὼς 
Σαδδουκαίοις πυνθανομένοις, καθ’ ὃν λόγον Μωυσῆς 
ἑπτὰ συνεχώρησεν γαμεῖν, ἔφη" Μωυσῆς κατὰ τὴν 
σχληροκαρδίαν ὑμῶν ἐπέτρεψεν ὑμῖν. "Aw! dp- 
χῆς γὰρ οὕτως οὐκ ἐγένετο. Ὁ γὰρ κτίσας ἀπ’ ἀρ- 
χῆς τὸν ἄνθρωπον, ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὖ- 
τόν. 


(a) Matth. xxm, 2. 
b) Matth. v, 17. 

reus xxiv, 35; v, 18. 
ἢ Matth. xv, 13. 

(e) Joan. x, 9. 

(f) Matth. xi, 28. 


CLEMENTINA. — HOMILIA III. 


146 


scribas et doctores remittit, clarum est, remittere 
tanquam ad eosqui vere legis vera cognoscebant(a) 
Quod etiam ipsa ait : Non. veni solsere legem (b), 
et tamen conspicitur solvere,id significantis est,ea 
que sovit non pertinuisse ad legem. Sed etdi- 
cendo : Caelum et terra. transibunt, sed iota unum 
aut unus apez non prateribit a lege (c) ; manifesta- 
vit, vere legis non esse illa que ante colum et ter- 
ram transierunt, 

LIi.Quando igitar celo et terra adhuc stantibus 
iransierunt sacrificia, regna, prophetis, quz inter 
natos mulierum, et que his similia,quasi que non 
essent Dei mandata ; inde ergo ait : Omnis planta- 
lio, quam. non plantavit Pater celestis, eradicabi- 
fur (d). Propter hoc ipse, verus propheta, dixit: 
Ego sum porta vit : qui per me introit, introit in 
vilam (e), quia non. est alia doctrina, qua possit 
salvum facere. Quocirca clamabat, dicens: Venite 
ad me, omnes qui laboratis (f), hoe est, qui quari- 
tis veritatem, nec invenitis eam. Et. iterum : Oves 
me vocem meam audiunt (g). Et alias : Querite 
et invenietis (h); quod veritas clare non sit po. 
sita, 


LIII. Sed et de celis testis vox audita est, di- 
cens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mili 
complacui : ipsum audite (i). EL adhuc magis de- 
monstrare volens ipsos prophetas errasse, a qui- 
bus se didicisseaffirmabant,eos mortuosessein de- 
siderioetnon in cognitione veritatis pronuntiavit his 
verbis : Multi prophelz et reges cupierunt videre 
quz vos videlis el audire qua vos auditis : et amen 
dico vobis, neque viderunt neque. audierunt (j). Dixit 
preterea : Ego sum. de quo Moyses repr di- 
cens : Prophetam. suscitabit vobis Dominus Deus 
noster ex fratribus vestris, sicut me ; ipsum. in. om- 
nibus audite. Quiautem non audierit prophetam illum 
morietur (4). 


LIV. Quare impossibile est, sine ipsius doctrina 
salutiferz insistere veritati, quamvis in eternum 
quis querat, ubi quod queritur non consistit, con- 
stitit autem et consistit in Jesu nostri sermone. 
ltaque cum sciret vera legis, Sadduczis interro- 
gantibus, qua ratione Moyses matrimonium cum 
seplem contrahere permississet, respondit : Moyses 
ad duritiam vestram permisit vobis, Ab inilio enim 
mon. fuit. sicui enim ab initio creavit hominem ,mas- 
culum et feminam fecit eum (1). 


0 Joan. x, 27. 

) Matth. viz, 7. 

i) Matih. xt, 5. 

ἢ Matth. xir, 47 ; Luc. x, 24. 
X) Joan. v, 46; Act. 111, 22. 
1) Mattb. αν, 23 ; xix, 8, 4. 


VARLE LECTIONES. 


M ὄντος 6, V δὲ add. ο. O. 
ܐ‎ οὐρανοῦ Ὁ. 9 μου ὁ Υὸς 0. 9 τούς ο, 
0, in cujus marg. monetur : νόθα κατὰ νόμου. 


Ita 0. 


9 ὅσα excidit ap. Cl et S. 
σε 


9 δὲ ὃ 6, πρὸς μὲ om, Ὁ. 


® ἀκούουσι (sic) 0. 
, ἴδον C. ® ἐγείρη 0 


ο, 8 χαί 0. 51 τὰ ἀληθῇ, 


441 


LV. lis vero qui arbitrantur, 
docent Seripture, Deum jurare, dicit : Sit sermo 
vester, est, esb ; eL non, non ; quod enim. his abun- 
dantius est, a malo est (a). Et iis qui dicunt, Abra- 
hamum, lsaacum οἱ Jacobum esse mortuos, ait: 
Non est Deus morluorum, sed viventium. (b). lis au- 
tem qui Deum putant esse tentatorem, sicut aiunt 
Scripture, dicit tentatorem esse diabolum, qui et 
tentavit eum, [is vero qui Deum suspicantur non 
prescire, infit ; Scit enim Pater vester cxlestis, quia 
his omnibus indigetis, antequam. petatis eum (c). Et 
iis qui juxta Seripturas credunt Deum non om- 
nia cernere : Orate, inquit, in abscondito, et Pater 
vester, qui videt abscondita, reddet vobis (d). 


ΤΝΤ. Existimantibus porro Deum non esse bo- 
num, ut aiunt Scripture, ita locutus est: 4 quo ex 
vobis filius petet panem nunquid lapidem. porriget ci? 
Aut et piscem petet, nunquid serpentem οἱ porriget ? 
Si ergo vos, eum sitis mali, nostis bona dona dare 
fitiis vestris, quanto magis Pater. celestis dabit bona. 
petentibus se δὲ facientibus voluntatem suam (6) ? As- 
serentibus autem, eum in templo esse, dixit : No- 
lite jurare per calum, quia. thronus. Dei est, neque 
per terram quia scabellum est pedum ejus (f).Et pro- 
sumentibus, Deum sacrificiis delectari, ait: Deus 
misericordiam vult, et non sacrificia, agnitionem 
suam, et non holocausta (g). 


LVIIL Ad eos autem, qui secundum Scripturas 
Deum esse malum credunt, ait : Ne me dicatis bo- 
mum, unus etenim bonus est (b). Et rursus : Estote 
boni et. misericordes, sicut. Paler, qui in celis est, 
qui solem oriri facit super bonos et malos, et plu- 
viam demittit super justos et injuslos (i).Ad eos vero 
qui in eam fraudem inducti sunt, ut cum Scriptu- 
ris censeant multos esse deos, 810 loquitur : Audi 
Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est (j). 

LVIII. Itaque Simon,intelligens quod Petrus eum 
cogeret Scripturis uti quemadmodum docuit Jesus, 
inquisitionem noluit versari circasermonem de Deo 
licet Peirus rogatu ipsius consilinm multasset, in- 
quisitionemque concessisset per interrogationem ac 
responsionem fleri. Ceterum disputatio per ires 
dies duravit, Quarto autem illucescente, Simon. 
nocte versus Tyrum Phonicie profugit.Nec mullis 


(a) Matth. v, 37. 
(0) Matth. xxi, 32. 
(c) Matth. vr, 8, 32. 
(d) Matth. νι, 6 


(e) Matth. vir, 9-11 ; Luc. xr, 44-43. 


8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 
quemadmodum A — LV. Τοῖς 


148 
δὲ νομίζουσιν, ὡς αἱ Τραφαὶ διδάσκου- 
bs ὀμνύει, ἔφη" Ἔστω ὑμῶν τὸ val, ναί, 
88 τὸ οὔ, οὔ’ 


σιν, ὅτι ὁ Θεὸ: 
καὶ τούτων ix τοῦ 

᾿Αδραὰμ καὶ 
ἔφη: Οὐκ ἔστιν 
Ῥοῖς δὲ οἰομένοις ὅτι 
ὁ Θεὸς πειράζει, ὡς αἱ Γραφαὶ λέγουσιν, ἔφη" ܘ‎ πι 
γηρός ἐστιν ὃ πειράζων, ὁ καὶ αὐτὸν πειράσας" 


τὸ γὰρ περισσὸν 
πονηροῦ ἐστιν. Καὶ τοῖς λέγουσιν ὅ 


Ἰσαὰκ καὶ 99 Ἰακὼδ ἀπέθανον Το, 
Θεὸς νεκρῶν, ἀλλὰ ζώντων. 


δὲ τι ὁπολαμδάνουσιν, ὅτι ὁ Θεὸς οὐ προγινώσ 


1 


ἔφη: OU γὰρ ὁ Πατὴρ ὑμῶν 7? à οὐράνιος ὅτι 


τούτων ἀπ 
πίστι 


χρήζετε 


Τοῖς δὲ 


ντων, πρὶν αὐτὸν ἀξιώσετε. 
εὔουσιν, ὡς αἱ 309 Γραφαὶ λέγουσιν, 
ὅτι μὴ πάντα βλέπει, ἔφη 75: Ἐν τῷ κρυπτῷ εὔ- 
χεσθε, εἴπε 7 καὶ ὁ Πατὴρ ὑμῶν, ὁ βλέπων τὰ 
κρυπτὰ, ἀποδώσει ὑμῖν. 


LVI.Tok δὲ οἰομένοις αὐτὸν μὴ ἀγαθὸν εἶναι, ὡς 
αἱ Τραφαὶ λέγουσιν, ἔφη: Τίνα ὑμῶν 18 αἰτήσει υἱὸς 
ἄρτον, μὴ λίρον i 
τήσει, μὴ 


δώσει αὐτῷ d καὶ ἰχθὺν αἲ- 
ὄφιν ἐπιδώσει αὐτῷ; εἰ οὖν ἡμεῖς, 
οἴδατε δόματα ἀγαθὰ διδόναι τοῖς 
μᾶλλον ὁ Πατὴρ ὑμῶν 6 
οὐράνιος δώσει ἀγαθὰ τοῖς ον, αὐτὸν καὶ 
τοῖς ποιοῦσι τὸ θέλημα αὐτοῦ ; 
διαθεξαιουµένοις. ir vaip εἶναι, ἔφην μὴ ὁμόσητε 
τὸν οὐρανὸν, ὅτι θρόνος ἐστὶ τοῦ Θεοῦ 
γῆν, ὅτι ὑποπόδιον τῶν 
δὲ προλαθοῦσιν, ὅτι θυσιῶν ὀρέγεται ὁ Θεὸς, ἔφη" 
Ὁ θεὸς ἔλεος θέλει καὶ οὐ θυσίας, ἐπίγνωσιν αὐτοῦ 
καὶ οὐχ ὁλοκαυτώματα. 

LVII. Το 
Τραφαὶ λέγουσιν, ἔφη" Μή μὲ λέγετε 38 ἀγαθόν: ὁ 
γὰρ ἀγαθὸς εἷς ἐστιν. Καὶ πάλιν 19, Γίνεσθε ἀγα- 
Gol xal οἰχτίρμονες, ὡς ὁ Πατὴρ ὁ ἐν τοῖς οὖρα- 
νοῖς, ὃς ἀνατέλλει ἥλιον ἐπ᾽ ἀγαθοῖς καὶ 

χαὶ φέρει ὃν ἐπὶ χαὶ 
ἀδίκοις. Τοῖς δὲ ἠπατημένοις πολλοὺς θεοὺς ὑπονοεῖν, 


πονηρῃΐ feres, 


xw ὑμῶν, πόσῳ 


το μήτε τὴν 


ποδῶν αὐτοῦ ἐστιν. Τοῖς 


δὲ πειθομένοις κακὸν αὐτὸν εἶναι, ὡς αἲ 


τὸν 


πονηροῖς, το τὸν δικαίοις 


ὡς αἱ Τραφαὶ λέγουσιν, ἔφη" κους, Ἰσραὴλ, Κύριος 
ὁ Θεός σου *! Κύριος εἷς ἐστιν. 

419 LVIU. Ὅμως ὁ Σίμων, συνιδὼν ὅτι Πέτρος 
αὐτὸν συνάγει ταῖς 


Γραφαῖς χρῆσθαι ὡς Ἰησοῦς ἐδί- 
τὴν 58 περὶ Θεοῦ λόγον ἐξέτασιν γονέσθαι 
i ܡ‎ 
ὡς αὐτὸς Σίμων ἠξίωσεν, πρὸς πεῦσιν καὶ ἀπόκρισιν 
ασιν. Πλὴν ἡ ζήτησις τριῶν ἔπεχρά- 
ὧν (78). Ἐπιφωσκούσης δὲ τῆς τετάρτης 
νόχιος ὡς ἐπὶ Τύρον τῆς Φοινίκης ἐξώρμησεν. Καὶ οὐ 


(f) Matth. v, 34, 35. 

(g) Matth. 1x, 13; xri, T. 

(h) Matth. xix, 47 ; Luc. xvni, 19. 
i) Luc. vi, 86; Matth, v, 4, 

ἢ Marc. xu, 29. 


talo, 


καίτοι γε μεταθεμένου τοῦ 


VARLE LECTIONES. 


< 0. 


inserui‏ ܡ ܩ 


τε Ita 8, αἰπών G, 70.3 
19 Credner, 


" 73 C. Ὁ. )ܐ‎ S, τόν C, ἣν 


5 καί om. O. hie et Bon Ἰακώθ, 


τὸ ] conj. C, ἀπέθανεν id, in textu, ut O. 
7? ὑμῶν om. Ὁ. 

ܣܠ 
φέρε 0,‏ * 


ὑμῶν excidit ap. Cl οἱ 8. 
Beitr. 1, 309 8. 


VARIORUM NOTE. 


(8) Ἢ £ 
mu αὐ 


ς τριῶν ἐπεχράτησεν ἡμερῶν. 
Cor. 


Conitil. apostol. lib. vi, cap. 8: Καὶ τρίτον im" αὐτῶν 


149 


μετὰ πολλὰς ἡμέρας ἦλθόν τινες τῶν προόδων, 
λέγοντες" Σίμων μεγάλα θαυμάσια ἐν Τύρῳ ποιῶν 
πολλοὺς τῶν ἐκεῖ χατεπλέξατο, καὶ σε πολλαῖς δια- 
βολαῖς μισεῖσθαι ἐποίησεν. 


LIX. Ταῦτα ἀκούσας ὁ Πέτρος, τῇ ἐπιούσῃ νυχτὶ 
τῶν ἀκροατῶν τὸν ὄχλον συνελθεῖν ἐποίησεν" ὅμως 


συνελθοῦσιν ἔφη: Ὁρμῶντός µου 58 εἰς τὰ ἔβνη τὰ 


πολλοὺς θεοὺς λέγοντα, κηρῦξαι χαὶ διδάξαι ὅτι εἴς 


ἐστιν ὁ Θεὸς, ὃς οὐρανὸν ἔκτισε καὶ γῆν καὶ τὰ ἐν 


αὐτοῖς πάντα, ὅπως ἀγαπήσαντες αὐτὸν σωθῆναι 
δυνηθῶσιν, προλαθοῦσα ἡ κακία τῷ 3 τῆς συζυγίας 
νόμῳ προαπέστειλε Σίμωνα, ἵνα οἱ ἄνθρωποι, ἐὰν 
τοὺς πολλοὺς θεοὺς λέγειν παύσωνται, χαταγνόντες 
τῶν ἐπὶ γῆς λεγομένων, ἐν οὐρανῷ πολλοὺς θεοὺς 
εἶναι νομίσωσιν 85: ἵνα μηδέποτε τὸ τῆς μοναρχίας 
τιμήσαντες καλὸν εἰς τὸ παντελὲς μετὰ κόλασιν ἀπύ- 
λωνται. Καὶ τὸ δεινότατον, ἐπεὶ ἀληθὴς λόγος ἀπαρά- 
ὄλητον ἰσχὺν ἔχει, προλαμδάνων ταῖς διαθυλαῖς πεί- 
θει αὐτοὺς αὐτὸ, 331 μηδὲ τὴν ἀρχὴν ἀναδέξασθαί 
μου δὲ: µή πως ὁ διαθάλλων αὐτὸς τῷ ὄντι διάδολος ἐλεγ” 
708, καὶ ὁ ἀληθὴς λόγος ἀναδειχθεὶς πιστευθῆνα" 
δυνηθῇ. Χρὴ οὖν µε ταχέως αὐτὸν ἐπικαταλαθεῖν, 
ἵνα μὴ ἡ διαθολὴ ἐγχρονίσασα παντελῶς πάντων ἔπι- 
κρατήσῃ "ἴ, 

Ἐπεὶ οὖν δεῖ τινα ὁρίσαι ἀντ᾽ ἐμοῦ τὸν ἐμὸν‏ .ܬܝܐ 
ἀναπληροῦντα τόπον, μιᾷ προαιρέσει δεηθῶμεν τοῦ‏ 
Θεοῦ 93 οἱ πάντες, ὅπως τῶν ὄντων ἐν ἡμῖν τὸν 3‏ 
κρείττονα αὐτὸσ πρόδηλον ποιήσῃ, ἵνα ἐπὶ τῆς Χρι-‏ 
στοῦ χαθέδρας χαθεσθεὶς τὴν αὐτοῦ CE:‏ 


κλησίαν εὖ- 
αεθῶς οἰκονομῆ. Τίς ἄρα ὁρισβήσεται; Θεοῦ γὰρ 
βουλῇ "® ἀναδείκνυται μακάριος ὁ ἄνθρωπος 


ἐκεῖνος, 
ὃν καταστήσει ὁ κύριος αὐτοῦ ἐπὶ τῆς θερα 


(ας 
τῶν συνδούλων αὐτοῦ, τοῦ διδόναι αὐτοῖς τὰς τρο. 
φὰς ἐν καιρῷ αὐτῶν, μὴ ἐννοούμενον καὶ λίγοντα 
ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ" « Χρονίζει ὁ κύριός μου ἐλ- 
1 2 ζ e 
θεῖν" καὶ ἄρξηται τύπτειν τοὺς 
P 
ἐσθίων καὶ πίνων µετά τε 9 πόρνων καὶ μεθυόντων" 
p : ܬܐ‎ 
καὶ ἦξει ὁ κύριος 3 τοῦ δούλου ἐκείνου ἐν ὥρᾳ oo 
προσδονῇ, καὶ ἐν ἡμέρᾳ ἢ οὐ γινώσ: 


συνδούλους αὐτοῦ, 


, καὶ διχοτο- 
μήσει αὐτὸν, καὶ τὸ ἀπιστοῦν αὐτοῦ μέρος μετὰ τῶν 
ὑποκριτῶν θήσει. » 

LXI. El δὲ τις τῶν παρεστώτων, διοιχεῖν δυνάμενος 
τὴν ἀγνωμοσύνην τῶν ἀνθρώπων, ὑποστέλλεται, τῆς 
αὐτοῦ ἀναπαύσεως φροντίζων μόνης, καὶ αὐτὸς mpos- 
δοχάτω ἀκοῦσαι" Δοῦλε πονηρὲ καὶ ὀκνηρὲ, ἔδει σε τὸ 
A4? ἀργύριόν µου προθαλεῖν ἐπὶ τῶν τραπεζιτῶν, 
καὶ ἐγὼ ἂν ἐλθὼν ἔπραξα τὸ ἐμόν: ἐκθάλετε @ τὸν 
ρον, Καὶ οὐλό- 
qu. Σοῦ γὰρ, φησὶν, ἄνθρωπε, τοὺς λόγους µου ὡς 
ἀργύριον ἐπὶ τραπεζιτῶν βαλεῖν 9: καὶ ὡς χρήματα 
δονιμάσαι, Τὸ οὖν πλῆθος τῶν πιστῶν δεῖ ἑνί τινι 
πείθεσθαι, ἵνα οὕτως ἐν ὁμονοίᾳ διατελεῖν δυνηθῇ. 
Ἰὸ γὰρ εἰς ἀρχὴν μιᾶς λῆγον ἐξουσίας, μοναρχίας 


ἀχρεῖον δοῦλυν εἰς τὸ σκύτος τὸ ἑξώτ 


CLEMENTINA. — HOMILIA III. 


150 


8 Α post diebus venerunt quidam eorum, qui proire 


solebant,et dixerunt Petro : Simon magnas priesti- 
gias Tyri edendo multos incolarum perculit, teque 
multis calumniis odiosum reddidit. 

LIX. Que postquam audivit Petrus, insequenti 
nocte auditorum turbam fecit convenire, atque 
congregatis dixit : Cum ego properarem ad gentes 
quie multos deosasserumt,;pradicaturuseldocturus, 
unum esse Deumereatorem cceli etterreomniumque 
qua in iis eontinentur,quo dilecto possent salutem. 
consequi, preveniens malitia ex conjugationis lege 
premisit Simonem, ut homines, si forte multos 
deos,damnatis iis qui in terra dicuntur, desinerent 
affirmare, jam. multos in eclo existere putarent ; 
quo, dum monarchia seu unitatis Dei bonum nul- 
latenus in pretio habent,in perpetuum post suppli- 
cia intereant. Quodque pessimum est, quia fverus 
Sermo iucomparabilem habet vim, anlicipans Si- 
71100 calumniis persuadet hominibus ne me ullo 
modo recipiant, ne forte, qui calumniatur, revera 
esse calumniator deprehendatur, et ne verus ser- 
mo, cum fuerit patefaetus, credi possit. Oportet 
ergo me eilo hominem assequi,ut ne calumnia diu- 
lius immorata omnes penitus invadat. 

LX. Quoniam igitur necesse est aliquis consti- 
luaturqui meum suppleat locum,uno animo Deum 
cuncti oremus, ut. eorum qui inter nos sunt pre- 
siantissimum manifestet, quo sedens in Christi 
cathedra ipsius Ecclesiam pie adminisiret. Quis 
autem designabitur ? Dei quippe pronuntiatur con- 
silio hentus ille homo, quem constituet ejus domi- 
nus super famulitium conservorum suorum,ut det 
illis cibum in tempore, qui non cogitat ae dicit in 
corde suo : « Moram facit dominus meus venire: si 
enim sie ecperit percutere conservos, manducans 
ei bibens cum meretricibus ac ebriosis, veniet do- 
minus servi illius in hora qua non sperat et in die 
quo nescit, et dividet eum, partemque ejus infi- 
delem ponet cum hypocritis (a). » 


LXI. Quod si quis astantium, cum possit homi- 
num improbitatem regere, tamen detrectat,de sua 
solum quiete sollicitus, et ipse exspeetel audire : 
Serve male et piger, oportuit 16 tradere. pecuniam 
meam nummulariis, et. ego veniens exegissem. quod 
meum est. Ejieite inutilem. servwan ὑπ tenebras. exte- 
riores (b). Et merito. Tuum enim, inquit, est, o 
homo, probare verba mea,tanquam apud nummu- 
larios argentum et pecuniam pendere. Itaque fide- 
lium multiiudo uni debet credere, ut ita possit vi- 
vere concorditer. Quod enim in unius potestatis 
imperium desinit, monarchiz representatione, fa- 


(a) Matth. xxiv, 48; Luc. xu, 42. (0) Matth. xxv, 20; Luc, xix, 22. 


VARLE LECTIONES. 


5 ἐπειδὴ ὁρμῶντός µου p. ὁρμῶντός μοῦ 0, 39 αὐτῷ C. 33 νοµίσουσιν 0. 
κ [ta O e D, βουλή, C. 


Ὁ. 5 τοῦ 6. δεηθῶμεν 0, ὃν τὸν om. 6, 


** Lege μὲ, S. 5] ἐπικρατήσει 
9! πὲ preetevrüiserunt ΟἹ et 8. 


ἐκείνου excidit ap. Cl et 8. 9 ἐμθάλετε O. 3 βαλεῖν adjunal c. 0.‏ ܠ 


151 


cit ut subjecti per bonum ordinem fruantur pace: A 
qui vero omnes volunt imperare, nec uni soli ce- 
dere, ob divisionem penitus concidant necesse 
est. 

LXIL.Sed et te persuadeant que ante oculos po- 
sita observantur. Scilicet nune, cum mulli per 
omuem terram sint reges, assidue bella oriuntur. 
Unusquisque enim occasionem ad bellum eumit ex 
alterius imperio.Si autem unus esset mundi impe- 
rator, ille desinente bellandi causa sternam obti- 
neret pacem.Denique iis qui vitam perpetuam con- 
sequentur, unum Deus in illo seculo constiluit 
universi regom, ut per monarchiam pax exoriatur 
stabilis. Debent itaque cuncti unum tanquam vise 
ducem sequi, sicque Dei imaginem honorare : 8 
autem ductor scire debet viam, qua intratur in 
sanotam civitatem. 

LXIIL Quem vero alium ex astantibus eligam, 
quam Zaecheum, apud quem et Dominus noster 
ingressus mansit, judicans dignum esse qui salva- 
relur? Quo dicto manum presenti Zacchmo inji- 
€iens, cogebat eum in sua cathedra sedere. Αἱ 
Zaccheus accidens ad pedes ejus rogabat uti prin- 
cipatu ipsum liberaret : simulque pollicebatur ac 
dicebat : Quecunque qui praeest facere debel, fa- 
ciam, tantum mihi dona non habere hoc nomen : 
vereor enim principatus nomen inducere,quoniam 
&cerba invidia et periculo abundat. 


LXIV. Dixit Petrus : Si hoc vereris, noli princeps 
vocari,sed constitutus (seu prefectus), eam quippe 
appellationem Dominus concessit per haec verba : 0 
Beatus ille homo, quem ejus dominus constituet super. 
/ conservorum suorum (a).Quod si omnino 
refugis agnosei pro eo qui babeat gubernandi pote- 
statem,ignorare videris, professam presidentis po- 
testatem multum valere ad persuadendam flecten- 
damque plebem. Ei quippe tanquam potestatem 
adepto credunt singuli, conscientiam pro magna 
necessitate habentes. Quid vero, nonne et certo 
Scis, te non ut principes gentium imperare debere, 
sed ut servum ministrare hominibus, ut. patrem 
tueri injuria affectos,ut medicum visitare,ut pasto- 
rem custodire, uno verbo, cunctas pro eorumdem 
salute suscipere curas ? Àn putas ignorare me, 
quales te compellam labores sumere,dum te volo a 
plebe judicari, cui placere nemo ullo studio po- 
tesi ; cum maxime lieri queat, ut, qui bene opera- 
tur, Deo gratus existat, Quocirca oro te, ut alaeri- 


(a) Matth. xxiv, 44; Luo. xij, 44. 


D 


8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


152 


εἰκόνι, τοὺς ὑπείκοντας αἰτίᾳ εὐταξίας εἰρήνης ἄπο- 
λαύειν τίθησιν: τὸ δὲ 7 πάντας φικαρχοῦντας ἐνὶ 
μόνῳ ὑπεῖξαι μὴ θέλειν, καὶ αἰτίᾳ 38 διαιρέσεως (79) 
πάντως καὶ περιπεσεῖν 9! ἔχουσιν, 

LXIL ᾿Αλλ ἔτι μὴν πειθέτω τὰ παρ’ ὀφθαλμοῖς τιθέμε- 
f, πῶς νῦν πολλῶν κατὰ πᾶσαν τὴν γῆν ὄντων βασι- 
λέων συνεχῶς πόλεμοι γίνονται, Ἔχει 
φασιν εἰς πόλεμον τὴν ἑτέρου ἀρχὴν. Ἐὰν δὲ εἲς ᾗ τοῦ 
παντὸς ἡγεμὼν, οὔ εἵνεκεν πολεμεῖ οὐκ ἔχων ἀίδιον 
τὴν εἰρήνην ἔχει. Πέρας γοῦν ὁ Θεὸς τοῖς καταξιου- 
μένοις αἰωνίου ζωῆς ἕνα ἐν τῷ τότε αἰῶνι βασιλέα τοῦ 
παντὸς χαθίστησιν, ἵνα αἰτίᾳ μοναρχίας ἅπτωτος 
εἰρήνη γένηται 9. Χρὴ οὖν ἑνί τινι ὡς ὁδηγῷ τοὺς 
πάντας ἕπεσθαι, ὡς εἰκόνα Θεοῦ προτιμῶντας, τὸν ὃν 
ὁδηγὸν εἶναι τῆς εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν εἰσιούσης εἰσό- 
δου ἐπιστήμονα. 


γὰρ ἕκαστος πρό- 


LXIIL Τίνα δὲ ἄλλον αἱρήσομαι τῶν παρόντων, ἢ 
Ζακχαῖον, πρὸς 138 ὃν καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν 109 els. 
ἰὼν ἀνεπαύσατο, τοῦ σώζεσθαι χρίνας ἄξιον εἶναι; 
Καὶ τοῦτο εἰπὼν, παρεστῶτι τῷ Ζακχαίῳ ἔπιθα- 
λὼν τὴν χεῖρα, ἐθιάζετο ἐπὶ τὴν αὐτοῦ χαθε- 
σθῆναι καθέδραν. Ὁ δὲ Ζαχχαῖος προσπεσὼν τοῖς 
ποσὶν αὐτοῦ ἐδέετο, ὅπως το 


ἄρχειν αὐτὸν ἀπολύσῃ, 
μετὰ τοῦ ὑπισχνεῖσθαι χαὶ λέγειν, ὅτι ὁπόσα ποτὲ χρὴ 
τὸν ἄρχοντα ποιεῖν, ποιήσω, μόνον por τὸ ὄνομα 
τοῦτο μὴ ἔχειν χάρισαι' εὐλαδοῦμαι γὰρ τὸ τῆς 
ἀρχῆς ἐνδύσασθαι ὄνομα" πικροῦ γὰρ φθόνου καὶ 
κινδύνου γέμει, 

LXIV. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Εἰ τοῦτο εὐλαθῇ, ἄρχων 
μὲν μὴ καλοῦ, ἀλλὰ ὁ καθεστὼς, τοῦτο τοῦ Κυρίου 
δεδωκότος λέγεσθαι, τῷ εἰπεῖν" Μακάριος ὁ ἄνθρω- 
πὸς ἐκεῖνος, ὃν καταστήσει ὁ κύριος αὐτοῦ ἐπὶ 
τῆς θεραπείας τῶν συνδούλων αὐτοῦ. El δὲ παν- 
τελῶς οὐ θέλεις γνωσθῆναι ὅτι ἐξουσίαν διοικήσεως 
ἔχεις, ἀγνοεῖν μοι ἔοικας, ὅτι ἡ ὁμολογουμένη τοῦ 
προκαθεζομένου ἐξουσία πολύ τι δύναται πρὸς δυσω- 
πίαν τοῦ πλήθους, Ὡς 1 γὰρ εἰληφότι τὴν ἐξουσίαν 
ἕκαστος πείθεται, ὡς μεγάλην ἀνάγκην τὴν συνεί- 
δησιν ἔχων. Τί δὲ οὐχὶ xal ἀσφαλῶς γινώσκεις, ὅτι 
οὐχ ὡς οἱ ἄρχοντες τῶν ἐθνῶν ἄρχειν ἔχεις, ἀλλ᾽ ὡς 
δοῦλος αὐτοῖς ὑπηρετῶν, ὡς πατὴρ ἀδικουμένοις 3, 
ὡς Ἰατρὸς ἐπισκεπτόμενος, ὡς ποιμὴν φυλάσσων, 
συνελὼν ἐρῶ, τὰς πάσας ὑπὲρ τῆς αὐτῶν σωτηρίας 
φροντίδας ἔχων ; Ὅτι οἴει ἀγνοεῖν με, οἵους καμά. 
τους ἀναδέξασθαί σε βιάζομαι, ὑπο ὄχλων κρίνεσθαί 
114 σε ἀξιῶν, οἷς ἀρέσαι τινὰ ἀμήχανον ¡ Θεῷ δὲ εὖ 
πράττοντα 3 δυνατώτατον, Διὸ δέομαι προθύµως ܘ‎ 
δέξασθαι, διὰ θεὸν *, διὰ Χριστὸν, ὑπὲρ τῆς ἀδελφῶν 


VARLE LECTIONES, 


35 Legendum τῷ δὲ 5. * αἰτίαν var. lect. ap. Turrian. Pro epist. pontif. v, 0. 9 πεσεῖν C. 38 γινό- 
μενα €. 3 γένηται Ὁ. Ita legendum esse notat S, quanquam et ipse repetit lect. Ci γεγένηται, 


10 ἡμῶν deest ap. C. jeq. τ' 
υἱῶν conj. Cl. Ego scribendum putaverim ἀδικούμενος 
om. 0. 


1 τῷ conj. D.—8eq. τήν add. ο. 


D. t διακηδύµενος conj. D, ἀνιώμενος vel ἀδίκων 
S. 3 Θεὸν δὲ εὖ πράττοντα πείθεν Ὁ. * διὰ Θεόν 


VARIORUM Νοτα. 


(79) Καὶ αἰτίᾳ διαιρέσεως, Habet Turrianus lib. v, 
bene. Cor. 


Pro epistolis pontificum cap. 9, αἰτίαν, minus 


153 


CLEMENTINA. 


— HOMILIA III. 154 


σωτηρίας, ὑπὲρ αὐτῶν * οἰκονομίας καὶ σῆς 88 Α ter episcopatum suscipias, propter Christum, pro 


λείας. 


LXV. Καὶ τὸ ἕτερον δὲ λόγισαι, ὅτι, ὥσπερ xápa- 
τον καὶ κίνδυνον ἔχει τὸ τὴν Χριστοῦ Ἐκκλησίαν 
οἰκονομεῖν, τοσούτῳ μείζων ὁ μισθός" ἀλλ’ ἔτι μὴν 
καὶ ἡ κόλασις μείζων τῷ δυναμένῳ χαὶ ἀπειθήσαντι. 
Βούλομαι οὖν, πολυμαθέστερον εἰδώς σε τῶν παρεστώ- 
τῶν, δανείζειν 8 χαλὰς γνώμας, ἃς παρὰ τοῦ Κύρίου 
πεπίστευσαι ^ Ἵνα, Εὖ, δοῦλε ἀγαθὲ καὶ πιστὲ , 
ἀκούσῃς, καὶ μὴ 1 ὥσπερ ὁ τὸ ἓν ἀποκρύψας τάλαν- 
τον, ἔγκλημα λαδὼν κολάσει ὑπεύθυνος ἀναφανῇς. 
Εἰ δὲ μὴ βούλει ἀγαθὸς φύλαξ καταστῆναι " τῆς Ἐκ- 
κλησίας, ἕτερον ἀντὶ σοῦ μήνυσον, σοῦ πολωµαβέστε- 
βον καὶ πιστότερον. ᾿Αλλ᾽ 5 οὐ δώσεις: σὺ γὰρ καὶ τῷ 
Κυρίῳ συνῆς, καὶ τὰς θαυμασίους πράξεις Ἱστόρησας, 
καὶ διοίκησιν Ἐκκλησίας μεμάθηχας. 

LXVI. Καὶ σοῦ μὲν ἔργον ἐστὶ κελεύειν ἃ δεῖ, τῶν 
ἀδελφῶν 19, ὑπείκειν καὶ μὴ ἀπειθεῖν, Ὑπείξαντες 
μὲν οὖν σωθήσονται, ἀπειθήσαντες δὲ ὑπὸ τοῦ Χρι- 
στοῦ 1 κολασθήσονται, ὅτι ὁ προχαθεζόμενος Χριστοῦ 
τόπον πεπίστευται. Διὸ ἤτοι τιμὴ ἢ ὕδρις τοῦ προκα- 
ϑεζομένου εἰς Χριστὸν φέρεται, 33ὔ ἀπὸ δὲ Χριστοῦ 
εἰς Θεὸν 13 ἀναφέρεται. Τοῦτο δὲ εἴρηκο , ἵνα καὶ 
αὐτοὶ οἱ ἀδελφοὶ τῆς πρὸς σὲ ἀπειθείας τὸν κίνδυνον 
αὐτῶν 18 μὴ ἀγνοῶσιν, ὅτι ὃς ἂν σοι χελεύσαντι 
ἀπειθήσῃ, Χριστῷ ἀπειθεῖ !*, Χριστῷ δὲ ἀπειθήσας 
θεὸν παροργίζει. 

LXVI. Χρὴ οὖν τὴν Ἐκκλησίαν, ὡς πόλιν ἐν ὕψει 
οἰκοδομουμένην 15, φιλόθεον ἔχειν τάξιν καὶ διοίκησιν 
χαλήν. Πρὸ πάντων ὁ ἐπίσκοπος ὡς ἄρχων περὶ ὧν 
λέγει ἀκουέσθω: οἱ πρεσθύτεροι τὰ κελευόμενα γί- 
γεσθαι 13 σπουδαζέτωσαν" οἱ διάκονοι ἐκπεριερχομε- 
νοι τῶν ἀδελφῶν τὰ σώματα καὶ τὰς ψυχὰς ἐπισκε- 
πτέσθωσαν, καὶ τῷ ἐπισκόπῳ ἀντιδαλλέτωσαν οἱ λοι- 
ποὶ πάντες ἀδελφοὶ τὸ ἀδικεῖσθαι ἀναδεχέσθωσαν" εἰ 
δὲ κρίνεσθαι θέλουσι περὶ ὧν ἀδικοῦνται, ἐπὶ τῶν 
πρεσθυτέρων συµθιθαζέσθωσαν: τὸν δὲ συμθιθασμὸν 
οἱ πρεσθύτεροι τῷ ἐπισκόπῳ προσαναφερέτωσαν, 

LXVIII. Νέων δὲ μὴ µόνον κατεπειγέτωσαν "7 τοὺς 
γάμους, ἀλλὰ καὶ τῶν προθεθηκότων, μή πως ζέουσα 
ἡ ὄρεξις προφάσει πορνείας ἢ μοιχείας λοιμὸν προσ- 
ἐνέγκῃ @ τῇ Ἐκκλησίᾳ. Ὑπὲρ πᾶσαν γὰρ ápap- 
τίαν ἡ τῆς μοιχείας ἀσέδεια Θεῷ ἐστύγηται, ὅτι οὐ 
μόνον αὐτὸν τὸν ἁμαρτήσαντα ἀναιρεῖ, ἀλλὰ καὶ τοὺς 
συνεστιωμένους xal συναμιλλωμένους * λύσσῃ γὰρ 
ἔοικεν, ὅτι τῆς ἰδίας μανίας μεταδιδόναι φύσιν ἔχει, 
Σωφροσύνης οὖν χάριν σπευδέτωσαν τοὺς γάμους ἐπι- 
τελεῖν μὴ μόνον οἱ πρεσθύτεροι, ἀλλὰ καὶ 116 οἱ πάν- 
τες" ἡ γὰρ τοῦ μοιχησαμένον ἀμαρτία ἐπὶ τοὺς πάν- 
τας ἐλθεῖν βιάζεται. Τὸ 19 οὖν σπεύδειν σωφρονεῖν τοὺς 


(a) Matth. xxv, 21. 


fratrum salute, pro eorumdem gubernatione,et tua. 
utilitate. 

ΕΣΥ. Aliud etiam reputa. quod, sicut labore et 
periculo non caret, gubernare Ecclesiam Christi, 
eo major est merces, sed et major pcena ei qui 
potest,recusat tamen, Cupio igitur, qui te sciam. 
astantium eruditissimum, fenori despulchras sen- 
ientias, quie tibi ἃ Domino tradite sunt; ut au- 
dias : Euge serve bone et fidelis (a),et non,quemad- 
modum qui unum talentum abscondit,opprobrium 
feras, et obnoxius supplicio declareris.Sin vero non 
vis bonus Ecclesia constitui custos, alium pro te 
indica,qui te sit doctior ac fidelior, Sed non dabis, 
tu enim et cum Domino versatus es ac vidisti mira- 

B bilia opera, et Ecclesie administrationem didicisti, 


LXVL Tue igitur partes sunt, jubere ea, que 
oportet ; partes fratrum, subjicere se et non refra- 
Bari. Subjicientes ergo se salvi fienl : refragantes 
vero a Christo punientur ; quoniam qui praesidet, 
Christi locum accepit. Quare presidentis sive ho- 
nor sive contumelia ad Christum refertur, et a 
Christo ad Deum. ld autem prolocutus sum, ut 
ipsi quoque fratres non ignorent;quanto in periculo 
versentur qui tibi non obtemperabunt.Nam qui tibi 
jubenti non obtemperabit, Christo non obediet, et 
dum non obedit Christo, Deum ad iram incitat. 

LXVII. Oportet ergo ut Ecclesia, velut civitas in 
excelso edificata,Deo dignum habeat ordinem pra- 
elaramquefadministrationem. Ante omnia episco- 
pus, velut rector, in iis que dicit audiatur ; pre- 
Sbyleri carent fieri que jubentur; diaconi cireum- 
ambulantes[considerent fratrum corporaet animas, 
atque episcopo denuntient; reliqui omnes fratres 
alfiei injuria suscipiant libenter ; quod si de iis, in 
quibus injuria afficiuntur, cupiunt judicari, apud 
presbyteros concilientur, et presbyteri conciliatio- 
nem ad episcopum referant. 

LXVIII. Non modo autem juvenes ad matrimo- 
nium compellant, sed et natu provectos,ne fervens 
cupiditas per fornicationem veladulterium pestem 
in Ecclesiam inferat. Super omne enim peccatum 
impietas adullerii odio a Deo habetur: quia non 
solum interficit ipsum peccatorem sed et conve- 
Scenies ac congressos. Rabiei quippe est similis, 
p quandoquidem a natura habet, ut suam communi- 

vet insaniam.Ergo propter castitatem festinent nu- 

ptias conciliare non modo presbyteri, verum etiam 
omnes ; nam mechi delictum ad omnes necessario 
venit. Prima ergo miscricordia est, fratres ad pu- 


C 


VARUE LECTIONES. 


* ὑπὲρ τῆς αὐτῶν 6, 4 δανίζει 
νὰ]: κατασταθῆναι. 9 ἀλλά 0. 
5 rta D approbent O; αὐτῷ O, qui conj. αὐτόν. 
μημένην S. 15 γινέσθαι C. 17 Post κατεπειγέτωσαν 
Ἡ προσενέγκοι 0. 19 τοῦ C. 


ο. 


τ 
μή 
ܘܐ‎ τοὺς ἀδελφούς 0. 


non omittere debebat S c., Cl. 
35 Κυρίου C. 13 τοῦ Χρ. εἰς τὸν Θεόν C. 
Ufa S, ἀπειθῇ C, Ὁ. 15 οἴκοδομη μένην 0, ῴκοδο- 
repetuntur in 0 vbb. τὸν δὲ συµθιοασμὀν expuncta. 


* D legi 


155 


8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


196 


dicitian: impellere, quoniam animz est medela, at A ἀδελφοὺς, τοῦτο πρώτη ἐλεημοσύνη" ψυχῆς γάρ ἔστι 


cibus corporis est recreatio. 


LXIX. Ceterum si fratres vestros diligatis, nihil 
eorum auferetis,imo vestra communicabitis : esu- 
rientes nutrietis, sitientibus prebebitis potum, in- 
duetis nudos, visitabitis zegrotantes,carcere inclusis 
succurretis pro viribus, peregrinos in vestra tecta 
suscpietis lubenter, neminem odio prosequemini. 
Quo modo autem pie vivere oporteat, vos atentos 
vester docebit animus, Verum ante omnia, si et 
vobis dicere necesse sit, frequenter convenite, uti- 
nam singulis horis, alioquiu conventus statis dio- 
bus. Nam si hoc feceritis, intra muros estis asyli; 
perditionis quippe initium est ista desertio.Ne igi- 
tur quis, pretextu quod animo erga fratrem pusillo 
80 iniquo sit, desistaL convenire. Si enim aliquis 
vestrum a congregatione destiterit,cum iis reputa- 
bitur qui Christi dissipant Ecclesiam, ei ut ejus 
discipulorum inimicorum princeps punietur atque 
cum adulteris ejicietur ; nam tanquam adulter, 
per spiritum in ipso exsistentem,prztextu quodam 
sumpto, seipsum separavit, et malo locum conira 
86 dedit, ut ovom raperet, nimirum extra caulus 
inventam. 

LXX. Porro episcopum vestrum audite, omnem- 
que ei honorem tribuere ne cesselis : scitote quod 
per illum adducimini ad Christum, et a Christo ad 
Deum. Adducenti ergo multipliciter retribuite. Ho- 
norate Christi thronum. Quandoquidem οἱ Moysis 
cathedram honorare jussi estis,quamvis in ea pra- 
sidentes peccatores habeantur. Atque hzc quidem 
vobis sufficienter sint dicta. Zacchmo autem qua 
rationeinculpate vivat,superfluum puto dicere ; cum 
etiam illius qui me doeuit probus sit discipulus. 


LXXI. Verum, fratres, nonnulla ut audiatis 
exspectare non oportet, sed ex vobis ipsis quod 
equum est intelligere. Zaccheeus solus, se totum 
quo vobis vacet iradens, cum ventrem habeat, si- 
bique non provideat, quo modo potest cibum ne- 
cessarium comparare ? Nonne vero justum est, ut 
omnes vos violas ejus curam geratis, neque ex- 
speotelis ub peiat a vobis? hoe etenim mendico 
convenit,potius autem peribit fame,quam id facere 
sustineat. Et qua ratione vos penas non dabitis,si 


θεραπεία. ἡ γὰρ τροφὴ τοῦ σώματος ἀνάπαυσίς 
ἔστιν. 


LXIX. Ὁμῶς ἐὴν ἀγαπήσητε τοὺς ἀδελφοὺς ὑμῶν, 


πεινῶντας γὰρ θρ' 
γομνοὺς ἐνδύσετε, 


τε, διψῶσι ποτὸν παρέξετε 31. 
νοσοῦντας ἐπισχέψεσθε, τοῖς ἐν 
ἴς ὡς δυνατὸν βοηθήσετε, ξένους εἰς τὰ ba 
σκηνώματα προθύμως ἀποδέξεσθε, μηδένα μισήσετε, 
Ὡς δὲ δεῖ εὐσεθεῖν, εὐγνωμονοῦντας ὑμᾶς ὁ ὑμέτερος 


8:08 


En 


τῶν 


νοῦς, Πρὸ δὲ πάντων, εἰ καὶ δεῖ ὑμῖν 
συνεχέστερον συνέρχεσθε, εἴθε 33 καθ’ 
ἐν ταῖς φυνόδου 
γὰρ τοῦτο ποιῆτε 3, ἐντὸς τειχῶν 
ἀρχὴ γὰρ ἀπωλείας 0 
μικροψυχίας τῆς 3" πρὸς ἀδελφὸν ἀπολειπέσθω τις 
τοῦ συνεδρεύειν. Ἐὰν γάρ τις ὑμῶν ?* ἄπολει 


ye», 
ὥραν, ἐπεί γε 


ἡμέραις. Ἐὰν 


ενοµισµέναις τῆς 33 


ἀσυλίας ἔστε 
οὖν προφάσει 


ἀποταξία. 


τοῦ ευνάγεσθαι, τῶν σκορπιζόντων τὴν Χριστοῦ ἘΣ 
κλησίαν λογισθήσεται, καὶ ὡς τῶν κατὰ τῶν τοῦ Χρι- 
στοῦ μαθητῶν ὑπάρξας κολασθήσεται καὶ 57 μετὰ 


μοιχῶν ἀποθληθήσεται 38: ὡς y 


μουχὸς ὑπὸ τοῦ ἐν 
αὐτῷ πνεύματος προφάσει AT Y τινὸς ἑαυτὸν ἀφώρι- 
σεν, καὶ τῷ πονηρῷ κατ αὐτοῦ χώραν ἔδωκε πρό- 
ὄατον ἁρπάσαι 33, ὡς μανδρῶν ἔξω εὐρεθέν. 


LXX. Πλὴν τοῦ ἐπισκόπου ὑμῶν ἀκούετε, καὶ τι- 


ἣν πᾶσαν αὐτῷ ἀπονέμοντες μὴ κάμητε, εἰδότες ο 
μη D μι η TT 
ὅτι προφάσει τῇ πρὸς αὐτὸν εἰς Χριστὸν 


ὃὲ Χριστοῦ εἰς Θεὸν ἀγαρέρ 


£ 96 καὶ τῷ προσενέ 


καντι πολυπλασίως ἀνταποδίδοτε 35, θρόνον οὖν Χρι- 


στοῦ τιµέσετε 99^ ὅτι καὶ Μι ς καθέδραν τιμᾷν 
ἐκελεύσθητε, κἂν οἱ προχαθεζόμενοι ἁμαρτωλοὶ νομί- 
ζωνται 9. Καὶ ταῦτα μὲν ὑμῖν αὐτάρχως εἴρηται " 
δὲ, πῶς ἀμέμπτως βιοῦν, περιττὸν ἡγοῦμαι 
λέγειν, ὁπότε τοῦ κἀμὲ διδάξαντος δόκιμος ὑπάρχῃ 
μαθητής. 

LXXI. πλὴν, ἀδελφοὶ, ἔνια οὐ χρὴ ἀναμένειν ἀκούειν, 
ἀλλὰ καὶ ἀφ' ἑαυτῶν τὸ εὔλογον νοεῖν, Ζακχαῖος μόνος 58 
ὑμῖν ὅλος ἑαυτὸν ἀσχολεῖν ἀποδεδωχὼς, κοιλίαν ἔχων 
καὶ ἑαυτῷ μὴ εὐσχολῶν, πῶς δύναται τὴν ἀναγκαίαν 
πορίζειν τρῦφήν ; οὐχὶ δὲ εὔλογόν ἔστι πάντας ὑμᾶς 
τοῦ ζῇν αὐτοῦ πρόνοιαν 38 πο 

ὑτὸν ὑμᾶς αἰτεῖν, τοῦτο γὰρ προσαιτοῦντός ἐστιν" 
μᾶλλον δὲ τεθνήξεται λιμῷ, ἢ τοῦτο ποιεῖν ὑποσταίη 57. 
1185 Πῶς δὴ καὶ ὑμεῖς οὐ δίκην ὑφέξετε, μὴ λογι- 


σάμενοι ὅτι ἄξιός ἐστιν ὁ ἐργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ ; 


αἱ 


οὐκ ἀναμένοντας 


ܘ 


non reputaveritis,dignum esse operarium mercede ἢ) καὶ μὴ λεγέτω τις" οὐκοῦν ὁ δωρεὰν παρασχεθεὶς λόγος 


VARLE LECTIONES. 


*! παρέχετε (lege παρέξητε D) 0, qui deinde exh. ἐνδύ- 


Ὁ pr. man. τῶν κατὰ τῷ 
Subsequens καὶ addidi ex conjectura. 3? 
30 ἐδότες 02 à 
Rectius D proposnit φέρεται ot dva: 
verbis. Preterea cum Ὁ] scribendum προφάσει τῇ 
quod sub spe 
refertur 8. ἀνταποδίδοτα, 
55 Fortasse legendum μόνοις 
ܬܗ‎ 


ἀποδέξασρε 
ο, S, ποιεῖτε 0, Tum ἀσυχίας p. ἀσυλίας Ο. 


συνδέχεσθε, εἴσθε p. cuvip 
* Tta 0 ο, 8. τῇ C. 


teens. eode, 


s ܙܬ‎ 


τοῦ Χριστοῦ μαθητῶν ὑπάρξας κολασθήσεται, accesserunt ex 0. 
Γθήσετε 0, qui lum μοιχόν. 39 ἁρπάσει S, Tum. εὑρεθέντα C. 
°! C legi vult φέρεσθε et ἀναφερεσθε, atque banc scripturam in versione Latina secutus est. 
ἑ εται (56, ὁ τιµή), cfr. supra ο, 60, ubi idem legitur 


iur iisdem pene 
πιµης] πρὸς αὐτόν. Vertendum | itaque : Seientes, 


» honoris in ipsum (episcopum) collati fertur (bonor ille) in Christum et a Christo ad Deuni 
9 τιμήσατε C. Tum. Μωῦσίος 0. 
Tum ὅλως 0. ® αὐτοπρόνοιαν p. αὐτοῦ πρόνοιαν Ὁ. 8 Π4 Ο o. 8, πο: 


3* [ta O c. Turriano 1. c., νοµίζονται C. 


1857 CLEMENTINA. 


πωλεῖται ¡ Μὴ γένοιτο. Ε τις γὰρ ἔχωνιπόθεν ζῇν, 
λάθῃ 3, οὗτος πωλεῖ τὸν λόγον, st δὲ μὴ ἔχων τοῦ ζῇν 
Χάριν λαμδάνει τροφὴν, ὡς καὶ ὁ Κύριος ἔλαδεν ἔν τε 
δείπνοις καὶ φίλοις, οὐδὲν ἔχων, ὁ εἰσαῦθις τὰ πάντα 39 
ἔχων, οὐχ ἁμαρτάν 
σδυτέρους, κατηχητᾶς, διακόνους χρησίμους, χήρας εὖ 
βεδιωχυίας, ἀρφανοὺς ὡς Ἐκκλησίας τέκνα’ ἀλλὰ καὶ 
ὁπότε χρεία τινὸς πόρου πρός τι 9 ἀναγκαῖον γένοιτο, 
ἅμα οἱ πάντες συµβάλλεσθε. Εἰς ἀλλήλους εὐσεθεῖτε, 


᾿Αχκολούθως οὖν τιμᾶτε πὶ 


μὴ ὀκνοῦντες πᾶν ὁτιοῦν ὑπὲρ τῆς ἑαυτῶν σωτηρίας 
ὑπομένειν. 


LXXIL Καὶ ταῦτα εἰπὼν ἐπέθηκε χεῖρα τῷ Ζακ- 
xal λέγων" Δέσποτα καὶ Κύριε τῶν ὅλων, ὁ Πατὴρ 
καὶ Θεὸς, σὺ διαφύλαξον ποιμένα μετὰ ποίμνης. Σὺ 
ἢ πρόφασις, σὺ ἡ δύναμις, Ἱμμεῖς τὸ βοηθούμενον, 
σὺ ὁ βοηθὸς, ὁ ἰατρὸς, ὁ σωτὴρ, τὸ τεῖχος, ἡ ζωὴ, ἡ 
ἐλπὶς, ἡ καταφυγὴ, ἡ χαρὰ, ἡ προσδοκία, ἡ ἀνά- 
Πρὸς 
αἰώνιον ὕπαρξιν σωτηρίας συνέργησον, ῥῦσαι, φύλα- 
ον. Πάντα δύνασαι, Σὺ γὰρ Ἄρχων ἐρχόντων, καὶ 
Κύριος κυρίων, Δεσπότης βασιλέων. Σὺ δὸς ἐξουσίαν 
τῷ προχαθεζομένῳ, λύειν ἃ δεῖ λύειν, καὶ δεσμεῖν ἃ 
δεῖ δεσμεῖν. Σὺ σόφισον: σὺ ὡς δύ ὀργάνου 91 àv αὐτοῦ 
τὴν Ἐχχλησίαν τοῦ Χριστοῦ σου ὡς ܬܬܡ‎ 119 
νύμφην διαφύλαξον. Σοῦ γάρ ἐστιν δόξα αἰώνιος, 
ὕμνος, Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ ἁγίῳ πνεύματι 9 
σύμπαντας αἰῶνας, Αμήν, 


παῦσις 3 συνελὼν ἐρῶ 6 σὺ ἡμῖν τὰ 


εἰς τοὺς‏ ܕ 

LXXILL Καὶ ταῦτα εἰπὼν, μετὰ ταῦτα ἔφη" Ὅσοι 
ποτὲ βαπτισθῆναι θέλετε, ἀπὸ τῆς αὔριον νησ’ 
ἄρξασθε, καὶ καθημέραν 8 χειροβετεῖσθε, καὶ 
ὧν θέλετε πυνθάνεσθε. Ἔτι γὰρ ἡμερῶν δέκα 
ἐπιμεῖναι 0 


ὑμῖν 
ἃ δὲ τρεῖς ἡμέρας βαπτίζειν 
ἀρξάμενος, ἐμὲ φωνήσας καὶ ᾿Ακύλαν καὶ Νικήτην ܗܘ‎ 


ἔφη: Μέλλων ἐπὶ τὴν Τύρον ὁ 


ἂν μεθ 15 ἡμέ 
ἑπτὰ βούλομαι ἐξαυτῆς ὑμᾶς ἀπελθόντας, παρὰ τῇ 
Χαναανίτιδι 15 Βερνίκῃ (80) Ἰούσης θυγατρὶ λανθα- 
νόντως ἐπίξενωθέντας, map! αὐτῆς τὰ χατὰ τὸν 
Σίμωνα ἀκριδῶς μαθόντας 41 γράψαι μοι. Πολὺ γάρ 
μοι συμδάλλεται, ἕνα πρὸς αὐτὸ ἁρμόσωμαι, Διὸ ἐξ- 
αὐτῆς πορεύεσθε μετ᾽ εἰρήνης. Καὶ δὴ 9" βαπτίζοντα 
αὐτὸν ἐάσαντες, καθὼς ἐκέλευσεν, εἷς Τύρον αὐτὸν 
προήξαμεν τῆς Φοινίκης. 
'OMIAIA 5 

L Καισαρείας δὲ τῆς Στράτωνος ἐξιὼν ἐγὼ Κλή- 
wn, ἅμα Νικήτης τε 99 καὶ ᾿Ακύλας, εἰς Τύρον τῆς 
Φοινίκης εἰσέθαλλον, καὶ κατ᾽ ἐντολὴν 39 Πέτρου 
τοῦ ἀποστείλαντος ἡμᾶς, ἐξενίσθημεν παρὰ Βερνίκῃ 


(a) Luc. x, 7. 


— HOMILIA IY. 158 


ἃ sua (ai? Nec dicat aliquis an ergo gratis datus ser- 
mo venditur? Absit! Nam si quis, qui habet unde 
vivat, accipit, hio vendit sermonem : non peccat 
vero,si non habens accipiat cibum ad victum,sicut 
et Dominus in οωπίς et apud amicos accepit, qui 
nihil habebat, in posterum tamen omnia posside- 
bit. Convenienter igitur honorate presbyleros, ca- 
lechistas, diaconos utiles, viduas recte viventes, 
orphanos velut filios Ecclesie. Sed et cum δὰ ne- 
cessarium opus erit pecunia, omnes pariter con- 
ferte. Mutuo exercete pietatem, nec pigeal omnia. 
pro salute vestra sustinere. 

LXXII.Quibus diclis, manum Zaceheo imposuit, 
dicens : Here ac Domine omnium, Pater et Deus,tu 
pastorem cum grege custodi.Tu causa,tu potestas. 
Nos sumus;i qui adjuvantur; tu adjutor,medicus, 
servator, murus,vila, spes, refugium, gaudium,ex- 
spectatio, requies ; breviler dicam, tu nobis omnia. 
es. Ad eonsequendam salutern eternam opitulare,li- 
bera, custodi. Cuncta potes. Tu enim es Princeps 
principum, et Dominus dominorum, Herus regum. 
Tu antistiti da potestatem solvendi qux» oportet 
solvere et ligandi quao ligare oportet. Tu doce. Tu 
per eum tanquam per instrumentum Ecclesiam 
Christi tui velut pulchram sponsam tutare. Ad te 
enim pertinet eterna gloria, laus, Patri et Filio et 
Spiritui sancto, in omnia secula. Amen. 


B 


LXXIIL,Quse cum dixisse, postea infit : Qui- 
cunque baptizari vultis, ex crastino die jejunare 
incipite,et singulis diebus manusimpositionem ac- 
cipite, ac interrogale de quibus volueritis, Adhuc 
enim decem dies volo vobiscum manere. Post ires 
autem dies, cum baptizare cepisset, vocavit me et 
Aquilam et Nicetam, et dixit: Tyrum profecturus 
posi septem dies volo vos statim abire, et apud 
Chanansam BerenicenJuste filiam clam hospitari, 
atque diligenter eam percontatos mihi perscribere 
que ad Simonem pertinebunt. Multum enim pro- 
derit mihi, ut ad id me preparem. Quapropter 
jamjam cum pace pergite. Igitur deserentes eum 
baplizantem, quemadmodum jusserat, in Tyrum 
Phonicia precessimus eum. 


HOMILIA IV. 
1. Cesarea ergo Stratonis egressus ego. Clemens 
D simulque. Nicetas et Aquila in Tyrum Phonicim 
intravimus, et juxta Petri mandatum, qui miserat 
nos, hospitati sumus apud Berenicen, Juste Cha- 


VARLE LECTIONES. 


38 λάθοι 0, 3 εἴς αὖθις πάντα C. 
Schwegloriano, rep 
τος. 0, 43 καθ i 
ὦ δίς ὁ. 


osui c. Ο. In. eodem 864. men: 
ἡμέραν 0. ** Νικήταν 0. 


ο σι addidi ο. 0. 


: 5 καθὶ 
τε add. δ. 0, ἅμα Νικήτῃ καὶ ᾿Ακόλᾳ εἰς Τύρον τῆς Φοινίκης ἐπορευόμεθα Cod. Reg. 804. 


^! Vbb. 8? ὀργάνου, quee. male exciderant e textu 
+ Πατρὸς xxi Υἱοῦ καὶ ἁγίου Πνεύμα- 
48. μαθόντας textui dedi ex O. 


dum δι᾽ αὐτῶ, 
O. 48. Χανανίτιδι 


VARIORUM ΝΟΤΕΣ. 


(80) Βερνίκῃ. Idem nomen Bernices seu Bereni- 
ces, mulleri αἱμοῤῥοούσῃ, quam sanavit Christus, 
Vibuitur ab alio fabulatore Joanne Antiocheno Ma- 


lala, apud Damascenum orat. 3, pro sacris imagi- 
nibus, Cor. 


199 


S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


160 


nanee filiam,qure lubentissime nos suscepit;atque A θυγατρὶ τῆς Χανανίτιδος " Ἰούστης: ἥτις ἀσμενέστατα 


multo erga. me honore e: dilectione erga Aquilam 
ei Nicelam concertans, ut familiaris gaudens ac 
confidens, magna nos humanitate prosecuta est, 
nosque ad corpus curandum comiter incitavit. [n- 
iuitus ergo, quod hortaretur ut faceremus breves 
inducias, Recte, inquam, agis, dum charitatis im- 
plere munia festinas. At ipsi preferri debet. timor 
erga Deum nostrum ;veremur enim,qui pro multis 
animabus contendimus, recreationem nostram an- 
teponere earum saluli. 

Tl. Audimus enim quod Simon Magus, in dispu- 
iationc quam eum domino nostro Petro Cesarem 
habuit superatus, statimque aufugiens, hio multa 
perpetrat mala. Apud omnes enim sibi obvios Pe- 
irum falso calumnians, multorum abripit animas. 
Nam cum ipse sit magus, cum magum appollat : 
et cum sit impostor, impostorem eum proclamat ; 
cumque in disputatione per omnia vielus cesserit 
80 fugerit, vicisse se profitetur ; frequenterque 
precipit Petrum non esse audiendum, quasi vide- 
licet sollicitus, ne a pessimo illudantur mago. 


III. Hao accipiens dominus noster Petrus pre 
misit nos futuros verborum illius exploratores: ut 
si ita babeat, ipse scribentibus nobis edoceatur, et 
adveniens arguat eumdem cominus de calumniis 
erga se. Quando igitur pro multorum animabus 
periculum nobis adjacet, ideo, corporis nostri re- 
fectione ad breve tempus neglecta, a te quie hio 
degis certo scire volumus, an vera sint qua audi- 
vimus : jamque nobis singula edisscre. 


IV. Berenice vero rogata : Hec quidem, inquit, 
eo modo se habent, quo audivistis : o:tera vero 
ejusdem 8imonis, que forte ignoraüs, audite : 
phantasmata enim et spectraacsimulacrain medio 
foro quotidie ostendens totam obstupefacit civita- 
tem : et procedente eo statua moventur, ac multa 
umbre praeeunt, quas ipsas dieit esse animas de- 
functorum.Multos autem, qui eum prastigiatorem 
nitebantur ostendere, eum sibi conciliasset, tam. 
postea, pretextu convivii, mactato bove ipsisque 
in escam dato, variis implicuit morbis, demoni- 


ea 


ἡμᾶς ἀπεδέξατο, καὶ πολλῇ μὲν τῇ πρὸς μὲ τιμῇ ἀγω- 
νιῶσα, στοργῇ δὲ τῇ πρὸς ᾿Ακύλαν καὶ Νικήτην, διὰ χα- 
ρὰν ὡς συνήθης παῤῥησιαζομένη ἐφιλοφρονεῖτο, xal 
πρὸς τὴν τοῦ σώματος θεραπείαν ἡμᾶς δεχτικῶς κα- 
τήπειγεν. Συνιδὼν οὖν ὅτι βραχεῖαν ἡμῖν ὑπέρθεσιν 
ποιεῖσθαι ἐπέτρεπεν, ὀρθῶς μὲν, ἔφην, ποιεῖς, ἐπισπεύ- 
δουσα τὰ τῆς ἀγάπης ἀποπληρῶσαι 5) μέρη. Προτι- 
μητέος δὲ ταύτης ὁ πρὸς τὸν θεὸν ἡμῶν φόθος" δέδι- 
μὲν 5 γὰρ ὑπὲρ πολλῶν ψυχῶν τὸν ἀγῶνα ἔχοντες τῆς 
ἐχείνων σωτηρίας προτιμᾷν τὴν ἡμετέραν ἀνάπαυσιν. 

IL. Πυνθανόμεθα 18. γὰρ ὅτι Σίμων ὁ Μάγος, ἐπὶ 
τῆς ἐν Καισαρείᾳ πρὸς τὸν κύριον ἡμῶν Πέτρον ζη- 
τήσεως ἡττηθεὶς, παραχρῆμα ἀποδρὰς ἐνταῦθα πολλὰ 
κακὰ διαπράσσεται 95. Πᾶσι γὰρ τοῖς ὑπεναντίοις 
παρὰ τὴν ἀλήθειαν λοιδορῶν τὸν Πέτρον τὰς τῶν 
πολλῶν συναρπάζει ψυχάς. Μάγος τε 95 γὰρ αὐτὸς 
ὧν, μάγον ἐκεῖνον ἀποκαλεῖ, καὶ πλάνος αὐτὸς ὧν, 
πλάνον ἐκεῖνον ἀποκηρύσσει, καὶ ἐν ταῖς ζητήσεσιν 
ἐπὶ πάντων τὸ ἧττον ἀπενεράμενος καὶ φυγὼν 
αὐτὸς φάσκει γενικηχέναι ἴδ, καὶ τοῦ Πέτρου μὴ δεῖν 
ἀκούειν πυκνότερον ἐντέλλεται, ὡς δῆθεν κηδόμενος, 
ἵνα μὴ ὑπὸ δεινοῦ καταγοητευβῶσι μάγου, 

111, Ταῦτα οὖν μαθὼν ὁ χύριος ἡμῶν Πέτρος mpo- 
ἀπέστειλεν ἡμᾶς ἘΦ ἐξεταστὰς τῶν λεχθέντων αὐτῷ 
ἐσομένους" ἵνα εἰ οὕτως ἔχοι, γραψάντων ἡμῶν αὐτὸς 
μάθοι 5], καὶ ἐπελθὼν ἐξελέγξῃ αὐτὸν ἐκεῖνον ἄντικρυς 
ἐφ’ ὧν αὐτὸν διέδαλλεν. Ἐπεὶ οὖν ὑπὲρ πολλῶν ψυχῶν 
ὁ κίνδυνος ἡμῖν πρόκειται, τούτου ἕνεκεν, τῆς τοῦ 
σώματος ἡμῶν ἀναπαύσεως πρὸς βραχὺ ἀμελήσαντες, 
παρὰ σοῦ τῆς ἐνταῦθα διαιτωμένης βουλόμεθα ἀψευ- 
δῶς μαθεῖν, εἰ ἅπερ ἠκούσαμεν ἀληθῆ τυγχάνει: καὶ 
λέγοις ἂν ἤδη ἡμῖν ἕκαστα, 

IV.'H Βερνίκη δὲ ἀξιωθεῖσα f Ταῦτα μὲν οὕτως, 
ἔφη, ἔχει ὡς ἠκούσατε, τὰ δὲ ἄλλα τὰ κατ᾽ αὐτὸν 


τὸν Σίμωνα, ἅπερ ἴσως ἀγνοεῖτε, ἀκούσατε" φαντά- 
σματά τε γὰρ καὶ ἰνδάλματα ἐν μέσῃ τῇ ἀγορᾷ φαί- 
γεσθαι ποιῶν δ ἡμέρας πᾶσαν ἐχπλήττει τὴν πό- 
λιν (81), καὶ προϊόντος αὐτοῦ ἀνδριάντες κινοῦνται, 
καὶ σχιαὶ πολλαὶ προηγοῦνται, ἅσπερ αὐτὸς 5 ψυχὰς 
τῶν τεθνηκότων εἶναι λέγει (82). Πολλοὺς δὲ γόητα 
αὐτὸν ἐλέγχειν πειρωμένους διαλλάξας πρὸς ἑαυτὸν, 
ἔπειθ᾽ ὕστερον @ προφάσει εὐωχίας, βοῦν θύσας καὶ 
ἐστιάσας αὐτοὺς, διαφόροις νόσοις περιέθαλεν καὶ 


VARLE LECTIONES. 


10 Χανανίτιδος C. δ' ἀποπληροῦν C." Ita S suffragante O, in cuj. marg. sec. man. notavit ἴσως δεῖ. 
Apud C δέδειµεν. 3 lta Ὁ c. S. πυνθανώμεθα C. "^ κακά τὰ πράσσεται O. Subinde 0 : Malim in om- 
mibus enim contrariis. δὲ inserui c. O. Idem om. Vbb. ἀποκαλεῖ, καὶ πλάνος αὐτὸς ὧν πλάνον ἐκεῖνον. 
το γενικέναι O. 7 μάθῃ C. Tum ἐκείνων Ὁ. @ ἀξιωθεῖ 0, Idem om. conject. Ci. ἔχει, in cuj. textu 
ἔχειν, 8 αὐτός S ex cod. Reg. 804 et Epit. ο. 45, αὐτάς 0, 0. Deest vox apud Anastasium, Cedrenum et 
Micephorum; 59 ἑαυτὸν εὐθύστερον C. 


VARIORUM NOTAE. 


(81) Excerpunt hec Anastasius Sinaita, Cedrenus 
et Nicephorus.Quorum locos apposuit et discrepan- 
tiamWorationis enotavit. Schliemannus. Clem. p. 
341 B. BressEL. 

(89) "Aree αὐτὰς ψυχὰς τῶν τεθνηκότων εἷ- 
γαι λέγει, Memoratus codex. αὐτός, αὐ in Epitome. 


Videndi, Anastasius, Cedrenus, Nicephorus : pri- 
mus quist. 20, p. 242; secundus Compendit histo- 
rici p. 173, lertius. Hist. eccl. lib. ܕܐܐ‎ cap. 27. Ac 
forte in loco Cedreni rectius scribetur : xal ἐστιά- 
σας αὐτοὺς, διαφόροις καὶ δυσιάτοις νόσοις καὶ δαίμο- 
σιν ὑπέθαλε, Cor. 


161 


CLEMENTINA. — HOMILIA IY. 


162 


δαίμοσιν ὑπέθαλεν' καὶ ἵνα μὴ πολλὰ λέγω, πολλοὺς A busque subjecit : ac ne plura proloquar multos 


χακώσας θεὸς εἶναι ὑποληφθείς, πρὸς τῷ *5 φοθερὸν 
εἶναι καὶ προτετίµηται. 

V. Ὅθεν οἴομαι δυγήσεσθαί τινα τοσοῦτον 
ἀναφθὲν πῦρ σθέσαι. Οὐδὲ γὰρ ἐνδοιάζει τις περὶ ὧν 
ἐκεῖνος ἐπαγγέλλεται, ἀλλὰ τοῦτο οὕτως 133 ἔχειν 
διαθεθαιοῦται ἕκαστος. Διὸ τοῦ μὴ κινδυνεύειν ὑμᾶς 
χάριν παρακαλῶ μηδὲν ἐγχειρῆσαι πρὸς αὐτὸν, πρὶν 
ἂν Πέτρος ἔλθῃ, ὃς μόνος δυνήσέται πρὸς 55 τοσαύ- 
τὴν δυναστείαν, τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ 
δοκιμώτατος ὑπά μαθητὴς, ἀνταγωνίσασθαι. 
Τοσοῦτον γὰρ πεφόδημαι τὸν ἄνδρα, ὡς, εἰ μὴ καὶ ἂλ- 
λοτε πρὸς τὸν κύριόν μου Πέτρον διαλεχθεὶς τὸ ἧττον 
ἀπηνέγκατο, συνεδούλευσα ἂν ὑμῖν καὶ αὐτὸν πείθειν 
τὸν Πέτρον, μὴ πειρᾶσθαι ἀντεξετάζεσῃα: τῷ Σίμωνι. 


οὐκ 


pues 


VI. κἀγὼ ἔφην: Ὁ κύριος ἡμῶν Πέτρος εἰ ἠγνόει 
ὅτι αὐτὸς μόνος κατισχύει τῆς ἐχείνου. δυναστείας, 
οὐκ ἂν ἡμᾶς προπέμπων ἐνετέλλετο, λανθανόντως τὰ 
κατὰ Σίμωνα διαµανθάνοντας αὐτῷ γράφειν, Ὅμως 
ἐπεὶ ἑσπέρα κατειλήφει, ἁλῶν µεταλαθόντες ὑπνώ- 
σαμεν. Ἔωθεν δὲ τις τῇ Βερνίχῃ συνήθης ἐλθὼν 
ἔφη, τὸν Σίμωνα εἰς τὴν Σιδῶνα ܡܐܬ‎ 
δὲ αὐτοῦ μαθητῶν καταλελοιπέναι ᾿Αππίωνα τὸν 
Πλειστονίλην 5, ἄνδρα ᾿Αλεξανδρέα, γραμματικὸν 
fiy ἐπισεήμεν, ὃν πρὸς. πατρύε qur ullos ὄντα δὲ 
ἐπέγνων, καὶ ᾿Αννουβιῶνα τὸν Διοσπολίτην τινὰ 
ἀστρολόγον, καὶ ᾿Αθηνόδωρον τὸν ᾿Αθηναῖον τῷ "Ei- 
χούρου ® ἀρεσκόμενον λόγῳ. Ἡμεῖς δὲ, τὰ κατὰ 
τὸν Σίμωνα μαθόντες, ἕωθεν πάντα γράψαντες καὶ 
Πέτρῳ διαπέμψαντες, εἰς περίπατον ἀπετραπόμεθα. 


ναι, τῶν 


VIL Καὶ ᾽Αππίων ἀπηντήσατο ® ἡμῖν, οὐ μόνον @ 


μετὰ τῶν προειρημένων ἘΦ8 ἑταίρων ® τῶν δύο, 
ἀλλὰ καὶ ܘܢܐ‎ ἑτέρων ἀνδρῶν ὡς τριάκοντα, καὶ ἅμα 
τῷ, ἰδεῖν µε προσαγορεύσας καὶ καταφιλήσας ἔφη" 
Οὗτός ἔστι Κλήμης, περὶ οὔ ὑμῖν τῆς τε εὐγενείας 
καὶ τῆς ἐλευθεροπρεπείας 9. πολὺν ἐποιούμην λόγὀν, 
ὅτι ἀνὴρ πρὸς γένους Τιδερίου Καίσαρος ὧν καὶ πά- 
σης Ἑλληνικῆς παιδείας 9? ἐξησκημένος, ὑπὸ βαρθά- 
ρου τινὸς, τὴν προσηγορίαν Πέτρου, τὰ τῶν 19 Ἰου- 
δαίων ποιεῖν καὶ λέγειν ἡπάτηται. Ὅθεν ἀξιῶ συνα- 
γωνίσασθαί μοι πρὸς τὴν διόρθωσιν αὐτοῦ" καὶ ἐφ᾽ 
ὑμῶν αὐτοῦ πονθάνομαι. Λεγέτω μοι, ἐπειδὴ πρὸς 
τὸ εὐσεδεῖν ἑαυτὸν ἀποδεδωχέναι νομίζει, πῶς οὐχὶ 
τὰ μέγιστα ἀσιθεῖ, καταλιπὼν 7! μὲν τὰ πάτρια, 
ἀποκλίνας δὲ εἰς ἔθη βάρδαρα. 


affligendo deus esse creditur, et, preterquam quod 
formidabilis est, etiam honore aflicitur. 

V. Quocirca non puto a quoquam ignem tantum 
accensum posse exstingui. Nemo enim in dubium 
vocat que ille pollicetur, sed singuli confirmant 
rem ita se habere.Quare ca, gratia, ut vos in peri- 
culum non veniatis, hortor ne quidquam tentetis 
adversus eum, ante quam Petrus venerit, qu: cum 
sit Domini nostri Jesu Christi probatissimus disci- 
pulus, poterit solus contra tantam potentiam dimi- 
care. Tentum quippe metuo hune hominem, ut, 
nisialias cum domino mec Petro disceptans disces- 
sisset inferior, consilium dedissem vobis, ipsum 
quoque Petrum persuaderetis ne cum Simone dis- 
putare niteretur. 

VI. Et ego respondi : Si dominus noster Petrus 
ignoraret quod ipse solus adversus ejus potentiam 
provàlet, non utique premittendo nos mandasset, 
ut clam Siraonis gesta discentes οἱ scriberemus. 
Porro eum nox venisset, sumpto cibo dormivimus. 
Mane vero aliquis Berenices familiaris veniens 
dixit, Simonem in Sidonem navigasse, ex suig au- 
iom discipulis reliquisse Appionem Plistonicem, 
virum Alexandrinum artegrammaticum, paternum, 
meum amieum mihi cognitum, et Annubionem 
quemdam Diospolitam, astrologum, atqua Atheuo- 
dorum Atheniensem Epicurez secte addiclum.Nos 
autem edocti res Simonis mane cuneta cum seri- 
psissemus et ad Pelrum misissemus,ad ambulatio- 
nem converlimus gradum. 

ΥΠ. Et occurrit nobis Appion, non solum cum 
predictis duobus sociis, sed et cum aliis viris tri- 
ginta circiter, Ac simul atque me vidit, salutans et 
osculatus ait : Hic est Clemens, dequo multum ad 
vos sermonem habui,de illius nobilitate ac moribus 
liberalibus ; quod vir ex genere Tiberii Cesaris, et 
in omni Greca disciplina exercitatus, a barbaro 
quodam, qui vocatur Petrus, fraude compulsus 
esset δὰ peragendos ac praxdicandos Judiorum τὶς 
tus. Quare rogo, ut me in illo corrigendo adjuve- 
tis; et coram vobis eum interrogo. Respondeat 
mihi, quandoquidem arbitratur, quod se, ut pieta- 
tem coleret, dediderit, quo modo non maxime im- 
pius sit, qui patrios dereliquerit, declinaverit vero 
ad barbaros mores. 


VIL Κἀγὼ @ ἀπεκρινάμην" Τὴν μὲν πρὸς ipt] VIL Etego respondi : Tuam quidem in me- 


σου ἀγαθὴν προαίρεσιν ἀποδέχομαι, τὴν δὲ ἀγνωσίαν 
ἀποσείομαι. Ἢ μὲν 18 γὰρ προαίρεσις ἀγαθὴ, ὅτι, ἐν 
οἷς δοχεῖς ܐ‎ καλοῖς, ἐν τούτοις εἶναί µε θέλεις" ἡ 
δὲ γνῶσις οὐκ ὀρθῶς ἔχουσα φιλίας προφάσει ἕνε- 
δρεύειν ἀγωνίζεται. Καὶ ὁ ᾿Αππίων ἔφη" ᾿Αγνωσία 


preclaram volutatem habeo acceptam ; st igno- 
rationem amolior. Scilicet,preclara quidem volun- 
ias est, quod in iis, que ibi bona videntur, me 
versaricupis ; verum cognitio non recte habens 
pretexiu amicitie insidiari nititur. Dixit Appion : 


VARLE LECTIONES 


95 ]a 0 c. D, τό C. 5 Post πρός est αὐτόν in O expunctum, 5 Πλειστονίκον 0. 5 ὄντα 0 et 
ex conject. C., in euj. textu ὄν. Davisii notulam eo speciantem S non intellexisse videtur. Tum. 
Αιοσπολίτην 8, 0, Αιοπολίτην C. ο Ita ex conject. C, qui in texlu Ἐπικούρω ut Ὁ 5 ἀπηντάσατρ 0. 
® ἑτέρων O. Idem καθ cv. 88 Ila intellige lectionem Ottoboniani ἐλευθερωπρεπείας cum cod Reg. 804, 
ἐλευθεροτροπείας C. °? Repone πᾶσαν Ἑλληνικὴν παιδείαν, uli semper loquuntur idonei scriptores. Vide 
Epi. c. 46. D. 70 τῶν inserui ο. O. Ἡ ΠΒ O ο, Cl et 8, καταλειπών (sic) C. Dein ἔθνη cod. Reg. 804. 
τ Ἐγώ 0, 7 ἡμᾶς p. ἡ μὲν O. ' δοκεῖν 0. 


163 


S. CLEMENTIS I ROM. PON' 


- OPERA DUBIA. 164 


Num ignoratio tibi videtur, patriosritue servando A σοι 5 εἶναι δοχεῖ, τὰ πάτρια ἔθη φυλάττοντα τὰ 


seniire cum Grecis? Et ego respondi : Qui vitam 
pie agere statuit, non oranino debet servare patria 
inslituta, sed servare quidem, si pia sint, abjicere 
vero, si sint impia. Usu enim venire solet, ut ali- 
quis, patre impio natus, velit vivere pie, patris 
mores sequi nolens. Excepit Appion : Quid ergo ? 
patrem tuum ais malz vili exstitisse ? Respondi 
ego: Nou quidem erat mala vite, sed mala opi- 
nionis. Et Appion : Que illius fuerit mala senten- 
tia cupio audire. Et ego dixi : Quod falsis ac pra- 
vis Graecorum fabulis habuit fidem. Atque Appion 
seiscitatus est : Qumnam euní he Grecorum false 
80 prave fabule? Respondi : Non recta de diis 
opinatio ; quam, si equo animo fers, cum discendi 
cupidis audies. 


IX. Quare anto dissortationom jam secedamus in 
quietiorem aliquem locum,ubi vobiscum disseram. 
Quod autem velim seorsum colloqui causa hc est, 
quia non accedunt sincere plerique, neque etiam 
omnes philosophi, ad judicandum de rebus.Multos 
siquidem novimus, eorum quoque qui de se ob 
philosophi professionem magnifice sentiuntjnani 
&loria duci, aut lueri cupiditate non autem, virtutis 
amore indui pallio : qui, αἱ non invenerint id pro- 
pter quod philosophantur, vertunt se ad cachinnos. 
Ob istos ergo aptum aliquem locum eligamus, in 
quo soli simus. 

X. Tum quidam ex illis, vir dives, qui agrum 
possidobat frondibus elegantissime ornatum, dixit : 
Quandoquidem vehementer adurit wstus, paulu- 
lum a civitate ad hortos meos secedamus. Et pro- 
gressi consederupt,ubi plura erant gelidorum lati- 
cum fluenta, et arborum omnigenum tegmen viride. 
Ibi ego lubens sedi, et reliqui circa me ; qui si- 
lentes, pro voce qua me rogaturi erant, per fixos 
in me oculos clare videbantur quam promiseram 
demonstrationem poscere. Itaque sic loqui coepi 


XI. Multaest, viri Greci, differentia inter verita- 
tem atque consuetudinem. Veritas enim sincere 
quaesita invenitur : consuetudo autem, quiconque 
assumatur, seu vera, seu falsa, temere a se ipsa 


confirmatur ; neque cum vera est,lataturis qui ae- D τως ὑφ᾽ Ex: 


Ἑλλήνων epoveiv; Κἀγὼ à 
δεῖν 16 προαιρούµενον οὐ πάντως φυλάσσειν δεῖ τὰ 
φυλάσσειν μὲν ἐὰν ἢ εὐστθῃ, dmo- 
σείεσθα. 394 δὲ ἐὰν ἀσεδῆ τυγχάνῃ. Ἐνδ 
γάρ τινὰ πατρὸς ἀπεβοῦς ὄντα, εὐσεθεῖν βουλό 
τῷ μὴ τοῦ πατρὸς ἀκολουθεῖν σεθάσµατα 7 
ܐ‎ ὰ ܘܫܘ‎ Τί οὖν] τὸν σὸν πατέρα 


ρινάµην' Τὸν εὖσε- 


πάτρια, ἀλλὰ 


μὲν "Amm 


ων d 


ἔφης κακοῦ βίου γεγονέναι ¡ Κἀγὼ ἔφην. Κακοῦ μὲν 
οὐκ ἦν βίου, κακῆς 8% ὑπολήψεως, Καὶ ὁ ᾽Αππίων: 
"sw ἡ γακὴ αὐτοῦ ὑπόνοια ἀν Pu. Κἀγὼ 
ἔφην" Ὅτι τοῖς 18 τ 


Ὅσαι 


ν΄ Ἑλλήνων ψευδέσι καὶ τν κα- 


κοῖς ἐπίστευς μύθοις. Καὶ à ᾽Αππίων ἐπύθετο: Tie 
weg εἰσὶν οὔτοι τῶν Ἑλλήνων oi ψευδεῖς τε καὶ 
κακοὶ μῦθοι; Κἀγὼ ἔφην. Ἢ περὶ θεῶν οὐκ ὀρθὴ 


δόκησις, ἣν ἐὰν μακροθυμῇς, ἀκούσῃ μετὰ τῶν φιλο- 
μαθῶν. 

1X. Διὸ πρὸ τῶν διαλόγων ες τινσ ἡσυχώτερον 3 
ζωρήσωμεν ἤδη 
μαι. Τοῦ 8% ἰδιολογεῖσθαί με βού; 
» 


ὑπ 


w' ἐνταῦβα ὑμῖν διαλεχθήσο- 


090- 
τῶν 
ὄντων κρίσει, Ἴσμεν γὰρ πολλοὺς καὶ τῶν ἐπὶ Φιλο- 
σοφίᾳ μεγαλοφρονούντων 3 κενοδοξοῦντας, ἢ yonua- 
τισμοῦ χάριν ους τὸν τρίδωνα καὶ οὐκ 
, ἐὰν μὴ εὕρωσι 80 ὃ 
ἄζειν τρέπονται, Διὰ δὴ 
τοὺς τοιούτους ἐπιτήδειόν τινα πρὸς τὸ Ιδιάζειν τόπον 


ἐπιλεξώμεβα. 

X. Καὶ τις ἐν αὐτοῖς πλούσιος ἀνὴρ, καὶ διὰ παν- 
τὸς γῶρόν τινα Wf περὶ ἑαυτὸν κεκτηµένος παµ- 
μήνων φύλλων δὲ, ἔφη: Ἐπειδὴ σφόδρα καῦμα ἐπι- 
φλέγει, βραχὺ τῆς @ πόλεως εἰς ἐμοὺς χήπους ὑπο- 
χωρήτωμεν. Καὶ δὴ προϊόντες ἐκαθέζοντο, ἔνθα ἦν 
καθαρὰ ψυχρῶν ναμάτων ῥεύματα καὶ δένδρων παν- 
τοίων χλοερὰ σκέπη. Ἔνθα ἐγὼ ἀσμένως ἐκαβεζόμην 
wal οἱ λοιποὶ περὶ ἐμὲ, καὶ ἡσυχάζοντες, ἀντὶ τῆς 
μελλούσης ἀξιοῦν με φωνῆς, διὰ τοῦ ἀτενίζειν εἰς 
iot ἦσαν τῆς ὑποσχέσεως 9 τὴν ἀπύδ 
οὔντες. Καὶ δὴ οὕτως λέγειν ἠρξάμην" 

XL. Πολλή τις, ὦ ἀνὸρες "EJ 
χάνει (83) ἀληθείας τε καὶ συνηθείας. Ἡ μὲν γὰρ ἀλή- 
θεια γνησίως ζητουμένη εὑρίσεται, τὸ δὲ ἔρος, 
ὁποῖον ἂν παραθηφθῇ, εἴτε ἀληθὲς εἴτε ψευδὲς, ἀκρί- 

ἑαυτοῦ κρατύνεται, καὶ οὔτε ἀληθεῖ 91 ὄντι 


ν ἀπαι- 


wes, ἡ διαφορὰ τυγ- 


VARLE LEOTIONES. 


τὸ ἀγνωσίας sine σοι 0. 
borum μὴ τῷ ordine inverso, μὴ 
Ὁ. 19 xal om. Ὁ. $9 τε 
νούντων 0. δὲ 


78 ἀσεθεῖν 0 in textu, ἴσως £ 


VARIUM NOTA. 


(83) Διαφορὰ τυγχάνει, Totum caput eodem 
modo habetur in Ecíogis Damasceni capite περὶ 
συνηθείας πονηρᾶς, elc., nisi quod omittitur vox 


τύχῃ el πατρῴαν seribitur, item rectius ἀληθεύοντε, 
Cor. 


165 

αὐτῷ, ἥδε 
γὰρ ?! κρίσει, ἀλλὰ προλήψει ὃ τοιοῦτος πεπίστευν 
γνώμῃ τῶν πρὸ αὐτοῦ ἐπ᾽ ἀδήλῳ τύχῃ " τὴν ἰδίαν 
ἐπιδεδωχὼς ἐλπίδα. Καὶ οὐκ ἔστι ῥᾳδίως ἀποδύσα- 


ὁ παραλαβὼν, οὔτε ψευδεῖ ἄχθ 


σῆαι τὴν πάτριον 9 περιδολὴν, κἂν πάνυ αὐτῷ ὃει- 
πνύηται μωρὰ καὶ καταγέλαστος οὖσα. 

ΧΙ, Αὐτίκα γοῦν ἐγὼ τὴν πᾶσαν Ἑλλήνων παι- 
δείαν κακοῦ δαίμονος 96 χαλεπωτάτην ὑπόθεσιν ܐ‎ 
ναι λέγω. Οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν πολλοὺς θεοὺς εἰσηγή- 
σαντο, καὶ τούτους κακοὺς καὶ παντοπαθεῖς' ἵνα ὁ τὰ 
ὅμοια πράττειν θέλων μηδὲ αἰδῆται 31, ὅπερ ἐστὶν 
ἀνθρώπου ἴδιον, παράδειγμα ἔχων τῶν μυθολογουμὲ- 


γῶν θεῶν τοὺς κακοὺς καὶ ἀσέμνους βίους" τῷ δὲ μηδὲ 
αἰδεῖσθαι οὐδὲ ἐλπίδα μετανοίας ὁ τοιοῦτος ἐμφαίνει, 
Ἕλλλοι δὲ εἰμαρμένην εἰσηγήσαντο, τὴν Ae 
γένεσιν 53, παρ᾽ ἣν μηδὲν πάσχειν τις ἢ ποιεῖν δύνα- 
παι, Ὁμοίως οὖν xal τοῦτο τῷ πρώτῳ ταὐτόν ἐ- 
στιν. Χομίσας γάρ τις ὅτι παρὰ γένεσιν οὐδε 
πάσχειν οὔτε ποιεῖν τι δύναται 9), ῥᾳδίως ἐπὶ 
μαρτάνειν ἔρχεται, καὶ ἁμαρτὼν οὐ μεταμελεῖται 
v! οἷς ἠσέδηκεν, ἀπολογίαν φέρων ὅτι ὑπὸ γενέσεως 
αὐτὰ ποιεῖν ἐξηναγκάζετο: καὶ ὡς τὴν γένεσιν κατορ- 


ἀμένην 


le οὔτε 


τὸ 


θῶσαι ® μὴ δυνάμενος, ἐφ᾽ οἷς ἐξαμαρτάνει οὐδὲ τὸ 
αἰδεῖσθαι ἔχει. 

XIIL Άλλοι δὲ ἀπρονόητον φορὰν εἰσηγοῦνται, ὡς 
αὐτομάτως τῶν πάντων περιφ 


βομένων, οὐδενὸς 


στηχότος δεσπότου. Ταῦτα δὲ οὕτω νομίζειν, ὡς 
εἰρέχαμεν, πασῶν δοξῶν τυγχάνει οὖσα αλεπωτάτη. 
Ὡς γὰρ οὐκ 


τὸς τοῦ ἐφεστῶτος καὶ προνοουμένον 
καὶ ἑκάστῳ τὸ κατ’ ἀξίαν ἘΦ ἀπονέμοντος, πᾶν 
ὅτι δύνανται διὰ τὴν ἀφοδίαν εὐκόλως δρῶσιν "8, “Ὅθεν 
οὐ ἑᾳδίως, ἢ τάχα οὐδὲ ὅλως οἱ τὰ τοιαῦτα φρονοῦν- 
τες σωφρονίζονται" τὸν γὰρ ἐπιστρέφοντα κίνδυνον οὐ 
προυρῶνται. Ὁ δὲ τῶν, ὡς ὑμεῖς φατε (84), βαρδά- 
pu» Ἰουδαίων λόγος εὐσεθέστατός ἐστιν, ἕνα Πατέρα 
καὶ Δημιουργὸν τοῦδε τοῦ παντὸς εἰσηγούμενος, τῇ 
φύσει ἀγαθὸν καὶ δίκαιον: ἀγαθὸν μὲν, ὡς µεταµελο 
μένοις χαριζόμενον τὰ ἁμαρτήματα, δίκαιον δὲ, ὡς 


Ἑκάστῳ μετὰ τὴν μετάνοιαν 99 xav ἀξίαν τῶν πεπρα- 
ܙ‎ 
ἔνων ἐπεξιόντα. 


XIV. Οὗτος à λόγος, εἴ καὶ μῦθος ὧν τυγχάνει, 608 


CLEMENTINA. — HOMILIA IV. 


166 


dicio, sed presumpta opinione is credidiL, incerta 
fretus fortuna,majorum scilicet placito suam ipsius 
spem con(íisus. Nec facile est exuere hereditarium. 
sententie amictum,licet ei penitus ostendatur stul- 
tus ac ridiculus. 

XII.Jam igitur ego universam Graecorum doctri- 
nam dico esse perniciosissimam mali demonis dis- 
eiplinam.Alii enim illorum induxeruntmultos deos, 
eosque malos omnibusque obnoxios perturbationi- 
bus: αἱ φαΐ similia patrare velit, non erubescat, 
quod est hominis proprium, dum pro exemplo ha- 
bet fabulosorum deorum pravos et inhonestos mo- 
res; ex 60 autem quod neque erubescit, peeniten- 
tie is nec spem ostendit. Alii vero fatum seu gene- 
sin invexerunt, prater quam nemo quidquam vel 
fasere vel pati potest. Similiter ergo el hoc idem 
est cum primo. Existimans enim aliquis,neminem 
preter genesin quidquam vel pati vel facere posse, 
facile ad peccandum accedit, et post. peceatum non 
ducitur ponilentia impie gestorum, affertque pro 
defensione, quod ἃ genesi ila facere coaclus sit : 
et quasi qui nequeat corrigere genesin,neque vere- 
condiam habet in peccatis. 

XIII. Alii vero introdueunt providentiz oxpertem 
casum, ao οἱ omnia sponte $ua circumferantur, 
domino nullo presidente. Hac autem its censere, 
ut diximus, omnium sententiarum est perniciosis- 
sima, Tanquam enim nullus sit presses ac provisor 
singulisque pro merito distribulor,omne quod fleri 
potest, facile ob motus vacuilatem perpetrant. 
Quare vix, ac ne vix quidem, qui ista opinantur, 
honestam ducunt vitam : quia ingruens, quo con- 
veri poterant, periculum non pravident. AL vero 
doctrina eorum, quos barbaros Judeos vocatis, 
maxime est pia ;quz unum Patrom et Opificem to- 
tius hujus mundi inducit,natura bonum 80 justum: 
bonum quidem, ut qui penitentibus veniam deli- 
ctorum concedat, justum autem, ut qui unicuique 
post penitentiam pro factorum meritis irroget. 

XIV. Hec docirina, etiam si fabula esset, cum 


VARLE LECTIONES. 


* γάρ om. O. 33 τύχῃ om. Joan. Dama 
eam vocem censet D, S. 
εικνύηται S. δείκνυται C, O. ?! Ia ὁ c. 
libro nostro astrologicum cceli statum sive con?lell; 
Όεμα, Hem. xiv, 6. Astrologia est τῆς γενέ 

O. Epit. c. 49 : καὶ παρ αὐτὴν οὔτε πάσχ 
οὐδεὶς οὔτε πάσχειν ἔχει ὦ, qui οὔτε ποιεῖν ex 
πάσχειν ἔχει S. 9 dta O c. S. καθορθῶσα: 0. 


30), ἐπαξίοντα C. 


scenus, qui totum caput. repeti 
. Tum add. ἰδίαν ο 0 οἱ ex. Supplendis Cotelerii. 
S, αἰδεῖται ὦ. 
αὐΤοποτα, in qua quis natus esi, τὸ τῆς γενέσεως διά- 
ὡς ἐπιστήμη; Hom. xiv, 5. S. 

τινὰ δυνατὸν εἶναί φασιν, οὔτε τοι 
pit. reponendum esse recle vidil; 
95 ay 
# χαταξίαν Ὁ. "Tum δύνανται cod. Reg. 804, δύναται τ, ο. 
804 οἱ Epit. ο. 50, quod prestat. Tum καταξίαν O. 


in Eclogis : a&que. delendam 
9 πατρῴαν Joan, Dam. Tum 
** Gfr. hom. xiv, 3, 4. Γένεσις significat in 


® ܘܐ[‎ D, τι — δύνασθαι 6, 
απ [ta. scripsi ο, Ὁ, 
οὐδεὶς οἱ ποιεῖν οὔτε 
τηκότος 0, in marg. al. man, ἐφεστηκότος, 
9" δράσει O. "P μὴ μετανοσῦντι cod. Reg. 
ὄντα ὁ. cod. Reg. 804. (Epit. c. 


Idem deinde 2 


VARIORUM NOTE. 


(88) Ὡς ὑμεῖς φατε. Non soli gentiles appella- 
bant Judas οἱ Christianos, barbaros; sed οἱ ipsi 
Judei atque Christiani eo se nomine donasse repe- 
riuntur. Disces ex Josepho in prologo librorum De 
bello Judaico. Justino Martyre Apologia 2, Tatiano 
Oratione ad Graxcos, Clemente Alex. multis in locis, 
et Origenein tomis contra Celsum. Ethnicorum vero 
suctorum illustria sunt testimonia duo : alterum 


Amelii Platoniéi, qui apud Eusebium Prayarat. 
exang. lib. xt, cap. 49, et Cyrillum lib. vr contra Julta- 
mum p. 283; per barbarum intelligit Joannem evan- 
gelistam. Aliud Porphyrii in Opere adversus Chri- 
Stianos: Ὀριγένης δὲ Ἕλλην ἐν Ἕλλησι παιδευθεὶς λό- 
you, πρὸς τὰ βάροαρον ἐξώχειλε τόλμημα. Hist. ecol. 


Eusebii lib. vi, cap. 19. Cor. 


167 8. CLEMENTIS I HOM. PONT. OPERA BUBIA. 168 


pia sit,vitz non esset inutilis.Singula namque dum A σεθής γε ὧν, οὐκ ἀσύμφορος ἂν εἴη τῷ βίῳ. Ἕκαστος 
exspectant futurumerga se Dei cuncta intuentisju- γὰρ προσδοκίᾳ τοῦ κριθήσεσθαι ὑπὸ τοῦ παντεπό- 
dicium,ad temperate vivendum majorem impetum πτοὺ θεοῦ πρὸς τὸ σωφρονεῖν μᾶλλον τὴν ὁρμὴν λαμ- 
capiunt.Ouod sí adeo vera sit doctrina,eterno sup- ὄάνει, El δὲ καὶ ἀληθὴς εἴη ὁ λόγος, ἀπήλλαξε μὲν 
plicio liberat eum. qui vitam moderatam traduxit, τὸν σωφρόνως βεθιωκότα τῆς αἰωνίου κολάσεως, προσ- 
simulque pro beneficio largitur futura a Deo bona εὐεργέτηκε 199 δὲ τοῖς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἀϊδίοις τε καὶ 


seterna et ineffabilia. ἀποῤῥήτοις γιγνομένοις ἀγαθοῖς. 

XV.8ed ad primam revertor Grecorum ac genti- ὀ XV. Πλὴν ἐπάνειμι ἐπὶ τὴν πρωτίστην τῶν Ἐλλή- 
lium opinionem,qua deos fabulatur multos,et om- νῶν δόξαν, τὴν πολλοὺς καὶ παντοπαθεῖς θεοὺς εἶναι 
nibus obnoxios pertorbationibus. Ae ne in res cer- μυβολογοῦδαν !. Καὶ ἵνα μὴ εἰς τὰ σαφῆ 3 πολὺν ἀνα- 


tas multum insumam temporis, dum uniuseujus- λίσκω γρόνον, ἑκάστου τῶν λεγομένων θεῶν τὰς ἀσε- 
que eorum quiapud vos dii nominantur impios θεῖς πράξεις εἰσηγούμενος, πάντας μὲν οὐκ ἂν εἴς 
actus recensen, cunctos quidem non dicam illo- ποιμι αὐτῶν τοὺς ἔρωτας, τοῦ Διός τε καὶ Ποσειδῶ- 
rum amores, Jovis, Neptuni, Plutonis, Apollinis. νος, Πλούτωνός τε καὶ ᾿Απόλλωνος, Διονύσου τε καὶ 
Bacchi, Herculis, ac singulorum, quos neque ipsi 338 Ἡρακλεόυς 3 καὶ τῶν καθ’ ἕνα ἕχαστον, ὧν * 
ignoratis, utpote in Grecorum litteris instituti,quas jj οὐδὲ αὐτοὶ ἀγνοεῖτε, ἐκ παιδείας Ἑλληνικῆς ὁρμώμε- 
vitas edooti estis, ut tanquam deorum emulatores ἐπαιδεύθητε βίους, ἵνα ὡς ζηλωταὶ τῶν θεῶν 
similia peragatis. τὰ ὅμοια πράττητε. 


XVI. Sed ab ipso maximo rege Jove ordiar;illius XVI. Απ΄ αὐτοῦ δὲ τοῦ βασιλικωτάτου Διὸς ἄρξο- 
quidem pater Saturnus, liberis suis, ui soletis re- μαι, οὗ à μὲν πατὴρ Κρόνος τὰ ἴδια τέκνα, ὡς λέγετε, 
ferre, devoratis,et adamantina falce demessis patri καταπιὼν, τῇ * ἐξ ἀδάμαντος ἄρπῃ τοῦ πατρὸς Οὗρα- 
Colo genitalibus, pietatis erga parentes et amoris νοῦ τὰ μόρια θερίσας, τῆς πρὸς γονεῖς εὐσεθείας καὶ 
in liberosiis quideorum mysteria emulanturosten- τῆς πρὸς τέκνα 6 φιλίας τοῖς τὰ μυστιχὰ τῶν θεῶν 
dit exemplum.Ipse vero Jupiter patrem suum vin- ζηλοῦσι τὸν ὑπογραμμὸν 7 ἔδειξεν, Αὐτὸς δὲ ὁ Ζεὺς 
ctum in Tartaro conclusit, et alios deos punit. Pro τὸν αὐτοῦ πατέρα δήσας καθεῖρξεν εἰς Τάρταρον, καὶ 
iis autem, qui nefandam patrare volunt obscenila- τοὺς ἄλλους κολάζει θεούς. Τοῖς δὲ ἀῤῥΓήητουργεῖν θὲ- 
iem, Metin eum genuisset absorpsit: porro Metis λουσι τὴν Μῆτιν γεννήσας κατέπιεν: ἦν δὲ ἡ Μῆτις 
erat semen: infantem enim absorberi impossibile. γονή" βρέφος γὰρ καταπιεῖν ἀδύνατον. Ὑπὲρ δὲ 
In defensionem vero eorum qui puerorum indul- ἀπολογίας παιδεραστῶν Γανυμήδην ὃ ἁρπάζευ µοι- 
gent amoribus,rapit Ganymedem ;adulteris autem χοῖς δὲ ὁπὲρ μοιχείας βοηθῶν αὐτὸς πολλάκις μοιχὸς 
in adulterio opem ferens, ipse sspe maehus inve- (, εὑρίσκεται: ἀδελφορβορεῖν ? δὲ προτρέπει ἀδελφαῖς 
nitur. Ad sorores etia ducendas invilat, congre- ^ συνελθὼν, Ἥρᾳ καὶ Δήμητρι καὶ τῇ οὐρανίᾳ Ἄφρο- 
diens cum sororibus, Junone, Cerere, ܕܐܟܐ‎ ἥν τινες Δωδώνην 10 λέγουσι' τοῖς δὲ θυγατράσι 
lesti,quam nonnulli Dodonam vocant; iis vero qui μέγνυσθαι βουλομένοις Περσερόνῃ συνεληλυθὼς παρά- 
eum filiabus commiseeri cupiunt, cum Proserpina δειγμα πονηρὸν ἐκ 129 τῶν μύθων γίνεται. "Άλλα 
congressusexemplumimprobumex fabuliseffloitur. τε !! μυρία ἠσέδηκεν, ivo. ὑπὸ τῶν δυσσεθῶν διὰ τὴν 
Alia quoque innumera impie gessil, ut ab impiis ὑπερβάλλουσαν ἀκρασίαν θεὸς 13 εἶναι à μῦθος δογμα.- 
hominibus propter exsuperantem intemperantiam τισθῇ. 
fabulosum dogma de illius divinitate persuasum 


fuerit. 

XViLHomines quidem indootos equum videatur — XVIL Ἰδιώταις ἔχοις περὶ τῶν τοιούτων ὑπολή- 
circa has opiniones haud multum indignari.is au- ψεὼν ἀγανακτεῖν μετρίως εὔλογον. Toig ὃς ἐκ ܒܐܘܡ‎ 
tem, qui in litteris instituti fuerunt, quidnam di- δείας ὁρμωμένοις τί δεῖ καὶ λέγειν; ὧν τινες 19 


cere oportet? qui grammatici et sophiste esse ge- γραμματικοὶ καὶ σοφισταὶ ἀξιοῦντες εἶναι τὰς τοιαύ- 
stientes has actiones diis dignasesseaffirmant.Cum τας πράξεις θεῶν ἀξίας εἶναι βεδαιοῦσιν, Αὐτοὶ χὰρ, 
enim ipsiincontinentes sint,fabularum acceplopzs- ἀκρατεῖς ὄντες, ταύτης τῆς μυθικῆς προφάσεως λα- 
textu,quasi numinum imitatores, libere perpetrant P θόµενοι, ὡς δὲ μιμηταὶ τῶν κρειττόνων ἄσεμνα δια- 
turpia. πραττόµενοι παῤῥησιάζοντα,, 


VARI LECTIONES. 


® προσευηργέτηκε O. ® Vbb. τὴν πολλοὺς καὶ — μυθολογοῦσαν des. in O. Adnotat S, C edidisse 
πανπαπαθεῖς, quod quidem non nisi de Clerico recte intelligitur. 3 ἀσφαλῆ C. ? ]ta S, Πρακλέως 
Ἡρακλέος Ὁ, qui subinde ser. καθένα, * Sede pronominum mutata, scribendum : οὓς (se, ἔρωτας) οὐδὲ 
αὐτοὶ ἀγν., παὶδ. ἑλλ. ὅρμ., ὧν ἐπαιδεύθητε βίους. D. S ἅμα τῇ cod. Reg. 84. 5 πρὸς τὰ τέκνα C. 1 τῶν 
ὑπογραμμῶν cod. Reg. S04. 3 Ταννυμήδην Ὁ. δ ἀδελφοχτονεῖν 0, ἀδελφογαμεῖν Epit. ο. 51, ἀδελφοκοι- 
τεῖν conj. S ex analogia vois ἀὐῥενοκοιτεῖν, 19 Leg Διώνην. Het vox haud raro (v Jacobii Lez. Myth. p. 
260), illa nunquam Venerem significat. Eamdem conjecturam proposuisse video Volekenarum Diatr. in 
Eurip. p. 105 edit. Lips. Infra bom. v, 13 eodem iterum mendo legitur Κύπρις, ἣν καὶ Δωδώνην λέγουσιν, 
ubi vide qua adnotavit Cl. Etiam Epitome c. 51, habet Δωδώνην 8, 41 γέ C. 13 Fortasse θεῖος. 8, 13 [ta 
8, 0 c. cod. Reg. 804, ᾧ τινες 0, qui conj, οἵ τινες. 


169 

ΧΥΠΙ, Διὰ τοῦτο αὐτῶν πολλῷ ἔλαττον ob κατ 
ἀγρὸν βιοῦντες ἐξαμαρτάνουσιν, " 
πονηρῶς δι᾽ 


οὐκ εἰσηγμένο! 
εἰσήχθησαν οἱ ταῦτα τολμῶντες, ἐκ 


ὧν 
παιδείας κακῆς ἀσεδεῖν μεμαθηκότες. ΟἹ γὰρ ἐν παι- 
δὸς διὰ τῶν τοιούτων μύθων μανθάνοντες γράμματα, 
ἔτι ἁπαλῇ οὔσῃ τῇ ψυχῇ τὰς τῶν λεγομένων θεῶν 
ὅθεν, 


ῥματα χατα- 


ἀσεδεῖς πράξεις εἰς τὸν αὐτῶν συμφύουσι νοῦν" 
ἐπαυξηθείσης τῆς ἡλικίας, ὡς κακὰ σπὲ 


ϐληβέντα τῇ ψυχῇ τελεσφοροῦσιν' xal τὸ πάντων γα- 
λεπώτατον, ὅτι οὐδὲ @ ἐχχοπῆναι ῥᾳδίως ἐστὶ 


τὰ ἐν- 
εὐξιζωμένα ἀσεδήματα, ὀπόταν T ἀνδρωθεῖσιν αὐτοῖς 
χαλεπὰ εἶναι νοῆτα.. Ἐν οἷς γὰρ (85) ἕκαστος ἐκ 
παίδων ἐθίζεται, τούτοις ἐμμένειν ἔδεται, χαὶ οὕτως, 
τῆς συνηθείας οὗ πολὺ ἔλαττον πρὸς τὴν 
ναμένης, δυσμετάδλητοι γίνονται πρὸς τὰ μὴ 
ἀρχῆς αὐτοῖς καταδχηθέντα τῇ ψυχῇ καλά. 


τὴν φύσιν δυ- 


430 XIX. Διὸ χρὴ καὶ τοὺς νέους μὴ τι 
φθείρουσιν ἀσκεῖσθα! 17 
ἁχμῆς 


δια-‏ ܐ 
μαθήμασιν, καὶ τοὺς ἐπὶ τῆς‏ 
ὄντας ἐπιμελῶς ὑποστέλλεσβαι τῆς Ἑλλήνων‏ 
πολὺ ovi‏ 
ἔστι τὰ παρ’ αὐτοῖς µαθήµατα, ὡς ἐκ τῶν wav ἀγρὸν‏ 
οἰκούντων, διὰ τὸ μὴ παιδευθῆναι τὰ παρ᾽ Ἕλλησιν‏ 
ἔλαττον ἅμα‏ 


ἐπακούειν μυθολογίας. 


γὰρ ἁμαθίας Ἰ 


ρτανόντων, ἀπεδε 


muy. Φιοχτέον δὴ 
τοὺς τοιούτους μύθους αὐτῶν χαὶ τὰ θέατρα καὶ τὰ 
βιδλία" e ls δυνατὸν ἦν, κά τὰς πόλεις. Κακῶν γὰρ 


μαθημάτων γέμοντες καὶ πνέοντες τοῖς 18 συγαμιλ- 
λωμένοις, ὥσπερ λύσσαν 19, τοῖς πλησίον μεταδιδύα- 


σιν ὧν νθασιν αὐτοί. 


. Τὸ δὲ χαλε 
t πολ. 
σιν οὗτος 31 φρονεῖν ἐκτέτραπται, 
XX, Τοῖς ot εἶναι 
ἀξιοῦντες τὰ τοιαῦτα ἁμαρτήματα ἀδιάφορα f τί- 
θενται, καὶ τοὺς 


τατον, ὅστις 
τοῦ 30 κατὰ 


ae: 


παρ᾽ αὐτοῖς πλεῖον πι 
τὶ 


δὲ τῶν παρ᾽ αὐτοῖς καὶ φιλόσος 
ἐπὶ ταῖς τοιαύταις πράξεσι χαλεπαί 
;ܘܪܕܘ‎ ἀνοήτους λέγουσιν. Οὐ γάρ ἐστιν, φασὶ, 
τοιαῦτα τῇ φύσει ἁμαρτήματα, ὅσα θετοῖς ἀπηγό- 
ρευται νόμοις ὑπὸ τῶν κατ’ ἀρχὰς γενομένων σοφῶν, 
διὰ τὸ εἰδέναι, ὅτι οἱ ἄνθρωπο; εὐριπίστῳ ψυχῇ 
τοῖς τοιούτοις μεγάλως ἀχθόμενοι πρὸς ἀλλήλους πό- 


λεμον αἴροντα! 


Ὧν ἕνεκα νόμον 8 


οἱ ܗ‎ 
ποιαῦτα ὡς ἁμαρτήματα ἀπηγόρευσαν . Γελοῖον 38 
ܘ‎ 


5 
τως ὑπολαμδάνειν. Πῶς γὰρ οὐχ ἁμαρτήματά εἶσι 
τὰ θορύδων 383 καὶ φόνων καὶ ταραχῆς 
αἴτια; ἢ γὰρ οὐκ ἔχ go 


πάσης 9 
plus. ἀναγύπτουσι βίων πε- 
ριγραφαὶ, οἴκων ἀναστάσεις, μαγεῖαι, δόλοι, ἀπορίαι ὃ 
πὲ Qa. πλείω venei ; 


XXL ᾿Αλλὰ διὰ τί, φησὶν, ὁ ἀνὴρ, ἐὰν ἀγνοῇ τὴν 


CLEMENTINA. — HOMILIA IV. 


110 


A XVIILQuocirca multo minus iis aberrant illi qui 
ruri degunt, non prave instituti in iis, quibus im- 
buti sunt qui ista audent,quique a mala eruditione 
impietatem didicerunt.Nam qui a puero per has fa- 
bulas edocti sunt lilteras,cum adhuc tener est ani- 
mus,impias putatorum deorum actiones menti 8888 
inserunt : quare adulta etate, instar malorum se- 
minum in animam dejectorum, fructum ferunt: et 
quod est omnium gravissimum, facile non exscin- 
duntur radicate impietates,quandoilli viri facti eas 
graves noxiasque esse intelligunt. In quibus enim 
unusquisque a leneris assueseit, iis gestit immo- 
rari ; sieque,quia consuetudo non multo minus va- 
let quam natura, egre convertunlur ad ea bona, 
que principio in ipsorum animos non fuerunt in- 

p jecta. 


XIX. Quare oportet, ut pueri corruptrieibus non 
exerceantur disciplinis, et qui in flore etatis sunt, 
diligenter cohibeantur Grecorum audire fabulas. 
Multo enim, quam inscitia, pejor est eorum scien- 
ta; quemadmodum ex rusticis ostendimus, qui, 
quod Grecam non acceperunt eruditionem, peo- 
cant ininus. Fugere igilur oportet tales illorum fa- 
bulas, et thealra, et libros, et,utinatn fieri posset | 
etiam eivitates.Malarum enim institutionum homi- 
nes pleni et spirantes, congredientibus proximis, 
tanquamrabiem,que ipsi passisunt tradunt.Etquod 
est pessimum, quicunque apud eos magis est insti- 
iutus, plus ab ea, que secundum naturam ost, ra- 
tione deflexus est. 

XX. Quidam autem inter eos, qui εἰ philosophi 
esse gloriantur, ista. peccata faciunt indi-Terentia, 
eosque, qui talibus suceensent actionibus, stultos 
dicunt. Non enim, inquiunt, hzc natura sunt pec- 
cata, qu: per latas leges. interdieta sunt a primis 
sapientibus, scilicet quibus exploratum erat,homi- 
nes mobili facile animo, eirca talia vehementer of- 
fensos, bellum in se mutuo suscepturos τ quapro- 
pter sapienls, lego posita,ista velut delicta prohi- 
buere. lta vero arbitrari est ridiculum. Qua. ecim 
ratione peecala non sunt,que Lumultus producunt, 
el homicidia, omnemque conturbalionem ? Nonne 
enim ex adulterio oriuntur festine mortes, fami- 
liarum perturbationes, magie, fraudes, angustia, 
et plura alia mala? 

XXI. Sed cur, inquil,vir si ignorat uxorem suam 


VARLE LECTIONES. 


3 εἰσηγούμενοι Ο. 15 Ita. 8, οὔτε C, 0. 
leet. αρ. 
τοῖς S. 13 λύσσας O. Tum | μεταδιδοῦσιν C, 90 [lg 8 
φύσιν οὗτος 80909 ἐκτέτραπται, 
διάφορα in textu . 23 Inde a verbis y 


exposuera. S. " πάσης παραχῆς ὦ. 


?5 Vbb. 


οἴκων 


D. ?! Ita Ὁ c. 'D. οὕτως C 


5 ὁπότ᾽ ἄν C. Tum νοῆται Ὁ ο. S., νοεῖται C. 11 ἀσκεῖσθαι var. 
Joan. Dam. accedente. 0, quam ida merito commendat C, à: 


εἴσθαι idem in textu. '* Dele 
τοι Ὁ. Reponendum puto : πολλῷ τὸν χατα 
3 |ta et Ὁ, sec. man. in margine, καὶ 


τῷ C 


oioy δὲ Clemens suo nomine refutat eam sentenliam, quam antea 


ἀναστάσεις, μαγεῖαι, δόλοι, ἀπορίαι accesserunt ex 0: 


var. lect. ap. 0 post περιγραφαὶ add. οἴκων καταλύσεις, μαγεῖαι, ᾿δόλοι, ἀπορίαι, 


VARIORUM NOTE. 


(85) Ἐν οἷς fs μυθολογίας, Bubjungun- 
iur capiti 11 & S, Damasceno, a quo. citantur cum 
quibusdam parvi momenti varietatibus, si demas 


Par&oL. Gn, II. 


hane, omnino certe amplectendam ἀσκεῖσθαι, exer- 
ceri, pro ἀρκεῖσθαι, Cor. 


171 


adullerare, zelotypia non effertur, non irascitur, A ἑαυτοῦ γυναῖχα poor; 


non tumultuatur, non bella ciet ? Itaque ista. non 
sunt natura mala, verum iniqua hominum opinio 
gravia ea facit. Ego autem aio, quod, quamvis illa 
non aecidant incommoda, ex consuetudine cum 
adulterio üt, ut vel marilus deseratur, vel ct uxor 
insidias struat, vel labore viri parta mecho pra- 
beat ; utque peregre profecto conjuge, cum illa ex 
adultero conceperit, metu reprehensionis uleri fe- 
ium nitatur labefacere, fiatque infanticida,vel,dum 
perdit,ipsa simul pereat.Quod si, cum ea manente 
viro, ox mcecho concipiens parit,educatus puer pa- 
irem nescit,eum vero qui non est,esse pulat; sicque 
moriens, qui pater non est, alieno fllio bona 
sua derclinquit.Quanta autem et alia mala ex adul- 
ierii natura oriri solent | Noscimus tamen malorum 
occulta. Quemadmodum enim rabiosus canis,quos 
tangitinterimit, oceultissimam rabiem communi- 
cans, ita et adulterii absconditum malum, etsi 
ignoretur, posteritatis procurat exscisionem. 


XXII. Verum hoc nune relinquamus. Illud certe 
seimus omnes, plerumque cam ob causam bomi- 
nes effrenate irasci, propterea bclla exorta, faetas 
domorum eversiones, ae urbium £ 
aliaque innumera. Quare ego ad sanctum Judso- 
rum. Deum sanclamque eorumdem legem confugi ; 
cum fidem certo judicio habuissem, quod ex Dei justo 
judicio et lex fixa sit 80 definita, et anima omnino 
pro meritis eorum, quz gessit, aliquando recipiet. 


XXIII. Hzc cum dixissem, Appion orationi sub- 
jecit : Quid enim ? nonne, inquit, et Grecorum le- 
ges mala prohibent, et adulteros puniunt? Ego re- 
spondi : Ergo Graecorum dii, quod contraria legi- 
bus faciunt, supplieium merentur.Quomodo autem 
eteoercere me potero, dum existimo deos ipsos 
primosuna cum adulterio cuncta flagitia perfecisse, 
nec poonas dedisse, quas ideo maris dare 00088 
baat,quia non serviunt cupiditati ? Quod si cupidi- 
iati obnoxii fuerunt, quo. pacto dii erant ? Et Ap- 
pion : Sint nobis pro seopo non dii sed judices, in 
quos respieiendo, peccare meluemus.AL ego excepi : 
Non simile est, o Appion. Qui enim ad hominem 
respicit,spe latendi andebil peccare : qui vero Dcum 
omnium inspectorem mete loco animi sua propo- 
suit, gnarus quod eum latere non possit, elam quo- 
que peccare supersedebit. 

XXIV.Qua cum audisset Appion, dixit : Intel- 
lexeram, ex quo accepi libi curn δυ 1615. esso con- 
suetudinem, te inulavisse sententiam. Proclaro 
enim a quodam dictum es: (a): Corrumpunt mores bo- 


S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


112 


οµένην, οὗ ζηλοῖ, οὗ βυμοῦ- 
ται, οὗ θοροθεῖ, οὗ πολεμεῖ ; Οὕτως οὐχ ἔστι τῇ φύ- 


σει τὰ τοιαῦτα κακὰ, ἀλλὰ ἡ ἄλογος ἀνθρώπων δό- 


Ἐγὼ δὲ φημι, ὅτι, κἂν μὴ 
συνηθείᾳ τῇ 
πρὸς τὸν μοιχὸν ἢ τὸν ἄνδρα ἀπολιπεῖν, ἢ καὶ συν- 
οἰκοῦσαν ἐπιβουλεῦσαι, ἢ τὰ τοῦ ἀνδρὺς κόπῳ πεπο- 
Εἰσμένα τῷ μοιχῷ ν" καὶ ἀποδημοῦντος τοῦ 
ἀνδρὸς συλλαθοῦσαν ἐκ τοῦ μοιχοῦ, διὰ τὸ αἰδεῖσθαι 
τὸν ἔλεγχον, τὸ κατὰ γαστρὸς φθεῖραι θελῆσαι, καὶ 
γενέσθαι τεχνοχτόνον, ἢ xxl φθείρουσαν συμφθαρῆ- 
γαι, Εἰ δὲ, συνόντος τοῦ ἀνδρὸς, ἐκ μοιχοῦ συλλαδοῦσα 
πατέρα ἀγνο-ῖ, τὸν 
οὕτως ὁ μὴ πατὴρ τελευτῶν 
εἶπει βίον. Πόσα δὲ 


κησις ταῦτα δεινοποιτ 


τὰ δεινὰ ταῦτα συμθαίνῃ, ἐνδέχετα 


mapu: 


ὁ παῖς τὸν μὲν 


τέκοι, ἄνατραφε' 


δὲ οὐκ ὄντα νομίζει, κ 


παιδὶ τὸν ἑαυτοῦ χε 
καὶ ἀλλὰ κακὰ ἐκ τῆς μοιχείας φυσικῶς ἀνακόπτειν 
φιλεῖ καὶ οὐκ ἴσμεν τὰ κρύφια τῶν κακῶν. Ὥσπερ 
γὰρ ἡ λυσσῶν κύων τούτους ἀναιρεῖ ὥνπερ ἂν ψαύσῃ, 
τῆς ἀφανεστάτης λύσσης μεταδιδοὺς, οὕτω 3 xal τῆς 
μοιχείας τὸ κρύφιον κακὸν, κἂν ἀγνοῆται, τῆς διαδο- 


ἄλλοτ 


χῆς τὴν ἐκκοπὴν ἐξεργάζεται, 

437 XXL ᾿Αλλὰ τοῦτο μὲν νῦν ἡμῖν παραλελεί- 
qo. Ἐκεῖνο δὲ ἅπαντες 9 ἴσμεν, ὡς ἐπίπαν ἐπὶ 
τούπῳ τοὺς ἀνδρας ἀνεπισχέτως δυσχεραίνοντας, πο- 
λέμους τε 38 ἐπὶ τούτῳ ἐγηγερμένους, καὶ οἴκων γε- 


γομένας ἀνατροπὰς, χαὶ πόλεων ἁλώσεις, καὶ ἄλλα 
μυρία, Διὰ τοῦτο ἐγὼ τῷ ἁγίῳ Ἡ τῶν Ἰουδαίων θεῷ 


δω» 


καὶ νόμῳ προσέφυγον, d ὡς τὴν πίστιν ἄσφα- 
λεῖ 9 τῇ κρίσει, ὅτι ἐκ τῆς τοῦ Θεοῦ δικαίας κρίσεως 
καὶ νόμος ὥρισται, καὶ ἡ ψυχὴ τὸ xav] 
ἀξίαν 31 ὧν ἔπραξεν ὁπουδήποτε ἀπολαμβάνει. 

XXIII. Ταῦτά μου εἰπόντος, ὁ ᾽Αππίων ἐπήνεγκε τῷ 
λόγῳ: Τί γὰρ, οὐχὶ καὶ οἱ Ἑλλήνων, ἔφη, νόμοι τὰ 
φαῦλα ἀπαγορεύουσιν, καὶ τοὺς μοιχοὺς κολάζουσιν ; 
ν" Οὐκοῦν οἱ Ἑλλήνων θεοὶ τὰ ἐναντία τοῖς 
νόμοις πράξαντες χύλασιν ὀφείλουσιν. Πῶς δὲ καὶ 
ν ἐμαυτὸν δυνήσομαι, ὑπολαμθάνων, ὅτι 
α τῇ μοιχείᾳ τὰ χαλεπὰ πάντα 


πάντως 


σωφρονίζε 
οἱ θεοὶ αὐτοὶ πρῶτο! 
διεπράξαντο, καὶ δίκην οὐ δεδώκασι, ταύτη μᾶλλον 
ὀφείλοντες διδόναι, ὡς μὴ δουλεύοντες ἐπιθυμίᾳ, εἰ 
πῶς ἦσαν θεοί ; Καὶ ὁ ᾿Αππίων" 
Ἔστωσαν ἡμῖν σκοποὶ μηκέτι θεοὶ, ἀλλ᾽ οἱ δικαστ 
εἰς οὓς ἀφορῶντες, φοδηθησόμεθα ἁμαρτάνειν. Κἀγὼ 
ἔφην" Οὐκ ἐσθ᾽ ® ὅμοιον, ὦ ᾿Αππίων. Ὁ μὲν γὰρ 
πρὸς ἄνθρωπον ἔχων τὸν σκοπὺν ἐλπίδι τοῦ λαθεῖν 


ἁμαρτάνειν, ὁ δὲ Θεὸν παντεπόπτην τῇ 


δὲ ὑπέκειντο 3, 


πολμήσ: 
ἑαυτοῦ ψυχῇ SO ὀρισάμενος, £ 
μὴ δύνασθαι, καὶ τὸ λάθρα ἁμαρτεῖν 

XXIV. Ταῦ 


ἐξ ὅτε ἤκουσα Ἰουδαίοις σε 


ἰδὼς αὐτὸν λαθεῖν 


ποραιτήσεται, 


α ὁ ᾽Αππίων ἀκούσας ἔφη + "Ἠδεν 
9 προσομιλοῦντα, ἡλ- 
λοιῶσθαι τὴν γνώμην. Καλῶς γὰρ εἴρηταί τινι " 
osse ἤθη χρηστὰ ὁμιλίαι καναί. ΚΑγώ ἔφην" 


(a) 1 Cor. xv, 33. Est Menandri versus, qui legi debet : Φρείρουσιν ἤθη χρήσθ’ ὁμιλίαι κακαί, 


VARLE LECTIONES. 


0. Tom ἐν 


3. οὕτως C. πάντες 


Ότο var. lect. ap. 0. Subsequitur mendum τάς p. τούς in 0, 58 τε 


add. ο. 0, qui subinde exh. ἐπὶ τούτῳ ο. D., ἐπὶ τούτων C. 3 ἀγαθῷ Epit. c. bl. Subinde τῷ Ἰουδαίων C. 


39 ἀσφαλῇ C. °! καταξίαν Ὁ. 9" ἐπέ 


(vxo O. In eodem considerantur vbb. καὶ ὁ ᾽Αππίων. ?* οὐχ ἐθ' C. In O, 
est ἅπασι inter ὦ οἱ ᾽Αππίων expunetum ὃν c£ om. Ὁ, 


418 


CLEMENTINA. — HOMILIA V. 


114 


Οὐκοῦν ἐπανορρθοῦσιν ἤθη ἄχρηστα ὁμιλίαι καλαί. A nos colloquia mala. Excepi ego : Igitur mores ma- 


Καὶ ὁ Αππίων ἔφη" Σήμερον πεπληροφορήμην τὴν 
σὴν ἐπιγνῶναι ἔνστασιν’ διὸ σοὶ πρώτῳ εἰπεῖν συνε- 
χωρήσαμεν, Αὔριον δὲ ἐνταῦθα, εἴ σοι φίλον ἐστὶν, 
ἐπὶ τῶν αὐτῶν φίλων συνελθόντων ἀποδείξω, ὅτι οἱ 
θεοὶ ἡμῶν οὔτε μοιχοὶ ὄντες τογχάνουσιν, οὔτε φο- 
νεῖς, οὔτε παίδων φθορεῖς, οὐχ ἀδελφαῖς ἢ θυγα- 
τράσι πλησιάσαντες" ἀλλ᾽ οἱ ἀρχαῖοι, τὰ μυστήρια 
μόνους τοὺς φιλομαθεῖς εἰδέναι βέλουτες, μύθοις οἷς 
εἴρηκας αὐτὰ προεκάλυψαν 35, Ζῆνα γὰρ τὴν ζέου- 
σαν οὐσίαν εἶνα, φυσιολογοῦσιν, Κρόνον δὲ 


ν xe 
νου, καὶ Ῥέαν τὴν ἀεὶ ῥέουσαν τοῦ € ὕδατος οὖσιν. 
Πλὴν, ὡς ὑπεσχόμην, αὔριον, τὸ καϑ' ἕκαστον 1 εἶδος 
ἕωθεν ὑμῖν συνελθοῦσιν ἀλληγορήσας, τὴν τῶν ὄντων 
ἀλήθειαν ἐκφανῶ, Κἀγὼ πρὸς ταῦτα ἔφην" 


Αὔριον, 
ὡς ὑπέσχου, οὕτως ποίησον: ἤδη δὲ ἐντεῦθεν wol 
πρὸς αὐτὰ, ἃ μέλλεις λέγειν, ἄχουσον. 

XXV. Αἱ τῶν θεῶν πράξεις εἰ μὲν, ἀγαθαὶ οὖσαι, 
κακοῖς μύθοις προεκαλύρῃησαν, πολλὴ τοῦ σκεπά- 
σαντος δείχνυται κακία, ὅτι τὰ σεμνὰ 184 il 
χρυψε κακοῖς διηγήμασιν, ἵνα μήτις αὐτῶν ζηλωτὴς 
ἡξνηται" εἰ δὲ ἀληθῶς ἀσεθῃ διεπράξαντο, ἐχοῖν 
τοὐναντίον ἀγαθοῖς μύθοις 
μὴ οἱ 


95 αὐτὰ ἐπισχέπειν, ἵνα 


ἄνθρωποι, ὡς εἰς 


κρείττονας ἀφορῶν. 
ἁμαρτάνειν ἐπιχειρῶσιν ἐχείνοις παραπλήσια. Ταῦν 
τά µου εἰπόντος, οἱ παρόντες φαντροὶ ἦσαν ἀρχὴν 
λαμδάνοντες τῆς πρὸς τοὺς ὑπ' ἐμοῦ λεχθέντας λό- 
γοὺς ἀγάπης. Καὶ γὰρ συνεχῶς wal ἐσπουδασμένῶς 
ἀξιοῦντες πάντως με τῇ ὑστεραίᾳ ἐλθεῖν ἀπηλλάγησαν, 


"OMIAIA E" 

L Τῇ μὲν οὖν ἐν Τύρῳ ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ, καθὰ συν- 
εταξάµεβα, εἰς τὸν ἡσύχιον τόπον 39 ἐλθὼν, τοὺς 
μὲν ἑτέρους μετά τινων καὶ ἄλλων ἰδὼν xal προσα- 
γορεύσας, Αππίωνα δὲ μὴ ἑωρακὼς, ἠρόμην τοῦ μὴ 
παρεῖναι ἐχεῖνον τὴν αἰτίαν, Καί 
στως αὐτὸν 


τις ἔφη, δυσαῤῥώ- 
ἔρας ἐσχηχέναι τὸ σωμά- 


αὐτῆς im 


ctv. Ἐμοῦ δὲ ܕ‎ εὔλογον εἶναι παραχρῆμα 
ὁρμήσαντας ἐπισκέψασθαι αὐτὸν, σχεδὸν οἱ πάντες 
ἠξίουν ρὸν διαλεχρῆναί µε αὐτοῖς, εἶθ᾽ οὕτως 


κἀκεῖνον ἐπισχέψασθαι δύνασθαι 39 αὐτόν. Μιᾶς οὖν 


πάντων γνώμης γενομένης, λέγειν ἠρξάμην. 

ID Ἐχθὲς ἡ, ἐντεῦθεν ἀπαλλαγεὶς, ὦ φίλοι, ὅμο- 
λογῶ ὅτι, πάνυ φροντίζων ὑπὲ, 
μελλούσης ἔσεσθαι: ζητήσεως, ὕπνου τυχεῖν 485. οὐκ 
ἐδονάμην. ᾿Αγρυπνοῦντος δὲ µου εἰσέδραμε τὰ i 
"Ρώμῃ πρὸς αὐτόν uo μεμηχανημένα, Ἡν ὃὲ 
τα" Ἐκ παιδὸς ἐγὼ Κλήμης ἀληθείας ἐρῶν, καὶ ζη- 
τῶν τὰ ψυχῇ δια 
πασχευὰς δαπανῶν 


ܘ 


τῆς πρὸς ᾽Αππίωνα 


τοιαῦ- D 


pover, wal εἷς ἀνασκευὰς καὶ κα 
τοὺς χρόνους, xal μηθὲν τέλειον 
ὑπὸ τῆς ἀνοίας ἐξώχειλα €" εἰς 
νόσον, Καὶ δὴ ἐμοῦ κατακειμένου, ὁ ᾿Αππίων 
μεῖ τὴ Ῥώμῃ, πατρικὸς ὤν por φίλος, καὶ 
νοῦται ἐμοὶ, καὶ χλινήρη μαθὼν πρὸς ἐμὲ 
χεται, ὡς ἰατριχῆς οὐκ ἀμύητος, καὶ πυνθάνεται τῆς 


ν δυνάμενος, 


los colloquia bona corrigunt. Dixit Appion : Hodie 
abunde mihi sit, tunm certo agnovisse institutum: 
quare primus ut loquereris permisimus. Cras vero 
hic, si tibi videtur, iisdem amieis convenientibus 
ostendam, quod dii nostri neque adulteri sunt, ne- 
que interfectores, neque liberorum interemptores, 
neque sororum vel filiarum vitiatores; at veteres; 
dum mysteria a solis descendi cupidis volunt in- 
telligi, ea fabulis quas dixisti occultaverunt.Jovem 
enim ferventem esse substantiam, physica ratione 
asserunt: Saturnum autem tempus; et Rheam 
semper fluentem aqu naturam. Verumtamen, ut 
pollicitus sum, eras vobis mane convenientibus, 
singulas species allegorice exponens rerum mani- 
festam faeiam veritatem. Ad hrec ego dixi : 0Γ8- 
Stina die, ut promisisti, ita facito. Jam vero hinc 
et adversus ea qua dicturus es audi, 

XXV. Deorum gesta si, bona cum essent, malis 
fabulis obtecta sunt, magna ejus qui texit osten- 
ditur malitia, quad honesta pravie oecultarit narra- 
tionibus, ne quis eorum fieret imitator. Quod si 
dii vere gesserant impia, contra oportebat illa bo- 
nis fabulis velare, πο homines, velut qui in nu- 
mina respicerent, illis consimilia niterentur pec- 
care. Hec me dicente, qui aderant, non obscure 
videbantur incipere dictos à me sermones amore 
prosequi. Etenim frequenter et studiose rogantes, 
vt omnino postridie venirem, digressi sunt. 


HOMILIA V. 


I. Sequente igitur apud Tyrum die, quemadno- 
dum pacti eramus, in quietum locum adveniens, 
ceteros quidem eum quibusdam et aliis intuitus 
cum salutassem, Appionem vero non viderem, 
causum cur ille non adesset rogavi. Et aliquis ro- 
spondit, illum ex ipsa vespera egroto jaeuisse cor- 
puseulo. Cumque ego dixissem, equum esse ut sta- 
tim profecti eum visitaremus, fere cuncti deprecati 
Sunt, ut prius eis edissererem ; sic enim postea 
posse fieri ui illum inviseremus. Quiaergo una erat 
omnium voluntas, loqui capi 

1L. Heri hine abiens, o amici, multum, fateor, 
sollicitus de futura adversus Appionem discepta- 
lione somnum capere non potui. Vigilante autem. 
me occurrerunt,que Rome contra illum eommen- 
ius fui. Sunt autem haec. A puero ego Clemens 
veritatis studiosus, quirensque anime utilia, et in 
confutationes ac probationes tempus insumens, ni- 
hilque valens veri invenire, in morbum ex mentis 
impotentia deveni. Cumque decumberem, Romam 
advenit Appion, paternus amicus, et apud me ho- 
spitatur : audiensque in lecto me jacere, ad me in- 
gressus esl, tanquam medica artis non imperitus; 
atque rogat causam decubitus. Ego vero hominem 


VARLE LECTIONES. 


88 προεκάλυψεν O, mendose. ? τοῦ om. Ὁ. 
mui, p. ἐπισκέπειν. 


S. Ἡ χθές Ο. 45 ἐξώκειον O. 


δὲ καθέκαστον Sep. Ὁ, 31 εν 
38 τόπον non estin Ὁ, ' δύνασθαι textui reddidi, postquam omissum erat a Cl et. 


355 μύθοις add, c. 0, Idem ἐπισκέ- 


118 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 116 


non ignorabam summo Judzos prosequi odio, adeo A κατακλίσεως τὴν αἰτίαν. Ἐγὼ δὲ τὸν ἄνδρα οὐκ 
ut et contra eos multos scripserit libros ; nunc ἀγνοῶν 8 máv» ᾿Ιουδαίους 8:5 ἀπεχθείας ἔχοντα, ὡς 
verlo Simonem ipsum in amicitiam admisit non καὶ πολλὰ βιθλία xav αὐτῶν συγγεγραφέναι 6 καὶ 
quidem ob discendi studium ae eruditionem, sed αὐτὸν Σίμωνα νῦν οὐ διὰ φιλομάθειαν 5 εἰς φιλίαν 
quia novit eum esse Samaritanum οἱ Judworum προσιέμενον, ἀλλ’ ἐπειδὴ Σαµαρέα αὐτὸν ois µι- 
hostem, adversus quos etiam sit progressus, ideo — σοϊουδαῖόν 
eum sibi conciliavit, quo possitaliquid abillo con- διὰ τοῦτο αὐτὸν προσῳκειώσατο, ἵνα δύναιτο κατὰ 
ira Judwos discere. Ἰουδαίων τι παρ᾽ αὐτοῦ μανθάν! 

III. Hzec ego sciens de Appione, simul ac eausam TIL Ταῦτα ἐγὼ προειδὼς 6 περὶ τοῦ ᾽Αππίωνος, 
morbi petiit, respondi simulate, me juvenum more ἅμα τῷ πυθέσθαι αὐτὸν τὴν ads 
affectum dolere animo. Ad hiec ille dixit : Fili, tan- ποιητικῶς "1 ἀπεκρυάμην, ὅτι τὰ νέων πάσχω καὶ 
quam patri confisus narra, quinam sit animi tei ἀλγῶ τὴν opi. Ὁ δὲ πρὸς ταῦτα ἔφη" Τέκνον, 
morbus. Cumque iterum file vehemens dueeram ὡς πατρὶ θαρσήσας λέγε, τίς σον τῆς ψυχῆς ἡ νόσος; 
suspirium, quasi veritus fateri amorem, silendo et προσποιητικῶς 38 πάλιν ἀναστενάξαντος, 
vultum demittendo suspicionen: dedi ejus quod in- περὶ ἔρωτος εἶπι δουμένον, διά qe τῆς 
dicari volebam ; at ille revera me mulierem deperire 436 καὶ τοῦ κατανεύειν "9, περὶ οὗ ἤθελον 
persuasus dixit ; Nihil in vita est, cui non possit “ ἐνδείκνυσθαι, παρεῖχον τὴν ὑπόνοιαν ὁ δὲ, ἐρᾷν 5ο 
adhiberi remedium. Ipse enim ego, adhuc juvenis, με γυναικὸς ἀληθῶς ἀναπεισθεὶς, ἔφη" O3 
cum in amorem ineidissem elegantissime mulieris, ἐν τῷ βίῳ βοηθείας τυχεῖν μὴ δυνάμενον, Καὶ γὰρ 
non modo impossibile judicabam illa frui, verum αὐτὸς, ὅτε νέος ἤμην ?. ἐρασθεὶς γυναικὸς ἀξιολο- 
neque salutare unquam sperabam: ettamen nactus γωτάτης, οὐ μόνον αὐτῆς 9. τυχεῖν ἠγούμην ἀδύνατον 
aliquem ZHgyptium, magicis in arÜbus perilissi- εἶναι, ἀλλ᾽ οὐδὲ προσαγορεῦσαί ποτε ἤλπιζον" καὶ 
mum, ei contracta cum eo amicitia, amorem ὅμως, περιτυχών τινι Αἰγυπτίῳ, πάνυ τὰ μάγων 
meum declaro: ac non solum illese mihiad eupila ἀκριθδοῦντι, καὶ φιλωθεὶς ἐκφαίνω µου τὸν ἔρωτα, 
omnia tradidit; sed largissime mihi gralifieans, — wai πρὸς πᾶν ὃ ἐδουλό- 
etiam carminis per quod potitus fui scienliam non — μην, ἀλλὰ 2e φιλοτιμούμενος καὶ 
invidit : atque per illius hominis occultam demon- τὴν ἐπαοιδὴν, ὃν ἧς ἔτυχον, διδάσκειν οὐκ ἐφθόνη- 
strationem, persuasus magistri munificentia, et 86- 
me] potitus, amare cessavi. 


ὄντα καὶ κατὰ ᾿Ιουδαίων προεληλνθύτα, 


αν τῆς νόσου προσ- 


ἘΠῚ 


ἐν ἔστιν 


μόνον ἕχυτόν 


εἰνου λαθραίας ὑποδείξεως, πει- 


φθονίᾳ, καὶ ἅπαξ 
τοῦ ἔρωτος. 

IV. Unde si et tu tale quid hominum more pate- ΙΝ. Ὅθεν, el καὶ σὺ τοιοῦτόν τι πέπονθας ἀνθρω- 
ris, mihi confisus depone curas. Intra enim septem  πίνως, θάρσηπον ἡμῖν πρὸς τὸ ἀμέριμνον' ἐντὸς 
dies omnino te mulieris faciam compotem.llisego γὰρ ἡμερῶν ἑπτὰ πάντως αὐτῆς ἐπιτυχεῖν σε ποιήσω, 
auditis, meum respiciensad scopum, aio : [gnosce Ταῦτα ἀκούσας ἐγὼ, εἰς τὸν ἐμὸν V σχοπὴν ἀποῦλέ- 
mihi non penitus eredenti magiam exstare: mullos πων, ἔφην" Σύγγνωθ! pot μὴ πάνυ πιστεύοντι µα- 
quippe jam expertussum, multa pollicilosae men- γείαν ὑφεστάναι" πολλῶν γὰρ πολλὰ ἐπαγγελλομὲ- 
titos. Attamen movet me ac in spem adducit pro- 1 διαψευσαμένων ἤδη πεπείραμαι, Πλὴν 8998 
missio tua. Vereor autem, dum cogito, forte de- καὶ εἰς ἐλπίδας ἄγει ἡ σὴ ὑπόσχεσις. 
mones interdum magis ad mandata non obedire, Δέδοικα δὲ ἐνθυμούμενος, μὴ ἄρα οἱ δαίμηνες τοῖ 

μάτοις ἐνίοτε πρὸς τὰ κελευόμενα οὐχ ὑπείκουσιν, 

V.Respondit Appion: Mihi concede, uthge plus > V. Καὶ 5 ᾿Αππίων ἔφη" Ταῦτα ἐμοί σου μᾶλλον 
quam tu cognoscam. Ne tamen nihil videaris ex συγχώρε' εἰδέναι, 837 Πλὴν ἵνα μὴ δοκῇς, πρὸς ὃ 
me audivisse de eo quod dixisti, disce, qua ralione ἔφης, μηδὲν ἀκηκοέναι παρ’ ἐμοῦ, μάθε πῶς ἀνάγ- 
cogantur demones obsequi mandalis magorum ; κὴν ἔχουσιν οἱ δαίμονες τοῖς μάγοις ὑπείκειν περὶ 
nam sieut fleri non Ροΐοςί, ui miles ἀποῖ σοπέτα- ὧν κελεύοντα" ὡς γὰρ ἀδύνατόν ἔστι στρατιώτην 
dicat, οἱ sieut ipsi duces non possunt imperatori ἵν τῷ fyosuiwg, αὐτοῖς τε τοῖς ἡγουμένοις 
non obtemperare (si quis enim przposilis resistat ἢ οὐχ οἷόν τε παραχοῦσαι βασιλέως" (εἰ γάρ τίς ἀντε- 
omnino penas solvet), ita fleri nequit, utdaxnones ρεῖ τοῖς ἐφεστηκόσιν, παντως τιμωρίας ἀξιοῦται") 
angelis ducibus suis non subserviant; per quos οὕτως ἀδύνατόν ἐστι τοὺς δαίμονας μὴ ὑπουργεῖν 3 
adjurati cedunt trementes, uL qui bene noverint se τοῖς αὐτῶν ἡγουμένοις ἀγγέλοις, καθ᾽ ὧν ὀρκιζύ 
non obsecutos omnino puniri. Ipsi quoque angeli, νοὶ φρίττοντες εἴκουσι», εὖ εἰδότες ὅτι ἀπειθήσαν- 


b 


VARLE LECTIONES. 


p legi vult ἀγνοῶ, At oratio ost ἀνκκόλουθος, cum verbo προϊδών resumatur participium ἀγνοῶν.‏ ܙ 
Alioquin séribendum esset ἠγνόουν, S. 9’ ἀναγεγραφίναι 0, 5 Kjecl c. O, αὐτὴν post φιλοµάθειαν. Tum.‏ 
προσιέι D, προσέμενεν C. O. f προειδώς scripsi ex eonjeck,, προϊδών C, προλώς Ὁ. Tum τῷ O,‏ 
v. Ὁ, τοῦ C. 4 προσποιητῶς Ὁ, 39 προσποιητῶς Q. 9 κάτω νεύειν Ὁ. 5 [ία Ὁ, et ex comjeot. C, qui‏ 
ἐρῶν in textu. Vbb. Nihil in vita, est-unquam spe (rabam) Cotelerianee versioni reddidi, cum  exeidissent‏ 
ap. S. * Πα Ὁ in marg, ἥμιν in textu. dem ἀξιολογώτατος. 58 αὐτήν, S invita grammatica. S ἐμοῦ‏ 


C. "Ia Qc. 8, δουσωπεῖ 0, 95 ὑποργεῖν Ὁ, 


111 


τες " πάντως κολάζονται. ᾿Αλλὰ καὶ αὐτοὶ οἱ ἄγγε- 4 
λοι, κατὰ τοῦ κρείττονος ὑπὸ μάγων ὁ 
ὑπείκουσιν, μήπως ἀπειθείας 
Εἰ γὰρ μὴ πάντα ἔμψυχα ὄντα καὶ λογισμένα προεώ- 
ὄνει 

ܕ 


pt 


pa τὴν ἐκ τοῦ κρείττονος δίκην, σύγχυσις ἂν ¶ 
τῶν πάντων στασιαζόντων πρὸς ἄλληλα. 

VE Κἀγὼ ἔφην" Οὐκοῦν ὀρθῶς ἔχει 
φιλοσόφων λεγόμενα "t, ὡς 


χαὶ 
ζονται, οἷον Ἰξίονος xal Ταντάλου 
Σισύφου καὶ τῶν Δαναοῦ θυγα 
ἄλλοι ἐνταῦθα ἠσέθησαν ; Καὶ πῶς. 
μὴ ἔχῃ 9-9, δυνατὸν ἂν μαγείαν ὑφεστάναι ; 
ἐγὼ ἐπυθόμην: Διὰ 

περοθήµεθα, 


ποτὲ 


αὖθ᾽ οὗ 


ὅσοι 


ως 
Τοῦ oi 


εἰπόντος, οὕτω τὰ ἐν ὅδου 86 


ἐπὶ 
et 


τί δὴ καὶ αὐτοὶ "E 


μοιχείας πεπεισ] 


wat 


ot 


γὰρ βιάσασθαι τὴν μὴ spar 
δίκαιον. Εἰ δέ τις αὐτὴν M88 πείθειν ἔπαγγ 
πρὸς τοῦτο, μετὰ τοῦ καὶ χάριν ὁμολογεῖν, ἑτοίμως 
ἔχω. 

VIL. Καὶ ὁ ᾿Αππίων ἔφη" Οὐ δοκεῖ σοι ταὐτὸν 
πείσας λόγ 


ἔλουσαν οὐ 991 


εἴτε μαγείᾳ αὐτῆς ἐπιτύχοις 5, ε si 
Κἀγὼ ἔφην: Οὐ πάντως ὅμοιον" πολὺ γὰρ ἀφίστη- 


κεν ἀλλήλων ἑκάτερον" ὁ μὲν γὰρ ἄκουσαν γυναῖκ 
τῇ τῆς μαγείας βίᾳ ἐπαναγκάσας, ὡς ἐπιδουλεύσας 
σώφρονι, χαλεπωτάτην ὑπέχει τὴν δίκην" ὁ δὲ λόγῳ 


τῆς ἐξουσίᾳ καὶ βουλῇ ποιησά- 
"Ivvoy δὲ οἶμαι 


πείσας, καὶ ἐ 


κολασθήσεσθαι τὸν 
οὖν, εἰ μὲν πεῖσαι δύνασαι, χάριν ἕξω ἐπιτυχὼν, ἂλ- 
λως δὲ ἥδιόν 65 μοι τεηνάναι μᾶλλον, ἢ τὴν μὴ βον- 
λομένην βιαίως ἐπαναγκάσαι. 


" o0 Bu ου” τοιγαρ- 
ܫܝ‎ o) βιασαμένου" τοιγαρ 


6 


DT 
ω- 


ὙΠ. Καὶ ὁ ᾿Αππίων, ἀληθῶς διαπορῶν, ἔφη, 
με χρὴ πρὸς σὲ λέγειν ; Ποτὲ μὲν γὰρ ὡς ὑπὸ 
τος ἐνοχλούμενος εὔχῃ, ἐπιτυχεῖν, ποτὲ δὲ ὡς οὐκ 
ἐρῶν “ τῆς ἐπιθυμίας πρ ὃν φόδον, καὶ οἴει 
πείσας μὲν ὡς sepes ἔσεσθαι ἀνε όνος, βίᾳ 
ν δ δίκην. CAT" 


Καὶ eb‏ ܕ 


ove Bed 
0 ἐὰν µοιχεύσῃς, οὐ δήπου, μαγείᾳ μὲν δυνηθεὶς, ὡς 
ἀσεδὴς 33 χριθήσῃ, πείσας δὲ, τῆς κατὰ τὴν μοι- 
χείαν ἁμαρτίας ἀπολυθήσῃ ; Κἀγὼ ἔφην" Διὰ τὸ ἐρᾷν 
πάντως μοι προκειµένου 49 τυχεῖν τῆς ἐρωμένης, 
ἀνάγκη μὲν μοι ἑλέσθαι θάτερον, αἱρήσομαι δὲ, εἰ δ 
οἷόν τε, κολακεῦσαι μᾶλλον, ἢ μαγεῦσαι. λλ' οὐδὲ 
χολακείᾳ πείθειν αὐτὴν ῥάδιον' πάνυ γάρ ἐστιν ἢ γυνὴ 


φιλόσοφος. 


ΙΧ, Καὶ ὁ ”/ "ελπίς 
εἰμι πείθε 
εἴπερ γε προσομιλῆσαι ab 
κρινάμην: ᾿Αδύνατον, 


Ταύτῃ μᾶλλον 
ὡς αὐτὸς θέλεις, 
δυνάμεθα. Κἀγὼ ἀπε- 
᾿Αππίων ἐπύθετο, εἰ 


ππίων ἔφη, 


® αὑτὴν δυνήσεσθαι 


Καὶ ὁ 


CLEMENTINA. — HOMILIA Y. 


118 


per. Deum ab magis adjurati, obediunt, ne inobse- 
quentie rei pereant. Nisi enim cuneta anima et 
ratione predita justitiam Numinis previderent, 
oriretar confusio, omnibus nempe mutua seditione 
laborantibus. 


"VI. EL ego dixi : Vera itaque sunt quie a poelis 
et philosophis narrantur, in inferis animas impio- 
rum judicari, et pro. facinoribus puniri ? Exempli 
gratia animas Ixionis, Tantali, Tityi, Sityphi et 
Danai filiarum, nec non alios omne quicunque hic 
vixerunt impie. Ac quomodo,si hac non ita se ha- 
bent, poterit magia subsistere? Cumque ille re- 
spondisset, ita esse de inferis, ego interrogavi : et 
curipsi magiam exercere non timemus, qui certi 
sumus de ponis adulterii apud inferos? Stupro si- 
quidem nolentem feminam comprimere, justum 
esse non assentior. Sed si quis persuasurum se il- 
lam pollicetur, ad id ego sum paratus, insuperque 
habebo gratiam. 

VII. Escepit Appion : Nonne tibi videtur idem 
esse, sive per magiam ea potiaris,sive per verbo- 
rum suadelam ? Respondi ego : Non omnino par 
est: multum quippe distat unum ab altero; qui 
enim invitam mulierem per vim magie cogit tan- 
quam insidialor pudice gravissimas dabit penas : 
qui vero sermone persuasit,atque in ejus arbitrio 
ac voluntate posuit electionem, is non intulit vim, 
Minus autem, opinior punietur qui suasit, quam. 
qui coegit. Quocirca si quidem persuadere potes, 
graliam habebo compos factus : aliler vero duleius 
mihi mori quam nolentem vi adigere. 

1111, Et Appion vere dubius animi dixit : Quid 
me tibi effari oportet ? Interdum enim quasi amoris 
impatiens frui desideras ; interdum vero, quasi non 
ames, metum anteponis cupidini, et existimas, 
quod, si persuaris, impune ianquam qui non 
peccaveris evades ; sin vero per magicam vim con- 
pos voti flas, ponas dabis. Sed ignoras, cujuscun- 
que negotii finem judicari, et faclum, non facti 
modum expendi. Et vero tu si adulterium commi- 
seris, nunquid, per magiam compos tamquam im- 
pius condemnaberis, per suasionem vero, ab adul- 
ierii peecalo absolveris? Et ego respondi : Cum 
amem, omninoque mihi proponam frui amata, ne- 
cesse quidem est ut alterum eligam, malim vero, 
si facultas est, adulatione uti, quam magia. Sed 
nec blanditiis facile erit mulierem ad consensum 
adducere, valde enim sapientie studiosa est. 

1X. Et Appion : Eo magis inquit, bona me spes 
habet, posse ei persuaderi, quemadmodum cupis, 
Si cum ea colloqui detur. Ego respondi,fieri nequit. 
Appion autem sciscitatus est, num posset ad eam 


VARLE LECTIONES. 


55 ἀπειθήσαντες Ch, Ottoboniani 
Toendose, 99-9? Ὁ legit in indicativo £ 


Tet8.5 ἐπ’ 
85 ὗν 


ἀπε: θείσαντες 
80 y. 


πείσειν 06. Ο, 


idem valet, 
» C. Tum £ 
χών C. Verum jam vidit S. Idem παίσας mendos 
ξιν O. 56 ἀσεθήσας 0, 9 εἰ addidi ο. O : quam particulam deesse jam suspicatus est S. ® lta 8. 


ἀπελθήσαντες 0. 
μοιχείᾳ O. ** Leg. 
o dh SQ, 


UD φλεγόμενα 0 
$ μέ 
μαγείᾳ 0 D. el, capp. 
ρε όν C. V ρῶν Ὁ; 


3179 


pion : Jam nocte hac conseribam libellum,moeehice 
leudem ; quem tu a me acceptum ad eam mittes ; 
et spero quod flexa consentiet. Atque Appion eom- 
positam eam epistolam mihi dedit, de qua nocte 
ista cogitavi quamque opportune recordatus sum. 
me habere una cum aliis libellis, quos mecum de- 
fero. Hzc cum narrassem, astantibus ostendi epi- 
stolam, eupidisque audire recitavi. Legens autem 
dixi : Hec est, o viri Grecorum disciplina,que lar- 
gam prebet ad audaciter peccandum occasionem. 
Epistola vero ita habebat. 


X. Amator amate (absque nominibus propter le- 
ges a stultis hominibus sancitas) jussu Arnoris,an- 
tiquissimi omnium pueri, salutem dicit. Cognovi te 
animum ad studium sapienti applicare, et ob vi 
iuiem :zmulari meliorum vitam. Quinam vero me- 
liores sint, quam inter omnia dii, et inter homines 
philosophi? Illi namque soli sciunt quenam ex ae- 
tionibus natura sinl πια] aul bone et quenam per 
legum decreta tales, cum non sint, habeantur.Jam 
ergo adulterium, quod dicitur, nonnulli actionem. 
malam esse crediderunt, licet omnimode bona sit; 
nam ad generis multiplicationem jussu Cupidinis 
exercetur.Est autem Cupido deorum omnium anti- 
quissimus ; &bsque enim Capidine non elemento- 
rum, non deorum, non hominum, non brutorum 
animantium, non ceterorum omnium congressus 
vel generatio fieri polest; omnes etenim Amoris 
sumus instrumenta. Sed ipse per nos opifex, ad 
cunctorum que gignuntur animas adveniens.Ünde 
non quando ipsi volumus, sed quando ab eo jube- 
mur, illius voluntatem facere desideramus. Quod 
5i, qui ejus voluntate cupimus, cupiditatem popter 
id quod vocatur pudicitia nitamur comprimere,quo 
modo dum omnium deorum hominumque antiquis- 
Simo refragamur, non maximam impietatem ad- 
mittemus ? 

XI. Universa itaque ipsi aperta sint ostia, et 
omnes moleste ac ascititie solvantur leges, zelo- 
iypis hominibus posite, qui mente capti, nec vo- 
lentes zquum intelligere, insuperque et dictos 
adulteros suspicati, a Jove ipso per Minoem et 
Rhadamantum juste illunduntus latis legibus.Nam 
Amorem animis aecedentem coercere non possu- 
mus. Neque enim voluntarius est amantium affec- 
tus, Ipse itaque Jupiter, barum legum lator innu- 
meris concubuit cum mulieribus ; οἱ quidem pro- 
pter quosdam sapientes viros benelicus in libero- 
rum procreatione factus nonnunquam congressum 
suum hominibus donavit, apud eos vero, qui gra- 


8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 
scribi. Et ego dixi id quidem fideri posse.Tum ΑΡ: A ἐπ: 


180 


t. Κἀγὼ ἔφην" Δυνατὸν 


* αὐτῇ δονατόν ἢ 


τοῦτό γε. Καὶ ὁ ᾿Αππίων ἔφη" Ἔτι 9 τῇ νυκεὶ ταύτῃ 
συγγράψω βιδλίον, μοιχείας ἐγκώμιον, ὅ 
ἐμοῦ λαθὼν δια 
σθεῖσα συνθή 


σὺ παρ 
µψεις αὐτῇ, καὶ ἐλπίζω ὅτι πει- 
αι, Kal συγγράψας ὁ Ἁππίων $ 
τὸ βιθλίον ἐδίδου ἐμοὶ, περὶ 


o3 καὶ ἐν τῇ νυκτὶ τὸ 
ταύτῃ ἐνενόησα, xal εὐκαίρως τί ἔχειν αὐτὸ ὑπε- 
μνήσθην, σὺν ἄλλοις βιθλίοις 
φέρομαι. Διηγησάμεγος δὲ 
τὸ βιθλίου, καὶ βουλομένοις ἐπακοῦσαι ἀνέγνων, καὶ 
vuv Αὕτη ἐστὶν, ἄνδρες, ἡ τῶν Ἐλ- 
λήνων παιδεία, γενναίαν ὑπόθεσιν ἔχουσα πρὸς τὸ 
ἀδεῶς ἐξαμαρτάνειν. Τὸ δὲ βιθλίον ἦν οὕτως ἔχον. 

X. Ὁ ἐρῶν τῇ ἐρωμένῃ (ἀνωνύμως διὰ τοὺς ἐκ τῶν 
ἀνοήτων ἀνθρώπων νόμους) ἐπιταγαῖς Ἔρωτος τοῦ 
πάντων πρεσδυτάτου παιδὸς χάριν U. 140 Ἔγνων 
σε φιλοσοοίᾳ * προσα 
τῶν 
× 


7 im. 


α τοῖς παροῦσι 


δὴ ἀναγνοὺς 


ζουσαν, καὶ ἀρετῆς ἕνεκα τὸν 
όνων ζηλοῦσαν βίον. Τίνες 


μὲν ἁπάντων, ἀνθρώπων δὲ οἱ φι- 
λόσοφοι ; Οὗτοι γὰρ μόνοι ἴσασιν, τῶν E 

gor i γὰρ µ. , τῶν E 
ἔστιν φύσει κακὰ ἢ c 


λὰ, ποῖα δὲ τῇ τῶν νοµων θέσει, οὐκ 
ὄντα, νομίζεται, Αὐτίκα γοῦν τὴν λεγομένην μοιχείαν 
πρᾶξίν τινες ὑπειλήφασιν εἶναι 9 


x 


adis , καίτοι καλὴν 
πάντα ὑπάρχουσαν: εἰς γὰρ τὴν τοῦ βίου πο- 
λυγονίαν ἔπιταγ 
ὁ πάντων θεῶν πὶ 
οὐ στοιχείων, οὐ 


Ἔρωτος γίνεται. Ἔρως δὲ ἔστιν 


&* ἄγεν γὰρ δὴ Ἔρωτος 
w, οὖκ ἀνθρώπων, οὐ ζώων 
ἀλόγων, οὗ τῶν λοιπῶν ἀπό 

πάντες γάρ τοι ὄργανά ἐσμὲν τοῦ 


γενέσθαι δύναται 
Ἔρωτος. Αὐτὸς δὲ 5. ὁ 6: ἡμῶν τεχνίτης παντὸς 
δημῶν ἐστι νοῦς. Ὅθεν 


ὑπ) αὐτοῦ 


τῶν μίξις ἢ γένεσις 8 


τοῦ γεννωμένου ψυχαῖς ἐ 


οὐχ αὐ 


θέλοντες, ἀλλ᾽ ευσθῶ- 


μὲν, τὸ ἐκείνου βούλημα ποιεῖν 2 


ἵν ἐπιθυμοῦμεν. Οἱ δὲ τὶ 
ἐκείνου βουλῇ ἐπιθυμοῦντες, χάριν τῆς λεγομένης 
σωφροσύνης κρατεῖν 
μὲν 18, πῶς 
ἀνθρώπων dur 


τῆς ἐπιθυμίας ἐπιχειρήσω - 


πε καὶ 
τα ἀσεθή- 


πάντων πρεοθυτάτῳ 


ράττοντες 7 οὐ τὰ 
σωμε 


ΧΙ. ᾿Αλλὰ πᾶσαι μὲν ἀνεῴχῆωσαν 30 αὐτῷ θύραι, 
δὲ μοχθηροὶ Ὁ 4Έ καὶ 
ὅποῖς ἀυβρώποις 


θετοὶ λυέσθωσαν νό- 


εἰμενοι, οἵτινες, ὑπὸ 
ἀνοίας κρατούμενοι καὶ τὸ εὔλογον νοεῖν μὴ βουλό- 
μένοι, προσ. ὃς λεγομένους μοιχοὺς ὕφον 

τοῦ Διὸς διά γε τοῦ Μίνω γαὶ 
τοῦ Ῥαδαμάνῃυος " εὐλόγως θετοῖς 
νόμοις 
ܘܐ‎ 
πάθος, Ab 


βώμενοι, ὑπ᾽ αὖτ 
παίζυνται 33 
Ἔρωτα γὰρ ἐπιδημήσαντα ψυχαῖς οὐκ ἔστιν 

Οὐ γάρ ἔστιν ἑκούσιον τὸ 


[κα γοῦν ὁ Ζεὺς 


ν΄ ἐρώντων 


της, μυρίαις συνήλυθεν γυναιξῖν, καὶ ὑπ᾽ ἐνίων μὲν 
σοφῶν εὐεργέτης πρὸς τεχνοποιίαν, ἐνίοτε τὴν αὐ- 


τοῦ μίξιν 88. ἀνθρώποις δωρούμενος " παρ᾽ οἷς δὲ 


VARLE LECTIONES 


9 ἐπί conj. D. 790 καὶ 
0, εὔκαιρος C, in textu. 
φιλοσο"οίαν id. in textu . 75 γέ 
Bendurn ante χάριν, Ep. ܒ‎ 
ex sequentibus perperam irrepsit 
Ὁ. 5. Tla Ὁ c. 8 1 παΐσονται C. ?* 


Jta $., 


omittere non debebat S. c. 


Cl. " Hane Ci 


CLEMENTINA. 


" 


πὶ 

φοῦτο τὴν ἰδέαν, ἵνα μήτε αὐτοὺς λυπῇ, μή 

ὑπ) αὐτοῦ σι νόμοις ἀντιπράττειν δοκῇ, Ast 
ܐ‎ 2 0 


τῇ φιλοσοφίᾳ προσανέχουσαν, καλοῦ βίου χάριν ܒܬܬܐ‎ 
μεῖσθαι τοὺς ὁμολόγου; ܬ‎ 


οὓς κρείττονας" ὧν αἱ ܐܬ‎ 


μυρίαι γεγόνασιν. 

XH. Καὶ ὑπὲρ τοῦ μὴ τὸν χρόνον παραναλίσκειν 
μάτην εἰς τὰς ἀποδείξεις τὰς πλείονας, ἀπ' αὐτοῦ 
τοῦ Διὸς, τοῦ πατρὸς 
par τὰς ἐνίων μηνύειν κοινωνίας" πασῶν Y 
μνησθῆναί διὰ τὸ πλῆθος ἀδύνατον. κους τοίνυν 
αὐτοῦ τοῦ μεγάλου Διὸς, διὰ τὴν τῶν ἀνοήτων ἂν- 
δρῶν ζηλοτυπίαν, τὰς διὰ τῆς μεταμορφώσεως λαν- 
θανούτας κοινωνίας, Ἐν πρώτοις γὰρ τῆς διαφόρου 
μίξεως τὴν ὑπονοουμένην δ 343 τῆς μοιχείας ἅμαρ- 
λῦσαι θέλων, ὁ μελλε γαμεῖν 
ὡς ἐπὶ πρώτῃ εὐνῇ κατὰ τοὺς πολλοὺς μοιχοὺς εἰδὼς, 
οὗ γινόμενος 0, διὰ τῆς δοχούσης, ὡς ἔφην, ἁμαρ- 
τίας τὸν ἀναμάρτητον γάμον ἐπορίσατο. 86 
γὰρ αὐτοῦ Ἥραν οὕτω γαμεῖ, ὁμοιωθεὶς 51 χόχκυ- 
γος δὲ πτερῷ, ἐξ ἧς Ἥδη τε καὶ Ἰλιθῆα (86) ἐγένετο. 
Τὴν Μῆτιν γὰρ χωρὶς τῆς πρός τινα μίξεως ἀπο. 
κυΐσκει, ὡς καὶ Ἥρα τὸν Ἥφαιστον, 

XIIL Ἔτι δὲ μίγνυται ἀδελφῇ τῇ ἐξ Οὐρανοῦ καὶ 
θαλάσσης αὐτῷ γενομένῃ (87) ἀπὸ τῆς Κρόνου ἔκτο- 
μῆς, Ἔρως καὶ Κύπρις, ἣν καὶ Δωδώνην (88) 

δὲ καὶ Αντιόπη τῇ Νυχτὲ‏ ܐ 


w τὸ καὶ ἀνθρώπων, 


ὰ 86 


ς, Σα- 
c, 143 ἐξ ἧς μϕίων καὶ Ζῆ- 
᾿Αλκμήνῃ τ 


γεγόνασιν. 
γυναικὶ συνέρχεται, ὁμοίωθε 


᾿Αμφιτρύωνι τῷ 


γεγαμηκότι, ἐξ ἧς Ἡρακλῆς ἐγένετο. Καὶ Αἰγίνῃ; τῇ 


— HOMILIA V. 182 


» ἀγνοπύμενος μετεμορ- A tiam non intelligebant, clam mutabat formam, ut 


nec illos contristaret, nec a se. positis legibus vi- 
deretur derogare. Qua ergo philosophis ineumbis, 
preclare vita gratia imitari debes eos qui ex con- 
fesso optimi sunt ; quorum infiniti exstiterunt con- 
cubitus, 

XII. Et πο tempus frustra impendam in plures 
demonstrationes, ab ipso Jove, deorum ac homi- 
num parente, incipiam quorumdam indieare com- 
plexus : cunctos enim memorare,ob multitudinem 
impossibile est. Audi ergo magni ipsius Jovis ob 
stolidorum hominum zelotypiam elanoularios per 
iransformationem coitus. In primis enim varie 
mistionis sive 11103 0111 subdolum peccatum dum sa- 
pientibus solvere vult, quando uxorem ducturus 


i p füit,et ut in primo concubitu juxta plures mechos 


sentiens, ibi cum fuit, per creditum, ut. dixi, pec- 
calum contraxit inculpatum matrimonium. Nam 
Junonem sororem suam in uxorem accepit, assi- 
milatas avi cueulo,ex quanatee sunt Hebe et Ilithya. 
Metin namque absque ulla penitus mistione pepe- 
rit, sicut et Juno Vuleanum. 


XIII. Adhuc vero cum sorore miscetur, progenita 
ex Colo et Mari, vel ex Saturni virilibus exsectis 
(unde Cupido et Gypris) quam et Dodonam vocant ; 
miscetur etiam cum Antiope Nyetei filia, similis 
factus Satyro; ex qua orti Amphion et Zethus. 
ÜOongreditur cum Alomena Amphiiryonis uxore, 
specie Amphilryonis mariti sumpta : unde genitus 
Hercules. Et cum /Egina filia Asopi consuescit, 


ΥΑΒΙΕ LECTIONES, 


8 [ta O c. S, ἐπίστατο C. (ἔδρα πη tolus locus corruptus est. D eum sic vult restitui : ἠπί- 
στατο ἀχθομέναις  μετεμορωοῦτο x. τ. λ., quod interpretatur : Apud δὺς vero, quos hocce PE 
cium moleste ferre novit, formam mulavit. Ci versio, quam ego retinui, constare cum gracis verbis nullo 
modo potest. Qua sit loci sententia, apparetex seqq. S. lori. leg. ἠπιστεῖτο. ED. PATROL. 95 Vbb, τῆς διαφόρου 
μίξεως τὴν ὑπονοουμένην largitum est exemplar Ott. € letinui Ci textum et vorsionem, etsi ille corruptele ma- 
nilestus, ha:c perversa et ne Grecis quidem verbis consentanea sil. At ego nihil video medeloe ex conjectura, 
Haud enim acquiescere possum in ea emendatione, quam D proposuit, dum seribi jubet κατὰ τ, πὶ µοιχοῖς 
ἐοικὼς, οὐ γινόμενος, quod vertit: Ut multi censent, mechis similis, non revera tamen machus factus. Malim 
Scribero μοιχοὺς τὸ εἶδος οὐ γινόμενος. S. 91 ὁμοιωθεῖσαν Ὁ. 88 fla O c. marg. Ci, cujus textus κόχκυτος, 
Deinde Ἰλιβήα C in textu, Εἰλείθυια Οἱ in marg. 33 τῷ inserui c. Ὁ, Idem om. τῷ ante ᾽Αμϕιτρύωνι, 


VARIORUM NOTAE. 


(86) Ἐξ ἧς δη τε καὶ Ἰλιθῆα. Apollodorus νου, Tum ἐκτομῆς (M ἧς Ἔρως καὶ Κύπρις) ἦν 
lib ܐ‎ Bibliothecz : γαμεῖ Ἥραν, καὶ τεκνοῖ — seribi vult D. Recte. idem verba ἐξ Οὐρανοῦ mu- 


ὃ, i 
“Βδην, Εἰλείθυιαν, Ἄργην. βγω autem nomen 
Grice variis modis. pingi solet, per 1, Εἰ,8, H, in 
prima syllaba, , εἰ, ἡ, in. secunda, o, et, In Lerlia, 
δὲ per accentum vel acutum in anlepenultima, vel 
cireumflexum in penullima,aut acutum: sed usila- 


tanda esse putat in ἐξ Κρόνου. Licet enim, ait, ex 
demessis Coli virilibus etin mare projectis orta fer- 
retur Venus,quemadmodum docet noster hom. v 
2 (Ix τῇ ἧς τοῦ Οὐρανοῦ — ἡ Αφροδίτη ἐγ 
ν ea tamen Jovis non soror, sed amita cense- 
relur, nisi scriberetur ἐκ Κρόνου. Confirmat hanc 
scripturam auetor fecogm, x, 20 : Jupiter desecta 
Saturni genitalia in mare projecit. Mirari aliquis 

ossit,Cypriam laco nostro venditari pro filia Aphro- 

ites : at idem legitur Recogn. 1, c. Aphrodi- 
ten, quam apud nos Venerem appellant, ex cujus 
concubitu, qua eral utique soror, hunc ipsum Jovem 
lerunt genuisse Gyprin,ex qua aiunt et Cupidinem 
natum. S. 

(88) Nemo unquam Venerem aut 
nam vocavit, sed multi Dione filiam 
que legerim Διώνης 50, θυγατέρα Cl. 
1v 16. 


ο μα Dodo- 
xerunt. Ita- 
Ctr. Hom. 


183 


Amallhea vero Phoci concumbit,speciem ursi refe- 
rens, Et in Acrisii Danaen forma auri influxit ; ex 
qua exortus evolavit Perseus. Propter Callistonem. 
Lycaonis filiam in ferum leonem versus est,alium- 
que peperit Arcadem. Europam Ῥμωπίοῖς per tau- 
rum inivit; ex qua procreati sunt Minos el Rbada- 
manthys et Sarpedon. Eurymedusam Acheloi, for- 
mica faelus ; ex qua Myrmidon. Hersci nympham, 
mulatus in vulturem, ex qua veteres illi sapientes 
qui in Sicilia. Imam terrigenam apud Rhodum in 
imbrem transformatus viliavit ; e qua suscepit Par- 
gium, Cronium, Cylum ; cum Cassiopeia se junxit, 
assimilatus marilo ejus Phenici ; de qua illi natus 
est Anchinius.Ex Nemesi Thestii filia, quie οἱ Leda 
putatur, in cycnum seu anserem mntatus genuit 
Helenam, et iterum in stellam conversus Castorem 
et Pollucem produxit.Utque Lamia poliretur,trans- 
formatus est in upupam. 

XIV. Idem Mnemosynen, pastori similis faetus, 
matrem fecit Musarum. Semelem Cadmi (iiam, 
mulatus in ignem, ducit; ex qua Baechum pro- 
creat. Ipse, forma draconis accepta, Proserpinam. 
filiam eomprimit, quz et uxor fralris sui Plutonis 
esse existimatur. Et cum aliis pluribus etiam non 
mutata forma coneumbit ; hominibus, qui zeloty- 
piam quasi de peceato non habent,sed probe sciunt 
quod sepe ac honorifice cum mulieribus eorum 
mistus generet,iis inquam hominibus donans Mer- 
curios, Apollines, Bacchos, Endymiones et alios, 
quorum rentionem fecimus, ex ejus concubitu 
forma prestantissimos. 

XV. Sed ne tempus in narrationem infinitam et 
inexplicabilem impendam: omnium cum Jove deo- 
rum mullos munificosque invenies concuhitus. At 
stulti homines adulteria deorum vocant:qui tamen 
dii ne quidem a eonsueludine cum masculis tan- 
quam turpi abstinuerunt,sed et illam ut honestam 
consectati sunt. Ipse etenim Juppiter Ganymedis 
amore ducitur: Neptunus Pelopis ; Apollo Cinyre, 
Zacynthi, Hyacintht, Phorbantis, Hyle, Adeti, 


S. GLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


mutatus in aquilam ; ex qua nascitur ZEacus,Cum A ΄Ἄσω 


184 
^, Ἰθνόμενος ἀετὸς, ἐξ ἧς @ Δία- 


ὶς 


9 πλησιά! 


an ᾿Αμαλθείᾳ δὲ τῇ Φώκου ὁμοιω‏ ܝ 


υνάζεται. Καὶ Δανάη τῇ ἸΑἉπρισίου ¥ 
Ἐξ ἧς Περσεὺς ἀνέπτη 93, Καλλιστι 
Λυκάονος ἠγριώθη λέων, καὶ ἄλλον τίκτει ᾿Ἀρχάδα. 
i τῇ Φοίνιχος διὰ ταύρου συνῆλθεν, ἐξ ἧς Μμί- 
καὶ Ραδαμανῃύε. val Σαρπηδὼν ® ἐξέφυσαν 9. 


Ἓρογί[ου νύμφῃ, γενόμενος γὺψ, 
« πάλαι σοφοί. ܕܐܐܐ‎ τῇ "4 
σωνΏλθεν, ἐξ ἧς Παργαῖος, Κρό- 
vios, Κήπος; καὶ Κασσιόπειαν ® ἐνόμφευσεν, ὁμοιω- 
hos γήμαντι Φοίνικι, ἐξ ἧς ᾿Αγχίνιος 35 αὐτῷ 
ἔσει τῇ 444b τοῦ 9 θεστίου, τῇ καὶ Λῇδη 
γομισθείσῃ, κύκνος ἢ χὴν γενό 


ἐξ ἧς 


ἴ ἐν 


ὅμθρον 


αὖθις, de 


γενόμενος, Κάι 
νεν "ας Λαμίᾳ ἐπεμορφώθη 


XIV. Μνημοσύνην, αὐτὸς εἰκασθεὶς ποιµένι, Μου- 
ܝ‎ 
@ γαμεῖ, ἐξ ἧς Διόνυσον τελεῖ, Περσεφόνη» 
αὐτὸς desig Jer τὴν θυγατέρα, αὐτὸς ± ὁμοιωθεὶς 
δράκοντι, καὶ τῇ δ γυναικὶ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ Ηλού- 
τῶνος εἶναι νομισθείσῃ. Καὶ ἄλλαις πολλαῖς καὶ δίχα 
μεταμορφώσεως 


a Σεμέλην τὴν Κάδμου mup- 


σι 


μέγνυται, ζῆλον τῶν ἀνδρῶν οὐκ 


ἐχόντων ὡς ἐφ᾽ ἃμι 


ἀφθόνως 
γεννᾷ, χαριζόμενος 
Διονύσους, Ἐνδυμίωνας 
καμεν, 5x μίξεως αὐτοῦ κάλλει 


όλλωνας, 


καὶ ὅτους ἄλλους εἰ 
διωπρεκεστάτοῦς. 


XV. Καὶ ἵνα μὴ εἰς ἄπειρον * ἐξήγησιν τὸν χρόνον 
δαπανῶ, πάντων μετὰ Διὸς θεῶν ἀφθόνους εὑρήσεις 
κοινωνίας" οἱ ἀνόητοι δὲ μοιχείας λέγουσι τῶν ϑεῶν, 
μηδὲ τῶν ἀῤῥένων τὰς μίξ φυλασσομένων ὡς αἱ- 
σ/ρᾶς, ἀλλὰ ἐπιτηδευόντων καὶ τοῦτο ὡς εὖ 
Αὐτίκα γοῦν αὐτὸς ὁ Ζεὺς Γανυμήδους 5 ἢ 
δῶν Πέλοπος." ᾿Απόλλων Κινύρου ο, Ζακύνθου, 145 
Ὑακίνθου, Φόρθαντος, Ὕλα, ᾿Αδμήτου, Κυπαρίσσου ", 
᾿Αμύχλα, Τρωίλου, Βράγχου Τυμναίου, Πάρου Πο: 


VARLE LECTIONES. 


*^ Ita 0, et C ex conjectura, ᾿Ασκληπιοῦ in textu. Vulgo enim Ώρίπα pater Asopus, non 


JEseulapius perhibetur. ** 
᾽Αμαλθαῖς, At ex quibus fontibus. 
eiiam mireris ea, quz tradit auctor Recogn. x, 
ex qua nascitur Arctos. S. 
ܐܘܗ‎ 8; ἀνείπη et Καλλιστῷ C. Tum 
Recte C. Ἑρασίου mutari vult in Αἴτνῃ 
tus in vulturem, ex qua nascuntur apud 
derunt Servius et Heynius ad Virg. 4n. mx, £84, 
δὴ Ζεὺς λέγεται ἐρασθῆναι μιᾶς τῶν Noo 
Σπαρταῖον (al. Παρταῖον), Κρόνιον, Κύτον. S. ` 

3 Commutavi Ottoboniani ἀγχένιο in ᾿Αγχίντο. 


κάωνος 
0 
(cf 


kenarus Diatr. in. Eurip. reliq. p. 08. Ed. Lip 
Δαμίᾳ, in 0 δαμείᾳ, 1 πυρσαίνων dedi £ 


vox bis exarata apparet. 3 Fortasse αὖθις. S. 
bere voluerat Cotelerius ; at 
* fta rar. Ci, qui in lextü ἄπορον, ut 0. 


seripsi Τυμναίου (Τιμ. 


ὥς O, mendose. Deinde 06 Ὁ, ei ex conject. 
8ua hauserit 


ὍΣ ]ta seripsi eum Ὁ, kmendationem ἀνέπτ 
ο, 5 
. Becogn. 
Siciliam Palisei), et πάλαι σοφοί in Πολ 
® εἰμάτη Ὁ. Leg. "Lu 9: cl. 
μαλίας ὀνομαζομένης, κ. 
# [ta conjecit C, qui exh. 
Apud €, ܠܠ‎ 

c. Ὁ, qui exb. θεαπίου nt eod. Hom. Parísin. θεστίου conj. 

® Log. d 
conjectura, aoo 


C, eujus textus 
auctor Homiliarum, nescire me fateor. Magis 
: Mantheam Phoci (Stuprat) mutatus in ursum, 
prius vidit D, Kx 
δών 0, + ἐξέφυ Ὁ, 9 Μυρμηδών 0. 
Thalim Amam Nympham, muta- 

xoi. Conferas, que. de- 
Diod. Sic. v, 55 : ὅτε 
Ἐ αὐτῆς τεκνῶσαι παῖδας, 
ϑοπίαν in lextu; Κασπίαν O. 
.ܘ‎ S proponit ᾿Ατύμνιος. 9 τοῦ adjunxi 
Tum ὀνομασθείση p. νὠµισθείσῃ mavult Valo- 


ud sequentem periadum tra- 


ribendum anelore Davisio καὶ τὴν (se. ups όνην) γυναῖκα --- γομισθεῖσαν. S. 
5 Ταγγυμήδοι 
afo» Q), Τυμνίο 29 ex conject. C, cujus cod. 


0. $ Κωνύρου Ὁ, 
vuvato, 


? Κυπαρίσου Ὁ. Deinceps 


185 


τνιέως (89), Ὀρφέως: Διόνυσος δὲ Λαόνιδος, Αμ. 
λου, Ὑμεναίου 8, Ἑρμαφροδίου, ᾿Αχιλλὲ 
τιὸς Ἱππολύτου: καὶ “Ἥφαιστος Πηλέως" Πὰν 
νιδος 19: ὁ δὲ Ἑρμῆς Περσέως, Χρύσου, θέρσο», 
Ὀδρύσου: Ἡρακλῆς δὲ ᾿Αθδήρου (QU), Αρύοπος, Ἰο- 
κάστου, Φιλοκτήτου, Ὕλα, Πολυφήμου, Αἵμονος, Χώ- 


νου, Εὐρυσθέως tt. 


XVI. Πάντων οὖν σοι τῶν ἐπισημοτέρων θεῶν ἐκ 
μέρους ἣν, φιλτάτη, ἵν᾽ 13 εἰδῇς, 
ὅτι μόνοις ἀνθρώποις τοῖς ἀνοήτοις περὶ τοῦτο γίνε- 
ται ζηλοτυπία, Διὸ καὶ θνητοὶ τυγχάνουσιν, καὶ λυ- 
πηρῶς τὸν βίον διατελοῦσιν, ὅτι τὰ δόξαντα τοῖς θεοῖς 
καλὰ αὐτοὶ διὰ τὸν αὐτῶν ζῆλον χακὰ εἶναι ἀπεφή- 
νᾶντο. Μακαρία οὖν ἔσῃ τοῦ λοιποῦ, 
θεοὺς καὶ οὐχ ἀνθρώπους. "Άνθρωπο: γὰρ, τὴν νομιζο- 
μένην σωφροσύνην ἰδόντες 15 σε διαφυλάσσουσαν, διὰ 
τὸ ἴδιον πάθος ἐπαινοῦσι μὲν, οὐκ ὠφελοῦσι δὲ: θεοὶ !+ 


οὓς ἔρωτας παρε 


μιμουμένη 


δὲ, ἐξομοιουμένην σε ἑαυτοῖς ὁρῶντες, καὶ ἐπαινέ- 
σουσι καὶ ὠφελήσουσιν, 

XVIL Λόγισαι γάρ pow πόσας ἡμείψαντο ioo) 
νας ὧν τὰς μὲν κατηστέρισαν, τινῶν δὲ καὶ τέκνα 
καὶ συνεργοὺς εὐηργέτησαν. Αὐτίκα γοῦν Ζεὺς κατη- 
στέρισεν Καλλιστὼ, τὴν λεγομένην “Άρκτου μιχρὰν, ἣν 
καὶ Κυνόσουραν !5 146 προσχγορεύουσί τινες (0l): 
Ποσειδῶν δελφῖνα διὰ τὴν ᾿Αμφιτρίτην ἐνέταξε τῷ οὐ- 
ρανῷ" καὶ Ὡρίωνα, τὸν Εὐρυάλης τῆς Μίνω, δι’ Εὐρυά- 
λην τὴν μητέρα τῶν ἄστρων κατηξίωσεν" Διόνυσος τὸν 
Αριάδνης στέφανον, Ζεὺς τὸν ἀετὸν συνεργήσαντα 


Γανυμήδους ἁρπαγῇ, καὶ αὐτὸν τὸν Γανυμή- 


ὶ 
m» ἐν Ὑδροχόου τιμῇ ἔταξεν' καὶ ταῦρον δ Εὐρώ- 


πὴν ἐτίμησεν. ᾿Αλλὰ καὶ Κάστορα καὶ Πολυδ' 
καὶ Ἑλένην Λήδᾳ χαριζόμενος 


M 
ἀστέρας" 
καὶ Περσέα διὰ Δανάην" καὶ ᾿Αρχάδα "5 διὰ Καλλι- 
στώ: παρθένον, τὴν καὶ Δίκην, διὰ Θέμιν' Ἡρακλέα 
διὰ ᾿Αλχμήνην. Καὶ οὐκέτι μηκύνω πλέον' μακρὸν 
δὲ τὸ κατ᾽ εἴδος iw, ὅσους διὰ πολλὰς ipu] 
εὐηργετήκασιν οἱ θεοὶ ταῖς πρὸς ἀνθρώπους κου 


ἐποίησεν 


τῆς 
νίαις, ἃς οἱ ἄνδητοι ὡς κακὰς πράξεις ἀπαγορεύου- 
σιν, οὐκ εἰδότες ὅτι ἡδονή ἔστιν ἡ μεγάλη ἐν ἀνθρώ- 
ποις ἀπόλαυσις, 


XVIIL Τί δὲ; καὶ τῶν σοφῶν οἱ περιδόητοι οὐχ, 


CLEMENTINA. — HOMILIA V. 


A Oyparissi, Amyclie, Troili, Branchi Tymn«i, Pari 


186 


Potniensis, Orphei; Bacchus vero Laonidis,Ampeli, 
Ἠγιπεπαί, Hermaphroditi, Achillis ; &seulapius au- 
tem Hippolyti; Vuleanus Pelei: Pan Daphnidis ; 
αἱ Mercurius Persei, Chrys, Thersi, Odrysi ; Her- 
cules denique Abderi, Dryopis, locasti, Philoctetis, 
Hylm, Polyphemi, Hemonis, Choni atque Eury- 
sthei. 

XVI. Omnium itaque illustriorum deorum tibi 
amores ex parte proposui, charissima, ut agnosce- 
res, apud solos homines stolidos orici ca ex re zelo- 
iypiam. Quare δὲ mortales sunt,vitamque in trisli- 
tia iransigunt : quia qui a diis judicantur bona, 
ipsi zelo suo ducli mala esse censent. Igitur dein- 
ceps eris beata,si deos imiteris, non bomines. Nam 
homines,intuiti te servare quam putant castitatem, 
propter aflectum proprium laudant quidem, at non 
adjuvant : dii vero,cum te spectabunt sibi similem, 
simol laudabunt ac opem ferent. 


XVII. Cogita enim. mihi, quam multas remune- 
rati fuerint amicas : ex quibus alias quidem retu- 
lerunt in numerum stellarum, aliaPum vero οἱ libe- 
ros el adjutores beneficiis alfecerunt. Jam ergo 
Jupiter Callistonem stellam fecitque vocatur Ursa 
minor, quamque Cynosuram appellant nonnulli. 
Neptuaus in colo collocavit Delphium, Amphitrites 
gratia: et Orionem ex Euryale, Minois filia, na- 
ium propter matrem Euryalen astris donavit, Bac- 
chus coronam Ariadns. Jupiter aquilàm, qua in 
rapiendo Ganymede usus faerat : ipsumque Gany- 
medem in Aquarii honore constituit ; ac taurum 
honorwit ob Europam. Quin et Castorem, Pol- 
lucem ac Helenam, Lede gratificans, stellas fecit : 
et Perseum, propter Danaen : et Arcadem, propier 
Callistonem : virginem, quie et Dice, ob Themim , 
Herculem, propter Alemenam. kt ne adhuc magis 
producam sermonem; longum enim est singula 
referre, in quot alios, multarum amiearum ergo, 
benefici exstilerint dii, per humanos complexus ; 
quos siulti ut mala opera prohibent, ignari vo- 
luptatem maximum esse inter homines commo- 
dum. 

XVIIL Quid vero? Nonne et sapientium cele- 


VARLE LECTIONES. 


* Ita 0. ο. marg. Ci, eujus lextus Ὑμαωέου. 9 ᾿Αγχιλέως 0 
ܘܐ‎ Ἰβότες O. Idem διαφυλάττουσαν. 


ρυβέως O. 3 ἵνα C. 


19 λάφνι Ο.. 11 Τί S., 
ect. C, in eujus te 


1* [ta Ὁ, et ex coi 


33 χυνὸς οὐράν C. "5 Tta O et C ex conject., Ἄρκα cod. Hom. Parisiensis, Dein. τήν Ὁ, οτ ex conject. €. 


qui τῇ in textu, τε in marg. Cor. 


VARIORUM NOT/E. 


. (89) Βράγχου Τωμναίο πάρου ποτνιέως, ta 
in ms. Unde confici queat, Βράγχου Τυμνίου, Πά- 
ου Ποτνιέως. Branchi Tymnii, Part Polniensis; aut 
ράγχου ᾽Ατυμνίου, Πάρου Ποτνιέως; aut quid si- 
mile. Erant enim Branchida in agro Milesio, testi- 
bus Herodoto, Strabone, Pausania ; et Miletum ao 
Tymnum in Caria ponit Stephanus : quare Bran- 
chus Tymnius forsan dictus fuerit, quem. multi 
Thessalum faciunt, Atymnium autem amatum esse 
ab Apolline tradit Nonnus Dionysiacorum lib. xix et. 
xxix, Verum in his corruptis atque ignorabilibus 


plura nihil necesse. Cor. - 

(00) Ἡρακλῆς δὲ ᾿Αοδήρου. Apollodorus lib. Ἡ 
De düs, Abderum appellat Ἡρακλέους ἐρώμενον, 
Herculis amastum ; Ἱμρακλέος φίλον "Tzetzes Chiliade 


2.1n Stephano Byzantio ; "Άθδηρα, ἀπὸ ᾿Δοδήρηυ 
τοῦ υἱοῦ Ἡρίμου, Ἡρχκλέους ἐρωμένου, 003. : 
(91) Καλλιστὼ, τὴν λεγομένην ἄρχτον μικρὸν 


καὶ χυνὸς οὐρὰν προσαγορεύοναίν τινες. Apu 
alios Callisto nomine "Άρκτου μεγάλης, Urse maja- 
ris gaudet; ad distinctionem Ürse minoris, seu 
Cynosure.. Id. 


187 


berrimi voluptatem maximi fecerunt, et cum qui- 
bus placuit mulieribus commisti sunt? Inter quos 
primus ille Graecis magister, de quo ipse Apollo 
pronuntiavit : Omnium. hominum. Socrates sapientis- 
simus ; nonne in civitate optimis legibus gubernata, 
Lacedsemone, communes uxores proponit? et sub 
pallio pulehrum occultat Alcibiadem ? Et vero So- 
craticus Antisthenes de mochia qua dicitur non 
repellenda scribit.Sed et hujus discipulus Diogenes, 
an non palam ac libere cum Laide concumbit, ea 
mercede ut illam ferat humeris? Nonne Epicurus 
effert voluptatem? Nonne Aristippus unguentis deli - 
butus totam se Veneri addicit 7 Nonne Zeno promi- 
8cuum innuens coilum, dicit deum esse in omnibus, 
utintelligentibusexploratum sit,cum quovis miscea- 
iur aliquis, tum semetipso misceri, frustraque 
prohiberi vocata adulteria, vel concubitus cum ma- 
ire aut filia aut sorore aut liberis? Chrysippus 
aulem in amatoriis epistolis οἱ Argive ἱμιαρίηίς 
meminit, apponens ad Jovis pudenda os Junonis. 


XIX. Scio, 1100 veritatis ignaris terribilia et tur- 
pissima videri, at non Grecorum diis ac philo- 
sophis non Bacchi et Cereris mysteriis. Verum 
super his omnibus,ne eunctoram deorum et philo- 
sophorum vitiis referendis tempus insumam, duo 
tibi sint maximi scopi, inter deos quidem Jupiter, 
inter homines autem. philosophos Socrates. Tteli- 
qua vero ex iis, quorum his litteris mentionem 
feci, intelligens cave ne amatorem tuum contris- 
ies: quoniam sicut que diis et heroibus feceris 
contraria, impietatis dammaberis, congruensque 
feres supplicium. Si vero omni te prebueris ama- 
fori,anquam deos imitata ad 1is benefieium repor- 


S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


1:4111 LECTIONES. 


188 


A ἡδονὴν προχρίνουσιν, καὶ αἷς ἐδουλήθησαν ἐμίγη- 
σαν; ὧν πρῶτος 11 ὁ τῆς Ἑλλάδος διδάσγαλος, περὶ 
οὔ αὐτὸς ὁ Φοῖδος ἔφη" ᾿Ανὸρῶν ἁπάντων Σωκρά- 
τῆς σοφώτατος" οὐχ ἐν τῇ εὐνομωτάτῃ πόλει, τῇ 


Δακεδαΐμονι (08), κοινὰς προτίθησι τὰς γυναῖκας, 
147 καὶ ὑπὸ τῷ τρίδωνι τὸν καλὸν ᾿Αλκιθιάδην 


καλύπτει (93) ; καὶ ὁ Σωχρατικὸς δὲ ᾿Αντιαθένης 
ἣν μοιχείαν μὴ ἀπο- 
σείεσῃαι @ γράφει, ᾿Αλλὰ καὶ ὁ τούτου μαθητὴς 
Διογένης Λαΐδι 9 οὐκ ἐπὶ μισθῷ τῷ φέρειν αὖ- 
τὴν ἐπ’ ὤμων δημοσίᾳ χοινωνεῖ μετὰ παῤῥησίας ; 
Οὐκ Ἐπίκουρος ἡδονὴν προχι Οὐκ ᾿Αρίστιπ- 
mos μυρισθεὶς ὅλον αὐτὸν ᾿Αφροδίτῃ χαρίζεται; 
Οὐ Ζάνων ἀδιχφορεῖν αἰνισσόμενος διὰ πάντων τὸ 
i ἵνα γνώριμον συνετοῖς 
1 ἄν τις μιγῇ, ὡς ἑαυτῷ μίγνυ- 
xal περισσὸν τὸ ἁπαγορεύεν τὰς λεγομένας 
(ας, ἢ μίξεις μητρὸς ἢ θυγατρὸς ἢ ἁδελοῆς d 
Χρύσιππος (94) δὲ ἐν ταῖς ἐρωτικαῖς ἐπι- 
καὶ τῆς ἐν "Aper εἰκόνος µέμνηται, πρὸς τῷ 
τοῦ Διὸς αἰδοίῳ φέρων τῆς Ἥρας τὸ πρόσωπον 5, 
XIX. Οἴδα ὅτι ταῦτα τοῖς 33 ἀληθείας ἁμυήτοις φο- 
θερὰ καὶ αἴσχιστα καταφαίνεται, ἀλλ᾽ οὐ τοῖς 3" Ἐλ- 
λήνων θεοῖς καὶ φιλοσόφοις, οὐ τοῖς Διονύσου καὶ 
Δήμητρος 35 μυστηρίοις. ᾿Αλλ’ ἐφ᾽ ἅπασι τούτοις, ἵνα 
μὴ πάντων θεῶν καὶ φιλοσόφων τοὺς βίους λέγων παρ- 
ἀναλίσκω τοὺς χρονοὺς, 896 ἔστωσάν σοι 


περὶ τοῦ δεῖν τὴν λεγο 


τοῖς 


pma, ἵνα $ 


ται, 


στοι σκο- 


ν μὲν Ζεὺς, ἀνδρῶν δὲ φιλοσόφων Σωκράτης, 


συνεῖσα 


ἃ, ὧν σοι γράψας ὑπέμνησα, 
μήποτε ἐραστήν σου AS λυπήσῃς ἐπεὶ 
καὶ ἔρωσιν 38 τὰ ἐναντία πράξασα, ἀσεδὴς κριθεῖσα, 
τὴν προσήχουσαν ὑφέξεις τιμωρίαν, Ἐὰν δὲ παντὶ 
ἐραστῇ ἑαυτὴν παρασχῇς, ὡς θεοὺς μιμουμένη τῆς 
παρ᾽ αὐτῶν τεύξῃ εὐεργεσίας, Τὰ δὲ λοιπὰ, φιλτάτη, 


εχε, 


ὡς ϐ 


338 refert ad "Theoph. a4 Λι- 
« conj. 8, qui et lectionem Ottob. 


VARIORUM NOTZE. 


(9) Ἐν τῇ εὐνομωτάτῃ πόλει τῇ Λακεδαίμονι. 
Observa Theodoritus sermone De legibus, Platonem. 
hae in parte suspexisse Lycurgi leges. Cor, — Ob- 
servavit quidem "Theodoritus Therap, p. 125, 
Platonem. ex imitatione Lycurgi τὰς εὐνόμαυς εἰς 
τοὺς γάμους παρανομίας sum Reip. civibus indulsisse. 
Videsis eliam Ciceronem apud Nonium, v. Proprium. 
880 ἐν τῇ Λακεξαίµονι κοινὰς προστιθέναι γυναῖκας 
nullo modo diei potest Socrates : nam Laeediemo- 
niorum non fuit legislator; at suam πόλιν λόγῳ ἔκ- 
τίσεν, eaque statuit, que tali Reip. convenire vide- 
bantur. Αιξ ergo vehementer erravit noster, aut, 
ejrelis vocibus τῇ Λαχεδαίμονι, legendum : Οὐχ ἐν 
τῇ εὐνομωτάτῃ τ οιγὰς προστ[ῄησι τὰς (ωναῖκας. 
Vide Platonem lib. v, De zep., p. 322, ed. Cantabr. 
Dav s. — Suspicari quis possit plura hinc excidisse 
verba et collatam Platonicam rempublicam cum 
Sparlana, hoc ciroiter sensu : Ὥσπερ Λυκοῦργος ἐν 
τῇ Λακεδαίμον: τὰς παρθένους γυμνὰς, ὡσαύτως 
κοινὰς προτίθησ. τὰς γυναῖκας: Ut Lycurgus Lace- 
daemone virgines nudas : ita δὲ proslituit. mulieres 
communes. Cuen. — S. Verba τῇ Λακεδαίμονι, quee 
Scioli eojusdam manum redolent, expungenda esse 
censeo c. D: εὐγομωτάτη πόλις haud dubie signi- 


gau 


ficat Platonis rempüblicam, in qua Socrates dispu- 
iationi preest. Ita sepe legitur apud Aristotelem. 
ὁ Σωκράτης ἐν τῇ πολιτείᾳ, cfr. Polit. IL, 4, 2 (Ὧσ- 
περ ἐν τῇ πολιτείᾳ τῇ Πλάτωνος: ܘ‎ γὰρ ὁ Σωχρά- 
της φησὶ δεῖν κοινὰ τὰ τέκνα καὶ τὰς γυναῖκας εἶναι). 
11, 2, 41, 11, 8, 1 (ἐν τῇ πολιτείᾳ διώρικεν ὁ Σωκρά- 
τῆς περὶ γωναικῶν κοινωνίας) 10, 8, 12. V, 10, 1. 
VII, 7, 8. Stahr. Minus bene suspicatur Cl. exci- 
disse aliqua, atque totum locum sic esse restiluen- 
dum : Ὥσπερ Λυκοῦργος ἄν τῇ Λακεδαίμονι τὰς παο- 
ῥένους γυμνὰς, ὥσαντως κοινὰς προτίθησι τὰς γυναῖ- 
κας. DRESSEL. : 

(03) Καὶ ὑπὸ τῷ τρίόωνι τὸν καλὸν ᾿Αλκιβιάδην 
καλύπτει. Videantur Luciani Amores. Cor. 

(904) Χρύσιππος. Preter Diogenem  Laertium, 
Theophilus Antiochenus lib. ur ad Autolycum p. 
122 : Χρύσιππος δὲ ὁ πολλὰ φλυαρήσας πῶς οὐχὶ εὖ- 

ἴσκεται, σημαίνων τὴν Ἥραν στόματι μιαρῷ συγ- 
γίνεσθαι τῷ Διί; et p. 148, 119, e ms, tegio : Τὴν τε 
Ἥραν ἰδίαν ἀδελφὴν μὴ μόνον τὸν Δία γαμεῖν, ἀλλὰ 
καὶ διὰ στόματος ive ἀῤῥητοποιεῖν ; ubi editio- 
nes nullo sensu ; ἀδελφὴν αὐτῶν μὴ µόνον τὸν διὰ 
γάμου. Ip. 


189 


CLEMENTINA. — HOMILIA V. 


190 


μεμνημένη περὶ ὥν σοι ἐξέφηνα μυστηρίων, διὰ A tabis. Caeterum, oharissima, memor a me relatorum 


ηβαμμάτων gor τὴν σὴν δεῖξον προαίρεσιν. Ἔῤῥωσό 
μοι. 

XX. Ἐγὼ τοίνυν τότε “1 λαβὼν τὸ θιθλίον τοῦτο 
παρὰ τοῦ ᾿λππίωνος, ὡς ὄντως διαπέμψων αὐτὸ τῇ 
ἐρωμένῃ, ἐπλάσάμην ὡς ἔκείνης τίρὸς ταῦτα dvt- 
γραψάσης, καὶ τῇ ὑστεραίᾳ 38 ἐλθόντι αὐτῷ ἐπέδ 
τῷ ᾿Αππίωνι ὡς δῆθεν τὴν ܐܘܗ‎ ἐκείνης ἀντιγραφὴν, 
οὕτως ἔχουσαν' 


ܝ 


τιστολῆς 39 πρὸς "Amm 
τῆς ἐρωμένης. 


ντίγραφον 


uva ὡς παρὰ 


XXL Θαυμάζω πῶς, ἐπὶ σοφίᾳ µε ἐπαινέσας, ὡς 


ἀνοήτῳ γράφεις. Εἷς γὰρ σὸν πάθος 9 πεῖσαί µε 
ὃς μυθολογημάτων 
ܐ‎ 


θελήσας ἐκ τῶν τοὺς 


ατα, "pong τὸν πάντων 
,ܬܘ‎ ἐπὶ πάντων θεῶν καὶ ἃ 
θρώπων, βλασφημῆσαι μὴ φοβηθεὶς, ὃ 
φθείρῃς ψυχὴν, καὶ τὸ ἐμὸν σῶμα περιυθρίσῃς. Ἔρως 
γὰρ θεῶν οὐκ ἔστιν ἀρχηγέτης, ὁ ἐν ταῖς ἐπιθυμίαις. 
Εἰ γὰρ ἑκὼν ἐπιθυμεῖ, αὐτός 149 £ 
(ας καὶ κόλασις, καὶ θεὸς οὐκ ἂν εἴη ὁ πάσχων ἑκών" 
εἰ δὲ ἄκων ἐρᾷ τῆς μίξεως, καὶ τὰς ἡμετέρας δίερ- 
χόμενος ψυχὰς ὥσπερ δι’ ὀργάνων τῶν ἡμετέρων σω- 
μάτων εἰς τὰς τῶν νοητῶν φέρεται συνουσίας, ὁ 


ἐποιήσω τὰ παραδε 


m n 
πρεσθύτατον, ὡς 


v ἑαυτοῦ πά- 


τοῦτον ἐρᾷν ποιῶν καὶ φέρων μείζων αὐτοῦ τογχά- 
wer καὶ πάλιν αὐτοῦ ἐκείνου τοῦ φέροντος ἑτέρῳ 
πόθῳ φερομένου, μείζων ἄλλος ὁ φέρων ἐκεῖνον εὖ- 
ρίσκετα;" καὶ εἰς ἀπέραντον ἐπαναφορὰν ® τῶν 
ἐρώντων γίνεται, ὅ ἐστιν ἀδύνατον: Οὕτως οὐχ ἔστιν 
οὔτε ὁ φέρων, οὔτε ὁ φερόμενος, ἀλλ᾽ αὐτοῦ τοῦ 
ἐρῶντος τὸ ἐπιθυμητικόν ἔστι πάθος, ἐλπίδι αὐξόμενον 
χαὶ ἀπογνώσει μειούμενον. 6 
XXIL Οἱ δὲ κρατεῖν αἰσχρᾶς ἐπιθυμίας μὴ βουλό- 
μένοι τῶν θεῶν καταψεύδονται, 
τουσιν, τοὺς θεοὺς ὡς προτέρους δράσαντας ὑποῦει- 
κνύντες, ἁπαλλάσσωνται 9 τῆς μέμψεως El γὰρ παι- 


ἵνα περὶ ὧν πράτ- 


δοποιίας ἕνεκεν, καὶ οὐχ ἀσελγείας, οἱ λεγόμενοι 
θεοὶ τὰς μοιχείας ἐπετέλουν, τί καὶ τοῖς ἄρσεσιν 
ἐμέροντο ὅ5; ᾿Αλλὰ χαριζόμενοι, φησίν, ταῖς ἔρω- 
μέναις κατηστέριζον ὅδ 
οὐκ ἦσαν ἀστέρες, μέχρις ὅτε 
ὑπὸ μοιχῶν ὁ οὐρανὸς ἄστροις 
καὶ οἱ τῶν κατηστερισμένων 57 


αὐτάς, Οὐκοῦν πρὸ τούτου 
ἀσελγείας προφάσει 
ἐκοσμήθη ; Πῶς δὲ 
ἔκγονοι ἐν ἆδου κο- 
λάζονται, ὅ τε "Άτλας βαρούµενας, καὶ ὁ Τάνταλος 
δίψῃ 9 ἀνιώμενος, καὶ ὁ Σΐσοφος ἐρείδων πέτραν, 
Τιτοὺς τὰ σπλάγχνα διορυττόµενος, Ἰξίων περὶ τρο- 
χὸν ἀπαύστως κυλινδούμενος ; ΆΦ0 πῶς δὲ καὶ οἱ 
ἐρασταὶ θεοὶ ὄντες, οὓς ἐμίαναν, κατηστέριζου 39, 
ἑαυτοῖς (95) τοῦτο μὴ χαρισάμενοι; 

ΧΧΠΠ. Οὐκ ἄρα ἦσαν θεοὶ, ἀλλὰ τυράννων αἰνίγ- 


mysteriorum mihí per litteras tuam indica volunta- 
tem. Vale. 

XX. Ego igitur hoc libello ab Appione tum 
&ccepto, quasi vere missurus ad amatam,tanquam 
illa rescripsisset conflxi, et postridie venienti 
tradidi Appioni velut mulieris reseriptum, quod 
ita habet : 


Rescriptum ad epistolam αὐ Appionem. tanquam αὖ 
adamata. 


XXI. Miror qua ratione, cum me de sapientia 
laudes, tamquam stultam compellas. Nam. dum 
cupis ad tuum me adducere affectum, ex deorum 
fabulis sumpsisti exempla, Amorem, (quem om- 
nium antiquissimum dixisti,et supra cunctos deos 
et homines) non veritus infamare, quo meum cor- 
rumperes animum, meumque contumelia afficeres 
eorpus. Amor enim non est deorum princeps ac 
duclor, is qui in cupiditatibus versatur ; nam si 
sponte cupit, ipse est sui perpesesio et supplicium, 
nec deus est, qui voluntarie patitur: sin vero in- 
vitus appetit concubitum, et nostras pervadens 
animas tanquam per corporum nostrorum instru- 
menta fertur ad congressum eorum que sub intel- 
ligentiam cadunt, qui eum inducit ad amandum, 
major est eo : iterumque cum hio qui inducit in 
alium inducatur amorem,major alius qui huno in- 
ducit reperitur,et in infinitumamantium numerum 
fit progressus ; quod fieri non potest.Igilur neque 
est qui inducit,neque qui inducitur; sed est ipsius 
amantis affectus concupiscens, qui spe augetur et 
desperatione minuitur. 

ΧΧΗ. Qui vero turpem nolunt cupiditatem coer- 
cere, de diis. mendaciter fingunt; ut in iis qua 
perpetrant deos primos esse auclores ostendendo 
culpa liberentur.Si enim suscipiendi sabolis gratia. 
et non libidinis ergo, qui dii vocantur, adulteria. 
commiserunt,cur cum masculis quoque misceban- 
tur ? Sed ut gratificarentur, inquit, mulieribus ad- 
amatis, illas in astra converterunt. Igitur antea 
astra non erant,usque dum lascivim occasione cee- 
lum stellis exornaretar ? Et quomodo in stellas re- 
latarum liberi ac nepotes apnd inferos puniuntur? 
Atlas gravatus pondere, Tantalus enectus sili, &i- 
syphus potram retinens, Titys pertusus viscera, 
Ixio circa rotam indesinenter volutatus. Quomodo 
vero ut amatores dii eos, quos polluerant, inter 
astra retulerunt, sibi autem id muneris non sunt 
largiti ? 

XXIII. Non ergo erant di, sed. tyrannorum ve- 


VARLE LECTIONES. 
51 Τότε adjunxi c. Ὁ. 3 Ita O ο, marg. Ci, in cuj. textu ὑστερέᾳ 39 ἐπιστολή Ὁ, 9 πάθος om. 0 


5t παίδων 0, 5 Vhb. ὡς ἔφ 


ης des. in O. Subinde ἐπὶ τῆς C, ἐπιθείς in marg. 95 ἐπαναρορά tonj. Ol. 


38 ]ta Ο c. Β. ἀπαλλάσσονται 0. 35 ἐμίγνυντο Ὁ c. Β., ἐμιγνοῖντο 0.35 κατηστήριζον C, 51 κατεστηρισμένων C, 


88 δίψει 0, 99 κατεστήριζον C, 


VARIORUM NOTE. 


(95) Leg. αὐτοῖς «ο. τοῖς ἐρωμένοις , Cur, inquit, 
dii mulieribus a se adamatis, quas inter astra re- 


lerunt, non id quoque largiti sunt;ut eorum poste- 
ros (ἐχγόνους) a ponis infernis liberarent ? S. 


191 


8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


193 


lomina.Satnrni namque in Caucasiis ܦܬ‎ Κρόνου γὰρ ἐν τοῖς Καυκασίοις ὄρεσιν (00) 


in celo, sed in terra, sepuloram ostenditur, homi- 
nis feri ac liberorum voratoris. liem lascivi Jovis, 
fabulosi,quique similiter Metin filiam deglutivit;in 
Creta cernitur sepulerum, et in Acherusia palude 
Plutonis ae Nepluni, Solis vero Astris, et Lun: 
Carris; Mercurii apud Hermopolin,Martis in Thra- 
cia, Veneris apud Cyprum, Liberi apud Thebas, 
aliorumque aliis in locis. Itaque eorum qai dii vo- 
cantur, sepulera comparent, Homines enim erant 
lique improbi et magi. Aliter siquidem mon faeti 
fuissent monarehe ac domini, Jupiter, inquam, 
fabulosus et Bacchus, nisi per. transformationem, 
quos et quas volebant,ad id quod volebant compu- 
lissent (98). 

XXIV. Quod si eorum :mulanda est vita, non 
modo illorum adulleria, sed οἱ mensas imitemur. 
Nam Saturnus liberos suos absorpsit, pariterque 
Jupiter suam filiam.Et quid opus est verbis?Pelops 
omnium deorum epulum fuit.Unde ct nos ante nefa- 
rium conjugium deorum peragamus epulum simile ; 
sic enim dignum fuerit conjugio epulum. Verum id 
nemo facere sustinuerit, ut nec ego. mechari. Ad 
hec vero mihi amoris velut. potentis dei minaris 
indignationem. Amor dens non est, qualis videtur; 
sed est cupiditas, qua ex temperamento animalis, 
propter successionem vitie,accidit per omnium opi- 
ficis providentiam, ne universum genus aliquando 
deficiat, sed ut occasione voluptatis ex morituri 
hominis substartia iterum alius nascatur,legitimo: 


productus matrimonio ; quo patrem suum cogno- 


scal quem in senectute nutriat : quod facere ne- 
queunt qui ex adulterio geniti sunt, cum natura- 
lem non habeant erga genitores benevolentiam. 


XXV. Quandoquidem igitur etpropter legitimum 
progeniei inerementum, sicut dixi, amoris oritur 
cupiditas, oportet ut parentes, de castitate solliciti 
liberos suos, antequam veniat cupiditas, erudiant 
in libris, qui bonam raentem ingenerare valeant,eos- 


€ 


οὐκ ἐν οὐρανῷ, ἀλλ᾽ ἐν γῇ τάφος τις δεί 


νυται, ἂν- 
δρὸς ἀγρίου καὶ τεκνοθόρου. ᾿Αλλὰ καὶ τοῦ ἀσελγοῦς 
Διὸς, τοῦ μυθικοῦ “Ὁ, τοῦ ὁμοίως τὴν θυγατέρα Μῆ- 
τιν καταπιόντος, ἐν Κρήτῃ θεωρεῖται τάφος: καὶ ἐν 
τῇ ᾿Αχερουσίᾳ δὲ λίμνῃ Πλούτωνος καὶ Ποσειδῶ- 
νος (Q7). Ἡλίου δὲ ἐν "Αστροις καὶ Σελήνης ἐν Κα 
ke Ἑρμοῦ, δὲ ἐν Ἑρμουπόλει" Ἂρεως @ ἓν Gd 
᾿Αφροδίτης iy Κύπρῳ" Διονύσου ἐν Θήθαις" καὶ τῶν 
ἄλλων ἐν ἄλλοις τόποις, Πλὴν φαίνονται αὐτῶν τῶν 
λεχρέντων οἱ τάφοι. "Ανθρωποι γὰρ ἦσαν, καὶ ταῦτα 
μοχθηροὶ xal μάγοι, Οὐδὲ γὰρ ἄλλως μονοχράτορες 
ἐγεγόνεισαν, Ζεὺς λέγω ὁ μυθικὸς καὶ Διόνυσος, εἰ 
μὴ τῇ μεταμορφώσει, ὧν ἤθελον ἐπεκράτουν 3, εἰς 
ὕπερ αὐτοὶ ἔθελον. 

XXIV. Εἰ δὲ τούτων δεῖ ζηλοῦν τοὺς βίους, 
μόνον τὰς μοιχείας, 853 ἀλλὰ καὶ τὰς € τραπέζας 
μιμώμεθα. Ὁ γὰρ Κρόνος τὰ αὐτοῦ τέκνα 
εν, καὶ Ζεὺς ὁμοίως τὴν αὐτοῦ θυγατέρα, Καὶ 
ov πάντων θεῶν δεῖπνον ἐγένετο, 
ν καὶ ἡμεῖς πρὸ τῶν ἀθεμίτων γάμων ὅμοιον 
ig ἐπιτελέσωμεν ± 
γάμων ἄξιον, ᾿Αλλὰ τοῦτο οὐκ ἂν 
ὑποσταίη ** ποτὲ, ὡς οὐδὲ ἐγὼ τὸ μουχήσασθαι. 
Πρὸς τούτοἰς δὲ μοι Ἔρωτος ὡς δυνατοῦ θεοῦ & 
χόλον: Ἔρως θεὸς οὐκ ἔστιν, οἷος δοκεῖ, ἀλλ᾽ 
τῆς τοῦ ζώου χράσεως πρὸς διαδοχὴν τοῦ βίου, 
γατὰ ποόνοιαν τοῦ τὰ πάντα ἐνεογήσαντος, συµθαί- 
ܗܘܢܘ‎ ἐπιθυμία, ἵνα τὸ πᾶν γένος μηδεπώποτε ἐπι- 
λείπῃ S, ἀλλὰ προφάσει ἡδονῆς ἐκ τῆς τοῦ μέλλον- 
τος τελευτῶν οὐσίας πάλιν ἄλλος γένηται, νομίμῳ 
προεχπεφυκὼς “δ γάμῳ, ὅπως τὸ "7 γηροτροφεῖν [τὸν 
αὐτοῦ πατέρα γνώσῃ" ὅπερ ποιεῖν οἱ ἐκ μοιχείας 
γεγονότες οὐκ ἂν ἐδύναντο, φύσιν στοργῆς πρὸς τοὺς 
γεννήσαντας οὖκ ἔχοντες. 

XXV. Ἐπεὶ οὖν διαδοχῆς ἕνεκεν καὶ V γνησίας ἔπαν- 
ὡς, ὡς ἔφην, dj ἐπιθυμία συμοαίνει ἡ ἐρωτικὴ, 
χρὴ τοὺς γονεῖς, σωφροσύνης προνοουμένους, τοὺς 
αὐτῶν παῖδας πρὸ τῆς ἐπιθυμίας διὰ τῶν σω-ρονι- 
ζόντων βιδλίων προπαιδεύειν 99, καὶ τοῖς κρείττοσιν 


μὴ 


αὐτῶν 


οὕτω γὰρ ἂν εἴη 
ὧν 


τὸ δεῖπνον 


ἐκ 


ΝΑΒΙΦ LECTIONES. 


9 850050 . 


"Apsos O. + fta 0 ο. 
posi ἀλλὰ καί, 


36 ὑποσταίη dedi ex conject., ., ὑπο' 


0. @ ]ta Ὁ c. S, προσπαιδεύειν C. 


κράτουν C. f Vbb. Τὰς μοιχείας, ἀλλὰ καὶ repetuntur in O 


n 0, ὑποστῇ S, qui legi vull ὑποστῇς, ὑποσταῖ 0. 8 μὴ 
δὲ πώποτε ἐπιλίπῃ 0. "Ὁ La Ὁ e. 8, προεκφυκώς C. " τό Ὁ, e 0 ex conjectura, «à μή in texta. 98 xal add. 


VARIORUM NOTAE. 


(90) Ἐν τοῖς Καυκασίοις ὄρεσιν, EL hom. 
cap. 21. Hine Cesarius Responsione ad interroga- 
tionem 112, Πρὸς δὲ τοῖς Κανσίοις (1, Καυκασίοις) 
ὄρεσι Ἰρόνος, μᾶλλον δὲ ὄνθος ὑπὸ τῶν ὄνων προσε- 
χυνήθη, ἀνακράζων καὶ ὀγκώμενος val! Ἑλλήνων, In 
Epiphinii Ancórato cap. 108 : Ζε Κρονίδης, ὁ ταρ- 
τὸν ἴδιον αὐτοῦ πατέρα ἐν τῷ Καυχασίῳ 
Sed apud Clementem Alexandrinum Prolrep- 
(οὶ p. 18, 19, Saturnus in Sicilia sepultus fuisse 
dicitur. Cor. 


^ 


sl καὶ Ποσειδῶνος Lobeckius Aglaoph. p. 
576 excidisse censel ἐν Τήνῳ, S. In hom. vi, 21, 
ἐν "Άστρο:ς. "“Βὲ τὸ ἱερὸν τοῦ ᾿Απόλ- 
λωνος ἐν Πάτραις memorat Pausanias in 4rohaicis. 
Ad lectionem " [Αστροις propius aecedit "τρ. T& 
"Άτρα autem seu αἱ "τραι oppidum est inter Eu- 


phratem ac Tigrim. Legi quoque posset Πατάροις, 
ob Apollinem Patareum. Sed "Άτροις certa lectio 
est. quia hom. vi, 32, 801 jacere dicitur in Meso- 
potamia, hoc est inter duos memoratos fluvios, C. 
"Άτροις probat Lobeck l. ο, S. Ad oram codicis 
nosiri posita est. manu recentiori emendatio his vi 
bis, ὡς οἴμαι καρκίνοις. bgo autem ldgerim Κ. 
694; ex hom. vr, 21, ubi habetur ἐν Κάραις. Cerlo 
àd Carras deus Lunus colebatur, testantibus Hero- 
diano et Spartiano in Anzon. Caracalla ; Luna, tes- 
tante Ammiano 1. xxmr. Κάῤῥαι autem Theodorelo 
H. E. ut, 21, et Sozomeno vr, 33, sunt Κάραι C. 

(08) Viro maxime inter cooperatores nostros 
Griece perito, sic vertere placeret: nist ransforman- 
les se in ea quae vellent, ea quae ipsi vellent asseque- 
rentur. Judicei lector eruditus, Ep. PATROL, 


193 


αὐτοὺς προεθίζειν λόγοις" ὅτι δευτέρα φύσις ἢ συν- A 
ἤθεια' πρὸς τούτοις δὲ πυκνῶς αὐτοὺς τὰς χολάσεις 
439 ὑπομιμνέσκειν τὸς ἐκ τῶν νόμων, ἵνα, ὥσπερ 
χαλινῷ τῷ φόδῳ χρώμενοι, ταῖς ἀτόποις μὴ συντρέ- 
Qe ἡδοναῖς 96 προσήχει δὲ καὶ πρὸ τοῦ τὴν ἐπι- 
φυσικὸν τῆς ἡλιχίας 
πληροφορεῖν πάθος, πρότερον πείσαντας εἰς εἶδος 
ἑτέρας γυναικὸς μὴ ἀτενίζειν. 

XXVI. Ὁ γὰρ νοῦς ἡμῶν, ὁπόταν 9 τὰ πρῶτα τῇ 
τέρψει τὸ εἴδος τῆς ἐρωμένης ἀπομάξηται, ὥσπερ 
ἐν κατόπτρῳ ἐνορῶν ἀεὶ τὴν μορφὴν, διὰ 
μῆς βασανίζεται" καὶ μὴ τυγχάνων μὲν τῆς 
μίας, τῆς ἐπιτυχίας μελετᾷ τὰς ὁδοὺς, ἐπιτυχὼν δὲ, 
μᾶλλον αἱ 


ϑυμίαν ἐπακμᾶσαι γάμῳ τὸ 


ܚ 


σπερ τὸ πῦρ τῆς ὕλης εὐποροῦν, 
καὶ μάλισθ᾽ ὅτ᾽ ἂν τῇ ψυχῇ τοῦ ἐρῶντος πρὸ τοῦ 
πάθους προσεντετυπωμένος 

Ὡς γὰρ ὕδωρ πῦρ χατασδέγνυσιν, οὕτως καὶ φόθος 
τῆς ἀλόγου ἐπιθυμίας ἐστὶ σδεστήριος. Ὅθεν ἐγὼ ἔκ 


μὴ προῦπάρξῃ φόδος 


n 


τινος Ἰουδαίου τὰ Θεῷ πρέποντα καὶ 9 νοεῖν xal 
ἦν ἐχμαθοῦσα, εὐάλωτος πρὸς μοιχείαν ὑπὸ ܚܘܢ‎ 
δῶν μύθων οὐ γίνομαι. θέλοντι 7 δὲ σοι καὶ σπου- 
δάζοντι σωφρονεῖν, φλεγμαινούσῃ 5 ψω 
ἔρωτα, βοηθοίη Θεὸς καὶ τὴν ἴασιν παρασχοίη. 
XXVIL Ἐπακούσας δὲ ὁ ᾿Αππίων τῆς ὑποκρίτου 
ἀντιγραφῆς, ἔφη" Μή τί ἀλόγως Ἰουδαίους μισῶ ; 
νῦν γοῦν ταύτην δ᾽ τίς ποτε συντυχὼν Ἰουδαῖος, 3 ὅ 8 
καὶ εἷς τὴν θρησκείαν μεταγαγὼν ἀνέ 


ποι 


σωφρο- 
νεῖν, xal ἀδύνατόν ἐστι τοῦ λοιποῦ αὐτὴν 55 εἲς χοι- 
νωνίαν ἑτέρου τινὸς συνελθεῖν, ὅτι οἱ τι 


Θεὸν ὡς παντεπόπτην τῶν πράξεων προθέμενοι σφό- 
ὃρα σωφρονεῖν ἐγκαρτεροῦσιν, ὡς λα 
βένοι, 

ΧΧΨΊΠ. Ταῦτα ἀκούσας, 
σοι τὰ ἀληθῆ ὁμολογήσω. 


νῦν 


ἔφην τῷ ᾽Αππίων 


Ἐγὼ γοναικὸς οὐκ ἡρά- 
σθην οὐδὲ ἄλκου τινὸς, πάνυ µου τῆς ψυχῆς δεδαπα- 
νημένης πρὸς ἄλλας ἐπιθυμίας καὶ πρὸς ἀληθῶν f 


δογμάτων εὕρεσιν. Καὶ μέχοι τοῦ νῦν, πολλὰς γνώμας 


λοσόφων διασκοπήσας, a αὐτῶν ἕνευσα, 


ἢ πρὸς τὸ Ἰουδαίων μόνον, ἐμπόρου τινὸς αὐτῶν 


ὀθόνας πιπράσκοντος ἐνταῦθα τῇ Ῥώμῃ ὃ 


τὸ μοναρχικὸν φρόνημα παρα 

XXIX. ᾿Αχκούσας δὲ μον τῆς ἀληθείας 
ὁ ἀλόγως μισῶν τὸ Ἰουδαίων, καὶ τί πο 
τῶν τὸ πιστὸν οὔτε εἰδὼς οὔτε εἰδέναι 


ἐστιν 


λων, ἀχρίτως 
ξ αὐτῆς ἤδη τῆς Ῥώμης ἀπηλ- 
oe νῦν πρῶτον αὐτῷ συντετυχηκὼς, 


τὸν ἐξ ἐκείνου τοῦ χρόνου θυμὸν ὑποπτεύω εἶχι 3 
Ἡλὴν ἐφ᾽ ὑμῶν αὐτοῦ πεύσοµαι, τί ἂν yos) 
περὶ τῶν λεγομένων θεῶν, ὧν οἱ βίοι, παντοπαθεῖς 
εἶναι μυθολογούµενοι, πρὸς 


s. 
88 


τὴν τοῦ ὁμοίου μίμησιν 
ἐπιτηδὲς ἄδονται δημοσίᾳ, ὧν πρὸς τοῖς ἀνθρωπίνοις πά- 
ü iy ܝ‎ ὔ 


θεσιν, ὡς ἔφην, καὶ οἱ κατὰ τόπον δείκνυνται τάφοι, 


CLEMENTINA. — HOMILIA V. 


194 


que probis preassuefaciant sermonibus, quia con- 
suetudo est altera natura : 80 hzc autem frequen- 
terin eorum memoriam rovocent legam ponas 
quo meta tanquam freno usi absurdis non consen- 
tiant voluptatibus. Convenit ergo ut, antequam fer- 
veat cupiditas, naturali etatis affeclui per connu- 
bium satisüat; persuadeamusque illis prius, ne 
formam alterius mulieris contemplentur. 

XXVI. Etenim mens nostra, cum primum sibi 
impresserii cum voluptate adamaie imaginem, 
quasi in speeolo semper formam intuens, per me- 
moriam orquetur, e si quidem volo non fruilur, 
potiendi artes meditatur; sin autem fruitur, cros- 
cit cupiditas, sicut ignis maleria abundans, prz- 
sertimque quando in amatoris animo timor ante 
affectum impressusnon proexstitit. Namsicutaqua 
exstinguit ignem, ita etiam timor vim habel exstin- 
guendi pravam cupiditatem. Quocirca ego, ut qua 
à quodam Judeo didicerim et cogitare et facere 
quo Deum decent, per falsas fabulas in etuprum 
adduci non possum. Tibi vero, cupienti ac studenti 
caste vivere, animsque ad amorem flagranti, Deus 
auxilium prebealt, atque tribuat medicinam. 

XXVIL Audito autem fietitio rescripto, Appion 
dixit: An sine ratione Judeos odi? Nune ergo 
hane aliquis Judaeus nactus, adduetamque ad suum 
cultum, in castitate degere persuasit, et deinceps 
impossibile est ut ea in cujusdam complexus ve- 
niat, quia isti, Deum tauquam omnium operum 
inspecetorem sibi proponentes, pudicitiam admo- 
dum retinent velut qui non possint latere, 


XVIII. Qus cum audivissem, dixi Appioni : Jam 
tibi verum fatebor. Ego mulierem non amavi ne- 
que quid hujusmodi ; animus quippe meus in alia. 
omnino consumitsr desideria, seilicet, in reperien- 
dis veris dogmatibus. E: huc usque animo ad va- 
rias philosuphorum opiniones adjecto, ad nullum 
illorum inclinavi, nisi ad Judzorum religionem, 
cum ex illis mercator aliquis linteorum hic Romam 
advenisset, et bono quodam casu mihi simpliciter 
sententiam de uno Dei principatu ecommendasset. 

XXIX. Appion vero, a me accepta veritate, qui 
legem Judisorum inique oderat, nec quz esset illo- 
rum fides sciebat aut volebat seire, absque judicio 
iratus clam statim Roma discessit, et ex eo nunc 
primum illum nactus, iram temporis illius merito 
vereor. Attanem coram vobis interrogabo, quid di- 
cere habeat de vulgaribus diis, quorum vite, quas 
omnibus vitiis suhjectas referunt fabula, palam de 
indusiriu ad imitationem canüntur, quorumque 
preter humanos affectus, ut dixi, eliam sepulcra 
per loca ostenduntur. 


VARLE LECTIONES. 


constituendus : θέλοντι δὲ 
παράσχ. 


lta O 6. D., φλαιγμαινούσῃ Ὁ, Tum παράσχοι 0. 55 


0 ἡδονῆς Ο. δ΄ ὁπότ᾽ ἄν C. 3 καὶ inserui ο, 0, 9 Turbatusest, ut opinor, ordo verborum, qui sic vi 
σωφρονεῖν βοηθοίη Θεὸς, xul « τ 

D. S. textam vulgatum posse retineri existimat, dummodo scribatur φλεγμαινούσης ἡ ΩΣ 5 
D legi vult ταύτῃ (sc. yovatxi) . δ αὐτήν om. Ὁ. 6 πρὸς 

τῶν ἀληθῶν @, ὅδ λέγει Cl. non C., ut parum accurate asserit 5. 


σοι καὶ σπουλαζο 


καὶ φλεγμαινούσῃ ψυχῇ τὴ 


195 


X 
consequentia desiderarent discere, convenerunt 
me, αἱ Applonem inviscri. EL vero eum jam lotum 
invenimus, mensa parata. Quare pauca examina- 
vimus, cirea doctrinam de diis. Ille vero nostram, 
opinor, intelligens voluntatem, erastina die se ali- 
quid de diis dicLurum promisit, eumdemque nobis 
indicavit locum, in quo esset locuturus. Nos autem 
cum promissione, gratiis illi actis, singuli domum 


reversi sumus. 


HOMILIA VI. 

l.Terlio autem die ad prefinitum Tyri agrum 
cum familiarissimis ego veniens Appionem nancis- 
cor, in nedio Anubionis et Atüenodori sedentem, 
unaque plures alios eruditos viros, qui nos oppe- 
riebantur. Attamen nihil veritus salutans consedi 
ex adverso Appionis, qui non multo post loqui 
coit: Volo, primum incipiens hine, jam cito ve- 
nire ad questionem. Ante quam tu, lili Clemens, 
adesses nobis, Anubion hiec et Athenodorus, qui 
heri una cum aliis audierunt te disserentem, nac- 
raverunt mihi, quo modo Rome tibi ut amanli oc- 
currens multa contra deos mentitus fuerim, illos 
predicanspedicones, lascivos, stupratores matrum, 
sororum, filiarum, innumerisque obnoxios adulte- 
riis. Sed te oportuit, lli, scire me talia non ex 
animo seripsisse, sed amore tui vera occultasse; 
qui si nuno desideras, audi a me. 


Ii, Antiquorum hominum sapientissimi, omnem 
veritatem per laborem edocti, indignos divinarum- 
qne disciplinarum non cupidos celarunt seientia 
tradilionem. Neque enim ex Carlo illiusque. matre 
"Terra prugeniti sunt duodecim liberi, quemadmo- 


dum fabula enumerat, mares quidem Oceanus, 


Qceus, Crius, Hyperion, Japetus, Saturnus; femine 
vero Theia, Themis, Mnemosyne, Ceres, Telhys, 
Έλσα, Neque Saturnus adamaentina fulee exsecia 
patri Clo virilia, ut fertis, in mare projeeit; sed 
neque ex Coli exsectione per fusi sanguinis gultas 
orta est Venus. Neque etiam Saturnus ex Rhea 
primo sibi genitum. Plutonem absorbuit, propter 
Promethei oraculum veriius,ne ex eo concubitu 
natus infans fortior ipso existeret, privaretque {ρ- 
sum regno. Non secundo genitum Neptunum simi- 
liter absorpsit. Non post hos natum Jovem mater 
11168 occultavit, nec expelenti Saturno lapidem ad 
devorandum tradidit. Non is devoralus prius absor- 
plos teusiL el coegit exire primum quidem, qui 
primus absorptus fuerat, Plutonem, postea Neptu- 


S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


.lsta cum a me alii ante audivissent, et A — XXX. Ταῦτα ol 


198 
ἕτεροι προακρύσαντες ἐμοῦ καὶ 
μαθεῖν τὰ ἑξῆς ποθοῦντες, 36 4 συνῆλθόν μοι, ὡς ἐπι- 
σκεψόμενοι Αππίωνα, Καὶ δὴ λελουμένον αὐτὸν ἤδη 
χατελαμθάνομεν ἐφ᾽ ἑτοίμῳ τραπέζῃ, Διόπερ 53 ὀλίγα 
ἠκριδολογησάμεβα εἰς τὸν περὶ θεῶν λόγον. Ὁ δὲ, 
οἶμαι, συνεὶς ἡμῶν τὴν προαίρεσιν, εἰς τὴν ἐπιοῦσαν 
ἔχειν ® τι εἰπεῖν ὑπέσχετο περὶ θεῶν, καὶ τὸν αὐτὸν 
προεδήλωσεν ἡμῖν τόπον, ὡς ἐκεῖ διαλεξόμενος, Ἡ- 
μεῖς δὲ σὺν τῇ ὑποσχέσει, χάριν ὁμολογήσαντες αὐτῷ, 


ἕχαστος ἀπεχωρήσαμεν. 
'OMIAIA ζ΄. 

1. Τρίτῃ δὲ ἡμέρᾳ εἰς τὸ προωρισμένον τῆς Τύρου 
χωρίον σὺν τοῖς 
Α 
B θεζόμενον μέσον, × 

παιδείας ἀνδρῶν ἡμᾶς ἀναμενόντων, Καὶ ὅμως οὐδὲν 53 

καταπλαγεὶς, προσαγορεύσας ἀντικαθέζομαι τῷ "Am- 

πίωνι, ὃς μετ οὐ πολὺ λέγειν ἤρξατο’ Βούλομαι 
πρῶτος ἀρξάμενος ἐντεῦθεν ἤδη ταχέως ἐλθεῖν ἐπὶ τὸ 
ζητούμενον. Πρὸ τοῦ σὲ, τέκνον Κλήμης, ἡμῖν παρ- 
εἶναι, ἀνουδίων οὗτος 88. καὶ ᾿Αθηνόδωρος, οἱ χθὲς 
ἄμα τοῖς ἄλλοις ἐπακούσαντές σου διαλεγομένου, 
ἀφηγήσαντό μοι δὲ πῶς ἐν τῇ Ῥώμῃ, συνερχόμενός @ 
σοι ὡς ἐρῶντι, πολλὰ τῶν θεῶν χατεψευσάμην, εἰπὼν 
αὐτοὺς παιδεραστὰς, ἀσελγεῖς, μιυγνυμένους μητρά- 
σιν, ἀδελφαῖς, θυγατράσιν, καὶ μυρίαις μοιχείαις 
ἐνεχομένους 99. 385 Ἀλλ᾽ ἐχρῆν σε, ὦ τέχνον εἰδέναι, 
ποιαῦτα περὶ θεῶν φρονῶν 51 ἔγραφον, ἀλλὰ 


τάτοις ἐλθὼν ἔγωγε 9, εὐρίσκω 


τὸν 


lova, ᾿Αγουδίωνός τε καὶ ᾿Αθηνοδώρου κα- 
μετὰ πολλῶν ἄλλων τῶν ἐκ 


ὅτι 
στοργῇ τῇ πρὸς σὲ τὰ ἀληθῆ λέγειν ἀπεκρυπτόμην, 
ἄπερ, εἰ νῦν ἐθέλεις, παρ’ ἐμοῦ ἄκουσον, 

IL. Τῶν πάλαι ἀνδρῶν οἱ σοφώτατοι, πᾶσαν ἁλή- 
θείαν αὐτοὶ καμάτῳ δὲ μεμαθηκότες, τοὺς ἀναξίους 
καὶ μὴ ὀρεγομένους θείων μαθημάτων ἀπεκρύψαντο 
τὴν ἐπιστήμην λαθεῖν. Οὔτε γὰρ ἀπ᾽ Οὐρανοῦ καὶ 
τῆς μητρὸς αὐτοῦ Γῆς γεγόνασι παῖδες δώδεκα, ὡς ὁ 
υὖθος καταριθμεῖ' ἀῤῥενες μὲν, Ωκεανός, Κοῖος, 
Κρῖος 9, Ὑπερίων, Ἰαπετὸς, Κρόνος" θήλειαι P δὲ, 
Θεὰ, Θέμις, Ννημοσύνη, Δημήτηρ, Τηθὺς, 'P. 
τῇ ἐξ ἀδάμαντος ἄρπῃ τὰ αἰδοῖα Κρόνος Οὐρα- 

νοῦ τοῦ πατρὸς ἐκτεμὼν, ὡς φατε, εἰς βυθὸν ἀν 

ῥιψεν" ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἔκ τῆς ἀποτομῆς τοῦ Οὐῤανοῦ στα- 

Ὑύνων ῥυέντος αἵματος ἡ ᾿Αφροδίτη ἐγένετο. Οὐδ᾽ αὖ 

Κρόνος τῇ "Pig μιγεὶς καὶ γεννήσας Πλούτωνα πρῶ- 

τὸν γατέπιεν, διά τινα Προμηθέως θεσμὸν δεδιὼς, 

μήποτε γεννηθὲν ἐξ αὐτοῦ βρέφος, γενναιότερον αὖ- 
D τοῦ γενόμενον, ἀφέληται αὐτὸν τῆς βασιλείας 7. Οὐ 
cb» Ποσειδῶνα δεύτερον γεννήσας ὁμοίως κατέπιεν" 
τα ἡ μήτηρ χατα- 


οὐ μετὰ τούτους τὸν Δία 
χρύψασα ἡ "Pim ἀπαιτήσαντι τῷ Κρόνῳ καταπιεῖν 

ς, οὐ χαταποϑεὶς, τοὺς προχατας 
ὡσεν 13, ὡς προελθεῖν πρῶτον μὲν 


YARLE LECTIONES. 


ἢ. δι ὅπερ C. 


* D proponit. ἥκειν. δ᾽ ἐγώ 


Lextu. * ἀφηγήσατό μοι B, mendose. "* συγεργόµενος Ὁ, 
νῶν desideralur in O. 9 Pro Ci χαµάτων D legendum censet διὰ 


0, 9 οὐδὲ 0, @ Ita O et 0 ex conject, οὕτως in 
συνεργούµενος S. @ ἀνεχομένους C. 9) φρο- 
χαμάτων : conjectura jum superüua. 


5 μα S, auet. D. Cfr. Hes. Theog. 194, 375, κριός C, Ὁ, 15 φήλαι Ὁ. Tum. id. θεα sine accentu, θεία 


conj. €. Cfr. les. Theog. 135, 911. Apollod. 1 


; 2,4. Dein τυθύς Ὁ, 9 Lege τὴν βασιλείαν 8. 7^ λίθον addidi 


c. Ὁ, quam vocem deesse jam monuit D. Cfr. Jecogn. x, 19, ὃς in exordio sequentis periodi addidi c. 0, 


Ἡ 1a 8, ἔξωσεν C, ἐξῶσεν 0, 


197 


CLEMENTINA. — HOMILIA VI. 


198 


456 τὸν πρῶτον καταποβέντα Πλούτωνα, ἐπ᾽ αὐτῷ A num, tertium Jovom. Neque, ut aiunt, matris con- 


δὲ τὸ Ποσειδῶνα, καὶ ον τὸν Δία, 00 s, ὥς 
φασιν, μητρὸς προνοίᾳ διασωθεὶς ὁ Ζεὺς, καὶ εἷς 
οὐρανὸν ἀναδὰς, τὸν πατέρα τῆς βασιλείας καθεῖλεν" 
à ἀδελφοὺς ἐκόλασεν. Οὐκ εἰς πόθον γυ- 
κῶν θνττῶν κατῆλθεν, Οὐχ 8 ire ἢ θυγατράσιν, 
οὐκ ἀδελφῶν γυναιξὶν, οὐ παισὶν αἰσχρῶς συνεγένετο, 
Οὐδὲ Μῆτιν γεννήσας κατέπιεν, ἵνα ἀτ᾽ 75 ἐγκεφάλου 
μὲν τὴν ᾿Αθηνᾶν ἀναφύσῃ ἐκ τῆς Μήτιδος, ἐκ δὲ τοῦ 
Ἢ ὃ παρά- 


ον ἐπὶ τῷ 


vat 


ὑπὸ Τιτάνων 


μηροῦ τὸν Διόνυσον 
afe: λέγουσιν, Οὐ δε 
γάμῳ συντελεῖ, Οὐ τὴν Ἔριν τῶν Ἰάμων ἀπεώσατο, 
Οὐκ αὐτὴ 77 ἡ Ἔρις ἀτιμασθεῖσα, μάχην καὶ στάσιν 
Οὐ μῆλον χρύσεον ἐκ 
ν Ἑσπερίδων κήπων λαδοῦσα ἐπέγραψεν, δῶρον 
τῇ .ܐ‎ Ἔπειτα μυθολογοῦσιν ὡς ρα τε καὶ 
᾽Αθηνᾶ καὶ Αφροδίτη 3 τὸ + xd φι 
λοντικοῦ 
οὐκ ἔκρινεν, Ὁ 09 
κριθησομένας περὶ κάλλους ἐΐ 
ἐκρί ϑησαν θεαὶ, οὔτε ὁ Πάρις τῇ "λοροδίς τῇ τὸ p 
à φροδί ien, cupro 5 
μησε γάμῳ, Οὐ γὰρ ἂν 
JU πρόφασις ἐγίνετο, παμφύλου πο 
ταῦτα ἐπ) ὀλέθρῳ τοῦ τὴν τιμὴν ἀπειληφότος καὶ 
ΑΛΛΑ" ὡς 
teo, ἔχει τινὰ 4357 λόγον τὰ + 
ܘܬܐܘ‎ καὶ φιλόσοφον, ἀλληχορίᾳ φρασθῆναι δυγάμε- 
γον" ὥστε σε Κἀγὼ 
Δίομαι μή με ἀναθαλλόμενος βασανίσῃς. Καὶ ὁς ἔφη 
Μηδὲν φοδηθῇς, οὐ γὰρ ὑπερθήσομαι, ἀλλ᾽ ἄρξομαι 


έτιδος xol Πηλέως 


πρὸς 


ὦ τέκνον, 


ἀχούσαντα βαυμάσαι, 


ἤδη λέγειν. 

ΠῚ. Ἡν ποτε ὅτε οὐδὲν πλὴν χάος καὶ στοιγείων 
ἀτάκτων M ἔτι συμπεφορημένων μίξις ἀδιάκριτος, 
τοῦτο καὶ τῆς φύσεως ὁμολογούσης, καὶ τῶν μεγάλων 
τως ἔχειν 
τὸν μὲ 


ἀνδρῶν ο γενοηχότων, Καὶ μάρτυρα τῶν 


ἆλων 


Hogan εἰπόντα περὶ 


ἐν ܗ‎ 


“Ὅμηρον αὐτόν σοι 


ὃ 
πα 


στον 


συγχύσεως" 


ὡς ἐκεῖθεν ἁπάντων 
μετ᾽ 50 ἀνάλυσιν τῆς ὑγρᾶς καὶ γηΐνης οὐσίας εἷς τὴν 
πρώτην πάλιν ἀποχαθισταμένων φύσιν, ὅ ἐστι χάος, 
Ησίοδος δὲ ἐν τῇ Θεογονίᾳ λέγ: 


τὴν 


ετο δν 


Ἥτοι μὲν πρώτιστα χάος ¢ 


Τὸ δὲ ἐγένετο (98*) δηλονότι ® γ 


νῆσθα: ὡς γενητὰ 


silio servatus Jupiter, ae in calum ascendens, pa- 
trem regno depulit. Nec patris fratres supplicio 
affecit. Non in amorem devenit mortalium femina- 
rum. Non cum sororibus vel filiabus, non cum fra 
irum uxoribus, non cum pueris turpiter concubuit, 
Neque (iliam suam Metim deglutivit, ut a cerebro 
quidem Minervam produceret ex Metide, ex femore 
vero gignerot Bacchum, quem a Titanibus ferunt 
discerptum fuisse. Non cenam in Thetidis et Pelei 
nupliis celebravit.Non discordiam expulitenupliis. 
Non discordia probro affecta pugnam et seditionem 
epulantibus commenta est. Non accepta ex hortis 
Hesperidum malo aureo inscripsit : Donum pulehra. 
Postea fabulantur, quod Juno, Minerva el Venus 
malum invenerint et contendentes venerint ad Jo- 
vem, quas ipse quidem non judicaverit, per Mer- 
eurium vero miserit ad pastorem Parirdem, de pul- 
chritudine judicandas. Sec nec des judicat. fue- 
runi, neque Paris Veneri pomum tradidit, Non 
Venus, honorem consecuta, Paridem Helene con- 
jugio vicissim honoravit. Neque enim dee honor 
causa fuisset belli inter tot gentes, idque in per- 
nieiem ejus qui honore affectus fuerat, quique ad 
genus Veneris jure propinquitalis pertinebat. Ve- 
rum sicut dixi, o fili, hne rationem quamdam ha- 
bent propriam οἱ philosophicam, quie per allego- 
riam polest explicari, adco ut Lu, cum audieris, 
admireris. Et ego dixi, oro ne me mora torqueas, 
Ille respondit, nihil iimeas. Non enim differam, 
sed jam incipiam loqui. 


ΠΠ. Exstitit aliquando tempus, cum nihil erat, 
preter ehaos et elementorum contusorum, adhuc 
aggestorum, misturam promiscuam, Id enim fate- 
iur natura, atque ita habere, asserunt viri magu 
Et intor sapientia prestantes prestantissimum, 
Homerum, tibi afferam, dicentern de prima confu- 
sione : 


Vos equidem. cuncti tellus fiatis et unda : 


lanquam bine omnia ortum habeant, atque post 
substantis humid: ac terreno dissolutionem in 
primam ilerum restituantur naturam, hoe est in 
chaos. Hesiodus vero in Theogonia dicit : 


Primo nempe Chaos factum [uit : 


D pocinud, factum fuit, clarum cst quod significet, ea. 


VARLE LECTIONES. 


Ἢ δὲ iranserlpsi ex Ὁ. "P πατέρος ὁ. 4 8:02 τῷ οὐχ αὐτή 0, οὐχ αὐτή (sic) Cl, οὐχ αὕτη Ὁ. 18 τήν 
O, 79 ἐπί. 5). Ita scripsi c. 0, qui qnidem pr. man. in textu exh. τῇ τῆς θεᾶς τιμᾶν, p. C ἡ τ᾿ θ. τι- 
μή. *! Leg. jos D. f ita Ὁ. e. S., γένησθε C. 0), ipd. vu, 88. 5 μετά Ὁ. δεν, Mas; Theog. 118. 

35 δῆλον ὅτι 


VARIORUM NOTA. 


(983) Τὸ δὲ ἐγένετο. Eodem modo Hesiodus intel- 
ligitur apud. (| Judeum libro Περὶ ἀφθαρ- 
σίας κόσμον, p. 491. Verba Philonis digna 'sunt qua 
hic legantur : Πατέρα δὲ τοῦ Ἰλατωνικοῦ δόγμι 
ἔμιοι νομίζουσι τὸν ᾿Πσίοδον, γενητὸν καὶ ἄφθαρτον 
οἰόμενοι τὸν χόσμον ὑπ᾽ ἐκείνου λέγεσθαι" γενητὸν 


μὲν, ὅτι φησίν" 
ܐܐܟܡܠ"‎ μὲν πρώτιστα γάος si 
Τα ἊΣ eus ἄντων ἕδος dou. 
ἴλφθαρτ ὅτι διάλυσιν καὶ φθορὰν οὐ peu 
à. Cor. 


199 


ut genita orlum bahuisse, non aulem ul ingenila Α σημαίνει, 


semper exstitisse. Orpheus autem ehaos ovo com- 
parat, in quo primorum elementorum erat confu- 
sio. Hoe Hesiodus chaos proponit, quod Orpheus 
ovum dicit genitum, ex infinita materia produe- 
ium, factumque ita : 

IV.Cum materià quatuor genera complectens ha- 
beretanimam et totum. immensum quoddam pro- 
fundum semper flueret ac temere ferretur et innu- 
meras imperfectas mistiones subinde profunderet, 
atque ideo illas ob confusionem solveret, nec non 
hiaret, quasi ad generationem animalis non posset 
compingi, aliquando contigit, ut illud infinitum. 
pelagus, per propriam naturam coneussum motu 
naturali, ordinate ab eodem ad idem instar vorticis 
flueret, substantiasque miscerel; sioque mirum in 
modum, quod omnium optimum ac maturissimum 
erat atque ad generationem animalis aptissimum, 
velut in fornace per mediam decurreret universita 
tem, et per cuncta ferentem vorlicem iret ad. pro- 
fundum, cireurfusumque spiritum attraheret ; nec 
non quasi in maximam fecunditatem conceptum 
faceret diseretam compositionem. Quemadmodum 
enim in humido fieri solet bulla, ita orbiculatum. 
undique comprehenscm est corpus, Deinde ipsum 
in seipo conceptum, a divino qui assumpserat spi- 
ritu subvectum, in lucem prodiit maximum hoc 
germen seu fetus, tanquam ex omni immenso pro- 
fundo progenitum opificium animatum, simile ovis 
per rotunditatem et avibus per celeritatem. 

V. Saturnum igitur mihi putaessetempus,Rheam 
vero illud humide substantia, quod fluit: quia per 
tempus versata omnis materia, velut ovum, eclum 
quod rotundum est quodque omnia complectitur, 
peperit.Quod ovum principio feeunda medulla ple- 
num fuit,quippe quod posset elementa et omnige- 
nas species procreare, attamen omnigenam ex una 
substantia unaque specie tuli, imaginer.SieuL enim 
in pavonis fetu unus quidem ovi videtur color, po- 
testate autem millein se habet perficiendi animalis 
colores : ita οἱ quod ex iminensa materia genitum 
est ovum animatum, ex subjecta semperque fluente 
inateria commotum, omnimodas exserit matatio- 
nes. Intra enim circumferentiam aliquod animal, 
quod est masculofemina, per inexistentis divini 
spirilus providentiam formatur, quod Phanetem 


8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


200 


οὐ τὸ ἀεὶ εἶναι ὡς ἀγένητα. Καὶ Ὀρφεὺς 88 
δὲ τὸ γάος ip παρεικάζοι, ἐν ᾧ τῶν πρώτων 
χείων ἣν ἡ σύγχυσις. Τοῦτο “Πσίοδος χάος ὑποτί 
ὅπερ Ὀρφεὺς ὠὸν λέγει γενητὸν, ἐξ ἀπείρου τῆς 
προδεθληµένον, γεγονὸς δὲ οὕτω 33. 


στοι- 


ὕλης 


158 IV. Τῆς τετραγενοῦς ὕλης ἐμψύχου οὔσης, καὶ 
ὅλου ἀπείρου τινὸς βυθοῦ ἀεὶ ῥέοντος (99), καὶ ἀκρί- 
πως φερομένου, καὶ μυρίας ἁτολεῖς κράσεις εἰς ܒܗ‎ 


λοτε ἄλλως 88 $ ντος, καὶ διὰ τοῦτο αὐτὰς ἀνα- 


καὶ χεχηνότος καὶ 3 


λύοντος τ 
ζώου δὲ 
ἀπείρου πελάγους, ὑπὸ ἰδίας φύσεως 
χιγήσει φυσικῇ, εὐτάκτως ῥυῆναι ἀπὸ 


ἢ ἀταξίᾳ, ἐγνησιν 


jar μὴ δυναμένου, συνέδη ποτὲ αὐτοῦ τοῦ 


περιωθουμένου 
τοῦ αὖ 


Ὁ εἲς 


πὸ αὐτὸ, ὥσπερ ἴλιγγα, καὶ μίξαι τὰς οὐσίας, καὶ 
οὕτως ἐξ ἀκουστοῦ V τῶν πάντων τὸ νοστιμώτατον, 
ὅπερ πρὸς γ 
ἐν χώνῃ κατὰ μέσου do 
ερούσης ἔλιγγος χωρῆσαι εἰς 91 βάθος, καὶ 


ὡς εἰ‏ ܐ 


νησιν ζῴου ἐπιτηδειότατον ἦν, ὥσπερ 


αι τοῦ παντὸς, καὶ ὑπὸ τῆς 


πάντα τὸ 


περικείμενον πνεῦμα ἐπισπάσασθαι, × sow 
μώτατον συλληφθὲν ποιεῖν κριτικὴν σύστασιν, “Ὥσπερ 
γὰρ ἐν ὑγρῷ φιλεῖ γίνεσθαι πομφόλυξ, οἵ 

ῥοειδὲς παντα (όθεν συνελήφθη 95 κύτος, "Ez 
à ὑπὸ τοῦ παρειληφότος ?* θειώδους 


ᾧ χυηϑὲ 


πνεύματος ἀναφερόμενον, προΐκυψεν εἰς 


στόν τι τοῦτο ἀποχύημα, ὡς ἂν ἐκ παντὸς 


βυθοῦ ἀποχεχυημένον ἔμψυχον δημιούργημα, καὶ τῇ 
περιφερείᾳ τῶν ὠῶν προσεοικὸς, καὶ τῷ τάχει τῆς 


489 V. Κρόνον οὖν τὸν χρόνον μοι νόει, τὴν δὲ Ῥέαν 
πὸ ῥέον τῆς ὑγρᾶς οὐσίας: ὅτι χρόνῳ φερομένη ἡ 
ὅλη ἅπασα ὥσπερ ὠὸν τὸο πάντα περιέχοντα σφαὶ- 
ροε!δῆ, ἀπεκύησεν οὐρσνόν' ὅπερ κατ᾽ ἀρχὰς τοῦ 68 
νίμου μυελοῦ πλῆρες ἦν, ὡς ἂν @ στοιχεῖα καὶ χρώ- 


µατα παντοδαπὰ B 
τοδαπὴν ἐκ μιᾶς οὐσίας τε καὶ χρώματος ἑνὸς ἔφερε 
τὴν φαντασίαν, Ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ τοῦ ταὼ γεννήματι 
ἂν μὲν τοῦ ܘܣ‎ χρῶμα δοκεῖ, δυνάμει δὲ μυρία ἔχει 
ἂν ἑαυτῷ τοῦ μέλλοντος τελεσφορεῖσθαι χρώματα, 


γεῖν δυνάμενον, καὶ ὅμως παν- 


οὕτως wal τὸ ἐξ ἀπείρου ὕλης ἀποκυηθὸν ἔμψυχον 
ὠδν, ἐκ τῆς ὑποκειμένης καὶ ἀεὶ ῥεούσης ὕλης κινού- 
μένον, παντοδαπὰς ἐχφαίνει τροπάς. Ἔνδοθεν γὰρ 
ενόθηλυ εἴδοποι 


ας ζῶόν τι ἀδό 


ται προ- 


φά- 


VARIZ LECTIONES. 


# Cfr. Lobeck Aglaoph. p. 475 seqq. ; Brandis Hist. philos. Graec, rom. L, 00, 07. S. 9! οὕτως 8, κράσεις 
ἄλλοτε ἄλλας, deleta prepositione, legi vult D. ὡς 0, 99 ἐξ ἑκάστου scribit D, probante Lobeckio Aglaoph., 


p. 475, Quod C vertit mirum in modum, neseio unde bane interpretationem hauseri 
λήθη mavult Lobeck |, L., p 475. S. Tum κύτος conj. C; 
κατειληφότος recto ser. Lobeck |. l. S. 3 πλῆρες ἤνωσαν C. 


98 σὺ, 


inserui c. O. 


ο εἰς excidit ap. Cl οἱ S. 
γυχτός uterque hom. codex, Ὁ 


S. Sequens. τῶν 


VARIORUM NOTE. 


(99) "4 τινὸς βυθοῦ ἀεὶ ῥέοντος. Et quibus- 
dam inlerpositis : αὐτοῦ τοῦ ἀπείρου πελάγους, Pte. 
Pertinent hue loca Recognitionum lib. x, cap. 17 et 
31, ete. Itemque. verba Porphyrii libro De «utro 
Nympharum, sub finem : Ηόντος δὲ, καὶ θάλασσα 
καὶ κλύδων, καὶ παρὰ Πλάτων: ἡ ὑλικὴ σύστασις. Cg 


terum el apud Platonem. maleriz congeries, pontus, 
mare ac. procellarum zstus appel'atur. Nicephorus 
in Synesium p. 385 : Βωθὸν δὲ φασι τὴν ὕλην. At- 
que hine Bythus Valentinianorum. Vide in Chrono- 
graphia Georgii Syncelli p. 29. Cor. 


201 


CLEMENTINA. — HOXILIA VI. 


202 


αὐτοῦ ἔλαμψεν, τῷ φέγγει τοῦ διαπρεπεστάτου τῶν A Orpheus vocat, quia cum apparuisset, universurn 


στοιχείων πυρὸς ἐν τῷ ὑγρῷ τελεσφορουµένου. Καὶ 
(400), δείγματος 
φύσις ἡμῖν ὁρᾷν ὑγρὸν φῶς ἐδωρήσατο, 


ὅτι καὶ ἐπὶ λαμπυρίδω 


οὐκ ἅ- 


εὔνεκα 5, 


ex ipso fulsit, nimirum splendore igvis elemento- 
rum excellentissimi in humiditate perfecto. Neque 
id incredibile, quandoquidem et in eicindelis,exem- 


pli gratia, natura nobis concessit humidum lumen contemplari. 


¥]. τὸ μὲ 
ὑπὸ τοῦ ἔσωθεν ζώου ῥήγνυται, ἔπειτα δὲ μορφωθὲν 35 
προέρχεται ὁποῖόν τι καὶ Ὁρφεὺς λέγει" 


οὖν πρωτοσύστατον ὠὸν ὑποθερμανθὲν‏ ܀ 


αν αραναίου @ σχισθέντος πολυχανδέος ὡοῦ (1). 


οὐρανοῦ mpoxa ὀῥήτοις τὸν 


ρείας 
ἅ r 
δοθεν γόνιμος, ὕπολε 


o» περιλάµπων αἰῶνα, ܬ‎ δὲ τοῦ κύτους (5) 
α ὕλη, ὡς ἐν πολλῷ 


νη ἕως φυσικῶς 9 ὑποζέουσα ἡ θερ- 
ἔκρινεν οὐσίας, Τὸ μὲν γὰρ 
ερ ὑποστάθμη ὑπὸ τοῦ 


πάντων δι 


βάρους εἰς κεχώρηκεν t, ὃ διὰ τὴν 68 
sieur γαὶ διὰ τὸ ἐμβριθὲς καὶ πολὺ τῆς ὑποκειμένης 


οὐσίας πλῆθος Πλούτωνα προσηγόρευσαν (8), ἅδου τε 


καὶ νεκρῶν βασιλέα εἶναι ἀποφηνάμενοι, 
ὙΠ. Ταύτην μὲ 
παρὰν καὶ τραχεῖαν οὐσίαν ὑπὸ Κρόνου ποῦ χρόνου 
επαχποθῆναι λέγουσι φοσιχῶς, διὰ τὴν κάτω ὁ 
cens αὐτῆς. Μετὰ δὲ τὴν πρώτην ὑποστάθμην τὸ 


ubi ὕδωρ καὶ πρώτῃ ἐπιπολάσαν ὑποστάσει Πο- 


οὖν τὴν πρώτην καὶ πολὺ ἢ ῥυ- 


νό- 


ὥνα προσηγόρευσαν. Τὸ δὲ λοιπὸν τρίτον τὸ κα- 


99 καὶ χορυφαιότατον d 


διαυγὲς ὃν πῦρ 


λῆνα ὠνόματαν, διὰ τὴν ἐν αὐτῷ ζέουσαν φύσιν" ἄνω- 
ς γὰρ ὃν τὸ πῦρ πρὸς μὲν τὰ κάτω ὑπὸ χρόνου τοῦ 
Κρόνου o) κατεπόθη, ἀλλ᾽ ὡς ἔφην, 4 πυρώδης οὐσία 
ζωτική 5161 
τὸν dips, ὃς καὶ φρονιμώτατός (4) ἐστι διὰ τὴν καθα- 


? ἀνωφερὴς οὖσα εἰς αὐτὸν ἀνέπτ 


VI. Ovum igitar quod primo constitit, cum cale- 
factum esset, rumpitur ab intus posito animali : 
postea vero forma accepta prodit illa species, quam 
et Orpheus describit : 

«s. disrupta testa ovi quod. cuncta tenebat : 
sicque per magnam illius qui prodiit ac apparuit 
potestatem, moles quidem coherentiam accipit et 
ordinem digestionemque consequitur, ipse autem. 
velut in vertice celi presidet,et in arcanis immen- 
sum illustrat seculum. Molis vero intus fecunda 
relicta materia,ut etiam per multum tempus usque 
ad naturale subjectum calorfervefaciens cunctorum 
discrovit substantias, Infinum etenim illius, primo 
tanquam fex, pondere ipso in inferiora cessit,quod 
propter gravitatem et pondus et subjects substan- 
lim copiam Plutonem appellaverunt, quem infero- 
rum mortucrumque regem pronuntiarunt. 

VII: Hane itaque primam multoque sordidam 
aique asperam substantiam a Saturno seu tempore 
fuisse devoratam aiunt : convenienter nature, soi- 
licet ob illius substantie recessum ad inferiora. 
Post primum vero sedimentum confluentem aquam 
et prim fieci. supernatatem Neptuni nomine do- 
narunt. Tertium autem reliquum, purissimum ac 
eminentissimum, quod nempe esset ignis lucidus, 
nominaverunt Jovem, propter fervidam ipsius na- 
turam.Cum enim ignis in sublime feratur,cum in- 
ferioribus quidem a tempore Saturno non est ab- 
sorptus,sed quemadmodum dixit,ignea substantia, 


VARLE LECTIONES. 


x Ὁ. ®» µορφωθής O. 


06 


τος Lob^ « addit ὑπέκ. 38 κῦτος 0. 99 ὑπο: 


οράτης εἰς τὰς m. 9. οὐσίας. ! ὑπεχώρησε 


Dess 


31 χραναίου ὁ. 0, * 
P ܟ‎ 


αμαίον cod. Ci, in ου]. marg. conject. xoci 
ον 8 : ἄκμα οὐ ex conject. ser. Loceck l.l. p 


up. 
. A79. Ἡρακαπαίου conj. Hermannus ap. Lob. in 
οσους sua fragmentorum Orphicorum Hermannus hoc fragmentum pretermisit. Deinde post. σχιαθέν- 
ὑπομειμένης ἕωξ xe d 
in lextu, 8. Ceterum tota periodus haud sana. Sensus 
.* moÀ ἦν C. 


qe 0, 19» τάς O et ex conject, C. τῆς id, 
agitat, ut legatur τὴν... γόνιμον ὑποληφθεῖσαν 


VARIORUM NOTE. 


(400) Λαμπυρίδων, Lucentes vespere per arva ci- 
cindelz. ta appellant rustici stelluntes volutus, Graeci 
vero lampyridas, incredibili benignitate natura. Plt- 
nius lib. xvnr, cap. 26. Cor. 

(4) Πυλυχανόξος os. Rufinus, Recogni. x, 17, 
30 : Ovi inxmanis εθὲς dóv, Athenagoras, 
Legaliose pro Christianis, p. 18. In Hesychio. et 
"Tlsocriti Scholiaste, πολυχανδέα" πολλὰ χωροῦσαν, 
πολυχώ De ovoautern isto didicerat Orpheus 
ig, qui ex ore Uei prodiisse dicebant ovum, 
hoc cct imundum,ut legere estapud Eusebium, Prze- 
parat. evang. lib. ur, eap, 14, p. 118. Sed el πρω- 
πογόνου ὦ meminit Helladius Besantinous codice 
27) Photians Bibliotheem. Hic, πρωτοσύστατον 
ὥόν. Vide nos superius δὰ Recognt.x, 17. Videnda 
quoque Phenieum Theologia, Praparat. evang.lib. 
1, cap. 10, p. 38. Ip. : ܐ‎ . 

(Ὁ) Ἢ δὲ τοῦ χύτους. Periolus imperfecta vel 
corrupta, Quid si minima mutatione reponetur,càc 


Paraot, Gn. II. 


πάντων διέκρινεν οὐσίας. Iste sensus emerget : Mo- 
lis vero intus fecunda. relicta materia, ut. et. multoin 
lempore usque ad naturale suvjectum. calor sub[erve- 

faciens, cunctorum substantias discrevit, Vide cap. 
2. 


(3) Καὶ πολὺ τῆς 
Πλούτωνα προσηγόρευσαν 
solet ἃ πλοῦτος εἰ πλοῦτος ἃ πολύς. Cujus etymolo- 
gia Plutonis raliones vurias habes in £tymologico 
Snagno, Platonis Cratylo, Ciceronis lib. 11 De natura 
deorum, Kosebii Prayparat, evang. lib. ut. cap. 41, 
ejusdem Oratione de laudibus Constantini; item apud 
Lucianum, Fulgentium, cornutum aliosque. Ip. 

(4) Intelligentiam aeri primus assignavit Dioge- 
nes Appolloniates. Kal μοι δοκέει, aii apud Bim- 
plie. in Phys. fol. 32, τὸ τὴν νόησιν ἔχον εἶναι ὁ ἀὴρ 
παλεόμενος. Plura dabunt Brandis., Hist. phil. 
Grac. fom. 1280. Panzerbieter, De Diog. Apoll., 
fragm, IV-VI. 8. DRzssEL. 


ὑποκειμένης οὐσίας πλῆθος, 
Nam Πλούτων deduci 


0 


TIS 1 Ito 


203 5. CLEMEA 


utpote vitalis et in altum tendens, in aerem evola- 
vit, qui prudentssimus est propter puritutem. 
Suo igitur calore Jupiter, hoo est substautia fer- 
vida, haurit quod relictum est id subjecto humido 


. PONT. 


OPEHA DUBIA. 204 


A ρότητα, Τῇ οὖν ἰδίᾳ θερμότητι 3 Ζεὺς, τουτεστιν 


ἢ ζίουτα οὐσία, τὸ ναταλειφθὲν ἐν τῷ  ὑποκειμένῳ 
ὑγρῷ, τὸ ἰσχυρότατον * καὶ θεῖον ἀνιμᾶται 5 πνεῦμα, 
ὅπερ Μῆτι» ἐκάλεσαν. 


seilicet tenuissimum divinumque spiritum, cui Metis nomen dedere. 


ΨΙΠ. Ad etheris autem verticem veniens, et ab 
eo imbitum, velut humidum sicco permistum, 
quando perpetuum indidit palpitationis motum, 
gignitintelligentiam,quam et Palladem a palpitando 
cognominanL ; que est artiliciosissima prudentia, 
qua usus swthereus artifex universum mundum 
fabricatus est. Ab ipso autern penetrante Jove,seu 
fervidissimo othere, aer ad hzc usque loca perve- 
uit, quem Junonem nuncupant. Alque ideo ex 
stheris purissima substantia delapsa, tanquam 
femina ratione puritatis, comparatione prestantioris 
soror Jovis rite existimata est, ut que ex eadem 
substantia genita sit ; uvor vero,quod velut mulier 
gubjaceat. 

1X. Sumitur autezn Juno quidem pro aeris bona 
temperie, quareet fecundissima est : Minerva vero, 
quamet Palludem vocant,eum ob summum calorem 
nihil possit producere, credita est virgo. Similitor- 
"que interpretantur Dianumnquam pro infinito aeris 
recessuaceipiunt, quamque, quia ob summura frigus 
sterilisest, similiter virginem appellavere. Liberlum 
vero, tanquam qui mentem Lurbet, nominant tur- 
bidam eam inebriantemque compagem, que à 
superioribus inferioribusque vaporibus oritur. At 
aquam terra inferioreni, eum natura sit una et 
omnes terrestres mealus trajieiat atque in multa 
dividatur, quasi concisam, Osirin nuneuparunl. Et 
vero sumunt Adonin pro pulehria temporibus, Ve- 
nerem pro coneubitu et generalione, Cererem pro 
terra, Proserpinam pro seminibus, el Bacchum 
quidam pro vite. 

X.Atque omnia bujusmodi pariter sliquum ejus- 
dem generis habere allegoriam. exislimalo. Apolli- 
nem vero puta esse circumeuntem solem, Jovis 
fütum, quem et Mithram v.caverunt,qui anni am- 


VIL. Κατὰ κορυφῆς δὲ ὁ αὐτοῦ ἐλθὸν τοῦ αἰθέρος 
καὶ σομποθὲν ὑπ᾽ αὐτοῦ, ὥσπερ ὑγρὸν θερμῷ ovis, 
τὸν 


χίνητον παλμὸν ἐμποιῆσαν, γεννᾷ τὴν σύ 


ἣν 


σιν, καὶ Παλλάδα ἐπονομάζουσι διὰ τὸ πάλλε- 


σθαι 7 (5) 


τεγνικωτάτην οὔσαν φρόγησιν, ἢ χρώµενος 


τὸν πάντα ἐτεχνήσατο χόσμον ὁ αἰθέριος τεχνίτης. 
"Ax! αὐτοῦ δὲ τοῦ διέκοντος Διὸς, τοῦ θερμοτάτου 
αἰθέρος, ὁ ἀὴρ μέχρι τῶν ἐνταῦθα δεικνεῖται τόπων, 
ἣν ἐπονομάζουσιν "gay, Καὶ διὸ " δὴ τῆς τοῦ αἰθέρος 
χαθαρωτάτης ποῖα, ὡς θήλεια τὴν 
πρὸς σύγκρισιν τοῦ κρείττονος ἀδελφὴ 
εἰκὸς ἐνομίσθη, ὡς ἐκ τῆς αὐτῆς οὐσίας 


ὑποῦε! 


οὐσίας 
καθαρότητα, 
Διὸς κατὰ τὸ 


Β γεγενημένη" γαμετὴ δὲ διὰ τὸ ὡς γυναῖχα mo - 
χεῖσθαι, 
IX. Παραλαυθάνεται δὲ ἡ μὲν ρα πρὸς ἀέρος 3 


9 
ἣν καὶ Παλλάδα λέγουσιν, διὰ 
ἴσαι μὴ δυναμένη, παρθένος ἐνομίσθη" 
ὁμοίως R69 δὲ καὶ 8 
τὸν κατώτατον μυχὸν τοῦ 


καὶ δι’ 6 


αίν τινος πο 


πεμὶς ἁρμηνευομένη, ἣν εἰς 


ἔρος παραλαμδάνουσιν, 
γπα κρύους ἄγονον οὔταν ὁμοίως παρ 


voy ἐχάλεσαν. Διόνυσον δὲ ὡς φρενῶν θολωτικὸν it 


τῆς γῆς ὕδωρ, ἐν ὃν τῇ φύσει, καὶ διὰ πάντων τῶν 


χερσαίων πόρων διεῖρον ܕܬܬ‎ καὶ εἲς πολλὰ διαιρούµε- 


γον, ὥσπερ συγκοπτόμενον, Ὄσιριν ἕ 
δάνουσι δὲ καὶ "Αδωνιν εἰς ὡραίους καιροὺς, ᾿Αφροδί- 
μίξιν καὶ γένεσιν, Δήμητρα εἰς γῆν, Κόρην "5 


εἷς σπέρματα, καὶ Διόνυσόν τινες εἰς ἄμπελον. 


τὴν εἰς 


X. Καὶ 
ἀλληγορίαν ἔχοντα νόει μοι" Απόλλωνα δὲ ἥλιον τὸν 


πάντα τὰ τοιαῦτα ὁμοίως τοιαύτην τινὰ 


τριπολοῦντα εἶναι νόμιζε (6), γονὴν ὄντα τοῦ Διὸς, 
y καὶ Μίθραν ἐκ 


8 λεσαν, ἐνιαυτοῦ συμπληροῦντα 


VARLE LECTIONES. 


θερμότητα Ὁ. ὁ ἰσχνότατον 0, 5 Ma Duy ὃν‏ ܘ 
seqq. S. 9 ὥς Ὁ. * θερῶν 0, I ὃν à C.‏ 850 .5 
διέρπον conj. D, διῆχον eonjeetare po:‏ 19 


ipg τι 0, ὀνόματ: O. 9 καὶ Ὁ, * Cfr. Lobeck Agl. 
αἱ βολοτικόν C. Cum Ὁ omisi Ci τήν ante θολεράν. 


sint. alii secundum Β. 15 Δήμητραν εἰς τὴν (leg. γῆν), Κύρην 0 
λήμηκρα εἷς γῆν, Κόρην 8, δήμητρα καὶ τὴν Κόρην 0. | ܣ ܣ‎ ~~ 


VARIORUM NOTE. 


πάλλεσθαι, Palpitatiomem , vibra- 
tionem. Pulpilare, vibrare, Vulgare Etymum. Pari 
mode Áppollinem ἀπὸ τοῦ ἀεὶ πάλλειν τὰς ἀχτῖνας 
dictum vult Plato, teste Macrobio lib. t Saturnal., 
cap. 10 : ἀπὸ τῆς 


(5) παλμὸν... 


ico. 
Bin. eodem Maerobii. Alii per Minervam summum 
sellieris cacumem intelligunt, apud Macrob. lib.ut, 
ip. 4; que convenit cum his nestri Operis ver- 
bis, χαξὰ χυρυφῆς ἐλθὸν τοῦ αἰθέρος, el cum iis quis 
Goruutus, Martianus, multique de Minerva seripsere. 
Minervam ulii aetherium verticem, εἰ summitatis ip- 
sius esse summam dixerunt.Arnobius lib. 115 the- 


ris partem superiorem Minervam tenere. dicunt. Et : 
Minervam summum ἀρ δόντα, esse dixerunt. Augusti- 
nus, De ciitate Dei lib. tv, eap. 10, et lib. vit, cap. 
46. Potest ctiam hic πάκλεσθαι sumi in sensu pas- 
sivo, juxta illud Etymologici : Παλλάς" ἡ "Αθηνα. Ἢ 
παρὰ τὸ ἀναπεπάλθαι ἐκ τῆς πεφαλῆς τοῦ Διός. COT. 

(6) Απόλλωνα, δὲ ἥλιον τὸ πολοῦντα, εἶναι 
νόμιζε, Allusio ad aliud Apollinis veriloquium apud 
Platonem in Cratylo, Απόλλων quasi ἀπολῶν,μος est 
ὁμοπολῶν : aut ad hec Macrobiuna ; Cleanthes ὡς 
π᾿ ἄλλων καὶ ἄλλων τόπων τὰς ἀνατολὰς ποιουμέ- 


ܝ 
quod. ab aliis atquealiis locorum doclinationibus‏ ܕ ܐ" 
faciat ortus. Cornificius arbitratur Apollinem nomi-‏ 
malum ἀπὸ τοῦ ἀναπολεῖν, id esi, quia. intra circui-‏ 
tum iuudi, quem Graci πόλον appellant, impetu la-‏ 


308 


CLEMENTINA. — BOMILIA VÍ. 


308 


περίοδον (T). Αὐταὶ δὲ αἱ μεταμορφώσεις "coU παν. A bitum complet. Ipse aulem Jovis ubique 8988 


ταχῆ διήκοντος Διὸς αἱ πολλαὶ νοεἰαβωσάν σοι τροπαὶ, 
τὰς δὲ μυρίας αὐτοῦ 15 γυναῖκας ἔνια 
ἐπινόει, "Am αὐτοῦ γὰρ τοῦ αἰθέρος ἡ διιχνουμένη 15 
τὸν @ ἀέρα δύναμις, ἑκάστῳ ἐνιαυτῷ καὶ γενεᾷ 
συνουσιάζουσα, διαφόρως αὐτὸν τρέπει, xal οὕτως 
γεννᾷ ἢ φθείρει τὰ ὡραῖα, Καὶ παῖδες μὲν λέγονται 
οἱ 463 ὡραῖοι καρποὶ, αἱ δὲ πρὸς τοὺ 
δείξεις 15 αἱ κατ’ ἐνίους χαιροὺς ἀκαρπίαι, 

ΧΙ. Ταῦτα τοῦ ᾿Αππίωνος ἀλληγορο 


ποὺς ἢ γενεὰς 


ἄφρονας 


ος, σύννους 
ὧν ἐγὼ ἔδοξα τοῖς ὑπ᾽ αὐτοῦ λεγομένοις μὴ παρακο- 
λουθεῖν, Διὸ !9 τὸν λόγον ἐγκύψας ἔφη μοι’ El μὴ 
παρακολουθεῖς οἷς λέγω ἀρχὴν διαλέγομαι; 
Κἀγὼ ἀπεκρινάμην: Μή µε ὑπολάμθανε ἀναισθήτως 
ἔχειν τῶν ὑπὸ σοῦ Xeyoy 


ἃ 


δὴ οὐ πρῶτον αὐτῶν ἀκηχοώς 
οὖν ἀγμοῶ τ 


ἐπιτεμοῦμαι 


να δὲ γνῷς ὅτι 
ὑπὸ σοῦ λεγόμενα, τὰ piv σοι ῥηθέντα 
τῶν δὲ παραλειφθέντων σοι κατ’ 88 
λουθίαν, ὡς παρ’ ἑτέρων ἴχουσα, ἀποπληρώσω τὰς 
ἀλληγορίας. Καὶ ὁ ᾽Αππίων ἔφη" Ποίησρν οὕτως ὡς 
λίγεις, 

ΧΙ. Κἀγὼ ἀπεχρινάμην" Παρίημι νῦν ܐܡܘ "ܗܘ‎ 
λέγειν τὸ ἐκ τῆς ἀπείρου ὕλης κατ᾽ 3 ἐπιτυχίαν κρά- 
σεως ἀποκυηθὲν ἔμψυχον diy, οὗ ῥαγέντος κατά τι 
ἀῤῥενόθηλυς ἐξέθορεν Φανής. Καὶ bei 
ἐπιπέμνομαι, μέχρις οὔ τὸ ἑαγὲν κύτος τὴν ἁρμονίαν 
ἔλαδεν, ὑπολειφθείσης αὐτοῦ μυελώδους ὕλης" καὶ 
τὸν λόγον τῶν ὑπ᾽ 31 αὐτῆς ἔνδοθεν γενομένων 
φαλαιῶν 35 μετὰ τῶν ἀκολούθων ἐπιτ 
νήθη γὰρ, ὡς λέγεις, ἐκ Κρόνου καὶ Ἵ 
ὄνου καὶ ὕλης τὰ μὲν πρῶτα 
κάτω παραχωρήσασα ὑποστάθμη, 
δῶν ἡμίσειά 38 ἐστιν 364 ὑγρὰ οὐσία ἐπιπολάσασα 
τῇ κάτω ὁλκοτάτῃ 15 φύσει, Ἡ. δὲ τρίτη ἀνωτάτη τε 
καὶ αἰθὴρ οὖσα, ὅσπερ ἐστὶ Ζεὺς, ἥτις 35 οὐ χκατε- 


πάντ᾽ 


Πλούτων, ὡς ἡ 3 
δεύτερα δὲ Ποσει- 


€ 


dentis transformationes multe a te intelligantur 
temporum conversiones.Plurimas vero illius femi- 
nas annos vel cetates reputa.Vis enim quz ab ipso 
felhere por aerem vadit,curn singulis annisac eta- 
libus congressa varie illum convertit,sicque gignit 
aut corrumpit fruges.Et filii quidem dicuntur fru- 
ctus maturi ; apparitionesautem ad stultos vocantur 
quorumdam temporum sterilitates, 

XL Que cum Appion allegorice exponeret, ego 
cogitabundus visus sum dicta ab eo non assequi. 
Quovirea surmonem interrumpens dixit mihi :Sique 
loquor non assequeris,cur οἱ omnino dissero ? Re- 
spondiego:Noli suspicari me non perciperesensum 
verborum tuorum. Plane onim ea intelligo, ut qui 
non nune primum audierim.Quoautem cognoscas, 
qui profers a menon ignorari,que quidem dixisti, 
in compendium redigam, quie vero omisisti,eorum 
ordine, ut ab aliis accepi, supplebo allegorias. Et 
Appien : Fac, inquit, ita ut dicis. 


XII. Et ego subjeci : Preitereo nunc accurate re- 
ferre ovum animatum,ex infinita materia per ade- 
ptam temperationem progenitum,quo disrupto juxta 
nonnullos exiliit Phanes masculo-femina.Et cuncta 
illa przcido, usque dum rupta moles cohierentiam 
accepit, remanente ilius medullosa materia. Et 
sermonem de iis qua intus ab ea facta sunt abbre- 
vians, cum consequentibus percurro. Natus enim 
est, ut dicis, ex Saturno et. Rhea, id est, ex tem- 
pore et maleria, primo quidem Pluto, velut [ex 
que infra secessit: secundo autem Neplunus dimi- 
dia est humida substanlia, inferiori nature ponde 
rosissime supernatans.Tertia verosoboles suprema 
est atque ether, acilicet Jupiter,que absorpta non 


VARLE LECTIONES. 


14 μεταμορφώσεις 0 in textu. μι 
conj. διικνουμένη, ut jam evulgaverat C. 1] τῶν 0. 
& 0. κατά 0. Ἡ Dep. fort. ἐπ᾽, S. 


ὀλκωτάτη 
suit 8. “6 ητις (sic) 0. 


μορφώσης al. man. ad oram. . 

'@ ἄῤῥενας µεξεις palmaria est conject. Ci. '9 
39 ἐπὶ κεφαλαίων Ὁ. 
ex conjectura, Ποσειδῶν, ὃς ἥ τις 0, Ποσειδῶν ὅς ηµις (sie) Ὁ, Ilo 


15 αὐτῶν 0, «4 διηνουμένη ΟἹ et 8, qui 


38 ἢ add. ο, 0. 


Ἡ Ποσειδῶν ἡμίσεια scripsi 
Gv, ὅστις legi vult D. 


95 [ta 8, 


Ἢ Ὁ, Ὁ, Comparativus ὁλκότερος occurrit hom, 1x, 15. Tum ὥσπερ G, ὅπερ vel ὅσπερ jam propo- 


VARIORUM NOTAE. 


tus ad ortus refertur.Quo loci nota connecti in ver- 
sione binas lectiones, ἀναπολάς et ἀνατολάς, dvaxo- 
λεῖν et ἀνατολεῖν , cum originis ratio posteriorem 
excludat. Cor. 

(T) Ὃν καὶ Μίθραν ἐκάλεσαν, ἐνιαυτοῦ σὺμ - 
πληροῦντα περίοδον. Hanc in rem. singularis est 
locus Hieronymi ad caput πι Amosi prophete, Ba- 
stlides omnipotentem. Deum porlentoso nomine appel- 
lat "A6gatos, et eumdem. secundum Grzecas ένας, 
et annui cursus numerum dicit in solis circulo. conti- 
meri : quem ethnici sub eodem numero aliarum litte- 
rarum vocant Μίθραν seu polius Μείθραν aut quod 
alii legant MifBory- αὐ jdem numerus constet : ni- 
mirum 305, qui in "Αοραξας οἱ in Μείθρας ac Μή- 
θρης invenitur. De Mithra alii multa subministra- 
bunt. Ego vero duntaxal propouam doctis exami- 
nunda verba corrupta et obscura Porphyrii lib. 1v 
De abstinentia, cap. 16, ubi ex Pallade scriptore 
rationem reddens eur Mithre mysteriis initiati no- 

χοιγὴν 
θαι, ὡς πρὸς τὴν τοῦ ζωδιακοῦ κύκλου 
ον) τὴν δὲ ἀληθινὴν ὑπόληψιν καὶ 8 


minibus animalium appellarentur, ait : T 
ορὰν ος 


περὶ τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν αἰνίττεσθαι, ἃς παντο- 
δαποῖς περιέχεσθαι σώμασι λέγουσι Καὶ γὰρ Λατί- 
γῶν τινὰς τῇ σφῶν διαλέχτῳ ἄπρους, καὶ σκώπρους, 
λασούρους τε καὶ μερούλους χαλεῖν, Quid, amabo, 
sibi volunt voces, σχώπρους λασούρους } Scriben- 
dumne est σκρώςους et λάρους quod. conjectabam ? 
ut primum sit Scropha cognomen,proprium fami- 
lie Romane Tremelliorum, in Varrone et Macro- 
bio; posterius vero, preenomen Lartis. Nam. Lar 
Merminii consulis, Tolumnii Velentium regis, ct 
Porsenna regis Clusinorum prenomen, Graecis est 
Λάρος : pulaveruntque forsan Grecorum nonnulli 
non mediocri errore,deduci hoc vocis ἃ laro ave. 
11:0 si vera non videbuntur, alia libenter accipie- 
mus.Restat ut Latinam interpretationem subnecta- 
mus, Vulgus existimare, hoc ad xodiaci circulum 
respicere: veram tamen opinionem el accuratam. esse, 
qua censet illud de animabus humanis aliquid subin- 
muere, quas emme genus corporibus circumdalas 
aiunt. Elenim Latinos (f. Aax.vooc) aliquos sua. lmm- 
gua Apros et Scrofas, Lares (pro. Larles) aique Me- 
rulas appellare. Ip. 


907 


fuit, sed eum esset calida vis;haberctque nateram A. 


sursum vergentem, sieut impetu quodam in supe- 
riorem ae maxime principalem ethorem. evolavit. 

XIII. Saturni autem vincula sunt coli ac terre 
compages, ut alios interpretantes audivi. Abscissio 
vero membrorum genitaliurn est elementorum 
sejunctio ac diseretio : quoniam omnia a sua na- 
tura abscissa fuerunt et separata, ut singula seor- 
sum collocarentur : nec amplius gignit tempus,sed 
que per illud genita sunt, naturali ordine :faciunt 
successiones. Al qui ex pelago emersit Venus, est 
humidi fecunda substantia,cum qua mistus calidus 
spiritus coitus cupidinem indit, et mundi perfieit 
venustatem. 

XIV. Convivium antem nuptiale, eum Jupiter 
conam celebravit propter Theiidem Nereidem et 
eximium Poleum, hanc habet allegoriam, ut scias, 
Appion, etiaut sine te isla nos audiisse. Convivium 
itaquemundusest: duodecim veroilli regionum celi 
fuleimenla sunt, qui signa vocant : Prometheus, 
providentia, per quam omnia facta sunt : Peleus, 
limus,quie terra ad hominis generationem excogi- 
tatus est, et cum Nereide, id ost aqua, comrmistus. 
Es amborum vero mistura, aque et terre, primus 
non genitus, sed lormalus est. perlectus ; et quod 
uberibus labia non admoveril, Achilles nuncupatus 
fuit; est autem ille robur, quod propter amorem 
cupiditatis, Polyxenie, ut quie ἃ veritate aliena sit 
80 peregrina appetat, serpentis veneno interlicitur, 
irrepente morte ex sagitta per caleaneum et ve- 
sigium. 

XV. Juno igitur, Minerva, Venus, Discordia,ma- 
lum, Mereurius, judicium et pastor hanc habent 
signilicationem. Juno, honestas: Minerva, forti- 
tudo : Venus, voluptates ; Mercurius,sermo rerum. 
interpres : pastor Pari. 


8. GLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIjA. 


impetus expers rationis et 
barbarus. Si ergo in flore catis intellectus, anime 
pastor, barbarus sit, qui utilia deserens, fortitudi- 


208 
ἔθη, ἀλλὰ θερμὴ οὖσα ἰσχὺς καὶ ἀνωφερῃ ἔχουσα 


ὥσπερ ὑπό τινος ῥιπῆς εἰς τὸν ἄνω ἦγε- 


μονικώτατον ἀνέπεν; ad 


ρα. 


111, Δεσμὰ δὲ τὰ Κρόνου 


ἐστὶν ἡ σύμπηξις οὐρα 
ܐ‎ ἄλλων 
ἡ δὲ ἀποχοπὴ τῶν μορίων ὁ τῶν στοιχείων χωρισμὸς 
καὶ διάκρισις, ὅτι πάντα ἐκ. τῆς ἰδίας φύσεως dm 
τρήϑη καὶ ἀφωρίσθη 33, καθ᾽ ἑαυτὰ τετάχθαι ἕκαστον" 
καὶ οὐκ ἔτι γεννᾷ 8 

αὐτοῦ νόμῳ φύσεως ποιεῖται τὰς διαδοχάς. Ἡ δὲ ἐκ 
ποῦ βυθοῦ ἀνακύψασα ᾿Αφροδίτη, ἡ ἐκ τοῦ ὑγροῦ 
γόνιμος οὐσία, ἢ τὸ ὅμα μιγὲν τὸν τῆς 
μίξεως ποιεῖται ἔρωτα, val τελεσιουργεῖ τοῦ κόσμου 
τὸ κάλλος, 


καὶ γῆς, ὡς 7 ἀ)ληγορούντων ἀκήκοα" 


πά 


(vos, ἀλλὰ τὰ γεννηθέντα δι᾽ 


μὸν 


τόσιον τὸ γαμήλιον, ἔνθα τὸ δεῖπνον 
δος 38 Θέτιδος καὶ 


ἔχει ταύτην, ἵνα‏ ܙ 


νῷς 


συμπύσιον ὁ κόσμος" οἱ δὲ δώδεκα, τὰ 30 
» μοιρῶν 465 περιστηρίγμ' 


οὐράνια 
ζώδια καλοῦσιν' Προμηθεὺς ἡ προμήθεια, ὑφ᾽ ἧς τὰ 


τα, ἃ τινα 


πάντα ἐγένετο" Πηλεὺς πηλὸς ὁ ἀπὸ γῆς εἰς ἀνθρώ- 


στιν ὕδατι, Ἐκ δὲ τῆς τῶν δύο qi 


«θεὶς, ἀλλὰ 


δὲ αὐτὸς χαὶ 


νην (9), ὡς ἀλη- 
οὔσαν καὶ ξένην 3, ἐπιθυμῇ, ἰῷ 


ὄναν wal κατὰ ἴχνος 


ἀλλοτρίαν 


| 
θείας 
ὄφεως ἀναιρεῖται, βὲλ 


ποντος τοῦ 042 

XV. "Hox. τοίνυν καὶ 
Ἔρις καὶ μῆλον καὶ Ἑρμῆς καὶ κρίσις καὶ ποιμὴν 
ποιοῦτόν τινα νοῦν 
"ADR ἡ ἀνδρεία" 


᾿άϑηνᾷ καὶ 


ὑπαινίσσεται' Ἥρα 


᾿Αφροδίτη αἱ ἡδοναί Ἑρμῆς ὁ 
ἁρμηνευτικὸς λόγος ὁ ποιμὴν Πάρις ἢ ἀλόγιστος 
ὁρμὴ καὶ βάρδαρος, Ἐὰν οὖν κατὰ τὴν ἀχμὴν τῆς 
ἡλικίας ὁ τὴν ψυχὴν ποιμαίνων λογισμὸς τύχῃ ὢν 


VARLE LECTIONES. 


*! ἀφορίσθή O. Tum leg. xat καθ ἑαυτὰ τέτακται 


xuzsvov. S. 3 Νηρηΐδος O. 59 'Amziov 8. 


* τά adj. o. O. D: Cotelerii versionem mon salis capio. Legendum videlur οὐράνιοι τῶν Μοι- 
ρῶν περισττρίγµατα, duodecim. eatestes (sive dii) sunt. Parcarum. fuleimenta. Astroalogos enim ex Zo- 


diaci signis füta nascentium predixisse nemini latet. Vide Achil Tat. lsag. ad Arat. Phizen. c. 23, 
φθείς cum Davisio, vel quod ego pretulerim, παραπλασί 
3? καὶ male omisit S c. Cl. Tum προσωέγκειν 0. 


p. [45.3 Beribe παραλη 


μίαν, quod eliam vertendo expressit. At ea 


α ἐς vel simile aliquid 
3 Cotelerius legi vul καὶ ἀκμὴ, fte tod» ἐπιθν- 


cvriptura neque Greca est, neque Colelerii versio ex ea 


eflicitur. Quare. Davisius locum corruplissimum ita restituendum esse putavit: ἔστι J' αὐτὸς κατ’ 


ἀκμὴν, d τις ἐὰν ἐπιθυμῆ ἔχε; 


? Πολυξένην, quod interprelater : Es vero ipse in elatis flore, quo tempore 


si quis ducere cupial Polyénam. Parum apte. Meo quidem judicio sio scribendum : Ἔτι (non ἔστι) δ᾽ αὖ- 


ἀκμὴν ἥθης, ἔχει 
15: nàm verbum ἔτοθνι 
efr. Hom. xvii, 12). 8. 


Y 
οσενεγκεῖν, Άχιλ- 
erbis Apollodori 
܇‎ Ὡνόμασεν Αχιλλέας ὅτι τὰ 


8) Διὰ τὸ μαζοῖς χείλη μὴ 
λεὺς προσηγορεύθη. Vorba ex 
lib. ur Bübliothecze & 

χείλη μαστοῖς οὗ προσήνεγχε, Latine rem sie expres- 
sil Tertullianus, De pallio cap. 4: Quandoquidem la- 
biis vacuerat ah uberum gustu; ubi consulendi Nota 
magni illius Salmasii, qui tamen in eo audiendus 
non est,quod Etymologici verba sollicitat,non ani- 
madvertensin iis duplicem conjungi originationem, 
bane a χείλη et aliam in Eustathio quoque a χιλός 


θυμῶν Πολυξέγην, — ἂν 
¥ ἃ seriptoribus itatis interiori 
3$ Virgulam delevi post ξένην et addidi ἐπιθυμῇ c. O, in quo 


ARIORUM NOTE. 


(vel etiam xar ἀκμὴν ἡλικίας ἐπιθυμῶν 


cum aceusalivo conjungi notum est 
ἐπιθυμ: 


εἴτα! 


seu χιλή Sed hec levia sunt, nec digna que nos 
morentur. Cor. 


(9) Ἔστι δὲ αὐτὸς καὶ ἀκμὴν ἥτις ἐὰν ἔπιβυ - 
μίαν Πολυξίνην, Sonsus constabit, si modo legas : 
Ἔστι ὃν αὐτὸς κα) ἀκμὴν, ἥ τις Pi» ἐπιθυμῇ ἔχειν 


Πολυξένην" Est vero ipse in ztulis flore, quo. lempore 
si quis ducere cupiat Polyzenam. Videlicet, Paris 
cum Deiphobo Achillem juvenem peremit,dum Po- 
lyxeng conjugium speraret, Davis. 


CLEMENTINA. 


ρουτα, ἀνδρείαν 
ἃς 


209 


βάρδαρος, καὶ παραλιτ 


os, μόνας ἕληται 


τε καὶ σωφροσύνην παρωσά; 
ἡδονὰς καὶ μένῃ τῇ ἐπιθυμίᾳ τὴν vie 
ἀντιλαμθόνων, ἐπ᾽ OM 


ν ἀποδῷ, ὡς 


παρ᾽ αὐτῆς > 


ν αὐτοῦ ὁ μὴ ὀρθῶς x 


ἔστιν 98 ἡ φιλονειχοῦσα 


. Τὸ δὲ τῶν Ἑσπερίδων χρυτοῦν μῆλον ὁ πλοῦ- 
τος ἂν εἴη, ὃς ἐνίοτε wol τοὺς σώφρονας, 
ρω, πρὸς ῥᾳθυμίαν 38. ἐφί 


τὰ μὴ αὐτοῖς 
γάζεται, καὶ ψυχῆς 
ἀπολ- 


εθίζει 


δρείους, ὥσπερ τὴν ᾿Αθηνᾶν, εἰ 
ποντα, φιλογεικοτέρους 33 dm. 
κάλλος, ὥσπερ ᾿Αφροδίτην, προφάσει τρυφῆς 
λύει. Συντόμως ἐρῶ" πάντας εἰς καχὴν ἔριν ἂν 
ὃ πλοῦτος. 
XVI. Ὁ δὲ 
ὄφιν ἀνελὼν 
νοῦς (10), 
τὸν κόσμον, ἐπιδημῶν 
τοὺς ἐντυγχάνοντας, λέγω ς 
λέουσι τολμηροῖς ἢ ἐλάφοις δειλαῖς € ἢ κάπροις 
ἀγρίοις ἢ ὕδραις πολυτρύτοις. Ὁμοίως δὲ καὶ τὰ 
ἄλλα πάντα, ὅσα ἀθλῆσαι αι Ἡρακλῆς, νοερᾶς 
ἀρετῆς ἔστιν αἰνίγματα. Αὐτάρν 
τὰ εἰρημένα. Εἰς γὰρ 8 
χρόνος ἀρκέσει "5, 
XVII. Πλὴν, θαυμάζω 


τὸν τοῦ πλούτου ἡγεμόνα καὶ φύλακα 
ρακλῆς ὁ γνήσιος καὶ φιλόσοφός ἔστι 
ρίνοστε 


πάσης κακίας γυμνὸς ὧν 66‏ ܐ 
χαῖς καὶ σωφρονίζων‏ 


ὃς 


τα 


ἑοικότας 


dB gu 
0 


᾿ηλοῦσθαι 
ασι καὶ 


à Éuspovec 


μύθοις αὐτὰ προκαλύψαν ὑπὸ eo 
σοφοὶ εἶναι X 
τες δαίμονος σχεδὸν 367 
ἐνήδρευσαν ἀνθρώπους, Ἢ γὰρ οὐκ 
quazz, ἀλλ᾽ ἀληθὴ τῶν θεῶν ἁμαρτήματα, καὶ ἐλ 
ܕ‎ 008 τὴν ἀρχὴν αὐτὰ cc 


ονται, οἵ 


χειν αὐτοὺς οὖχ ἔΐ 
θρώποις εἰς μίμησιν προ 
ἐλέγχθη "3 τὰ ὑπὸ τῶν 
καὶ ἥμαρτον, ὦ "Aena, 
νοι σοφοὶ τὰ σεμνὰ di 
ἀμαρτεῖν τοὺς ἀνθρώπους προετρέψαντο, καὶ 
δδρίσαντες οὓς καὶ θεοὺς εἶναι ἐνόμισαν. 

XVIIL. Διόπερ 4 μὴ σοφοὺς, ἀλλὰ κακοὺς δαίμονας 
τοὺς τοιούτους νόμιζε, 6 
καλῶν προεθάλλοντο, ἵνα οἱ 


τ οἱ ὑπὸ σοῦ ὀνομαζόμε- 
μύθοις χαλύψαι 


νοις 


ἔργων 


00101 
lare videtur à πραγμὶ 
ἁμαρτήματα, οἱ, ὑπὸ τῶν θεῶν Vj 
reposui vbb. ἀλλὰ κακούς in Ed. Schwegleriana omi; 


— HOMILIA VI. 210 


A nem repellens ac temperantiam, solas eligat volu- 
plates,solique cupiditati tradat vietoriam,ut qui ab 
ea vicissim duleia eonsequatur, ad sui suorumque 
pernieiem, qui non recte judicarit, obleclationem 
proferet. Discordia vero esi contenliosa malitia. 
Hesperidum autem pomum aureum divilise sint, qua 
interdum eliam temperantes, ut. Junonem, ad so- 
cordiam impellunt, et fortes, ut Minervam, ad ea 
quz illos non decent contentiosiores reddunt, ani- 
mique pulehritudinem, sieut. Venerem, pretextu, 
deliciarum pessumdant. Uno verbo dicam : cun- 
ctos ad malam discordiam instigant divitias. 


¥}. Porro Ilercules, qui divitiarum ducem et 
custodem serpentem interimit,intellectus est since- 
rus οὐ philosophicus, qui omnis sceleris purus 
mundum cireuit, ad animas adveniens, et abvios 
castigans, homines dico,leonibus andacibus similes 
vel timidis cervis vel feris apris vel hydris multi- 
plicibus. Itemque caetera omnia, que debellasse 
dicitur Iereules, innuunt vim animi.At nunc quie 
dicta sunt suffieiant. Ad singula enim referenda 
omne non satis essel lempus. 


B 


XVII. Getlerum miror cur, cum hzc clare, pie 
aoc utiliter,aperta rectaque via potuissent declarari, 
Ἡ quiilla obliquis celaverunt enigmatibus atque 
turpibus occultarunt fabulis, dicantur a te cordati 
ac sapientes exstitisse. Qui sane velut a malo pro- 
ducti dzmone omnes fere homines seduxerunt.Aut 
enim hee non sunt snigmata, sed peccata deorum 
vera, tum non oportuit illos ostendere,neque prin- 
cipio ea hominibus proponere imitanda: aul mnig- 
matice ostensa sunt,qu: a diis vere facta non fue- 
rant, et deliquerunt,Appion, quos vocas sapientes, 
dum honesta inhonestis fabulis velantes ad pec- 
candum homines incitarunt,idque cum contumelia 
eorum, quos el credebant deos. 


XVIIL Quocirea non sapientes, sed demones 
pravos istos existima, qui mala operum bonorum 
argumenta pretenderunt, ut ii qui. cuperent pre- 
stantiorum fieri imitatores, vulgatorum deorum 


S80, 


VARIORUM NOTE. 


(10) Ὅφιν ἀνελὼν Ἡρακλῆς , ὁ γνήσιος καὶ 
φιλοσοφός ἐστι νοῦς ete. Cornutus : Ἡρακλῆς δὲ 
ἔστιν ὁ ἐν τοῖς ὅλοις λόγος, etc. In Collectaneis Con- 
stantini Porphyrogenete, excerpta ex Joannis An- 
tiocheni Historia Chronica, ipso initio : "Ocs τὸν 
Ἡρακλία τὸν τῆς ᾽Αλκμήνης, φιλόσοφον ἱστοροῦ- 
συν, ete. Tria loca integra conferre opere pretium 


fuerit: quorum ultimum feliciter emendavit ad 
oram libri sui ὁ µακαρίτης Joannes Tarinus, vir 
summo ingenio,summa eruditione,summa virtute. 
Ubi enim legitur, ἐνίκησε τὸν υἱὸν τῆς φαύλης imt- 
θυμίας, apposuit "Ióv. Ίος autem, hoo est vene- 
num,optime quadrat ad fabulam illic relatam dra- 
conis ab Hercule occisi. Cor. 


911 


S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


212 


sinularentur gesta, quae pridie disserens non. oc- A πράξεις, ἃς διαλεγόμενος τῇ πρὸ ταύτης ἡμέρᾳ οὐκ 


cului, parricidia, inquain, liberorum ctdes,impios 
cum matribus, filiabus, sororibus concubitus, in- 
digna adulteria, masculorum initus, et impuras 
nefandasque libidines, cum innumeris aliis ejus- 
deminodi illieitis commistionibus. Inter quos ho- 
mines maxime impii sunt, qui hac [acinora cu- 
piunt videri vera, quo similia facientes non eru- 
bescant. At si pie agere voluissent, oportuit, sicut 
modo dixi, ut, etsi dii vere admisissent de iis de- 
cantata flagitia,propter reverentiam erga deos obte- 
gerent res inhonestas fabulis quibusdam decentio- 
ribus, et non e contrario, quemadmodum aitis, 
bonis eorum operibus malas et turpes admoverent 
formas qui etiam allegorice explicate mullo cum 
labore vix possunt intelligi: et quando a nonnullis 
fuerunt intellecta,illis quidem pro magna molestia 
praebuerunt non errare, cum licuisset molesiia et 
labore non premi ; eos voro qui aberrarunt, fundi- 
tus perdiderunt. Laudo itaque illos, qui fabulas ad 
honestiores trahunt allegorias, ut qui ex Jovis ca- 
pite prudentiam prosiliisse innuunt. Certe illud 
mihi videtur probabilius,inventa esse contumeliosa 
hes ab improbis hominibus,qui honorem divinum 
abstulerunt. 


XIX.Porro omnium deorum non invenimus poe- 
ticam allegoriam esse consequentem. Slatim ergo 
in mundi dispositione poete aliquando dicunt na- 
turam, aliquando menter ducem exstitisse totius 
opificii, Etenim ex natura primam ortarn esse elo- 
mentorum motionem ac commistionem, at per 
mentis providentiam dispositam fuisse. EL quidem 
illi, aflirmantes orbem a natura conditum, cum id 
nequeant certo demonsirare propter arlificiosum 
mundi opus, innectunt quoque mentis providen- 
tinm, ut et eos qui omuino sapiunt possint abri- 
pere. Nos autem ad illos. dicimus : Si mundus a 
natura fortuito operante factus est, quomodo jam 
proportionem ac ordinem accepit, cum id a sola 
excellente prudentia fieri queat,atque comprehendi 
ἃ sola scientia hec pernoscere ac perficere valente? 
Quod si universa a prudentia acceperunt compa- 
gem et dispositionem,quod necessario aliter se ha- 
bere non potuit, quo paelo adhue possibile fuit, ut 
hec casu fieri contingeret ? 

XX.Qui ergo deorum gesta tarpioribus allegoriis 
voluerunt explicare, velut, Metin a Jove fuisse ab- 
sorptam, iiin angustias inciderunt, ignari quod, 
qui de diis ex obliquo physicas protulerunt inter- 
pretationes, deorum quoque ipsorum existentiam 


ἀπεκρυψάμην, λέγω δὲ πατροφονίας, τεκνοκτονίας ^5, 
μίξεις ἀσεθεῖς μητέρων, θυγατέρων, ἀδελφῶν, pot- 
χείας τε V ἀπρεπεῖς καὶ ἀῤῥενομιξίας καὶ μιαρὰς 
ἀῤῥητουργίας, πρὸς ἄλλαις μυρίαις τοιαύταις ἀθεμί 
τοις μίξεσιν U^ ὧν ἀσεθέστατοι + οἱ ταῦτα ἀληθῆ 


δοχεῖν εἶναι θέλοντες, ἵνα τ' 


ὅμοια ποιοῦντες μὴ ol- 
δῶνται 9, Οἵπερ εἴγε εὐσεδεῖν ἐβούλοντο, ἐχρῆν αὖ- 

ὄντως οἱ θεοὶ τὰ 
περὶ αὐτῶν ἀδόμενα διεπράξαντο κακὰ, τιμῇ τῇ 5 
368 πρὸς θεοὺς εὐπρεπεστέροις τισὶ μύθοις τὰ 
ἄσεμνα 9 ἐπισχέπειν, καὶ μὴ τοὐναντίον, ὥς φι 


τοὺς, ὅπερ ἀρτίως εἶπον, εἰ καὶ 


ὧν καχὰ καὶ ἄσε- 


, & τινα καὶ 83 ἀλληγορού- 


καλῶν αὐτοῖς πράξεων 
ܘܐܬܐ‎ περιδάλλειν σχήματι 


μενα καὶ διὰ χαμάτων μόγις νοηθῆναι δύναται καὶ 
τοῦ πολλοῦ 
μόχθου παρέσχον τὸ μὴ πλανηθῆναι, ἐξὸν δὲ δὲ μὴ 
μοχθῆσαι, τοὺς δὲ πλανηϑέντας ἄρδην 
Πλὴν τοὺς εἰς τὸ σεμνότερον ἀλληγοροῦντας αὐτὰς "δ 
ἀποδέχομαι, ὥσπερ τοὺς ἐκ τῆς Διὸς κεφαλῆς αἶνι- 
ξαμένους ἀναπηδῆσαι τὴν φρόνησιν. Ἴσως δὲ ἐκεῖνό 
μοι πιθανώτερον, ὅτι ὑπὸ 9 μοχθηρῶν ἀνδρῶν, δό- 
Lay θεῶν ἀπενεγχαμένων, ἐκεῖναι ἐτολμήθησαν 8 αἱ 
ὕθρεις, 


ὅταν νοηθῇ τισιν, ἐκείνοις μὲν ἂν 


ἀπώλεσαν. 


XIX, Απάντων δὲ τῶν θεῶν τὴν ποιητικὴν ἄλλη- 
Ἱορίων οὐκ ἀκόλουθον εὑρίσχομεν. Αὐτίκα γοῦν ἐπὶ 


τῆς διακοσμήσεως τῶν ὅλων ποτ 
σιν ποιηταὶ, ποτὲ 


μὲν φύσιν λέγου- 
γὸν γενέσθαι τῆς 
μὲν γὰρ τῶν στοι- 


δὲ νοῦν @ dp 
ν Ἐκ φύσεως 
σύμμιξιν γεγονέναι, 
ακεκοσμῆσβαι 9. Καὶ 
X δεδημιουργῆσθαι 
! ἀγεπιλήπτως τοῦτο ἄποδει- 


ἀποφηνάμενοι μὲν oi μὲ 
τὸ πᾶν, μὴ δυνάμενοι 


χυύναι διὰ τὸ τῆς δημιουργίας ἔντεχνον, παρεμπλέ- 
χουσι 469 καὶ τοῦ νοῦ τὴν πρύνοιαν, ὡς συναρπά- 
σαι καὶ τοὺς πάνυ σοφοὺς δυνάμενοι. Ἡμεῖς δέ φα- 
μὲν πρὸς αὐτούς" Ε μὲ 
κόσμος γέγονεν, πῶς ἔτι 


Ἐξ αὐτομάτου φύσεως ὁ 
ἀναλογίαν καὶ τάξιν ειλη- 
φεν, ἅπερ ὑπὸ μόνης ὑπερβαλλούσης φρονήσεως γε- 

ϑαι δυνατόν ἐστι, καὶ καταλι,φθῆναι ὑπὸ ἐπιστή- 
μῆς τῆς μόνης ταῦτα ἀκριθ. δυναμένης ; Ei δὲ 
φρονήσει τὰ πάντα τὴν σύγκρασιν καὶ διακόσμησιν 
εἴληφεν, ὅπερ ἀνάγκη μὴ ἄλλως ἔχειν, πῶς ἔτι ἐκ 
τοῦ αὐτομάτου συμδῆναι ταῦτα γενέσθαι δυνατὸν ἦν. 


ܘ 


XX. Οἱ τοίνυν τὰ θεῖα ἐπὶ τὸ αἰσχρὸν ἀλληγορῆ- 
σαι 9? θελήσαντες, οἷον τὴν Μῆτιν καταποθῆναι ὑπὸ 
Διὸς, εἰς ἀπορίαν ἐμπεπτώκασιν, οὐ αυνιέντες, ὅτι 
οἱ πλαγίως φυσιολογήσαντες περὶ θεῶν καὶ τὸ εἶναι 
θεοὺς ἀνῃρήχασιν, τὰ εἴδη αὐτῶν διὰ τῆς ἀλληγο- 


VARUE ΤΕΟΤΙΟΝΕΡ. 
8 τεκτον (sio) τεκνοκτονίας 0, priore voce subnotata, ^ τε inserui c. Ὁ. Tum ἀῤῥενομίέεις C. D. 


conj. πρᾶξε 
τινα C, σχήματα jam D recte conjecit 


9 ἀσεθέστεραι C. 


ο [ta O c. S, αἰδοῦνται C. 


Ἡ τῆς O0. δὲ μὴ σεμνά Q. δὲ ὀχήματα, 


Ἡ δὲ om. O, sed prebet subsequens μή, quod non est in 


ο ας κηράτα 
textu Ci. idem μή in marg. 55 αὐτούς C, αὐτά 8, 9 ὑπό 8, deest ap. C et in 0, 9 [ta O ο, S, ἐτόλ- 
µήσαν C Aliam preterea emendandi rationem proponit D, qui scribi vult μοχθηρῶν ἀνδρῶν — ἐκεῖναὶ 


πόλμαι ἦσαν αἱ ὕδρεις. 


σμεῖσθαι C, f" ἀποφηνᾶ 
ἐν C. edere; Ὁ, 


* B. Notum esi ἀπαχαβογῷ πάντα διεκόσμησε νοῦς ἀρ. Simpl. Phys. fol. 33 b. 
Schaubach, Anaz. frugm. fr. ΜΗ, De Stoicis cfr. Diog. Laert. VIL, 134, 137. 99 lta O 8. S, 
ας μὲν φύσει Ὁ. Tam δεδημιουργῆσθαι S, 0, δεδη μιουργεῖσθαι C. δὲ 


ον οὖν λέ 1 


ὅτι οἱ ὑπ᾽ αὐτῶν ἠδόμενοι‏ ܕܡܐܘ 


κακοί τινες γεγόνασι μάγοι, οἵτινες ἄνθρωποι ὄντες 
μοχθηροὶ, ναγείᾳ μεταμορφούμενοι γάμους διέλυον, 
βίους 8 ἶ 


ἐστ' 


ὧν κατὰ πόλεις καὶ οἱ µόροι καὶ οἱ τάφοι φαί- 


ἔφθειρον, τοῖς δὲ πάλαι, οὐκ εἰδύσι τί ποτ 


μαγεία, BU ὧν ἔπραττον ἐδόχουν εἶναι θὲ‏ ® ܐ 
νονται.‏ 


XXL. Αὐτίκα γοῦν, ὡς καὶ ἄλλοτε εἴπου, ἐν τοῖς 
Καυκασίοις ὄρεσι Κρόνου τινὸς σῆμα δ᾽ ἀνθρώπου 


δείκνυται, τυράννου ἀγρίου χαὶ τεκνοκτόνου. 119 Ὁ δ᾽ 


ου υἱὸς, Ζεὺς τὸ ὄνομα, χείρων γενόμενος, μα- 
νάμει χοσμοκράτωρ ἀναφανεὶς πολλοὺς ὃνκ- 


"λά- 


γείας δι 
λύει γάμους, καὶ τὸν πατέρα σὺν τοῖς θείοις 96 
εις καὶ ὑτήσαντος τὸν τάφον Κρῆτες 


οὕτως τι 
ὕσιν δὲν ἐν δὲ τῇ 
μὲν τις ἐν "Άτροις U, Σελήνη δὲ 
Ἑρμῆς ἐν Αἰγύ ἄνθρωπος 
Αφροδίτη i» Κύπρῳ: ᾿Ασχληπιὸς ἐν Ἐπιδαύς 
ἄλλων πολλῶν τοιούτων φαίνονται τάφοι, 
ς ὀρθῶς νοοῦσιν ἄνθρωπο! 


Β 


ἐπι Μεσοποταμίᾳ κεῖνται Ἥλιος 


τις ἐν Κάραις' 


Ἄρης ἂν Βρέχῃ 


XXII. Οὕτω προφανῶς το 
γεγενῆσθαι ὡμολόγηνται, Καὶ οἱ μὲν συγχρονοῦντε 
αὐτοῖς, ὑπαισθὸμενοι αὐτοὺς θνητοὺς ve 
λέστερον αὐτοῖς ἀποθανοῦσι προσεῖχον, 
χρόνος δόξαν γεῶν αὐτοῖς Καὶ μὴ 098 
μαζε, εἰ οἱ κατ’ ᾿Ασκληπιὸν i 
ἐξηπατήθησαν, ἢ κατὰ Διόνυσον ἢ xav ἄλλον τινὰ 


αἱ 7 γενόμενοι 


τῶν τότε, ὅπου καὶ Ἔχτορα ἐν ᾿Ιλίῳ καὶ Αχιλλέα ἐν 
ΔΛευχῇ τῇ νήσῳ οἱ ἐκεῖ προσκυνοῦσιν, Πάτροκλον 
"Ὀπούντιοι, τὸν Μακεδόνα ᾿Αλέξανδρον Ῥόδιοι. 


XXII, ᾿Αλλὰ καὶ παρ᾽ Αἰγοπτίοις ἔτι καὶ νῦν ἄν- 
θρωπος ὡς θεὸς πρὸ τοῦ θανάτου προσχυνεῖται (11). 
Καὶ τοῦτο μὲν ἧττόν ἐστιν ἀπέδημα, ὅτι ζῶντος ἀν- 
,ܬ‎ ἀλλὰ τὸ 
ἃ καὶ 


θρώπου θείας τιμὰς νομίζουσιν Air. 
πάντων γελοιότατον, ὅτι καὶ πτηνὰ καὶ ip 
ζῶα πάντα προσκυνοῦσιν, Οὐδὲν 3 γὰρ χρίσει 
νοοῦσιν ἢ ποιοῦσιν οἱ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων. Τὸ δὲ 58 


πάντων αἴσχιστον 108 μοι, τὸν δι’ αὐτῶν ὄντα mum 
πὸ καὶ ἀνθρώπων λέγουσι Λήδᾳ 99 συνεσχημα- 
w, ὃν 38 πολλοὶ Δία ἀναγράψαν 
q ἀνατιθέασιν, Πρὸς δὲ τὴν 6 
τῆς ὕδρεως ἤθελον, εἰ τὸν τοῦ καιροῦ βασιλέα αὐτῶν 


τες ἐν πίνακι 


$ 


CLEMENTINA, — HOMILIA VI. 


τὰς τοῦ χύσμου οὐσίας διαλύσαντες. Πιβα- Α sustulerunt, eorum genera per allegoriam in mun- 


314 


di substantias dissolvendo. Verisimilius ergo est 
dicere quod ab iis decaniati dii quidam fucrunt 
improbi magi, qui eum essent homines nequam, 
per magiam transformati matrimonia diremerunt, 
vite rationes vitiarunt, veteribus autem, qui nes- 
ciebant quid esset magia, propter illa quz fa- 
ciebant, dii esse visi sunt, quorum interitus et se- 
pulera per urbes cernuntur. 

XXL Jam ergo sicut alias retuli, in. Caucasiis 
montibus ostenditur Saturni cujusdam bominis 
tumulus, feri tyranni ae liberorum interfectoris. 
Cojus filius, Jupiter nomine, patre pejor, per ma- 
Bie vim mundi dominus declaratus, mulla dis- 
solvit matrimonia, patremque cum patrais suppli- 
cio afficit; sieque mortui bustum Cretenses osten- 
dunt. In Mesopotamia vero jacent Sol quidam 
Alris, et quedam Luna Carris, Mercurius in. Zgy- 
pto aliquis homo, Mars in Thracia, Venus in Cy- 
pro, JEsenlapius Epidauri, et aliorum multorum 
similium visuntur sepulera. 

XXIL. Atque ita eos homines fuisse, aperte con- 
fitebuntue quotquot recte judicabunl. Et. quidem, 
qui eadem cum ipsis vixerunt. etate, intelligentes 
eos homines exslitisse, intelligentius attenderunt : 
longum vero tempusopinionem quod dii essent illis 
adjecit. Neque mireris, si docepti l'uerint, qui vixe- 
runt temporibus /Esculapii et Herculis aut, Bacchi 
aut alterius cujusvis tunc florentis, cum et Hecto- 
rem in Ilio, et Achillem in Leuce insula incole 
adorent, Patroclem Opuntii, Alexandrum Macedo- 
nem Rhodii. 

XXIII. Sed et apud JEgyptios nune quoque homo 
ante mortem ut deus colitur. Aque hec quidem 
minor est impietas, quod homini vivo divinos ho- 
nores decernunt JEgyptii, verum quod maxime est 
ridiculum, eorumdem cullus est erga aves, ser- 
pentes, cunctaque animalia. Nihil enim ex judicio 
cogitant vel faciunt hominum plerique. ltem vero 
omnium turpissimam mihi vida : eum, qui juxta 
illos deorum hominumque est pater, aiunt cum 
Leda fuisse nequiter conjunctum, quem Jovem 
multi depingentes in tabula publice consecrant. Ad 
cujus contumelis vindictam, vellem, regem suum 


VARUE LECTIONES. 
88. ποτὲ ἔστιν C. Tum vbb. μεταμορφούμενο: γάμους διέλυον, βίους διέφθειρον repetuntur in 0 expuncta. 


δὲ Hane. Ci conjecturam expr. S, sj 
πατέρος ἀδελφοὺς ἐκόλασεν. δὲ bmi 
comma. post 

50 λήδᾳ orn. Ὁ, Subinde : An συνεῖνα: anas, 


8 123, 1, 351, 4. Tum χῆνα γράψεντες olt. 


0. 


ܝ 


ed. Lips. Is vir doctissimus totum locum sic restituit : Τὸν δι᾿ αὐτῶν ὄντα πατέρα θεῶν τε 


ux ulerque Hom. codex. 


s recte delevit S. Deinceps Aiómze" τίς O. 
μένον, 0 in notis. ) : 
hom. v. 13, scribi vult Valckenarius, Diatr. im Eurip. 


55 |a D, θεοῖς C, O. Cfr. c. 2 : οὐ 
μέν τις, ἦν Πάτρα ܐܢܬ‎ ἐν ἄτραις Ὁ. Οἱ 
55 Malim ὃ δὲ S. Tum ἰδέ 0 c. 8, 610 C. 
" Leg. 6. De re cfr. Mülleri Archzoi. 

relig., 
καὶ ἀν- 


¥ 
1 3 1 ܙܣ 1:0 ܣܬ‎ Drpoolg Duce 


ασιν. 8. 


VARIORUM NOTAE. 


(11) Παρ’ Αἰγυπτίοις ἔτι καὶ νῦν ἄνθρωπος ὡς 
Θεὸς πρὸ τοῦ θανάτου προσκυνεῖται, Et hom. 1, 
c. 6. Εἱορασίος, ut omuia, Minucius Felix : Zjyp- 
tii sane heminem sibi quem colanl eligunt, ilium 
unum propiliant, illum de omnibus consulunt, illZ 
victimas cadunt : εἰ ille, qui caeteris deus, sibi certe 


homo est, velit. nolit; nec enim. conscientiam. suam. 
decipit, si fallit alienam. Idem traditur a Porphyrio 
Περὶ τῆς τῶν ἐμψύχων ἀποχῆς, lib. IV, nom. 9; ci- 
tautque Po*phyrium Eusebius lib. rr Praparat. 
evang., cap. 4, 12, &c Theodorilus, sermone contra 
Grecos. Cor. 


215 5. CLEMENTIS {1 048 


temporalem in turpi complexu pictum (de illo fa- 
cientes quod de Jove facere audent) palam propo- 
nerent, quo vel ab ira temporarii imperatoris, id- 
que hominis, discerent per suum supplieium, 
quemadmodum oporteat convenientem delerre ho- 
norem. leta antem tibi refero, non quasi ipse 
jam cognoscam eum, qui vere est Deus, sed. equo 
animo profiteor, quod licet non noverim quid sit 
Deus, attamen quod sil Deus clare mihi videor 
ܚ‎ 

XXIV. Principio itaque quatuor prima elemenla 
non possunt esse Deus, quee ab alio facta sunt: 
non mistura, non temperies, non generatio, non 
omnis hac qua ambit visibilis moles, neque quod 
ad inferos confluxit sedimentum ; non supernatans 
aqua, non fervida substantia, non aer qui ab ea 
hucusque protenditur. Nam quatuor elementa, si 
8. se invicem separata l'uerunt, non poluerunt abs- 
que magno artifice mente ad aninalis generationem 
misceri sin vero semper mutuo fuerunt conjuncta, 
sic quoque ab artifice mente ad proprietatem mem- 
brorum et partium animalis adaptantur, quo pos- 
sint singulorum ad singula servare proportionem, 
et habitudinem recte conformatam obtineant, ut- 
que interiora omnia convenientem aceipiant cohe- 
rentiam. Similiter et uniuscujusque propria loca 
cum omnmi elegantia mens artifex disponit. Com- 
pendio dicam : et in omnibus aliis, que animal 
habere debet, nihil deest magno huic animali totius 
orbis. 

XXV. Ita necessario intelligi debet quemdam 
esse ingeniturn artificem, qui elementa vel distan 
tia conjunxerit, vel presentia mutuo ad animal 
producendum affabre miscuerit, unumque perfece- 
rit ex cunctis opus. l'ieri enim non potest, ut abs- 
que majori quadam mente sapientissimum opus 
&bsolvatur, Sed neo amor esse potest eunctorum 
opifex; non cupiditas, non vis, non quid aliud 
ejusmodi; que omnia, casui obnoxia, venire et 
abire solent. Neque etiam quod ab alio movelur 
Deus est, neque quod a tempore aut natura muta- 
tur ac in nihilum resolvitur. 


XXVI. Que cum ad Appionem proloquerer, e 
Caesarea advenit Petrus, οἱ concursus multitudinis 
in Tyro facti sunt, festinantis ipsi occurrere gra- 
tiamque adventus profiteri. Et Appion quidem se- 
cessit cum Anubione et Athenodoro solis ; reliqui 
vero omnes Petro obviam ituri prodivimus. Primus 
autem ego ante portas eum excipiens ad hospitium 
duxi. Ubi cum fuimus, plebem quidem dimisimus, 
ei vero roganti, ut acta narrarem, nihil abscon- 
didi; sed Simonis indicavi calumnias et portentosas 


PONT. OPERA DUBIA. 246 
A Ἱράψαντες ἐπὶ αἰσχρᾶς πλοκῆς, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Διὸς 
ετολµήκασι ποιῆσαι, οὕτω ποιήσαντες ἀνέθεσαν 2η- 


μοσίᾳ, ἵνα v 


ν ἀπὸ τῆς ὁργῆς τοῦ προσχαίρου βασι 
λέως, καὶ ταῦτα ἀνθρώπου ὄντος, µάθωσι Χολασθ 
τὴν δέουσαν ἀπονέμειν τιμήν. Ταῦτα δὲ 
ὦ, οὐχ ὡς αὐτὸς ἤδη ἐπιγνοὺς τὸν ὄντως 
Θεὸν τι, "ἀλλ᾽ εὐγνωμονῶν ὁμολογῶ, εἰ χαὶ τί Θεὸς 
οὐκ. οἶδα, ἀλλ᾽ οὖν γε σαφῶς ὅτι θεὸς @ νομίζω εἷ- 
δέναι. 


τες, ὡς 
σοι 


XXIV. Αὐτίκα γοῦν τὰ πρῶτα τέσσαρα στο 
θεὸς εἶναι οὐ δύναται 13, τὰ ὑπὸ ἄλλου γενόμενα" v^ 
ἢ μίξις, οὐχ ἡ κρᾶσις, οὐχ ἡ γένεσις, οὐ τὸ πᾶν περιέχον 
ὁρατὸν κύτος" οὐδ᾽ ἡ ἐν τῷ ἃδῃ συῤῥέουσα ὑποστάθμη" 
οὐ τὸ ἐπιπολάζον ὕδωρ: οὐχ ἡ ζέουσα οὐσία οὐχ ὁ 
«τῶν ἐνταῦθα διήκων ἀήρ. Τά τε γὰρ 
στοιχεῖα τέσσαρα, εἴτε ἀλλήλων διεστάλχει, ἄνευ τι- 
γὸς μεγάλου τεχνίτου μιγῆναι πρὸς ζώου γένεσιν 
ἐδύνατο, 19 εἴτε ἀεὶ ἀλλήλοις συνῆπτε Τί, καὶ 
τως ὑπὸ τεχνίτου νοὶ 


ἐξ αὐτῆς μὲ 


οὖν 
οὗ - 


pos τὸ οἰχεῖον τῶν τοῦ ζώου 
μελῶν καὶ μερῶν συναρµόζεται, ἵνα τὴν ἑκάστου 
πρὸς ἕκαστον ἀναλογίαν ἀποσώζειν δύνηται, καὶ τὴν 
ἕξιν εὐπερίγραφον ἔχῃ, καὶ τὰ ἔνδοθεν πάντα τὴν 
προσήγουσαν ἁρμονίαν Xaufivwy ὁμοίως τε ἴ5 καὶ 
τοὺς οἰκείους τόπους ἑκάστου μετὰ πάσης εὐμορφίας 
ὁ τεχνίτης νοῦς 61 


ὁ 
ὅσα ποτὲ ζῶον δεῖ ἔχειν, οὐδὲν ἐνέλι 
τούτῳ ζώῳ τῆς ὅλης περιφορᾶς. 


XXV. Οὕτως ἀνάγκη τινὰ εἶναι νοεῖν Τ ἃ 
τεχνίτην, ὃς τὰ στοιχεῖα ἢ διεστῶτα συνήγαγεν 73, ἢ 
συνόντα ἀλλήλοις πρὸς ζώου Ίένεσιν τεχνικῶς ἐκὲ- 
pues καὶ ἕν ἐκ πάντων ἔργον ἀπετέλεσεν. ᾿Αδύνατον 
ἄνευ τινὸς νοῦ μείζονος 


ἔννητον 


6 


» σοφὸν ἔργον ἅπο- 


μὴν ἔρως 19 εἶναι δύναται πάντων 
τεχνίτης, οὐκ ἐπιθυμία, οὐκ ἰσχὺς, οὐχ ἄλλο τι τὸν 
οὗτον, ἃ τινα παβητὰ συμθαίνειν καὶ ἀποθαίνειν 
Φυκεν, ᾿Αλλ’ οὐδὲ τὸ ὕφ' ἑτέρου σε 


ὀμενόν ἔστι 
οὐδέ γε τὸ ὑπὸ χρόνου ἢ φύσεως ἀλλοιούμενεν zal εἰς 
τὸ μηκέτι εἶναι ἀναλυόμενον, 


XXVI Ταῦτά uoo διαλεγομένου πρὸς τὸν "Am- 
πίωνα, ἀπὸ Καισαρείας 8 ἐπίστη Πέτρος, καὶ 
συνδρομαὶ τῶν ὄχλων ἐγένοντο ἐν τῇ Τύρῳ, σπευδύν- 
τῶν ὑπαντῷν αὐτῷ καὶ χάριν τῇ ἐπιδημίᾳ ὁμολογεῖν. 

D Καὶ ὁ μὲν ᾿Αππίων ὑπεχώρει μετ᾽ ᾿Αγουδίωνος 59 καὶ 
᾿Αθηνοδώρου μόνων, οἱ δὲ ἄλλοι πάντες ὡς ἀπαντη- 
σόμενοι δι τῷ Πέτρῳ ὡρμήσαμεν. Πρῶτος δὲ ἐγὼ πρὸ 
τῶν πυλῶν ἀποδεξάμενος αὐτὸν ἐπὶ τὴν ξενίαν ἦγον. 
Ὡς δὲ ἐγενόμεθα, τοὺς μὲν ὄχλους ἀπελύσαμεν, αὐτῷ 
δὲ ἀξιώσαντί με τὰ πραχθέντα λέγειν οὐδὲν ἀπεχρυ- 


VARUE LECTIONES. 


7! θεός 0. Ἡ Ita Ὁ c. S, Θεόν 0, δύνανται Ο. Tum. ἀπ’ ἄλλου S. ܐ‎ τά τε γὰρ στοχεῖα τὰ δ᾽ εἴτε 


ἀεὶ ἀλλήλοις συνῆπτον 0, intermediis vocabulis omissis. 


Ἴδτε 8, τό C, 0. ἴ8 ὅσα ποτε ζῶν δεῖ ἔχει, 


οὐδὲν ἐνέλειπε 0. 7T νοῦν 0, 18 τὰ στοιχεῖα ἡδίστως ἢ συνήγαγεν 0, συγήγαµεν ex Cotelerio minus accurate 


notat 8, cum exstet ap. Cl. 


15 Secundum Parmenidem et Einpedoclem, Cf. Karsten, Parmenid. relig. v. 


13i. Emped. reip, p. 348 sqq, Arist. Meph. 1, 4. i. S. 9 Ἀννουδίωνος 0, Tum μόνον 0, ὃ: ἀπαν" 


τήσοµεν 0, ad oram correclum in ἀπαντησάμενοι, 


211 CLEMENTINA. 


τοῦ Σίμωνος διαθολὰς 
εγενημὲ- 


ἐκ τῆς 


πτόμην, ἀλλ᾽ ἐμήνοον τάς n 
καὶ τὰς τερατώδεις φαντασίας ὑπ᾽ αὐτοῦ 
vas, xxi ὅσας ἔπεμψεν νόσους 53 μετὰ τὴν 
βουθυσίας ἑστίασιν, καὶ ὅτι ἐκ τῶν νοσούντων οἱ μὲν 
αὐτόθεν @ κατέµειναν ἐν τῇ Τύρῳ, οἱ δὲ τῷ Σίμωνι 
ἅμα τῷ 


ἐμὲ ἐλθεῖν συνεξεληλύθεισαν 8: εἰς τὴν ܙܬ‎ 


δῶνα, ὡς ὑπ᾽ αὐτῷ 86 θεραπευθησόμενοι, καὶ ὅτι ἐμάν- 


θανον μηδένα αὐτῶν ἰάσεως τετυχηκέναι ὑπ᾽ αὐτῷ 39. 
καὶ τὴν πρὸς ᾿Αππίωνά µοι εγένημι 
Πέτρῳ διηγησάμην. Ὁ δὲ στ 
χάριν ἐπαινέσας µε καὶ εὐλογήσας, ἀλῶν μεταλαδὼν, 
διὰ τοὺς χαμάτους τὴς ὁδοιπορίας τῇ ἀναγκαιοτάτῃ 


ἡσυχίᾳ τοῦ ὕπνου ἑαυτὸν ἐπέτρεπεν. 


νην διάλεξιν τῷ 


οργῆς xal προ 


'OMIAIA Z (12). 

1. Τῇ δ᾽ τετάρτῃ δὲ ἡμέρᾳ τῆς ἐν Τύρῳ ἡμῶν ἐπι- 
δηµίας, ὑπὸ τὴν Ἐ7Α ὄρθρον προεληλυθότι τῷ Πέτρῳ 
ἀπήντων πλησιόχωροί τε οὐκ ὀλίγοι 
πάμπολλοι, καὶ ἐπεφώνουν λέγοντες, Ἱ 
ἡμᾶς ἐλεείτω, διὰ σοῦ 
ἐπὶ λίθου τινὸς ὑψηλοῦ πρὸς τὸ δύνασθαι πᾶσιν 
ὁρᾶσθαι, wal προσαγορεύσας θεοσεθεῖ νόμῳ οὕτως 
ἤρξατο: 

1L Θεῷ τῷ κτίσαντι 
οὐ λείπει πρόφασις 
θελόντων. Ὅθεν µη 
προπετείας τις αὐτὸν ὡς μὴ 3 φιλάνθρωπον αἰτιά- 
σθω, Τῶν γὰρ συμθαινόντων ἀνθρώπῳ 9 τὰ τέλη 
ἀνθρώποις μὲν ἄγνωστα, ὡς £ 
μενα 34, Θεῷ δὲ ὡς ἀποθησόμενα εὐτυχῶς γνώριμα. 
Αὐτίκα γοῦν Σίμων ἀριστερὰ τοῦ Θεοῦ δύναμις ὢν 
καὶ τῶν τὸν Θεὸν οὐκ εἰδότων ἐπὶ χακοποιίᾳ τὴν 
ἐξουσίαν ἔχων νόσοις ὑμᾶς περιθαλεῖν ἠδυνήθη, αἴτι- 
γες διὰ τὴν τοῦ Θεοῦ ἀγαθὴν πρόνοιαν γενέσθαι 
συγχωρηθεῖσαι ἠνάγκασαν ὑμᾶς, τόν ἰᾶσῃαι δυνάμε- 
νον περιδλεψαμένους wal εὑρόντας, προφάσει 
Ξοῦ σώματος θερα 
νους, πεισθῆναι φρονεῖν, ἵνα οὕτως ἅμα τοῖς σώμασι 
σωθησομένοις καὶ τὰς ψυχὰς σῴας ἔχητε, 

ΜΙ. Μανθάνω οὖν, ὡς βουθυτήσας ἑστίασιν @ ὑμᾶς 
ἐν μέσῃ τῇ ἀγορᾷ, 
νεχθέντες ἃμα τοῖς πονηροῖς δαίμοσι τὸν ἄρχοντα 
αὐτῶν ἐφιλοφρονεῖσθε, καὶ οὕτως ὑμῶν οἱ πλεῖστοι 
ὑπὸ τῶν παθῶν 135 κατελήφθησαν, ἀγνοίας αἰτίᾳ 
xab' ἑαυτῶν ἰδίαις χερσὶν ἐπισπασάμενοι τὸ τοῦ ὁλέ- 
ϑρου ξίφος. Οὐ γὰρ ἂν τὴν καθ' ὑμῶν ἔσχον ἐξου- 
σίαν οἱ δαίμονες, εἰ μὴ πρότερον τῷ ἄρχοντι αὐτῶν 


B 


καὶ 


αὐτῆς Τύρου 
ϑεὸς διὰ σοῦ 
απευέτω. Ὁ δὲ Πέτρος ἔστη 


τὸν οὐρανὸν καὶ τὸ σύμπαν 


σωτηρίαν τῶν σώζεσθαι 
ἐπὶ 88 τοῖς δοκοῦσι φαύλοις ὑπὸ 


κακῷ, ὑποπτευό- 


C 


αἱ οὕτως ὑμεῖς οἴνῳ πολλῷ παρε- 


ὁμοδίαιτοι ἐγεγόνειτε, Οὕτω γὰρ ἀπαρχῆς 9 ὑπὸ τοῦ 
πάντα κτίσαντος Θεοῦ δυσὶν ἑχάστοτε ἄρχουσι, δεξιῷ 


— HOMILIA. VII. 


918 


prestigias ab ipso editas, quotque morbos immi- 
serit post illud ex immolato bove convivium, et 
quod ex wgrotis alii quidem illie apud Tyrum per- 
mauserint, alii vero simul ac ego voni egressi sint 
eum Simone in Sidonem, tanquam ab co sanandi, 
quoque audierim nullum eorum ab ipso sanatum 
fuisse; sed et meam adversus Appionem dispu- 
tationem Petro retuli. At ille pre amore et exhor- 
tandi gratia in me laudem ac benedictionem con- 
tulit; et cibo sumpto se somni quieti, quz ob iti- 
neris : fatigationem maxime erat necessaria, lra- 
didit. 


HOMILIA VII. 

1. Quarto vero die nostri apud Tyrum adventus 
sub diluculum egresso Petro processerunt obviam 
non pauci finitimi, ac ex ipsa Tyro quamplurimi, 
et aeclamabant dicentes : Deus per te nostri ruise- 
realur, per te nos curet. Petrus vero stelit in ex- 
celso lapide, ut ab omnibus posset conspici, eum- 
que religioso more salutasset ita exorsus est : 


II. Deo creatori cceli et mundi non deest occasio 
ad salutem eorum qui servari volunt, Quocirca 
neque ia iis, qua videntur mala, aliquis per teme- 
ritatem illum velut hominum non amanteminsimu- 
lei. Eorum enim,qui mortali aceidunt,[ines quidem 
hominibus incognili sunl, ac de malitia supeeti, 
Deo autem cogniti, ut. cessuri feliciter. Itaque Si- 
mon, qui sinistra Dei virlus est, potestatemque ha- 
bet ad inaleficentiam in eos qui Deum nesciunt,vos 
poluit morbis implicare, qui morbi per bonam Dei 
providentiam evenire permissi coegerunt vos, ui 
quaesito eo qui sinare valeret et invento, occasione 
corporalis medele placita Deo susciperetis alque 
erederetis ut sic una cum sorvalis corporibus et 
animas habeatis salvas. 


III. Audio ulique, eum bove maetato convivium 
vobis in medio dedisse foro, sicque vos multo vino 
&brepti una cum pravis demonibus principem 
eorum complexi estis, atque ita vestrum plurimi 
morbis capti sunt, per ignorantiam in se propriis 
manibus attraeto pernieiei gladio, Neque enim ad- 
versum vos diemones habuissent potestatem, nisi 
prius cum eorum prineipe fuissetis epulati. Prin- 
cipio siquidem illa per universorum conditorem 
Deum lex prefinita est duobus utrinque ducibus, 


VARUE LECTIONES 


84 ὅσους 02 35 αὐτόθι C. δν Ita O c. S, συνεξεληλύθησαν C. 95 ὑπ αὐτοῦ C. 9 ὑπ᾽ αὐτοῦ τετυχηκένα! C. 
81 τῇ prefixi o. 0 Idem postea τὸν ορθρον. 33 ἐπί om. O. °? μή deest in O. @ ἀνθρώπων (, ἀνθρώποις in 
marg. Vocem ἀνθρώπων delendam censet D, συμοαινόντων παθῶν proponit 8 : conjecture jam superflue. 


91 ὑποπτενόμενα 0. Tum idem ἀποθησόμενα ὁ, D, ἀποσόμενα C. idem f. ἐπεσόμενα vel ἀποσωζό 


9? εἰστίασεν Epit. c. δά, 33 àz' ἀρχῆς 0. 


ενα in marg. 


VARIORUM NOTZE. 


(12) Homilie septime alteram inscriplionis partem 
omisi c. 0. Dnzss. 


αρ. C. obviam EN TYPO ܠ‎ quz scholion redolet, 


219 


8. CLEMENTIS I ΚΟΜ. PONT. OPERA DUBIA. 


220 


dextro et sinistro, ut non. habeat alter illorum po» À τε καὶ εὐωνύμῳ **, ὡρίσθη νόμος, μὴ 33 ἔχειν ἑκάτε- 


testatem, nisi pius conviva cujuspiam fuerit, quem 
beneficio vel injuria cupit afficere, Sicut ergo per- 
ceptis sacrificiis, que daemonibus fuerant oblata, 
venistis in servitutem illius qui malitiz princeps 
est,ita si ab iis abstinueritis etad Deum per bonum 
dextrumque principem confugerilis, honoribus sa- 
erificii exportibus facientes quie vult, probe seitote, 
quod cum corporis sanitate animas quoque possi- 
debitis sanas. Ipse namque solus, per sinistram 
occidens, per dextram polest vita: largiri ; pari- 
terque et percutere, οἱ jacentem erigere (a). 

IV. Propterea primum a pracursore Simone de- 
cepti ratione anime mortui estis Deo et corpore fuis- 
tis afflicti, potestis autem similiter iterum per poni- 
tentiam, ut dixi,Doo placita amplexi et corpore con 
valescere, 6! animam recuperare. Porro Deo placita 
sunt: eum precari, pelere ab illo tanquam ab eo quj 
cuncta qua lege tribuit,demonum mensa sese abs- 
tinere, non gustare carnom demortuam, sanguinem 
non altingere,ab omni illuvie mundari. ΠΟΙ πα au- 
tem uno verbo, quaecunque Judsi, erga Deum reli- 
giosihomines,audierunt,et vos cuncti audite,in mul- 
lis corporibus unam mentem adepti : que unusquis- 
Sibi desiderat bona, eadem et de proximo statuat(P) 
Sic autem unusquisque vestrum bonum cogitaveri 
5i ista apud se repetat : Non vis interfici ? alterum 
non interficias ; non vis uxorem tuam ab alio con- 
stuprari, allerius nuptam me eonstupra; non vis 
quidpiam rerum tuarum furto auferri ? nihil alte- 
rius fürare, Alque ila. ex vobis ipsis quod rationi 
consentaneum ost intelligentes atque faeientes,Deo 
chari effecti consequemini sanitatem alioquin et 
in presenti saeculo corporibus torquebimini, et in 
futuro puniemini animabus 


V. Hwe a Petro paucis diebus edocti el sanati 
baptizati sunt. Deinde inter ccltera illius miracula 
reliqui omnes in medio foro passim in cinere ot. 
sacco sedebant, agentes penitentiam de prioribus 
delictis. Et qui Sidonem incolebant, ista audientes 
similia fecerunt, miseruntque ad Petrum supplica- 
turos, quod ipsi propter morbos non possent ad 
illum venire, Igitur l'etrus cum per pautos dies 
Tyri commoratus esset, cunctosque illius civitatis 
homines instruxisset, ot liberavisset omnigenis 
morbis ac instituissel ecclesiam, atque ex presby- 
leris, qui eum sequebantur, ipsis episcopum con- 
stituisset, Sidonem appulit. At Simon, audiens 
quod adventaret Petrus, confestim ad Berytum au- 
fugit cum Appione et sociis. 


pov αὐτῶν ἐξουσίαν, ἐὰν μὴ πρότερόν τῶι ὁμοτρά- 
ܕ‎ ὃν εὐποιῆσαι ἢ 


κῷται βούλεται. 


p οὖν δαίμοσιυ 589 
ς τῷ τῆς κανίας ἡγεμόνι κατεδουλώθητε, οὕτως, 
οι τῷ Θεῷ διὰ τοῦ ἀγαθοῦ xal 
οὔ ἡγεμόνος προσφύγητε, ἀθύτοις τιμαῖς ποιοῦν- 
τες ἃ βούλεται, εὖ στε ὅτι σὺν τῇ τοῦ σώματος ἰάσει 
καὶ τὰς ψυχὰς ὑγιαινούσας ἕξετε, Αὐτὸς γὰρ μόνος 
διὰ τῆς ἀριστερᾶς ἀναιρῶν διὰ τῆς δεξιᾶς ζωοποιῆσαι 
δύναται" ὁμοίως δὲ καὶ πατάξαι, καὶ ἀναστῆσαι κεῖ- 
μένον. 

IV. Διὰ τοῦτο πρῶτον ὑπὸ τοῦ προδρόμου Ξίμωνος 


ένων θυμάτων μεταλα- 


τούτων παυσάµε 


ε καὶ τὰ 
σώματα ἐπατάχῆχτες δύνασθε δὲ ὁμοίως τὸ δεύτερον, 


ἧς μετανοίας, ὡς 


προαπατηθέντες, Θεῷ τὰς ψυχὰς ἀπεθάνετι 


διὰ 
ον νο as μεν CAMERA 
τξάμενοι καὶ τὰ σώματα ἀναῤῥῶσαι καὶ τὰς ψυχὰς 
ἀναλαθεῖν. Ἔστι δὲ τὰ ἀρέσκοντα τῷ Θεῷ τὸ αὐτῷ 
προσεύχεσθαι αὐτὸν αἰτεῖν 9 ὡς πάντα νόμῳ χρι- 
τιχῷ διδόντα" τρατ 


φην, τὰ Θεῷ ἀρέσκοντα ἀνα- 


ζης δαιμόνων ἀπέχεσθαι- νεκρᾶς 


ἡ γεύεσθαι σαρχός' μὴ 1 76 ψαύειν αἵματος f ix 
παντὸς ἀπολούεσθαι 55 λύματος' τὰ δὲ λοιπὰ ἐνὶ λό 


ὡς οἱ 


Θεὸν σέθοντες ἤκουταν Ἰουδαῖοι, καὶ 


αὐτὰ βούλευξσῃω 9 καὶ τῷ πλησίον. Οὕτω δ᾽ ἂν 
ὑμῶν ἕκαστος νοήσειε τὸ καλὸν, εἰ ἑαυτῷ διαλεχθείη 
θῆναι, ἕτερον μὴ φονεύ- 


πὰ τοιαῦτα" Οὐ θέλεις φον 


σῃς' οὐ θέλεις τὴν σὴν ὑφ᾽ ἑτέρου μοιχευρῆναι γυ- 
os γαμετήν" οὐ θέλεις τι 
τῶν σῶν κλαπῆναι, ἑτέρου μὴ κλέπτε μηδέν, Καὶ 
οὕτως ἀφ᾽ ὑμῶν αὐτῶν τὸ εὔλογον συννοοῦντες καὶ 
ποιοῦντες, Θεῷ προσφιλεῖς γενόμενοι, ἐπιτεύξεσθε 
τῆς ἰάσεως, ἐπεὶ καὶ ἐν τῷ παρόντι αἰῶνι βασα- 
νισθήσεσθε τὰ σώματα, καὶ ἐν τῷ μέλλοντι χολα- 
σθήσεσθε τὰς ψυχάς. 

¥, Ταῦτα S9 ὑπὸ τοῦ Πέτρου dv ὀλίγαις ἡμέραις 
τηχηθέντες καὶ ἰαθέντες ἐοαπτίσθησαν. Ἔπειτα ܠ‎ 
λοιποῖς αὐτοῦ θαύμασιν ob λοιποὶ πάντες ἐν 


ναῖκα, τὴν ἑτέρου μὴ uo 


ἀγοραῖς πανδημεὶ ἐπὶ σποδοῦ καὶ αάκκου 


ετανοοῦντες ἐπὶ τοῖς πρότερον ἡμαρτη- 
μένοις, Καὶ οἱ ἐν Σιδῶνι ταῦτα ἀκούσαντες τὰ ὅμοια 
ἐποίησαν, καὶ Ἱκέτας πρὸς τὸν Πέτρον dm 


νάμενοι Ὁ Πέτρος δὲ ἡ 


ὧν οὐ πολλῶν ἐνδιατρίψας 
ἢ 3 Τύρῳ, καὶ κατηχήσας τοὺς ἐν αὐτῇ 113 ἅπαν. 
τας, καὶ παντοδαπῶν αὐτοὺς ἀπαλλάξας παθῶν, 
ἐκκλησίαν τε συστησάμενος, καὶ ἀπὸ τῶν ἐπομένων 
αὐτῷ πρεσδυτέρων ἐπίσχοπον αὐτοῖς καταστήσας, 
ὥρμησεν εἰς Σιδῶνα, Ὁ δὲ Σίμων μαθὼν ἥκοντα τὸν 


Πέτρον εὐθὺς ἀπέδρα εἰς Βηρυτὸν μετ' ὃ ᾽Αππίωνος 
καὶ τῶν αὐτοῦ ἑταίρων. 


(4) Deut. xxxrr, 39; I Reg. 1, 6. (b) Matth. vir, 42. 


VARLE LECTIONES. 
9M Tta. D, δεξιόν τε καὶ εὐωνύμων Ὁ, δεξιῶν τε καὶ εὐωνύμων O. "ux Ὁ et de conject. C, in cujus 
i 


iextu deest. 95 [ta ex conject. 


ἐστίν uterque Hom. codex. 9) αἵματα 0. "5 Hanc. Ottoboniani lectionem 


commendnt C ex eonject., sed exh. ἀπολύεσθα: in textu, Deinde ὡς ot e, 0, ὅσοι (f. ὅσα) C, os' ot 8, 99 D 


emendal 35745280 19! Τοιαῦτα C. 1 Forte 26 καὶ 
apparet S. 3 τῷ S. 3 µετά 0. Idem deinde ἑαυτοῦ. 


1. Vulgatam saltem seripturam haud sanam esse lacile 


221 


VI. Τοῦ δὲ Πέτρου εἰτιόντος εἰς τὴν Σιδῶνα, πολ- 
λοὺς ἐν ܝ‎ 0 ἔροντες πρὸ αὐτοῦ ἐτίθεσαν. Ὃ δὲ 


πρὸς αὐτοὺς ἔφη" Μὴ τοίνυν νομίσητε ἐμὲ τι θύνα- 
σθαι πρὸς ὑμετέ; m ἴασιν, ἄνδρα θνητὸν καὶ αὐτὸν 
πολλοῖς πάθεσιν ὑποπεσεῖν δυνάμενον" ὑφηγεῖσθαι δὲ 


ὑμῖν τὸν τρόπον δι᾽ οὔ σωθῆναι δυνήσεσθε οὐ φθονω, 
καὶ αὐτὸς παρὰ τοῦ τῆς ἀληθείας Προφήτου μαθὼν 
ποὺς προωρισμένους τοῦ Θεοῦ πρὸ καταβολῆς κό- 
σμου ὀρισμοὺς, λέγω δὲ ἐπὶ ποίαις κακαῖς πράξεσι 
τοὺς ἀνθρώπους ἔταξεν ὑπὸ τοῦ τῆς κακίας ἡγεμόνος 
χαχοῦσθαι, ὁμοίως δὲ " ἐπὶ ποίχις 
ὥρισε πρότερον πιστεύσαντας αὐτῷ ἴω; 
µατα σώζεσθαι, ἔπειτα καὶ τὰς ψυχὰς ἐπανορθοῦσθαι 
ρον. 


νους 


ἀγαθαῖς πράξεσιν 


ῳ τὰ σώ- 


πρὸς τὸ ἀνώλι 

VIL. Ταύτας τοίνυν τάς τε ἀγαθὰς καὶ κακὰς πρά- 
ἔεις εἰδὼς προμηνύω ὑμῖν ὡς ὃ ὁδοὺς δύο, 
κνύων διὰ ποίας μὲν βαδίζοντες ἀπόλλυνται, ποίαν ¢ 
δὲ ὁδεύοντες ἀποσιὀζονται, Θεῷ ὁδηγούμενοι, Ἡ μὲν 
οὖν τῶν ἀπολλυμένων ὁδὸς πλατεῖα μὲν καὶ ὁμαλω- 
τάτη, ἀπολλύουσα δὲ ἄνευ τοῦ πόνου, ἡ δὲ τῶν σω- 
ζομένων 


ὑποδει- 


στενὴ μὲν xal τραχεῖα, σώζουσα δὲ πρὸς 
τῷ τέλει τοὺς διαπορευθέντας ἐπιπόνως. Τούτων δὲ 
τῶν δύο ὁδῶν προχαθέζεται 4 8 ἀπιστία καὶ πί- 
στις" καὶ ὀδεύουσι διὰ μὲν ἀπιστίας οἵ τὰς ἠδονὰς 
προκρίναντες, δι’ ἃς [ποιοῦντες ὃ οὐκ ἀρεστὸν τῷ 
Θεῷ καὶ ἀμελήσαντες εἰς τὸ σῶσαι ψυχὴν τῷ λόγῳ, 
ἐλάθοντο ἡμέρας κρίσεως 7,] οὐδὲ ζητεῖν τὸ συμφέ- 
ρὸν οὐ διεφύλαξαν. ᾿Αγνοοῦσι μέντοι ὡς οὐκ ἀνθρω- 
πίνοις ὅμοια τὰ θεοῦ βουλήματα" πρῶτον μὲν γὰρ 
οἵδε τὰ πάντων διανοήματα, καὶ οὐκ ἐν τῷ ἐγγειρῆ- 
σαι μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ ἐννοῆσαι ἕκαστος εὐθύνε- 
ται. Πολλῷ 3 δὲ ἧττον ἀσεδοῦσιν οἱ ἐγχειροῦντες καλὰ 
νοεῖν καὶ ἀποτογχάνοντες, τῶν μηδὲ ὅλως ἐγχειρούντων 
«οἷς καλοῖς, Ὅτι αὐτῷ τῷ Θεῷ ἔδοξεν, τὸν ἐν γνώσει 
τῶν καλῶν παραπίπτοντα 3, κατὰ λόγον: τῶν ἀνθρω- 
πίνων παραπτωμάτων, μετρίως κολασθέντα 15 ܚܘܗ‎ 
ναι. Οἱ δὲ τὴν ἀρχὴν καὶ τοῦ γνῶναι τὸ ܘܐ‎ 
ἐξημεληκότες, κἂν μυρία ἕτερα πράξωσι καλὰ, iv ἢ 
δὲ αὐτὸς ὥρισε θρησχείᾳ μὴ γένωνται, ἀμελείας ἔγ- 
χλημα λαθόντες τῇ μεγίστῃ ἁποσθεσθήσονται κολά- 
σει παντελῶς ΙΙ, 

1111. Ἡ δὲ αὐτοῦ ἀρισθεῖσα θρησχεία ἐστὶν 
αὕτη: Τὸ μόνον αὐτὸν σίδειν, καὶ τῷ τῆς ἀληθείας 
μόνῳ πιστεύειν προφήτῃ, καὶ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν 
βαπτισθῆναι, καὶ οὕτως διὰ τῆς ἀγνοτάτης βαφῆς 
ἀναγεννηθῆναι Θεῷ διὰ τοῦ σώζοντος ὕδατος" τρα- 
πέζης δαιμόνων μὴ μεταλαμθάνειν, λέγω δὲ εἴδωλο- 
θότων, νεκρῶν, Μεθηριαλώτων, αἵματος" μὴ 
ἀκαθάρτως 499 βιοῦν, ἀπὸ κοίτης γυναικὸς λούε- 
σθαι, τοι καὶ ἄφεδρον φυλάσσειν, πάντας δὲ 
σωφρονεῖν, εὐποιεῖν, μὴ ἀδικεῖν: παρὰ τοῦ πάντα 
δυναμένου Θεοῦ ζωὴν αἰώνιον προσδοκᾷν' εὐχαῖς καὶ 
δεήσεσι συνεχέσιν αἰτουμένους αὐτὴν λαθεῖν. Τοιαῦτα 


(a) Matth. vir, 13. 


ὑπ᾽ 


qu 


αὐτὰς 


CLEMENTINA, — HOMILIA ΤΠ. 


223 


VI. Ceterum cum Petrus Sidonem ingressus es- 
set, multos in lectis allatos coram ipso posuerunt. 
llle autem dixit ad eos : Ne vero existimetis me 
aliquid posse ad curationem vestram, qui sim ipso 
quoque homo mortalis, et in multa possim inci- 
dere adversa : docere autem vos modum quo salvi 
esse possitis, non gravabor, qui ipse etiam a veri- 
tatis Propheta didici prefixos % Deo ante mundi 
constitutionem terminos, in qualibus, inquam,ma- 
lis operibus disposuerit ut homines a malitie duce 
afligantr,sed similiter in qualibus bonis operibus 
decreverit ut, qui in eum velut medicum eredide- 
rint, prius corpore curentur, deinde οἱ anima ins- 
taurentur ad salutem. 

VII. Has ergo cognoscens bonas ct malas aetio- 
nes prenuntio vobis quasi duas ostendens vias,per 
quam quidem gradientes pereant, per quam vero 
incedentes salventur, ducti a Deo. Via igitur pereun- 
tium lata estet planissima,perditque absque labore; 
at via servatorum angusta est et aspera,tandemque 
iter facientes servat cum labore multo (a), Ceterum 
his duabus viis president incredulitas et fides, pro- 
ficiscuntur autem perincredulitatem quidem qui vo- 
luptates pretulerunt, propter quas[quod Deo displi- 
cet facientes neque curam anime salutis gerentes 
diei judicii obliti sunt] neque quod utile est cura- 
verunt querere. Itaque ignorant, Dei consilia si- 
milia non esse humanis. Primo etenim novit Deus 
cogitationes omnium,el non ob solam operationem, 
sed et propter cogitationem unusquisque judicatur. 
Multo autem minus impii sunt, qui nituntur bona 
intelligere et aberrant, quam qui nullatenus aggre- 
diuntur bona. Quia Deo placuit, ut qui in cogita- 
tione boni lapsus fuerit,juxta rationem humanorum 
lapsuum, modice castigatus servetur. At qui om- 
nino intelligere neglexerunt, etsi operentur innu- 
mera alia preclara, ideo quod in religione a Deo 
deünita non exstiterint, indiligentie sumpto eri- 
mine per maximum penitus interibunt suppli- 
eium. 


Α 


VIII. Porro ab eo definita religio haoc est : Eum 
solum colere, ac soli credere Prophete veritatis, 
in remissionem peccatorum baptizari, sicque per 
intinctionem purissimam renasci Deo in àqua salu- 
tari; nihi] sumere de mensa damonum,hoc est de 
idolothytis, mortuis, suffocatis, a bestia captis, 
sanguine; non impure vivere, lavari post concubi- 
tum cum muliere, feminas vero onstodire etiam le- 
gem purgationis, cunctos autem temperantes esse, 
benefacere,non afficere injuria ; a Deo omnipotente 
exspeotare vitam eternam ; petendo illius adeptio- 
nem orationibus et precibus continuis. Hac et in 


D 


VARLE LECTIONES. 


+ «c 0. 5 Vbb. ὑμῖν ὡς bis leguntur in 0. δ ποίᾳ C. ? 
bis explere tentavi, 


que precedunt uneis inclusa. ὃ πολλῷ 0 


Lacunem in cod. Oltob. post δι᾽ ἄς obviam ver- 
ut eonj. C, in cuj. textu πολλῶν. 3 τῶν ἐν 


19. τι κι παραπιπεόντων 0. Aut post ἔδοξεν addendum ἐπί Vel περί, aut Seribenduim τοὺς — παραπίττοντας 


censuit D. 


Ὁ κολασθέντας C. !! παντελῶς 0, quod et S proposuit legendum, παντελεῖ C. 


223 S. CLEMENTIS 1 !'GM. PONT. OPERA DUBIA. 994 
Sidone Petro suadente, eum paucis diebus multi A καὶ ἂν τῇ Ὁ Πέτρου παραινοῦντος, ἡμέραις 
ibi quoque penitentiam egissent, ae credidissent, ὀλίγαις πολλῶν κἀκεῖ μετανοησάντων καὶ πιστευσάν. 
atque sanali essent, ecclesiam instituit; οἱ posl- των, xxi θε sz) συνέστησεν, xal 
quam aliquem ex presbyteris, qui eum conseela- τῶν συνεπομένων αὖτ ὧν τινὰ καταστήσας 


bantur, constituisset illis episcopum, Sidone egres- 
sus est. 

IX. Statim autem ae Berytum pervenit, terro 
motus factus esl,atque plebs accedens δὰ Petrum: 
F'er opem,inquiebat; timuimus enim, dixérunt;ne 
omnes omnino periromus. Tune Simon, commento 
excogitalo, una. cum Appione, Anubione, Atheno- 
doro ezterisque sodalibus publice multitudini ad- 
versus Petrum acclamabat: Fugite, o viri, hunc 
hominom; magnus est : mihi credite et terre motum 
18 vobis fecit, ipse morbos excitavit, ut vos perter- 
rcai, quasi ipse sib Deus. Atque multa ejusmodi 
pars Simonis contra Petrum. finxit, velut eum qui 
humanas vires supergrederetur. Cumque plebs se 
in silentio tenuisset, Pelrus subridens terrorem in- 
culiente libertate dixit : Viri qui ub istis dicun- 
tur, fateor me posse Deo volente ellicere : ad hiec 
paratus sum, nisi mihi habueritis fidem in his 
qua loquor, universam vestram funditus evertere 
civitatem. 

X. Cumque turba timore esset commota atque 
promisisset se quod ab ipsoimperaretur facturam : 
Nemo vestrum, inquit Petras, neque commereium 
cum istis magis habeat, neque cum iis jungatur. 
Plebs autem simul ae breve mandatum audivit, 
foslibus sumptis eos perseeula est, donec penitus 
urbe pepulisset. Et ingrossi quicunque ex iis egro- 
tabant ei ἃ demonibus vexabantur, se ad pedes 
Petri projecerunt. Ille vero hoe cernens eorumque 
stuporem volens solvere ad eos ἴῃ ΠΕ. 

XL. Ego si terre motus et quidquid volo possem 
facere, non dieo quod Simonem cum sociis suis 
exterminassem (non enim ad hominum internecio- 
nem missus fui), sed eum mihi amicum reddidis- 
8em, ne vere detrahens mew predicationi multi 
impedimento esset ad salutem. Quod si mihi cre- 
ite, ipse est magus, ipse calumniator, ipse mali- 
tim minister in eos qui nesciunt veritatem. Alque 
ideo peccatoribus egriludines potest eflicere, cum 
eos peceatores adjutores habeat potestatis contra. 
ipsos.Ego autem Dei omnium auctoris servus sum, 
dextrique ejus. Prophete discipulus. Quocirca qui 
sum illius apostolus, vera pr»dico ; bono enim mi- 
nistrans etium morbos depello ; nam secundus mis- 
sus sum,quandoquidem priecedit morbus, sequitur 
vero sanatio. Per illum ergo maleficum magum, 
Deo increduli, egrotastis; per me autem, modo 
in cum credatis, sanabimini. Sic enim experimento 


ῷ 
αὐτοῖς ἐπίσκοπον, ἐξῄε 


ܨ 


εὖθὺς ἐπίδη τῆς Βηρυτοῦ, σεισμὸς 
A a προσιόντες τῷ Πέτρῳ' Ῥοήθει, 
p ἔφασαν, μὴ Hox ἄρδην 
ἘὉ ΠΕ δὲ τὰ τα Mes ὁ Σίμων, τολμήσας ἅμα τῷ 
᾿Ανουδίωνι καὶ ᾿Αθηνοδώρω καὶ 
αἴροις αὐτοῦ, δημοσίᾳ τοῖς ὄχλοις κατὰ 
a ἄνδρες, τὸν ἄνδρα τοῦ- 
}+ πιστεύσατε, wal τὸν 
Jj» 13, καὶ τὰς νόσους ἐχίνησεν αὐτὸς, 
Θεός. Καὶ 
δυνα- 


ܬܘܐ 
τοῖς 6:1‏ 
τοῦ Πέτρου‏ 
μάγος‏ 


τὸς ἐποίη 


πον" σεισμὸν αὐ- 


ἵνα ὑμᾶς καταπλήξηται 15, ὡς αὐτὸς ὧν 


πολλὰ τοιαῦτα ὡς ὑπὲρ δύναμιν ἄνθρω: 
μένου τοῦ Πέτρου χα 


vov 


εὔδοντο οἱ περὶ τὸν Σίμωνα. 


Ἡσυχίαν δὲ αὐτῷ 1’ παρασγόντων τῶν ὄχλων ὁ Πὲ- 


προς βραχὺ ὑπομειδιάσας καταπληκτικῇ τῇ παῤῥη- 
ܐܘ‎ "Άνδρες, εἶπεν, ἐγουσιν, Θεοῦ 08 
λοντος, ποιεῖν δυνατὸς εἶναι ὁμολογῶ, πρὸς δὲ τού- 
τοις ἕτοιμός εἶμι, ἐὰν μὴ πείθησθε 15 μοι περὶ ὥλέγω, 
τὴν πᾶσαν ὑμῶν ἐκθαθρεῦσαι πόλι 

801 X. Τῶν ܘ‎ ὄχλων φοδη 
σειν ἐπαγγειλαμένων, ὅπερ 
Μηδεὶς ὑμῶν, ἔφη ὁ 
γόησιν, μήτε 
ἀχοῦσαι τοῦ 


περ οὗτοι 


ων καὶ 15 ποιή- 
ἂν ὑπ᾽ αὐτοῦ κελεύωνται, 


ἔτρος, μήτε ὁμιλείτω τούτοις 


ἀναμεγνύσθω, Οἱ δὲ ὄχλοι ἅμα τῷ 


ἑαματως τοῦ συντόμου ! ξύλα Xa- 


ἔδίωκον αὐτοὺς, ἕως αὐτοὺς παντελῶς τῆς 


ἤλασαν, Καὶ εἰσελθόντες 
τῶν καὶ δχιμονῶντες πρὸς ποσὶ τοῦ Πέτρου ἑαυτοὺς 
0 Ὁ δὲ ταῦτα βλέπων, καὶ τὴν κατάπληξιν 
αὐτῶν ἀναλῦσαι θέλων, πρὸς αὐτοὺς ἔφη” 


οἱ νοσοῦντες αὖ- 
ἐῤῥίπτουν 

ΧΙ. Ἐγὼ σεισμοὺς val πᾶν 
γάμην ποιεῖν 18, 
τοῦ ἑταίρων @ ἐξωλόθρευον (οὐ 
θρώπων ἀπέσταλμαι), 
ἐποιησάμην, ἵνα μή μου τὸ ἀληθὲς διαθάλλων κήρυ- 
qux πολλοῖς ἐμποδίζῃ πρὸς σωτηρίαν, El δὲ μοι 
πιστεύετε 9, αὐτός ἐστι μάγος, αὐτὸς διάδολος, ab- 
τὸς κακίας ὑπηρέτης κατὰ τῶν ἐγνοούντων τὸ ἀλη- 
θὲς, Καὶ διὰ τοῦτο ἁμαρτάνουσι ?! νόσους ἔγεργε 
δύναται, ἔχων τοὺς ἁμαρτάνοντας τῆς 
xav αὐτῶν δυνάμεως. Ἐγὼ δὲ Θεοῦ ?? τοῦ πάντα 
πεπονηκότος εἰμὶ δοῦλος, τοῦ δεξιοῦ αὐτοῦ Προ- 
φήτου μαθητής. Διὸ ἐχείνου ἀπόστολος ὢν ἀληθεύω" 
ἀγαθῷ γὰρ ἐπέμ- 
φθην γὰρ δεύτερος. ἐπεὶ προηγεγεῖται μὲν νόσος, ἔπε- 
ται 3 δὲ ἴασις, Δι’ ἐκείνου μὲν οὖν τοῦ ἘΜΈ χακο- 
ποιοῦ μάγου τῷ Θεῷ ἀποστήσαντες ἐνοσήσατε 39, δι) 
ἐμοῦ δὲ, ἐάν τε αὐτῷ πιστεύσητε, ἰαθήσεσθε * οὕτω 


ὅ τι βούλομαι εἰ ἐδυ- 


Σίμωνα o) λέγω ὅτι μετὰ τῶν ܗܘ‎ 
γὰρ ἐπὶ φθορᾷ ἂν- 
ἀλλὰ φίλον ἐμαυτῷ αὐτὸν ἂν 


συνεργοὺς 


καὶ νόσους ἀπελαύνω" 


VARLE LECTIONES. 


12 ἡμῖν 0. 


ὑπέρ, in lexiu ὥσ £ αὐτί 


, πο ὡς 


3 Ja O c. D. καταπλήξῃ τε C. Tum ἄλλα 
ᾧ Ὁ c. D, αὐτῶν C. 


p. πολλά idem, qui deinceps conj. ὡς 
15 [ta Ὁ c. 8 , πείσθησθὲ C. 15 Ci ict 


Ρως ante ποιήσειν omisi c. Ὁ. Si retinere velis, legendum auct. S., aut. μὴ ἑτέρως, sul, quod prestat, 


ἑτοίμως. Epit. c. 58, habet τ 
εἰ ἐδυναμ, 
3. ἁμαρτάνουσι D, O, 
erat ἐνοήσατε, Deinde idem om. τε, 


προθύμως, Ci versio ferri non potest. 
» €. 99 Hanc Ci conjecturam confirmat O, ἑτέρων cod. Hom. Parisin. * Ita 0 c D, πιστεύεται 0. 
ἁμαρτανούσας ܟ‎ 0, 33 ἐγὼ δὲ τοῦ Θεοῦ C. 58 La D, ἔπειτα C, Ὁ. 56 In O. prius scriptum 


Y συντόμως cod. Reg. 804. 15 ποιεῖν 


225 


τὸ εὐ. αὶ 
ܨ‎ 


ܟܚ 


XH. Ταῦτα αὐτοῦ λέγοντος, οἱ πάντες ܘܗܘ‎ 


πρὸ τῶν αὐτοῦ ἔχειντο ποδῶν. Ὃ δὲ εἰς οὐρανὸν 
ἄρας τὰς χεῖρας, καὶ τῷ Θεῷ προσευξάμενος ἰάσατο 
τοὺς πάντας ἐκ μόνης εὐχῆς, Οὐκ ὀλίγων ὃν ἡμε- 


ρῶν παραμείνας τοῖς Βηρυτίοις, καὶ πολλοὺς τῇ ܚܟܬ‎ 
ναρχικῇ θρησκεί Baz à 
τῶν ἐπομένων αὐτῷ πρεσθυτέρων ἕνα 
αὐτοῖς καταστήσας, εἰς τὴν Βίδλον 
γενόμενος ἐκεῖ καὶ μαθὼν ὅτι Σίμων οἱ 
ἡμέρας αὐτοῖς προσέμεινεν, ἀλλ᾽ εὖθ 
πολιν ὥρμησεν, ὀλίγων ἡμερῶν αὐτοῖς ὃ 
Βίθλοις 


ἐνασκήσας, κατ’ ἴχνος τοῦ Σίμωνος εἰς τὴ 


συνεβίσας 38 


a 


καὶ θεραπεύσας οὐκ ὀλίγους; καὶ τα 


ἐπορεύετο, μεταδιώχειν αὐτὸν μᾶλλον, ο 
qe προῃρημένος. 
'OMIAIA H'. 
1. Εἰς δὲ τὴν Τρίπολιν εἰ 
λομαθέστεροι ἔν 


xxi Βίόλου, καὶ 


τόντι τῷ Πέτρῳ, οἱ φι- 


τε τῆς Τύρου καὶ Σιδῶνος, Βηρυτοῦ 


τῶν πλησιοχώρων 383 πολλοὶ 
sex δὲ τῶν ἀπ᾽ ox 
λεως ὄχλων συνδρομαὶ 


συνεισήεσαν, Οὐκ ἤν 


τῆς πό- 


γίνοντο, ἱστορεῖν βουλομ 
αὐτόν. Σονετύγχανον οὖν ἡμῖν ἐν 


ων 
τοῖς προχστείοις 
οἱ ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐκπεμφθέντες ἁδελροὶ, τά τε ἄλλα τὰ 
κατὰ 


ν πόλιν καὶ τὰ πραττόμενα τῷ Σίμων! ܦ‎ 


χριθῶσαι, ὅπως ἐλθόντες ὑφηγήσωνται, 
μένοι αὐτὸν ἐπὶ τὴν Μαροόνου 19 γον οἰχίαν, 
1. Ὁ ὃ ἐπ’ ᾧ > 


Σνίας πυλῶνι: 


yovàs, ἐπιστραφεὶς 


οὔσαν 


ἢ θεοσεδείας αὐτοῖς διαλεχθῆναι. E 


ϑόντος δὲ αὐτοῦ, ol πρόοδοι τοῖς συνεληλυβόσι ξεν! 


οὐδὲ οἱ ἀποδεχό- 


xal 


μένοι 
Τούτων δὲ 


σπουϑῇ πάντας 83 αὐτοὺς ὑποβεξα, 


ν, ὡς 
ὅτας οὖς ξενίσωσιν 33 ὑπερβαλλόντως 


Πέτρος, ἀκούσας xul ἡσθεὶς τῆς 
ὀξείας φιλανθρωπίας 3), εὐλογήσας αὐτοὺς 
καὶ θαλάσση λουσάμενος εἰσῆλθεν 35, καὶ σιτίων σὺν 


τοῖς προύδοις μεταλαδὼν, ἐσπέρας ἐπικαταλαδούσης 
ὕπνωσε 


ἢ 


ἐκεροόνων φωνὰς 
γορότας 95, ἦμεν ἕξ σὺν 


ρος, 183 


αὐτῷ οἱ πάντες ἐκχαίδεχα, αὐτὸς ὁ Π 


κἀγὼ ὁ Κλήμης, Νικήτης τε wal ἸἈκύλας, καὶ οἱ 
εὔσαντες δώδεκα, ἱροσαγορεύσας οὖν ἡμᾶς 
ἡμερον τοῖς ἔξω ἤλοις 


ὕσχολοι, Διὸ 


CLEMENTINA.— HONMILIA. ὙΠ. 


990 
lacto illius qui peteus esi, 4d Bene (οσα δα 


conversi, etiam secundum animas 
terilis, 

XII. Que. cum dixisset, cuncti ad genua acci- 
dentes jacebant ante pedes illius. At ille, sublatis 
in celum manihusDeumque comprecatus, cun- 
cios precatione sola euravit. Non paucos aulem 
4105 apud Berytios commoratus, cum multos reli- 
gioni erga unum Deum eonsefecissot, nec non 
baptizasset, uno ex presbyleris qui eum sequo- 
bantur ipsis in episcopum constituto, in Byblum 
abiit. Quo cum pervenisset, comperto quod Simon 
ne uno quidem die illos pectasset, sed statim in 
Tripolim evasisset, paucos dios apud eos moralus, 
curatisque mullis, ac ín Seriptura exercilis, ai 
Tripolim per vestipia Simonis processit, 
eum insequi, non subterfugere. 


salvi esse po- 


cortus 


HOMILIA VIII. 
l.Cum autem Pelrus Teipolim ingrederetur, 
qui discendi erant eupidiores ex Tyro, Silone, 
Beryto ac Byble, et mulli ex finitimis siinul intra- 
runt. Maxinii etiam ex ipsa civitate hominum con- 
cursus ficbant, desideranlium videre ἢ τ τω, Igitur 
obviam faeli sunt. nobis in Suburbiis, qui ab ipso 
ideo missi faerant, ut profeeti oxplorarent narrü- 
rentque tum urbis alias res, lum Simonis gesta. 
Et excipientes illum in domum Maroonis duxe- 
runt. 

IL. 15 vero jam fores hospitii tenens, canversus, 
multitudini promisit, se post diem crastinum da 
cultu Dei illis verba facturum Ingresso autem eo, 
qui prieinissi fuerant, hospitia iis qui simul vene- 
rani ordinabant, Neo vero qui hospitio suscipie- 
bant, alucritate erant inferiores iis qui hospitia 
postulabant. Quorum cum nihil sciret. Petrus, τος 
ܣ‎ sumere, nequaquam se sum- 
pturum dixit, nisi prius qui eum fuerant. comitati 
interquiesceront. espondenlibus autein. nobis. Id 
jam ita. facturn est, eis, propter amorem erga. te, 
omnes ipsos studiose suseipientibus 


, ideo ut, qui 
mon habuerunt, quos hospitio reciperent, supra 
modum fuerint eontristati, Petrus audit; re, dele- 
ctatus prompta humanilate,benedictis iis egressus 
est: cumque lavisset in mari, ingressus est, et 
postquam eibum eum precursoribus sumpsissel, 
nacte advenienle somno se dedit, 

TIL Subseeundum vero gallorum cantur expergo- 
factasnos invenit vigiluntes; eramus autom omnes 
cum eo sedecim, ipse Petrus eL ego Clemens, Nicetas 
et Aquila;atiue duodeeim qui presressi fuerant.Sa 
lutatisergo nobis dixit: llolie quia aliis occupati non 
sumus,nobis vacemus. Quocirca ego quidem vobis 
que apud Tyrum post digre 


sui) vestrum gesta 


VAVUE LECTIONES. 


<` C. 

38 οὐδεμιᾶς 0, 39 Μαροώνου Epit. c. 39. 

σιν 0. ὃν Malim τῇ ὀξείᾳ φιλανθρωπίᾳ, 8, 
n ὀδειᾳ $ ܚܡ‎ 


3 ὁέ om. Ὁ, 


38. Alius preferet συνετίτας, neo immerito C 


36 εἰσελθών 0. 


συνεσῄίσας Ὁ, 8 Β΄ ὅλον Epit. 
ivi C. 9 Fort. leg, πάντων, S, 3 
9 ἀγρηγορότας 0. Tum ἓξ καὶ δέκα 0, 


8 


221 


sunt,enarrabo: vos autem autem mihi qua hic aSi- A ἆ 
mone perpetrata sunt, diligentius exponite. Cum 
igitur nos mutuo specialibus narrationibus donas- 
semus, ingressus est quidam e familiaribus, hunc 
nuntium Petro alferens : Simon, ubi didicit te ad- 
venisse, versus Syriam profectus est,turbe autem, 
qua unum hanc noctem velut annuum tempus opi- 
nanior, neo possunt prostitutum a te diem exspe- 
ctare, pro foribus stant, et per cotus ac circulos 
de Simonis calumniis inter se invicem colloquun- 
ασια αἱ cum eas in spem adduxisset,atque pollicitus 
esset quod te multis decriminibus presentem esset, 
convieturus, cognito adventu tuo se noctu in ܝ‎ 
gam conjeceriL: sed el to audire desiderant ; nescio 
enim unde rumor incidit, quasi hodie sis 80 illos 
locuturas.Ne igitur multam fatigati preter rationem 
dimittantur, quid. tibi faciendum sit, ipse cogro- 
scis. 

ΤΥ. Bt Petrus, admiratus vulgi studium, respon- 
dit: Videtis, fratres, quo pacto Domini nostri 
verba manifesto impleantur. Memini enim eum 
dieere : Multi venient ab orienle et occidente, a 
seplentrione el meridie, et recumbent. in sinibus 
Abrahe, 1686) et Jacobi (a). Sed et Multi, inquit, 
vocali, pauci vero electi (0). Quod ergo ipsi veniant 
vocali, id adimpletum est. Quia vero boc non est 
eorum proprium, sed est Dei qui eos vocavit ac 
fecit.venire,in 60 8010 mercedem non consequuntur, 
quoniam ipsorum proprium non ost, sed. ejus qui 
permovit. Quod si post vocationem bona opera 
faciant, quod eorum est proprium, tuno pro eo 
recipient mercedem. 

V. Neque enim. Hebreei, Moysi eredentes,et que 
ab eo dicla sunt non custodientes, salvantur, nisi 
que sibi dieta sunt eustodiant. Nam quod Moysi 
crediderint, non ex illorum ortum est voluntate, 
sed ex Dei qui Moysi dixit : Ecce ego accedo 
ad (e im columna mubis, ut audiat. populus quando 
loquor ad 1e, et libi credant im  atermum. (c). 
Cum ergo Hebreis otiis, qui ex genlibus vocali 
sunt, a Deo dalum sit oredere veritatis doctoribus, 
reliectumque sit singulorum proprio judicio, bona 
Opera exercere, merces bene operantibus juste 
rependitur. Neque enim Mosis, neque Chrisli ad- 
ventu opus fuissel, si a se ipsis quod rationi con- 
sentaneum est voluissent intelligere : sed nec ma- 
gistris credendo eosque dominos vocando salus ac- ἢ 
quiritur, 

VI.Et ideo ab Hebrmis quidem qui Moysem 


(a) Matth. viz, 14 1 Lue. χα, 29. 


S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


(b) Mattb. xx, 16. 


228 


ἀπὸ Tipos ἔξοδον γεγενημένα διηγήσομαι, ὑμεῖς 
δὲ 9 ἐμοὶ τὰ ἐνταῦθα ὑπὸ τοῦ ܨ‎ T πρεγμένα 
καὶ ἀκριθέστερον ἔξηγήσασι ᾿Αμειψαμένων οὖν 
ἀλλήλους ταῖς ἐν μέρε: διηγήσεσιν, εἰσῄει τις τῶν 
συνήθων “έλλων Πέτρῳ: ὅτι Σίμων μαθών σε 
ἐπιδημάσαντα τὴν ἐπὶ Συρίαν ὥρμησεν ὁδὸν, ol 
δὲ ὄχλοι τὴν μίαν ταύτην νύχτα ὡς ἐνιαυτοῦ χρό- 
νον ἡγησάμενοι, καὶ ἀναμένειν τὴν ὑπὸ 
σοῦ προθεσμίαν μὴ δυνάμενοι, πρὸ 
ἐστήκασιν, κατὰ συντάξεις “0 καὶ συλλόγους ἀλλή- 
λοις περὶ τῆς τοῦ Σίμωνος διαδολῆς διαλαλοῦντες, 
ὅτι μετεωρίσας αὐτοὺς, xal ἐπὶ πολλοῖς κακοῖς σε 
ἐλέγξειν ἐλθόντα μόμενος, ἐπιδημήσαντα quobe 


αἱ 


ὄχτωρ ἔφυγεν: πλὴν ἐπιρυμοῦσιν αὐτοὶ ἀκοῦσαί 
σου, Οὐκ οἶδα πόρεν φήμη τὶς ἐπέπεσεν, ὡς μέλλον- 
τός σοῦ σήμερον αὐτοῖς διαλέγεσθαι. “ἵνα οὖν μὴ 
ἐπὶ πολὺ καμόντες διαλύωνται, τί χρή σε 
ποιεῖν, αὐτὸς vine 

1V. Καὶ ὁ {ξτρος, θαυμάσας τῶν ὄχλων τὴν σπου- 


δὴν, ἀπεκρίνατο: Ὁρᾶτε, ἀδελφοὶ, πῶς οἱ τοῦ Κυρίου 


λόγοι 


ται. Μέμνημαι γὰρ 
ἀπὸ ἀνατολῶ 


ἐμφανῶς 
εἰπόντος" Πολλοὶ 
καὶ δυσμῶν, ἄρχτου τε καὶ μεσημθρίας, καὶ ἀνα- 
εἰς κόλπους ᾿Αδραὰμ καὶ SA ᾿Ισαὰκ 
᾿Αλλὰ καὶ πολλοὶ, λητοὶ, 


τελ' 


y 


σονται 


κλιβήσονται 
καὶ 


Ἰακώδ, φησὶν, 
Τὸ μὴν οὖν ἐλθεῖν αὐτοῦς χλη- 
Ἐπεὶ δὲ 4 ἐστι 
χαλέσαντος 
τούτῳ μόνε 
μὴ αὐτῶν ἴδιον, ἀλλὰ τοῦ ἐνεργήσαντος. 
4@ χληθῆναι καλὰ πράξωσιν, ὅ 
τότε ἐπὶ τούτῳ μισθὸν ἔξουσιν. 
Ἑόραϊοι Μοῦ: 
ῥηθέντα μὴ φυλάσσοντες, 
μὴ τὰ 84 φυλάξωσιν. "0 
σαι αὐτοὺς οὐχὶ τῆς αὐτῶν βουλῆς 
ἀλλὰ τοῦ Θεοῦ τοῦ Mos: 


δὲ ܘܡܐ‎ 
πεπλήρωται. οὐκ 
ἀλλὰ 


ἴδιον, 


ἐπὶ 


Ὁ. πιστεύοντες, 


σώζονται, 


ἐὰν x αὖτ' καὶ τὸ 6 
ܚ‎ 
ܪ‎ 


πιστε 


εἰρηρκότος 


180» παραγίνομαι ἐγὼν πρ 


Ίνα ἀκούσῃ ὃ λαὸς λαλοῦντός μὸν 
59: πιστεύσωσιν εἰς τὸν αἰῶνα, "E. 
τε καὶ τοῖς ἀπὰ ἐθνῶν κεκληµένοις τὸ διδασκάλοις 


ἀληθείας πιστεῦσαι ἐκ Θεοῦ γέγονεν, τῶν καλῶν πρά- 
ξεων ἰδίᾳ κρίσει ἑκάστῳ ποιεῖν ἀπολελειμμένων, ὁ 
μισθὸς τοῖς εὖ δικαίως ἀποδίδοται. Οὔτε 
γὰρ ἂν Μωυσέως, οὔτε τῆς τοῦ Ἰησοῦ παρουσίας 
χρεία ἦν, εἴπερ à τὸ εὔλογον νοεῖν ἐδού- 
λοντο, οὐδὲ ἐν τῷ πιστεύειν διδασκάλοις καὶ χυρίους 
αὐτοὺς λέγειν, ἡ σωτηρία γίνεται. 


VI. Τούτου γὰρ (18) ἕνεκεν ἀπὸ μὲν 


ܝ 


: 


Ἑδραίων. τὸν 


(c) Exod. xix, 9. 


VARLE LECTIONES. 


δ᾽ ἀπὸ τοῦ Τύρου C. 99 «s O, qui subinde ἐμοὶ τά ο. S, τὰ ἐμοί C. Proximum καὶ mon est in O. 
9? διηγήτασῃε Ὁ. σεις 0. ὁ ἐπεὶ δὲ S, 0, ἐπειδή C. Tum τοῦτο c. O, ut proponit 8, τό €. 
13 μετὰ τό 0, ut Epit. c. 02, μετὰ τοῦ Ὁ in textu. Ad oram Ottoboniani νόθα, et pauln post 1 νοθευόµενα, 


quod ad subsequentia ܨ‎ ® Moor 0, 356 0, 


ut mavult 8, τῷ C. ܙܐ‎ Μωυσῇ Ὁ. * Μωύσῃ O. 


VARIORUM NOTE. 


(13) Τούτου γὰρ κ. τ. 


λ. Vide ne nugatori Ebionao fidem habeas. Cor. 


229 


Μωυσῆν 3" διδάσκαλον 


A 


GLEMENTINA. 


αι 


185 


ὁ Ἰητοῦς, ἀπὸ "1 δὲ τῷ 16869 π. 


ων καλύπ' 


στευχότων ὁ Mei 


σῆς ἀποχρύπτεται. Μιᾶς γὰρ δι᾿ ἀμφοτέρων διδα- 
σχαλίας οὔσης τὸν τούτων τινὶ 15 πεπιστευκότα 
ὁ θεὸς ι ᾿Αλλὰ τὸ πιστεύειν διδασχάλιῳ 


ἕνεκα τοῦ ποιεῖν τὰ ὑπὸ τοῦ (9 Θεοῦ λεγόμενα γίνε- 
ται. Ὅτ: δὲ τοῦθ᾽ οὕτως ἔχει, αὐτὸς ὁ Κύριος ἡμῶν 
Lee Ἐξομολογοῦμαί 30 σοι, Πάτε 
τῆς γῆς, ὅτι ἀπέχρυψας 
πρεσδυτέρων, καὶ ἀπενάλυψας 
θηλάζουσιν. Οὕτως αὐτὸς ὁ Θεὸς coi 
σκαλον, ὡς προεγνωχόσιγ ἃ δεῖ πράτ 


p τοῦ οὐρανοῦ 


καὶ ταῦτα ἀπὸ σοφῶν M 


καὶ αὐτὰ 


ἀπεκάλυψεν, ὡς ἀγνοοῦσιν ἃ χρὴ ποιεῖν, 
VIL Οὔτε οὖν Ἑδραῖοι περὶ ἀγνοίας Ἰησοῦ 
ἐάν 


δικάζονται, διὰ τὸν χρύψαντα, 


διὰ Μωύσέως 9, ὃν ἠγνύησαν μὴ μισήσωσιν" 
8 88 τῷ ἀθναν ἀιογθοννεξ 


τ᾽ 5} ἢ 


περ καὶ οὔτοι πράσ- 


τὸν Μωυσῆν 
ἐάν 


χαλύψαντα καταδιχάζονται 
ܢ‎ 


σοντες τὰ διὰ τοῦ Ἰησ' 


ῥηθέντα μὴ μισήσωσιν ὃν 
wi μη jue 


γνόησαν, Καὶ οὐκ. ἐν τῷ τοὺς διδασκάλουε κυρίους 
καλεῖν, τὰ δὲ δούλων μὴ ποιεῖν, ἀφελοῦνταί 
Τούτου γὰρ ἕνεκεν ὁ Ἰησοῦς δ ή πρός τινα 
χνότερον Κύριον αὐτὸν λέγοντα, μὴ 
ὧν αὐτὸς προσέταξεν ܐܘ‎ 


ἃ λέω; 


καὶ οὐ ποιεῖς 

ἀλλὰ τὸ ποιεῖν, CE 
οὖν τρόπου καλῶν ἔργων yp 3 
ξιωθείη τοὺς ἀμφοτέρους ἐπιγνῶναι ὡς μιᾶς 8888 
σκαλίας iw! αὐτῶν κεκηρυγμένης, οὗτος ἀνὴρ ἐν 
Θεῷ πλούσιος κατηρίθµηται, τὰ τε ἀρχαῖα via τῷ 


χρόνῳ, καὶ τὰ καινὰ παλαιὰ ὄντα νενοηκώς, 


711, Ταῦτα τοῦ Πέτρου λέγοντος, οἱ ὄχλοι, dis 
ὑπό τινος κληθέντες, εἰσήεσαν ἔνθα ὁ Πέτρος ἦν. 


Ὁ δὲ τὸν πολὺν ὄχλον ἰδὼν ὥσπερ ποτα; οῦ ἦσυ- 
ῥεῦμα πράως 


προσρέουτα, ἔφη 


τῷ, 


Μαρούνῃ: 
οὓς χωρεῖν 
ὕπαιθρον 


Ποῦ σοι πος 


δονάμενος ; τοῦ 


ἐνταῦθα μᾶλλον τοὺς ὅ 
is. 
εἴπαντο οἱ ὄχλοι. 


8 Μαροόγου εἰς τόπον 


προάγοντος 


ἐπί τινος βά 


αὐτὸν, 


ος 


ὡς ἀνδριάντος οὐ πάνυ 
ἧς 9, ἐπιστὰς, ἅμα τῷ τὸν ὄχλον 
εἰδὼς 
> ὑπὸ δαιμόνων 
λῶν χρόνων ἐνοχλουμένους, B 
μωγῆ μεθ΄ ἱκισίας, 
αὐτοῖς καὶ ἡσυχίαν ἔχειν προστάξας καὶ 
μετὰ τὸ διαλεχρῆναι ὑποσχόμενος, τοῦ λέγειν d 
οὕτως" 
IX. 
σθαι 


£s 
σεδεῖ ἔθει 


ὕψη 


T posa yopedsu, 


πολλοὺς ἐκ τῶν παρεστώτων 
καὶ πολλῶν παθῶν ἐκ πολ- 


τοντας. 


D 


Ἀρχόμενος τὸν ὑπὶ 
παντελῶς 
v 
λωμένοις τὸν νοῦν, 


Λεοσεδείας λόγον ποιεῖς 
ἀγνοοῦσι τὰ 9 πάντα, καὶ ὑπὸ 
o» ἡμῖν Σίμωνος 


τι 


τῶν τοῦ ἄντικι 


διαβολῶν £ 
ἀναγκαῖον ἡγησάμην πρῶτον 
μέμφεσθαι τὸν τὰ πάντα 
(5; Matth. vir, 21. 


ὑπὲρ τοῦ μὴ 


(a) Matth. xi, 25. 


^5 Nihil mutandum Cf. Lob. Pryn.. p. 
S. 4 ἀπό D, O, ὑπό C. Tum in 0, τοῦ, maa. 


TOMILIA VIII. 


pracoplorem aeceperunt, absconditur Jesus ; ab iis 
vero qui in Jesum erediderunt, Moses occultatur. 
Cum enim una sil per utrumque doctrina, cum 
qui alterutrui credit recipit Deus, Verum fides in 
magistrum ideo est, ut qua a Deo dicta sunt per- 
agantur. Quod autem hoc ita se habeat, ipse Do- 
minus noster ail: Confiteor tibi, Pater cali et terra, 
quia abscomdísli ܗܬܐܐ‎ α- sapientibus οἱ senioribus, 
et revelasti ea parvulis lactentibus (a). Sic Deus ipse 
illis quidem abscondit doctorem,t quiseirent quie 
essentfaricnda, his vero revelavit, ui qui qua 
agere oporteat ignorarent. 


VIL.Neque ergo Hebriide ignoratione Jesucon- 
demnantur,propter cum qui abscondil,si, facientes 
ἃ Moyse prescripta, quem nesciunt odio non. ha- 
beant : neque rursum qui ex gentibus sunt,de igno- 
ralio Moyse eondemnantur, propter eum aui occul- 
tavit, si el ipsi per Christum dieta facientes, quem 
ignorant odio non prosequantur. Nihilque cuipiam 
proderit, magistris nomen dominorum dare, non 
facere autem opera servorum. Nam idceireo Jesus 
noster ad quemdam,qui cum frequenter Dominum 
vocabat, nihil lamen ab eo mandatorum fneiebat : 
Quid, inquit, mihi dicis, Domine, Domine, οἱ non 
facis qu dico (b) Neminem quippe juvabit dicere, 
sed facere. Omni itaque modo opus est bonis ope- 
ribus Ceterum si cüi donatum fuerit, εἰ Jesum et 
Moysem cognoscere, tanquam una doctrina ab 
niroque pradicata,hic vir in Deo dives eonsebitur, 
qui vetera nova tempore,et nova, qui vetera sunt, 
intelligit (c). 

1111. Πως Petro dicente omnis multitudo, quasi 
ab aliqno evocata, ingressa est ubi erat Petrus. Ut 
autem itle vidit turbas,velut amnis placidum fluen- 
tum leniter commeantes. dixit Marooni : Ubi hic 
tibi lorus est,qui magis possit capere hane. multi- 
tudinem ? Et Maroone deducente eum in subdialem 
horto excultum locum, secuta: sunt. turba, Petrus 
aulem super basim statu» non ad modum exoel- 
sam consislens, simul atque populum more reli- 
gioso salulasset, videns multos astantis plebis a 
demonibuset pluribus morbis jam diu molestatos, 
ac stridoro eum ulalatu, οὗ procidere cum suppli- 
catione, inerepitis iis, silentiumque tenere jussis, 
nec non pollicitus eurationem pos! habitum sermo- 
nem, ita loqui coepit : 


IX. Ineipiens de vero Dei eultu facere sermonem 
ΔΑ eos qui penitas ignorant omnia, quorem mens 
por adversarii nostri Simonis calumnias fcedata est, 
necessarium duxi, primo sermonem habere de eo, 
quod non oporteat omnium creatorem Deum cal- 


(c) Matth. xur, 59. 


VARLE LECTIONES. 
. 156. Habemus in Clementinis etiam dativum hom. , A18. 
sec. supra τῷ ante Ἰησοῦ, ap. Ὁ. τῶν [δ τν ἐδ ὧν τοῦ 
C. καί copula etiam adest in l.e. N. T. Mes ܝ‎ 


om, . 0, 9 ἐξομολογοῦμεν 9, δι i ἃς ταῦτα ἀπὸ σοφῶν 


Ὁ. 8 ἀπό Οἱ δ᾿ προσέτασσεν C, 95 εἴτις Ὁ c. Cl. εἶ 


αὐτόν om. Ὁ 57 Ita 0 c. S, ὑψιλῆς 5 E τά deest in 0. 


τις C, ὃν δὲ orn, Tum τόπον Epit. ο, 


Ὁ τόν 6, 0, Deinde 


231 8. CLEMENTIS 1 ROM. 


PONT. OPERA DUBIA. 933 


pare, non aliunde incipiens, quam ab ista qua Α. χότα Θεὸν "᾽ τὸν λόγον ποιήσασθαι τὸν 383 οὐκ ἄλλο- 


providenler ab eo opportune subjecta fuit occasio, 
ut cognoscatur quod recta ratione complures a mul- 
lis demonibus obsessi sunt ela diversis difficilibus- 
que morbis comprehensi,ut per 1106 quoque appa- 
reat justitia. Dei. Et qui per ignorantiam illum ac- 
cusarunt, si nune, discentes quid sentiendurn sit, 
per bonam predicationem et bona opera a priori 
crimine se revocenl, causam mali facinoris igno- 
ranliz, ut veniam consequantur, ascribentes. 


X. lta vero habet : Cum Deus, qui solus bonus 
est, cuncta bene creasset ac homini ad imaginem 
suam facto tradidissel, is homo conditoris sui ερῖ- 
τας divinitalern,eum esset verus propheta et uni- 
versa cognosceret, in honorem Patris qui omaia 
illi concesserat,et ob salutem ex se futurorum filio- 
rum,lanquam germanus pater benevolentiam erga 
ἃ se gignendos liberos conservans,quos cuperel ad 
eórum utilitatem dilizere Deum el a Deo diligi,iler 
quod ad illius duceret amicitiam demonstravit do- 
ewitque quibusnam hominum actionibus solus 
omniumque Dominus Deus delectetur:et ostensis, 
qua illi placerent, legem. eternam eunetis sanxit, 
qua nec ab hostibus consumi posset, nec ab ullo 
impio interpolanda essel, ncc uno in loco abscon- 
deretur, sed ἃ cuuetis posset legi. Erant ergo illis, 
ex obedientia legis, cuneta affalim,fruges pulcher- 
rima, anni compleli,sine tristilia;sine morbis,cum 
saluberrima aeris temperie tuto donati. 


XL 
ad ipsum bonorum donum sensu destituti, percibo- 
rum οἱ deliciarum abundanliam ad ingrati animi 
vilium declinaverunt,ut arbitrarentur non existere 
Providentiam,quod nullo precedente justiliz labore 
bona ut mercedem recepissent, utpote nullo ex 
ipsis in casum aliquem vel morbum aut ullam ne- 
cessilalem delapso: adeo ut,quemadmodum solent 
homines a prava aberratione afflicti, Deum,qui eos 
poterat sanare, despicerent, Verurn enimvero δας 
lim post contemptum,ex melus vacuitate et secura 
voluptate procedentem, velut ab harmonia quadam 
consequenter aduptata, justa vos invasik. punitio, 
qua bona quidem ut noxia expulit, mala vero ut 
adjulura contra induxil. 


AL illi, quia. nondui mala experti fuerant, 


ΧΙΙ, Nam ex coli incolis spiritibus ii, qui infi- 
mam regionem babitant angeli, offensi ingrato 
hominum erga Deum animo postulant, in vitam 
hominum venire liccat, ut vero homines facti, por 


8s» ἀρχόμενος, ἢ ἀσ' αὐτῆς τῆς κατὰ πρόνοιαν ὑπ’ αὖ - 
τοῦ εὐκαίρως ὑποθληθείσης προφάσεως" ἵνα γνωσθῇ, 
ὡς εὐλόγως οἱ πολλοὶ ὑπὸ πολλῶ ἢ 
θησαν καὶ ὑπὸ ἀλλοκότων παθῶν χατελήφθησαν, 
ὅπως καὶ ἐν τούτῳ τὸ τοῦ 


δαιμόνων σύνες 


τοῦ δίχατον φανῇ. Καὶ 


οἱ 


ν᾽ ἄγνοιαν μεμφόμενοι αὐτὸν, κἂν 99 νῦν μαθόντες 
ὡς δεῖ φρονεῖν, Bv εὐφημίας τε καὶ εὐποιίας τοῦ 
ἐγκλήματος 


προτέρου ἑαυτοὺς ἀνακαλέσωνται δὲ, 


ἄγνοιαν εἰς τὴν 


αἰτίαν τοῦ κακοῦ τολμήματος τὴν 


συγγνώμην προὶ 
X. Ἔχει δὲ οὕτως: Τοῦ μόνου 
πάντα καλῶς πεποιηκότος καὶ παραδεδωκότος τῷ 


κατ᾽ 


Yot. 


ἀγαθοῦ Θεοῦ τὰ 


κόνα αὐτοῦ Ἰενομένῳ @ ἀνθρώπῳ, ὁ γεγονὼς 


τος αὐτὸν ων. θειόττ, 


τῆς τοῦ ܐܗܬ‎ ς, ἀληθὴς 
Ἡροσύτης ὧν καὶ εἰδὼς τὰ ὅλα, εἰς τιμὴν τοῦ πάντα 


αὐτῷ δωρησαμένου Πατρὸς xul εἷς σωτηρίαν τῶν ἐξ 


αὐτοῦ γενομένων υἱῶν, ὡς πατὴρ Ἰνήσιος πρὸς τοὺς 
ὑπ' αὐτοῦ γενομένους παῖδας ἀποσώζων τὸ εὔνουν, 


βουλόμενος αὐτοὺς πρὸς τὸ συμφέρον αὐτοῖς φιλεῖν 


φιλεῖσθαι ὑπ’ αὐτοῦ, τὴν πρὸς φιλίαν 
αὐτοῦ ἄγουσαν 8 


Θεὸν ταὶ 


gue ὁδὸν, διδάξας ποίαις ἀνθρώ- 


mu» πράξετιν ὁ μόνος καὶ πάντων δεσπότης θεὸς 
εὐφραίνεται, καὶ τὰ ἐκείνῳ δοχοῦντα b 


αἰώνιον ὥρισε τοῖς @ ὅλοις, pef ὑπὸ πολεμίων 9 


ἐμπρησθῆναι δυνάμενον, μήθ᾽ ὑπὸ ἀσεθοῦς τινος 


μήτε 
ἀλλὰ πᾶσιν ἀναγνωσῃῆναι δυνά; 


τόπῳ ἀποκε: 


ὑπονοθευόμενον., χρυμμένον 


ενου. Ἢν οὖν αὐτοῖς 


τοῦ νόμου πάντα ἄφῄονα, τὰ τῶν 
198 τῶν 


ἄλυπα καὶ ἄνοσα, μετὰ πάσης 


ἐν 


ἧς πειβαρ Ius 
χαρπῶν κάλλιστα, τέλεια καὶ 


ἀέρων εὖ- 


ἐτῶν 


ἧς τῶν 


τὸν τῶν κακῶν. 


XI. οἱ 
σαν, πρὸς αὐ 


ἐπειράσθη- 
ἀναισθήτως 
τρυφῆς εἰς 


τῶν ἀγαθῶν δωρεὰν 
ἔχοντες, ὑτὸ τῆς ἀφθόνου τροφῆς καὶ 
avro, ὡς νομίσαι, αὐτοὺς μηδ᾽ εἴ- 
μὴ πρότερον χαμοντες ἐπὶ δικαιος 


ἀχαριστίαν ἐξετρέ 
vos Πρόνοιαν, 


σύνης ὡς μισθὸν 


τὰ ἀγαθὰ εἰλήφεσιν, ἅτε μηδενὸς 


(end ἢ νόσῳ ἢ ἄλλῃ vel ἀνάγκῃ ὑπο- 
σόντυς' ἵνα, ὡς ἀνθρώποις φίλον ἐστὶν ὑπὸ τῆς 


διαμαρτίας @ χαχωθεῖσιν, ἑαυτοῖς τὸν ἰᾶσθαι‏ ܡ 


δυνάμενον περι 
τῆς ἀφοείας καὶ ἀδεοῦς τρυφῆς 
σπερ ἐξ ἆρμον ἔφηρ- 

ἰ αὐτοῖς ἀπήντησε τιμωρία, τὰ 


κατα- 


ς τινὸς ἀχολούθως 


ία τις 


ὡς ὠφελήσαντα ἀντεισφέρουτα, 
ΧΙΙ. Τῶν γὰρ τὸν οὐρανὸν ἐνοικούντων 5) πνευμάτων 
ὄντες ἄγγελοι ἀγθε- 
Θεὸν ἀχαριστίᾳ, 


οἱ τὴν κατωτάτω χώραν κ. 
σθέντες τῇ τῶν ἀνθρώπων εἰ 
αἰτοῦνται εἰς τὸν ἀνθρώπων ἐλθεῖν βίου, ἵνα ὄντως 


VARLE LECTIONES. 


ὃν Θεόν Ὁ, ut legi jubet οἱ C, in euj. textu Θεοῦ, 
excidit sp. ΟἹ (edd. 1098, 4724) el S. ** μήτε πολ 


S, μήτε ctun 0. 8 τήν C. 9 δε ἁμαρτίας Ὁ 8 
dit eontra [e 
non idem s-gnilieat, quod despicere. Conjectavciim esse scribendum à; 


ραθλάνωνται 
ἓ όντων 8 


μων 0, μήθ᾽ ὑπὸ πολεμίων D, pe 
" Locus multifariam corruptus. Dativus &z»tot. 
τον lingue Greca, et quid ἰᾶσθαι sibi velit, diffleile est, intelleclu ; denique περιθλὲ 


ο χαὶ C. δ᾽ ἀνακαλέσονται 0, (9 γενωμένῳ Ὁ. 88 τοῖς 

ἦτε πολεμίοις conj. 
offen- 
θαι 
τὸν τιμωρεῖσῃα: δυνάμενον πα- 


τόν, 9 γάρ om. Ὁ, ad οὐ. oram monelur : γοθεύεται, 9 ἐνοικούντων Cl, [1608 οἱ 1724), 


233 


ἄνθρωποι 


νόμενοι, ἐπ) πολιτείᾳ πλείονι τοὶ 
αὐτὸν ἀχαριστήσαντας ἐλέγξαντες αὐτόθι τῇ was ἀξί- 


ἂν ἕκαστον ὑποδάλωσι τιμωρίᾳ. Ὁπότε οὖν 189 
αἰτήσαντες ἔλαθον, πρὸς πᾶσαν ἑαυτοὺς μετέβαλλον @ 
φύσιν, dee θειωδεστέρας ὄντες οὐσίας καὶ ῥᾳδίως 
πρὸς πάντα μετατρέπεσθαι δυνάμενοι. Καὶ ἐγένοντο 
λίθος τίμιος, xal μαργαρίτης περίθλς 


τος, πορφύρα 
τὸ εἶ τύχοι καλλίστη, καὶ χρυσὸς ἔνδοξος, καὶ πᾶσα τὸ 
Li 


πολυτίμιος ὕλη, Καὶ τῶν μὲν εἰς χεῖρας, τῶν δὲ 
κόλπον ἐνέπιπτον, καὶ ܡ‎ αὐτῶν ἑκόντες ἐχλέπτοντο, 


Μετεδάλλοντο δὲ καὶ εἰς τετράποδα καὶ εἰς ἑρπετὰ, 
γηχτά τε καὶ πτηνὰ, καὶ εἰς πᾶν ὅπερ ἤθελον, “Ατινα t 
καὶ οἱ παρ᾽ ὑμῖν ποιηταὶ ἀφοδίας αἰνίς ὡς ἔτυχεν 
ἔδουσιν, ἐνὶ 13 τοίνυν τὰς πάντων πολλὰς κα 
βοὺς πράξεις ἀπονέμοντες. 

ΧΠΙ, Πλὴν ὅτε ταῦτα γενόμενοι τοὺς διαρπάσαν- 
τας αὐτοὺς πλεονέκτας ἤλεγξαν, καὶ εἰς τὴν ἀνῃρώ- 
πων φύσιν ἑαυτοὺς µετέθαλλον, 79, ἵνα ὁσίως πολιτευ- 
σάμενοι καὶ τὸ δυνατὸν τοῦ πολιτεύεσθαι δείξαντες 
τοὺς ἀχαρίστους 1: εὐθύναις ὑποδάλωσιν, ἐπειδὴ ὅν. 
πως τὰ πάντα ἄνθρωποι ἐγίνοντο καὶ τὴν ἐπιθυμίαν 
ἔσχον τὴν ἀνθρωπίνην, ὑπὸ ταύτης κρατούμενοι εἷς 
γυναικῶν μῖξιν ὤλισθον, αἴς συμτιλακέντες 
παγέντες καὶ τῆς πρώτης δυνάμεως παντε 


τες τὰ ἐκ πυρὸς τρα: 


διαφό- 


καὶ μιασμῷ 
ὥς πενωθέν.. 
τα μέλη εἰς τὸ πρῶτον αὐτῶν 
τῆς Τὸ ἰδίας φύσεως ἀμίαντον μετασυγκρῖναι οὐκ ἐξίσχν. 
σαν. Τῷ γὰρ βάρει τῷ ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας εἰς σάρκα, 
τελευτήσαντος αὐτοῦ 


τοῦ Τὸ πυρὸς, τὴν ἀσεδοῦσαν ὥδευ. 
σαν ὁδὸν κάτω" σαρκὸς γὰρ αὐτοὶ δεσμοῖς πεπεδη- 
μένοι X90 κατίσχηνται Ἡ καὶ ἰσχυφῶς δέδενται, οὐ 
ἕνεκεν εἰς οὐρανοὺς ἀνελθεῖν οὐχέτι ἐδυνήθησαν. 

XIV. Μετὰ γὰρ συνουσίαν, ὃ 15 τὸ πρῶτον ἐγί- 


νοντο ἀπαιτηθέντες καὶ παρασχεῖν μηχέτι δυνηθέν- 
τες, διὰ τὸ ἄλλο τι μετὰ μιασμὸν ἑαυτοὺς T ποιῆσαι 
μὴ δυνασθαι, ἀρέσκειν τε ταῖς ἐρωμέναις βουλόμενοι, 
ἀνθ᾽ ἑαυτῶν τοὺς τῆς γῆς μυελοὺς ὑπέδειξαν, λέγω 
δὲ τὰ ἐκ μετάλλων ἄνθη, χρυσὸν, χαλκὸν, ἄργυρον 
σίδηρον καὶ τὰ ὅμοια, σὺν τοῖς τιμιωτάτοις ἅπασιν 
λίθοις, Σὺν τού 


τοις δὲ τοῖς μαγευθεῖσιν @ λίθοις καὶ 
τὰς τέχνας τῶν πρὸς ἕκαστα πραγμάτων παρέδο- 
σαν δι, καὶ μαγείαν συνυπέδειξαν 35 καὶ ἀστρονομίαν 
ἐδίδαξαν, δυνάμεις τε ῥιζῶν καὶ ܗܘܠܐ‎ ποτὲ ὑπὸ ἂν- 
θρωπίνης ἐννοίας εὑρεθῆναι ἀδύνατον, ἔτι ὃ χρυσοῦ 
καὶ ἀργύρου καὶ τῶν ὁμοίων χύσιν, τάς τε τῶν ἔσθη- 
τῶν " ποικίλας βαφάς, Καὶ πάνθ᾽ ἁπλῶς, ὕσαπερ 
πρὸς κόσμου wal τέρψεώς ἔστι γυναικῶν, τῶν ἓν 
σαρκὶ δεβέντων δαιμόνων ἐστὶν εὑρήματα 9h, 

XV. Ἐκ δὲ τῆς νόθου μίξεως αὐτῶν ἄνθρωποι 
ἐγένοντο γύθοι, πολλῷ γε τῶν ἀνθρώπων κατὰ χορυ- 
vi» μείζους, οὖς οἱ 95 μετὰ ταῦτα γίγαντας ὠνόμα- 
σαν, οὐ ρακοντόποδες ὄντες καὶ πρὸς θεὸν πόλεμον 
ἀράμενοι, ὡς οἱ βλάσφημοι τῶν Ἑλλήνων ἄδουσι 
μὅθοι, ἀλλὰ θηριώδεις τὸν τρόπον, καὶ μείζους μὲν 


CLEMENTINA. — HOMILIA VIII. 


234 


εἰς A multam conversationem redargutis qui in Deum 


ingrati fuerant, confestim ununiquemque merito 
afficerent, supplicio. Quando igitur quod petierant 
acceperunt, in omnem se mutarunt naturam, ut qui 
divinioris essent. substantiz, facilequo in. omnia 
posseni converti. Ri faeti sunt lapis pretiosus, οὐ 
margarita conspicua, et. purpura si quie pulcher- 
rima, et aurum insigne, ac onis magnifica mate- 
ria. Alque in aliorum quidem manus, in aliorum 
vero sinum inciderunt, et ab iis sponte rapieban- 
iur. Sed ei lranformati sunt in quadrupedes et 
serpentes, pisces ct. aves, ac in quodeunque vole- 
bant. Quz vestri etiam poeta, quod nihil timcant, 
prolibito canunt, uni nempe omrium multa et 
varia opera tribuentes. 

XIII. Ceterum quando hac facli raptores suos 
&varos ostenderunt, et in hominum naturam mu- 
taverunt se, quo sancte viventes οἱ vitam. sanctam 
esse possibilem monstrantes ingratos penis subde- 
rent: quoniam, inquam, vere omnino homines exi- 
siebant et habebant concupiscentiam humanam, ab 
ea subjugati in feminarum concubitum lapsi eunt, 
quibus commisti, et piaeulo confixi, atque a prima 
virtule vacuali penitus, ex igne conversa membra 
in primam nature sue puritatem non valuerunt in- 
Staurare. Nam per pondus ex carnali concupiscen- 
tia ortam, ipso igne desinente, per impiam viam 
infra incesserunt. Siquidem, carnis vinculis com- 
pediti, detenti sunt ac fortiter ligati, propter quod 
non potuerunt amplius in celos ascendere. 


XIV. Etenim postconcubitum, quod ante fuerant 
repetere jussi nec amplius valentes prestare, quo- 
niam aliud non poterant post. inquinamentum fa- 
cere et adamatis mulieribus placere cnpientes, pro 
9ο ipsis viscera terr ostenderunt, decus, inquam, 
metallorum, aurum, ms, argentam, ferrum et simi- 
lia, cum omnibus pretiosis lapidibus. Cum his au- 
tem prestigiosis gemnis iradideruniet artes ad 
singula pertinentes, et magicas scientias monstra- 
verunt, et astronomiam docuerunt, item Slirpium 
vires, nec non quecunque humana mens non po- 
tuísset invenire, adhuc et auri argentique ac simi- 
lium fusionem, atque vestium diversas tincturas. 
Denique omnia prorsus,qua ad ornatum etoblecta- 
tionem mulierum spectant, demonum in carne li« 
gatorum sunt inventa. 

XV. Ex adulterina autem. illarum conjunctione 
nati sunt homines spurii, multo hominibus statura 
majores, quos postea gigantes nominaverunt, non 
anguipedes et adversus Deum bellum adorü, ui 
impiae Grecorum decantant fabula, sed feri mori- 
bus et hominibus quidem mole eorporis majores, 


14111 LECTIONES. 


9 µετέθαλον C. Ἢ πᾶσι 0. 


τήν 8 male attribuit Cotelerio : exstat ap. Cl. 
ὅν id. in textu. 15 αὐτούς 0. 
9 ἐσθηµάθων O. δὲ εὑρέματα O, 


ΡΑΤΠΟΙ. 8, 11. 


® μεγευθεῖσι ϱ. 


Ἡ ἅπερ O. Postea c. eodem αἰτίᾳ, ut. voluit Β.. αἰτίαν 
absque spiritu et aecentu. 18 μετέδαλον C. 16 Vbb, δείξαντες τοὺς 


15 αὐτῶν C. 


55 οἱ inserui ο. O. Dein τοῦτο C. 


vulgo. 13 ενει 0 
ἀχαρίστους desiderantur in Ü. 13 Mendum. 
Ὁ κατέχονται C. 18 Ila O et C ex conjeet,, 
lta Ὁ o. Β., παρέδωσαν Q, 88 µαγεί-ς ὑπέδειξαν ὧν 


8 


239 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 236 


b 


ἀγγέλων ἐγένοντο, 
iy γυναιχῶν γε- 


utpote ex angelis orti, angelis vero minores, αἱ ex A ἀνθρώπων τὰ μεγέθη, 
feminis geniti. Deus ergo, cernes illos ed ferila- ἀγγίλων 894 δὲ ἐλάττους, ܗܘ‎ 
tem exssperatos, quibusque ad salictetem mundus γένηντο δ, Ὁ οὖν Θεὸς, εἰδὼς αὐτοὺς πρὸς τὸ θηριῶ- 
non sufficeret (nam ad hominum proporüonem et Gs; ἐξηγριωμένους, καὶ πρὸς τὴν ἑαυτῶν πλησμονὴν 
ad usus humanos conditus est orbis), πο vietusino- τὸν κόσμον οὐκ ἔχοντας " (L4) αὐτάρκη (πρὸς γὰρ 
piaad natura repugnantem esum animalium con- ἀνθρώπων ἀναλογίαν ἐδημιουργήθη καὶ χρῆσιν ἀν- 
versi insontes essevidereutur, quasiid ex necessi- θρωπίνην), ἵνα μὴ ἐνδείᾳ τροφῆς S ἐπὶ τὴν παρὰ 
tate auderent, illis Dous omnipotens manna pluit φύσιν τῶν ζώων βορὰν cpexduevo: ἀγεύθονοι δοκῶσιν 
ex varia cupiditate, aique omni desiderato fruiti εἶναι, ὡς δι᾽ ἀνάγκην τοῦτο τετολμηχότες, μάννα αὖ- 
sunt;at illi, ob spurlam naturam puro cibo non τοῖς ὁ παντοδύναμος Θεὸς ἐπώμβρισεν 99 ἐκ ποικίλης 
delectati,solum sanguinisgustum appetebant. Quare ἐπιθυμίας, καὶ παντὸς οὔπερ ἐδούλοντο ἀπήλαυον" 
et primi carnes degustarunt. οἱ 8'9 ὑπὸ νόθου φύσεως, τῷ καθαρῷ τῆς τρυφῆς 
οὐκ ἀρεσκόμενοι, μόνης τῆς τῶν αἱμάτων γεύσεως 
ἐγλίχοντο, Διὸ καὶ πρῶτοι σαρκῶν ἐγεύσαντο. 

XVI. Qui vero cum illis degebant homines, tunc XVI. ΟἹ δὲ σὺν αὐτοῖς ἄνθρωποι τὸ ὅμοιον τότε πρῶ- 
primum idem emulatione dueli fecerunt. lta. vel ,, τον ποιεῖν ἐζήλωσαν, Οὕτως εἴτε ἀγαθοὶ εἶτε κακοὶ οὐ 
boni vel mali non naseimur, sed fimus ; οἱ assuefacti P γεννώμεθα ?!, ἀλλὰ γινόμεθα καὶ ἐθισθέντες δυσαπο- 
vix retrahimur, Porro eum brute animantes tuno σπάστως ἔχομεν. Τῶν 
deficerent, nothi homines etiam humanas ederunt τῶν, οἱ νόθοι ἄνθρωποι καὶ ἀνθρωπίνων σαρκῶν 
carnes:nonenim jam longe aberunLa violanda sua σαντο 98, οὐκέτι γὰρ αὐτοῖς ἦν μαχρὰν, τὴν ἴσην δια- 
carne, qui prius in aliis speciebus carnem gustave- φθεῖραι σάρκα, πρότερον ἐν ἑτέραις μορφαῖς αὐτῆς "3 
rant. γευσάμενοι, 

XVII. Per multum vero sanguinem fusum purus XVIL Ἐπὶ δὲ τῇ πολλῇ τῶν αἱμάτων ῥύσει ὁ κα- 
aer impuro fedatus vapore οἱ insalubris factus θαρὸς ἀὴρ ἀκαθάρτῳ ἀναθυμιάσει μιανθεὶς καὶ νοσή- 
ipsum spirantes reddidit morbis obnoxios, utdein- σας τοὺς ἀναπνεοντας αὐτὸν νοσώδεις ἀπειργάζετο 3, 
ceps homines immaturi morerentur. lerra autem ὡς τοὺς ἀνθρώπους λοιπὸν ἀώρους ἀποβνήσκειγ. "H 
ideo valdepollutatuncprimamanimaliavenenataet ὃὲ γῇ ἐκ τούτων 199 σφόδρα μιανθεῖσα πρῶτον 
nocentia feeit ebullire. Cunctis ergo ad. deteriora τότε τὰ ἰοθόλα καὶ λυμαντικὰ ζῶα ἐξέβρασεν. Τῶν 
propter feros demones vergentibus, Deus illos tan- οὖν πάντων πρὸς τὸ χεῖρον χωρησάντων διὰ τοὺς 8 
quam malum fermentum tollere decrevit,ne a malo ριώδεις δαίμονας, ὁ Θεὸς αὐτοὺς ὥσπερ κακὴν ζύμην 
semine per seriem unaqueque ctas precedenti ἐξελεῖν ἐθουλεύετο, "wa μὴ ἀπὸ σπορᾶς κακῆς 9 κατ’ 
assimilata, pariterque impia, futurum salvandorum ( ἀκολουθίαν ἑκάστη γενεὰ τῇ πρὸ αὐτῆς ἐξομοιου- 
hominum seulum aboleret. Quapropter postquam μένη, ὁμοίως ἀσεδοῦσα, τὸν ἐσόμενον αἰῶνα σωζο- 
uni viro justo, cum tribus ex illo natiscumque illo- μένων αιδρῶν χενώσῃ, Τούτου δὴ ἔνεκεν ἑνί τοι ὃν 
rum uxoribus atque filiis, ut in arca evaderent καΐῳ μετὰ τῶν ἐξ αὐτοῦ τριῶν, σὺν ταῖς αὐτῶν γυ- 
prenuntiasset, aquam diluvii immisit, uiomnibus ναιξὶν, dua τοῖς υἱοῖς V, ἐν λάρνακι διασώζεσθαι 


Σ ἀλόγων ζώων τότε ἐπιλιπόν- 


ܰܘ 


consumptis, mundus purgatusel, qui in azca ser- προαγγείλας ὕδωρ εἰς κατακλυσμὸν ἐπέκλυσεν, ἵνα 
vatusfuerat,in secundum viue humane principium πάντων ἀναλωθέντων ὁ κόσμος κατεκκαθαρισθεὶς 
purus redderetur. Alque ila evenit. αὐτῷ τῷ ἐν λάρνακι διασωθέντι εἷς δευτέραν βίου- 


ἀρχὴν χαθα-ὃς ἀποδορῇ, Καὶ δὴ οὕτως ἐγένετο. 


ΧΥ͂ΠΙ. Quia ergo mortuorum gigantum anime ΧΙ. Ἐπεὶ οὖν αἱ τῶν τεθνεώτων γιγάντων ψυ- 
humanis animabus erant majores, αὐ qum ex ra- χαὶ τῶν ἀνθρωπίνων * ψυχῶν μείζους ἦσαν, ἅτε δὴ 
tione corporum οχοε]]οτοπί, tanquam novum genus xxi τοῖς σώμασιν ὑπερέχουσαι, ὡς 9 καινὸν γένος 
novum nomen acceperunt. Quibus superslitibus in χαινῷ καὶ τῷ ὀνόματι προσηγορεύθησαν, 0 ἔπι- 
mundo, quo modo vivendum, a Deo per angelum λοίποις τῷ κόσμῳ ὡς δεῖ βιοῦν, ὑπὸ Θεοῦ δι᾽ ἀγγέ- 
sancila estlex, Cam enim essent genere spurii, ex λοὺ νόμος ὡρίσθη, Ὄντες γὰρ νόθοι τῷ γένει ἐκ 
igne angelorum et mulierum sanguine, et ideo pro- p πυρὸς ἀγγέλων καὶ αἵματος γυναιχῶν, καὶ διὰ τοῦτο 
prium quoddam genus essent concupituri, justa ἰδίου τινὸς γένους ἐπιθυμεῖν μέλλοντες, δικαίῳ τινὶ 


aliqua lege przoccupati sunt. Missus enim ad σος προολήφθησαν νόμῳ. Ἐξεπέμφϑη γὰρ αὐτοῖς ὑπὸ 


VARLE LECTIONES. 


ἴννηντο Ὁ. 51 Ita correxit C., cujus cod, ἔχοντες, ut Ο. ὅδ Tta dedi ex conject. ἐνδείᾳ τροφαῖς Ο., 
. Postea τραπόµενοι Ὁ. 9? [ta S. Idem est, cod. Οἱ ἐπώνορησεν, 80. C. ἐπόνθρισεν. 9" [ta S., 
ὄσοντο S. Tum ἰδίαν p. ἴσην Ὁ. 9 Ita Ὁ ο, S., αὐτοῖς C. Subinde 


06 


ἂν διατροφῇ, 
oy Q, Ὁ. "1 οὐκ ἐγεννώμερα ο, < 
γευσαμένοις Ὁ. 9} ἀπειργάζετο S 0. ἀπεργάξετο ἃ, 99 Vox κακῆς ἃ S. omissa in, textum rediit 


ex Ὁ. 9 λοιποῖς Q. " ἀνθρωπείων O. * ἕως ὁ, Idem deinde προσηγορεύθης οἷς ἐπηλύτοις sine inter- 
punctione. 


VARIORUM NOTAE. 


(14) οὐκ ἔχοντες, Pro οὐχ ἔχοντας. Vitium calli- — disseritur de abstinentia a carnibus; οἱ adnectuntur 
graphi, non typographi. Ex moreautem Ebionitico — fabula coguite juxta 80 incognito. Qor. 


CLEMENTINA. 


τις, τὴν αὐτοῦ βουλὴν μηνύων 


231 
τοῦ Θεοῦ 99 ἄγγελός 
καὶ λέγων" 

XIX. Τάδε δοχεῖ τῷ πάντεπόπτῃ Θεῷ, μηδενὸς 
ἀνθρώπων ὑμᾶς κυριεύειν, μηδὲ παρενοχλεῖν μηδενὶ, 
ἐὰν μή τις ἑκὼν ἑαυτὸν ὑμῖν καταδουλώσῃ, 192 


νῶν ὑμᾶς καὶ θύων καὶ σπίνδων wal τῆς 
ὑμετέρας µεταλαμθάνων τραπέζης, ἢ ἕτερόν τι ὧν 
οὗ χρὴ ἐκτελῶν, ἢ αἷμα χέων, ἢ σαρχῶν νεκρῶν 100 
γεύομενος, ἢ θηρίου λειψάνου ἢ τμητοῦ ἢ πνικτοῦ 
ἢ ἄλλου τινὸς ἀκαθάρτου ἐμπιπλάμενος ±, Τῶν δὲ 
νόμῳ ἐμῷ προσφευγόντων οὐ μόνον οὐ ψαύσετε, ἀλλὰ 
καὶ τιμὴν δώσετε, καὶ ἐκ προαύπου φεύξεσῃς 3. Ὅ 
τι γὰρ ἂν αὐτοῖς δικαίοις οὖσι καθ᾿ ὑμῶ τοῦθ᾽ 
ὑμᾶς δεήσει παθεῖν. Ἐὰν ροχει- 
μένων ἐξαμάρτωσιν, ἢ μοιχευσάμενοι ὁ ἢ μαγεύσαν- 
τες ἢ ἀκαθάρτως βιώσαντες ἢ ἄλλο τι τῶν ἐμοὶ μὴ 
δοκούντων πράξαντες, τότε ἐξ ἐμῆς κελ 
σχειν τι αὐτοὺς ὑφ' ὑμῶν ἢ ὅφ᾽ ἑτέρων δεήσει" οἷς 
καὶ μετανοήσασιν, τὴν μετάνοιαν χρίνας, εἴτε ἀξίχ 8 
ἐστὶ συγγνώμης εἴτε καὶ οὗ, τὴν ἀπόφασιν ποιήσο- 
μαι, Ταῦτα οὖν μνημονεύειν καὶ ποιεῖν ¢ ἐξ 
εὖ εἰδότες, ὅτι οὐδὲ αἱ ἐνθυμήσεις ὑμῶν λαθεῖν ܠܗ‎ 
τὸν δυνήσονται. 

XX. Τοιαῦτα παρακελευσά 
ἀπηλλάγη. Ὑμεῖς 
προσχυνῶν τις δαίμονας ἢ θύων ἢ τραπέζης αὖ- 
κοινωνῶν ὑπόδουλος αὐτοῖς γενόμενος, ὡς ὑπὸ 
εσποτῶν πάσης τῆς ἐξ αὐτῶν μεθέξει τιµω- 


προσχὴ 


όσεως 


ος αὐτοῖς ὁ ἄγγελος 
ἔτι τοῦτον ἀγνοεῖτε τὸν νόμον, 


το 
χαχῶν 


ρίας" καὶ διὰ τὴν ἄγνοιαν ταύτην τοῖς αὐτῶν βωμοῖς 


ς ὑπὸ τὴν 


προσφβαρ xai αὐτῶν ὀκπλήρω 
αὐτῶν 494. ἐξουσίαν γεγόνατε, καὶ παντὶ τρόπῳ 
δδριζόμενοι τὰ σώματα ἀγνοεῖτε, Εἰδέναι δὲ ὑμᾶς 
χρὴ ὅτι οὐδενὸς οἱ δαίμονες ἔχουσιν ἑξουσίαν, ἐὰν 
μὴ πρότερόν τις αὐτοῖς ὁμοδίαιτος 1 γένηται, Ὁπότε 


οὐδὲ ὁ αὐτῶν ἄρχων παρὰ τὸν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ xav αὖ- 


τῶν κινούμενον # νόμον ποιεῖν τι δύναται, διὸ ἕξου- 
5 μὴ προσκυνήσαντος αὐτόν' ἀλλ᾽ 
οὐδὲ λαθεῖν τις παρ’ αὐτῶν δύναταί τι ὧν θέλει, ἀλλ' 
οὐδὲ βλαθῖναι οὐδὲν, ὡς b Άννασθε 9 μαθεῖν. 

XXL Τῷ γὰρ τῆς εὐσεδείας ἡμῶν βασιλεῖ προσ- 
Πλθέ ποτε ὁ πρόσκαιρος βασιλεὺς, καὶ 19 οὐ βίαν 


σίαν τινὸς οὐκ 


ποιῶν, οὐ γὰρ ἐξῆν, ἀλλὰ προτρέπων xol ἀναπείθων, 
ὅτι τὸ πεισθῆναι ἐπὶ τῇ M ἑκάστου κεῖται ἑξουσίᾳ, 
Προσελθὼν οὖν, ὡς τῶν παρόντων ὧν "3 βασιλεὺς, 
τῷ τῶν μελλόντων βασιλεῖ ἔφη: Πᾶσαι αἱ τοῦ νῦν 
κόσμου βασιλεῖαι ὑπόκεινται ἐμοὶ, ἔτι τε ὁ χρυσὸς 
καὶ ὃ ἄργυρος καὶ πᾶσα ἡ τρυφὴ τοῦ κόσμου τούτου 
ὑπὸ ταῖς ἐμαῖς ἐστὶν ἑξουσίσις' διὸ πεσὼν προσκύ- 
α δὲ ἔλε- 
ὅτι μετὰ τὸ 15 προσκωνῆσαι καὶ τὴν κατ᾽ 
Lys» ἑξουσίαν, καὶ οὕτω 3 τῆς μελλούσης 
καὶ βασιλείας αὐτὸν 15 ἀρήρει. Καὶ πάντα εἰ- 
ὁ μόνον αὐτὸν οὐ προσεκύνησεν, ἀλλ᾽ οὐδὲ τῶν 


καὶ δώσω σοι πάντα ταῦτα, Ταῦ 


γησόν μοι, 


— HOMILIA VIII. 


À est a Deo quidam angelus, illius voluntatem decla- 


238 


rons, his verbis : 

XIX. Hiec visa sunt omnium iuspectori Deo, vos 
in néminem hominum dominari, neque illi mo- 
lestiam inferre, nisi quis volens se vobis in servi- 
iutem subjecit, adorans vos, et sacrificans, et li- 
bans, et vestre cconz particeps, aut quidpiara aliud 
quod non deceat perficiens, vel fundens sanguinem, 
velgustatis mortuis carnibus, vel ferc reliquiis,secto, 
suffocato, autalio immundorepletus. Eos vero qui ad 
legem meam confugiunt, non amodo non tangetis, 
sed et honore donabitis, et coram fugietis, Quod- 
cunque enim ipsis, utpote juslis contra vos placue- 
rit, id vos necesse erit pati, Quod si nonnulli ex 
illis, qui mihi adhirent, aberrarint, vel adulterantes 
vel magiam exercentes, vel impure viventes, vel 
aliquid aliud eorum qui mihi displicent operati, 
tunc oportebit, ut ipsi ex jussu moo aliquid patian- 
tur aut a vobis, aut ab aliis. Quibus el peenitenti- 
bus, penitentiam ponderans, an ea veniam merea- 
tur nec ne, sententiam] pronuntiabo. Hec ergo re- 
ducere in memoriam et facere debetis, probe gnari, 
quod nee cogitaliones vestre eum latere poterunt. 

XX. Hao postquam illis suasisset angelus, abiit. 
Vos autem adhuc illam ignoratis legem, quod qui 
colit demones, vel sacrificat, vel cam illis mensa 
communicat, sub servitutem eorum redactus, tan- 
quar. a malis dominis omnes ex illis feret poenas. 
Et propter hanc ignorantiam, qui ad eorum aras 
perniciose accessistis atque iis expleti estis, vonis- 
tissubeorum potestatem : eLcum corporaomni modo 
fuerint contumeliz objecta,nescitis.Scire autem vos 
oportet, in nullum daemones habere potestatem, nist 
quis prius conviva eorum fuerit. Quandoquidem ne- 
que princeps illoremaliquid potest facere contra le- 
gem a Deo in eos latam. Quare nullius habet potesta- 
tem, qui non ipsum adoraverit. Sed nec quis potest 
aliquid eorum, que cupit, ab illis consequi, neque 
etiam lodi ullatenus, ut isthinc discere potestis. 

XXI. Nam ad nostrum pietatis regem accessit 
aliquando temporalis rex, non vi facta,neque enim. 
licebat, sed horlans et suadens, quia persuaderi in 
uniuscujusque situm est arbitrio. Accedens ergo, 
ut rerum pressentium rex,ad futurarum regem dixit; 
Omnia presentis mundi regna mihi subjacent, et 
preterea aurum et argentum omnesque istius 
mundi delicie sub mea sunt potestate, quare ca- 
dens adora me, et dabo tibi ea omnia. Hzc porro di- 
cebat, quia noverat, quod post adorationem ha- 
bujisset in illum potestatem, sicque et futuro ho- 
nore 80 regno privasset. At qui omnia sciebat, non 
modo illum non adoravit, sed nec quidquam illius 
donorum voluit accipere. Se enim cum suis oppi- 


VARLE LEGTIONES. 


39 ὑπ) αὐτοῦ 
0 c. Β,, γευο 
inde ὅτι 0. 
Ἰ ὁμοδίαιτον Ο. ὃ κείµενο Ὁ. Tum δὲ’ 6 
12 ἂν CL, non C., ut falso scribit S. 12 τοῦ 0, 


Tum θνητοῦ p. 


ὁ τῶν om. Ὁ. ἡ ἐξαμαρτῶσιν, ἢ μοιχησάμενοι C. 
3 δύνασαι C. 
τ οὕτως C. 15 Ita S., ἑαυτόν C, 0, 


ὑπὸ τοῦ Θεοῦ Ὁ. [00 γεκρῶν pretermiserunt Cl (edd. 1605, 1194) οἱ 8. Subinde γευόµενος 
πτοῦ C. 1 ἐμπιμπλώμενος C. 


Ὁ c. S, φεύξησο: C. Sub-‏ ܘ ܦ 
ἀξι (sic) O. ὁ ποιεῖν excidit ap. 8.‏ 5 
^g[transoripsi ex O. 11 τῇ 8, 0, τοῦ νι‏ 19 


239 Β, CLEMENTIS I kOM. PONT. OPERA DUBIA. 240 


gneravit, quod est, non licere posthac quidquam A ὑπ᾽ αὐτοῦ δεδομένων 15 λαβεῖν τι ἠθέλησεν" ἑαυτὸν 

abipsotraditorum veltangere.Responditergo: Seri- γὰρ σὺν τοῖς ἑαυτοῦ χατειεχύραζεν, ὅπερ ἐστὶν, μὴ 

ptum est, Dominum Deum (uum revereberis, εἰ illi ἐξεῖναι τοῦ λοιποῦ τῶν αὐτῷ 117 ἀποδοθέντων μηδὲ 

soli servies (a). ψαῦσαι 4985 ἔτι, ᾽Αποχρωάμενος οὖν ἔφη" Τ 
Ύραπται, Κύριον τὸν Θεόν coo φοθηβήσῃ, καὶ αὐτῷ 
λατρεύσεις μόνῳ. 

XXII. Ceterum impiorum rex, cum regem pio- XXII. πλὴν ὁ τῶν ἀσεθῶν 18 βασιλεὺς χατὰ πολλὰ 
rum ad suam adducere voluntatem plurimum co- τὸν τῶν εὐσεθῶν βασιλέα πρὸς τὸ ἑαυτοῦ βούλημα παρ 
natus esset nec Ροἰαἱββοί, finem fecit, et in reliqua ἀγειν πειρώμενος καὶ μὴ δυνηθεὶς 19 ἐπαύσατ 
vita illum nitebatur captare. Vos vero pranitam πρὸς τὰ λοιπὰ τῆς πολιτείας θηρε 
ignorantes legem ob mala opora sub illiosestis ρῶν, Ὑμεῖς δὲ τὸν προορισθέντα γόµον ἀγνοοῦντες 
potestate, Quocires corpore et anima maculam go- διὰ τῶν κακῶν πράξεων ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν αὐτοῦ 
ritis; et in presenti quidem a morbis ot deemoni- ἐγένεσθε. Διὸ Ὧν ἐν καὶ ψυχὴν ἐμιάνῃητε" καὶ ἐν 
bus illudimini, in futuro autem animabus punie- μὲν" τῷ παρόντι ὑπό τε παθῶν xxi δαιμόνων ἐνούρί- 
mini. Hoe vero non vos soli ab ignorantia passi ζεσθε, ἐν δὲ τῷ μέλλοντι 20 τὰς ψυχὰς χολασθησομέ- 
estis, sed et nonnulli ex nostra gente, qui in malis p vac ἕξετε. Τοῦτο δὲ οὐχ. 7 μόνοι ὑπὸ s) ܗܘܐ‎ 
operibusa malitie duce occupati, postea velut ad πόνβατε, ἀλλὰ καὶ τίνει 
conam a patre filii nuptias celebrante invitati, non — vec ἐπὶ κακαῖς πράξεσιν. ὑπὸ τοῦ τῆς κακίας 
obedieranL(h).In locum autem eorum, αὶ propier — νὸς προληφθέντες, ἔπειτα ὥσπερ ἐπὶ * δεῖπνον ὑπὸ 
occupationem denegaverant, qui filio nuptias ce- πατρὸς υἱῷ τελοῦντος γάμους χληβ: οὐχ 33 ὑπή- 
lebrabat pater per veritatis Prophetam jussit nobis, ^ xoucaw. ᾿Αντὶ δὲ τῶν ἀπειθησάντων διὰ τὴν Πρόλη- 
ut progressi ad exitus viarum, id estad vos,in- ὀ ψιν ὁ τοὺς γάμους τῷ υἱῷ τελῶν πατὴρ διὰ τοῦ προ- 


dueremus puram vestem nuptialem, que estba- φήτου τῆς ἀληθείας ἐν διεξό- 
ptisma, quod in remissionem fit peceatorurn vestro- ὅους τῶν ὁδῶν ἐλθοῦ. τι πρὸς ὑμᾶς, καθαρὸν 
rum, δὲ αὐ bonos ἴῃ Dei cenam induestex pomi. ἔνδωομα γάμου περιθαλεῖν, ὅπερ ἐστὶ βάπτισμα, ὃ 


tentia, licet initio ab epulis abfuerint. εἰς 
xdi? τοὺς ἀγαθοὺς εἰς τὸ Θεοῦ δεῖπνον εἰσάγειν f ἐκ τῆς μεταμε; 
τῆς εὐωχίας. 

XXIIL. Si vultis itaque ut fiatis vestimentum di- 196 XXIIL Ἔνδυμα οὖν εἰ βούλεσθε ?5 γενέσθαι: 
vini spiritus, enitimini primo exuere sordidam pra θείου Πνεύματος, σπουδάσατε πρῶτον ἐκδύσασηαι τὸ 
sumptionem vestram, qua est immundus spiritus, C ῥυπαρὸν ὑμῶν πρόλημμα, ὅπερ ἐστὶν ἀκάβαρτον 
et impurum amieulum. Non potestisautem aliara- ^ πνεῦμα, καὶ μιαρὸν περίθληµα. Τοῦτο δὲ οὐκ ἄλλως 
fione deponere, nisi prius in bonis actionibus ba- ἀποδύσασθαι δύνασθε, ἐὰν μὴ πρότερον ἐπὶ καλαῖς 
ptizemini: atqueita puri corpore et anima effecti πράξεσι βαπτισθῆτε" καὶ οὕτω καβαροὶ σώματί τε καὶ 
futuro perpetuo regno fruemini. lgitur nec idolis ψυχῇ γενόμενοι τῆς ἐσομένης ἀϊδίου βασιλείας ἄπο- 
credite nec mense corum impure participes estote, λαύσετε 35, Μήτε οὖν εἰδώλοις πιστεύετε, μά 
non oceidite, non adullerate, non odio prosequi- πέζης αὐτοῖς χοινωνεῖτο ܣܒ‎ μὴ φονεύσητε, μὴ 
mini quos non decet, non furtum facte neque om- » μὴ μισήσητε οὓς μὴ δίκαιον, μὴ κλέ: 
nino eapessite ulla prava facinora. Alioquin futu- ἣν ὅλως πράξεσιν ἐπιθάλλεσί 
rorum spe privati in presenti quidem seculo & ma- τῶν ἐσσμένων ἀγαθῶν στερη! 
lis demonibus et a gravibus morbis vexabimini,in ἐν μὲν τῷ παρόντι ὑπό το vas 
futuro autem ignis eterni feretis supplicium. Quis πῶν παθημάτων συνελασθήσι 
ergo hodie vobis dieta sunt, sufficiant. De cetero αἰῶνι 8 


αι τῶν πεπραγμένων ὑμῖν καὶ 


lag, εἰ wal τὴν ἀρχὴν ἀπελείφθησαν 


wes τῆς ἐλπίδος 


δαιμόνων καὶ χαλε- 

ip ἐσομένῳ 

ἰδίῳ κολασθήσεσΏε πυρί, Τὰ μὲν οὖν σήμερον 

qui vestrum morbisafflictamini,ad recipiendam sa- ὑμῖν ῥηθέντα αὐτάρχως Λοιπὸν δὲ, ὑμῶν οἱ 

nitatem manete, ex aliis vero, qui vultis, cum paco μὲν "8 ὑπὸ παθημάτων ὀχλούμενοι πρὸς 

abite, παραμείνατε, τῶν δὲ ἄλλων οἱ βουλόμενοι 
D ¥: πορεύεσθε, 

XXIV. Haec cum dixisset, omnes permanserunt, XXIV. Ταῦτα αὐτοῦ εἰπόντος οἱ πάντες 
alii utcurarentur, alii ut viderent eos quisanitatem ^ vx, ol μὲν τοῦ θεραπευθῆνα: χάριν, ol δὲ 
reciperent. Petrus autem duntaxat imponens illis ρῆσιι τοὺς τῆς θεραπείας ἐπιτυγχάνοντας, Ὁ δὲ 
manus et precatus sanavit: 8060, utqui subito cu- Πέτρος τὰς χεῖρας αὐτοῖς ἐπιθεὶς μόνον καὶ εὐξά- 


(a) Matth. 1v ; Luo. 1v. (hj Matth. xxu. 


VARLE LECTIONES. 


15 δεδομένων in text. recepi c. Ὁ, 17 αὐτῷ non legitur in O. S. Tum fort. leg. ἔτι τι, Deinde 0 non 
Tecle vertit ορρίηπεγαυ et. ab ipso traditorum. Vertere. debebal ? oppigneravisset et ipsi traditorum. 
18 ἀσεδῶς Ü,in marg. sec. man. ἴσως εὐσεοῶν. 9 καὶ ἡδονηθεῖς, C. Ὁ τοῖς μέλλουσιν CQ. 3 ὑπό 0. 
# οὐχ add. c. Ὁ. 39 χαχῶν καὶ C. 3* εἰσάγει Q. 3 εἰ βούλεσθε Ὁ οἱ ἰδοφαμάσπι Clericum) Ὁ ex 
conjectura, textus Ci ἐθούλεσθε, ?$1ta O οἱ Epit. ο. 4, ἀπολαύσητε C. 5) μὴ δεκασταῖς O. 38 οἱ μὲν 
gecessit ex 0. 


ἐν ὃ 


24 
μένος ἰάσατο! ὡς τοὺς μὲν παραχρῆμα fe; 
τὰς γενέσθαι περιχαρεῖς, τοὺς δὲ ἱστορήσαντας ὑπερ- 


θαυμάσαι τε καὶ εὐφημήσαντας τὸν Θεὸν βεθαία 


πίδι πιστ. 
ἑαυτῶν ἀπιέναι, ἐντολὴν 191 ἔχοντας πρωΐτερον 
τῇ ὑστεραίᾳ συνελθεῖν, ᾿Απελθόντων ὃὲ αὐτῶν, ἐκεῖ 
μείνας ὁ Πέτρος μετὰ τῶν 30 συνήθων, τροφῆς μετα- 
λαθὼν διανέπαυεν ἑαυτὸν τῷ ὕπνῳ. 


σαι, ἅμα τε τοῖς 39 θεραπευί 


"OMIAIA Θ΄. 

1. Τῇ μὲν οὖν 9! ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ ὁ Πέτρος ἅμα τοῖς 
ἑταίροις ἐξιὼν καὶ ἐπὶ τὸν πρὸ μιᾶς τόπον ἐλϑὼν καὶ 
ἐπιστὰς ἤρξατο λέγειν" Ὁ Θεὸς τοὺς πάλαι ἀνθρώπους 
ἀσεβήσαντας πάντας ὕδατι διαφθείρας, ἐκ πάντων 
ἕνα εὐσεδῇ εὑρὼν, ἐν λάρναχ! μετὰ τριῶν αὐτοῦ 33 
υἱῶν καὶ γυναικῶν σωθῆναι ἐποίησεν. Ὅθεν συν. 
ἀσεθούντων μὴ 3 


iw 


ἔστιν αὐτοῦ τὴν οὖσιν, ὄχλου 
φροντίζουσαν, ἑνὸς δὲ εὐσεβοῦς σωτηρίας οὐχ ἀμε- 
λοῦσαν, Πασῶν οὖν μείζων δὲ ἐστὶν ἀσέβεια τὸ τὸν 
μόνον πάντων καταλείψαντα Δεσπότην, πολλοὺς τοὺς 
οὖν ὄντας ὡς ὄντας 85 σέδειν θεούς. 

Π. Ἐὰν οὖν (ἐμοῦ ὑμῖν ὑφηγουμένου καὶ δεικνύν- 
ij 
ἕτερον ὑποδράμῃ 3" 


τος, ὅτι τοῦτό ἐστι τὸ μέγιστον ἁμάρτημα, ὃ πάντ 
ὑμᾶς ἀπολέσαι δύναται!) τὸν $ 
γοῦν, ὅτι οὐκ ἀπόλλυσθε, πολλοὶ ὄντες ὄχλοι, ἡπά- 
τήσθς: ἔχετε γὰρ τοῦ πάλαι κατακλυσθέντος κόσμου 
τὸ ὑπόδειγμα" καίτοι ἐκείνων μὲν τὸ ἁμάρτημα 
πολὺ ἧττον ἣν τοῦ καθ᾽ ὑμᾶς, Ἐχεῖνοι γὰρ εἰς 198 
τοὺς ὁμοίους ες ἢ µοιχεύοντες: 


α ἀγάλματα σέόοντες, καὶ τὸ 


C 


θεῖον αὐτοῦ ὄνομα πάσῃ ἀναισθήτῳ ὕλῃ ἐπιῤῥιί- 


ψαντες, Πρῶτον μὲν οὖν δεδυστυχήνατε, μὴ γνωρί- 
σαντες τὴν διαφορὰν τὴν μεταξὺ μοναρχίας καὶ ܡ‎ 
λυαρχίας, ὅτι ἡ μὲν μοναρχία (15) ὁμονοίας ἐστὶ παρ- 
εκτικὴ, # Bb πολυαρχία πολέμων ἐξεργαστική. Τὸ 
αι, τὰ δὲ πολλὰ πρόφασιν ἔχει 
ον μάχην ἐπιχειρεῖ 

IH. Αὐτίκα γοῦν, εὐθὺς 99 μετὰ τὸν κατακλυσμὸν, 
ὁ Nà τήκοντα ἐπιζήσας 
τῶν ἐξ αὐτοῦ Y 


πριακόσια καὶ 


ἔχθησαν, 
πως 98 
μῳ, ἄλλος δόλῳ, ἕτερος πειθοῖ "0, καὶ ἄλλος ἄλλως, 


καὶ πρὸς 
cn Έκαστος ἐπενόε 


ὧν εἰς τις ἀπὸ γένους ὧν Χὰμ, τοῦ ποιήσαντος τὸν ܐ‎ ἢ tris. Mesraimi, ex quo 


(a) Gen. xx, 28. 


CLEMENTINA. — HOMILIA IX. 


212 


«έν. Α rati fuerant, letarentur, qui autem viderant, τοῖν 


gnopere mirarentur, simulque laudarent Deum, ac 
firma spe crederent, atque una cum iis qui sancti 
fuerant, ad sua abirent, mandato accepto, ut matu- 
rius postridie convenirent. Cumque discessissent, 
ibi manens Petrusuna cum familiaribus, cibo sum- 
pto, se somno refecit, 


BOMILIA IX. 

I. Sequenti quidem die Petrus una cum sodali- 
bus egressus et ad locum precedentis diei veniens 
80 consistens ccpit dicere: Deus homines olim 
impios cunctos cum jper aquam. perdidisset, ac 
unum ex omnibus pium invenisset, in arca eum 
cum tribus filiis et eorum uxoribus salvum fecit. 
Unde apparet divina natura, que impiorum quidem 
negligit multitudinem, unius vero pii salutem non 
despicit. Cunctarum ergo maxima est impietas, 
solum omnium dominum relinquere, et multos qui 
non sunt, quasi sint, deos venerari. 

II. Si ergo (dum vobis enarro ac ostendo, id ma- 
ximum esse peccatum,quod vos omnes possit per- 
dere) vestrae menli subveniat, vos non perituros, 
quia plurimi estis, erratis ; habetis quippe mundi 
olim diluvio inundati exemplum ; et vero illorum 
peccatum multo erat minus vestro. Illi namque in 
pares impie se gesserunt, aut occidendo, aut adul- 
terando : vos autem in omnium Deum estis impii, 
pro eo vel cum eo inanima colentes simulacra, sa- 
erumque ejus nomen projicientes ad omnem sensu 
carentem materiam. Primo itaque infeliciter vobis 
cessit, quod differentiam inter unius 80 multorum 
principatum ignoratis, quoniam unius principatus 
concordim faciende vim habet, principatus vero 
multorum effector bellorum est. Quod enim est 
unum, secum non pugnal ; que vero suntmulta oc- 
casionem habent seinvicem aggrediendi certamine. 

IH. Statim itaque post diluvium Noe annis tre- 
centis et quinquaginta superstes (a) in concordia 
cum filiorum vixit multitudine, fuitque solius Dei 
ad imaginem rex. Post mortem vero ilius multi 
posterorum regnum appetierunt, et regnandi studio 
unusquisque modum excogitavit quo possetregnare, 
Ille quidem beilo, alius dolo, alter suada et alius 
aliter. E quibus unus exstitit de genere Chami, pa- 
Mesreimo JEgyptiorum 


VARLE LEOTIONES. 


9 ܘ)]‎ S, βεβαίας ἐλπίδος πιστεύει 
Ρ. μετὰ τῶν €. 3! οὖν add. c. Ὁ. Tum id. 
c. 0. 53 οὐ O, 3} Πα Ὁ c. S, μεῖζον 0 
D, suffragante Ο, ἀποδράμῃ C. Postea ὄχλοι; 0. 


Πα 0 c. S, πειθῷ G. " có» assumpsi ex 0: 


ραεὶμ ὁ Aly 


9 γίνεται Βάκτρων. 


unus Gham momine, cuidam ex fiis suis, qui Mesraim appellabatur. Chron. Alex. p. 62. 


ἅμα τοῖς C, βεθαίας ἐλπίδι πιστεύειν, ἅμα τοῖς Θ. ® μενόντων 
αἱροις, ut legi vull C, cujus text. 

Vbb. ὡς ὄντας ap. 8. non exstant. 
57 ὁμοίως Ὁ. 

τρία καὶ pro τριακόσια C, qui quidem genuinam Ottoboniani Leci. jam v 


σοῖς. 33 αὐτοῦ adjunxi 
X ὑποδράμῃ leg. censet 
39 Fortasse leg. τοῦ. Β, ?9 305 C. Tum 
it exstaro in Gen. mx, 28. 
,ܐܬܗ‎ efr Rec. 1v. quibus 

οὗτος 


Tam 8 : 1. Ne 


VARIORUM NOT.E. 


(45). Ἡ μὲν µονα 
pitis. In. seripto 


ία, etc. Usque ad finem ca- 
amasceno exstant ecloga περὶ 


ἀναρχίας. (Parallelorum lib. 1, cap. 92.) Vide su- 
perius homi]. 3, cap. 62. Cor. 


243 


etBabyloniorum et Persarum gentes creverunt. A 


IV. Ab hoc genere oritur aliquis, per successio- 
nem in magicis institutus, nomine Nebrodus, qui 
αἱ gigas contraria Deo sentire elegit: eum. Graci 
Zoroastren appellaverunt. Hie post diluvium, regni 
cupidus, cum magnus esset magus, regnantis nunc 
mali quie mundum dirigit stellam magicis artibus 
coegit ad sibi dandum imperium. llla vero, utpote 
princeps et illius quod adigebatur habens potesta- 
tem, cum ira ignem regni effudit, ut οἱ adjuratio- 
nem admilteret et eum qui primo coegerat puniret. 


V. Ex hoc igitur e colo in terram decidente 
fulgure, sublatus e medio Nebrodus magus propter 
rem qus contigerat, Zorosstres nominatus est, 
quod in eum viva irruisset astri defuxio. Sed stulti 
homines illiustemporis, putantes propter amicitiam 
erga Deum fulmine arcessitam fuisse animam illius, 
corporisreliquiis defossis,templo quidem sepulcrum 
honorarunt apud Persas, ubi acciderat ignis de- 
lapsio, ipsum vero tanquam deum coluerunt. Hoo 
exemplo et reliqui ibi eos qui fulmine obierunt, 
velut amicos Dei sepultos templis honorant, eri- 
gunique simulacra propriam mortuorum speciem 
referentia. Inde emulati sunt idem qui per loca im- 
perium tenebant, quorum plerique sepulcra eorum 
quod amaverant, licet fulmine non interiissent, 
honorantes templis et statuis, arasquo dedicando, 
preeceperunt illos velut deos adorari. Multo autem 
post propter longum tempus a posterioribus vere 6 
dii esse crediti sunt. 


8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 


944 


Μεστρὲμ ἐξ οὔπερ τὰ Αἰγυπτίων καὶ Ῥαθυλωνίων καὶ 
Περσῶν ἐπλήθυνε φῦλα, 

ΤΥ. Ἐκ τοῦ γένους τούτου γῇ 
δοχὴν gau παρειληφὼς, ὀνόματι Χεδρὼδ, ὥσπερ 
γίγας ἐναντία τῷ Θεῷ φρονεῖν ἐλόμενος, ὃν οἱ Ἕλλη- 
ses (46) Ζωροάστρην προσηγόρευσαν, Οὗτος μετὰ τὸν 
κατακλυσμὸν 399 βασιλείας ὀρεχθεὶς καὶ μέγας 
ὧν μάγος, τοῦ νῦν βασιλεύοντος, καχοῦ τὸν ὡροσχο- 
ποῦντα 45 κόσμον ἀστέρα πρὸς τὴν ἐξ αὐτοῦ βασι- 
λείας δόσιν μαγικαῖς ἠνάγκαζε 3 τέχναις, “Ὁ δὲ, 
ἅτε δὴ ἄρχων ὧν καὶ τοῦ βιαζομένου + τὴν ἐξουσίαν 


ταί τις κατὰ δια- 


δὴ & 
ἔχων, μετ’ ὀργῆς τὸ τῆς βασιλείας προσέχεε πῦρ (47), 
ἵνα πρός τε τὸν ὁρκισμὸν εὐγνωμονήσῃ, καὶ τὸν πρώ- 
τως ἀναγκάσαντα τιμωρήσηται 6 

V.CEx ταύτης οὖν τῆς ἓξ οὐρανοῦ γαμαὶ πεσού- 
σὴς ἀστραπῆς ὁ μάγος ἀναιρεθεὶς Νεδρὼδ, ἐκ τοῦ 
συμθάντος πράγματος (18) Ζωροάστρης μετωνομάσθη, 
διὰ τὸ (19) τὴν τοῦ ἀστέρος xev! αὐτοῦ ζῶσαν ἐνεχ- 
θῆναι: ῥοήν. ΟἹ δὲ ἀνόητοι τῶν τότε ἀνθρώπων, ὡς 
διὰ τὴν εἰς Θεὸν φιλίαν ἐδ χεραυνῷ μεταπεμφθεῖσαν 
τὴν ψυχὴν νομίσαντες, τοῦ σώματος τὸ λείψανον κατ- 
ορύξαντες, τὸν μὲν τάφον ναῷ ἐτίμησαν ἐν Πέρσαις, 
ἔνθα ἢ τοῦ πυρὸς 00 καταρορὰ γέγονεν, αὐτὸν Bh 
ὡς θεὸν ἐθρήσκευσαν, Τούτῳ τῷ 47 ὑποδείγματι καὶ 
οἱ λοιποὶ ἐκεῖσε τοὺς κεραυνῷ θνήσκοντας ὡς θεο- 
φιλεῖς ράπτοντες ναοῖς τιμῶσιν (20), καὶ τῶν τε- 
Guido ἰδίων μορφῶν ἱστᾶσιν @ ἀγάλματα. Ἐντεῦ- 
θεν ὁμοίως ἐζήλωσαν καὶ τῶν κατὰ τόπους οἱ ὃυ- 


ναστεύοντες V, ὧν οἱ πλεῖστοι τῶν αὐτοῖς ἠγαπημέ- 
θνησκόντων τοὺς τάφους ναοῖς 
αἱ βωμοὺς ἀνάπτοντες ὡς 
θεοὺς προσκωνεῖσθα: προσέταξαν. Πολλῷ 0 δὲ ὕστερον, 
διὰ τὸν πολὺν χρόνον, ὑπὸ τῶν μεταγενεστέρων ὄντως 
θεοὶ εἶναι ἐνομίσθησαν. 


VARIES LECTIONES. 


5? Imo potius ὠρονομοῦντα 8. ܐ‎ § 
Rectius : illius, qui. adegerat. 
φιλίαν mam. sec" τῷ, quod 
lectio etiam pr. man. apparet in marg. codicis O. 


μεταταγενεστέρων Ὁ. 


ROB 3 
ἠνάγκασε C. 
0. 


50 


C vertit illius, quod adigebatur, hoc est τοῦ πυρός. 


15 δοιλίαν Ὁ, cui voci subnotate in marg. respondet 
eddidi c. 0. $ 


48 Ἱστῶσιν Ὁ. "9 δυναστεύσαντες 0, qua 
Ita O et ex εοπ]θοί, C, in cuj. textu. πολλῶν, Tum 


VARIORUM NOTE. 


(10) Rec, IV, 27 : Hunc gentes, quie tunc erant, 
Zoroastren appellaverunt, admirantes primum ma- 
Εἴσω artis auclorem. cujus nomine etiam libri super 
hoc plurimi habentur. Hic ergo astris multum ae 
frequenter intentus et volens apud homines videri 
deus, velut seintillas quasdam ex stellis producere 
et hominibus ostenlare ccpit, quo rudes aique 
ignari in stuporem miraculi traherentur ; cupiens- 
que angere de se hujusmodi opinionem, sepius 
jsta moliebatur, usquequo ab ipso demone, quem 
importunius frequentabat, igni succensus concre- 
maretur. ὨΒΈΒΒΕΙ,. 

(2T) Τὸ τῆς βασιλείας προσέχεε πῦρ Vide cap. 
6. Ignem regni Zoroastreum commemorant post 
Chronici Alexandrini dicti auctorem p. 88, Michael 
Glycas Annaliwn parte 1, p. 429; Georgius Cedre- 
nus in Compendio Historiarum p. 13, et Suidas 
voce Ζωροάστρης, Quin etiam rem ignotam non 
fuisse Ammiano Marcellino ostendunt ea que de 
magis dicit lib. xxuj, p. : Ferunique, si. justum 
est credi, eliam. iguem colitus lapsum apud se sempi- 
ternis focuLis custodiri, eujus portionem. eziguam. ut 
füustam | pracisse quondam. Asiaticis regibus dicunt. 
Atque hinc videtur originem sumpsisse mos ferendi 


b 


8 


ignem ante Persarum reges ; quos postea imitati 
sunt imperatores Romani. Cor. 

(18) Antinoum Hadriani respicere videtur auctor 
Homiliarum. S. DRESSEL. 

(19) Τό adjunxi c. Ὁ. Cfr. Recogn. 1v, 98: « Hino 
enim et nomen post mortem] ejus Zoroaster, hoc 
est vivum sidus, appellatum est ab his, qui post 
unam generationem Gracie lingue loquela fuerant 
repleti.» Ad quem locum plura deditCl Cfr. preter 
ea Diog. Laert. Prowm.$ 8: Δείνων ἐν τῇ πέμπτῃ 
τῶν ἱστοριῶν μεθερμηνευύμενόν φησι τὸν Ζωροάσ- 
τρην ἀστροθύτην εἶναι, Φησὶ δὲ τοῦτο xal ὁ Ἐρμό- 
Stooos,ubi vide, que adnotaverunt Mer, Casaubonus 
et Menagius. S. Ip. 

(20) Καὶ οἱ λοιποὶ 
ܫ‎ ναοῖς τιμῶσιν, 
Mos quippe erat, isque testatissimus, ut χεραυνο- 
πλῆγες, sacro fulminis igne ieli, cremarentur, 
sed quo loco exiincti fuerant eodem ierra conde- 
rentur: locum aulem saerum censebant, templum 
vocabant, et aris, sacerifilis, cteroque cultu di- 
gnabantur. Testimonia proferre non necesse habeo. 
Sed ad vocem θεοφιλεῖς, vide nos supra in Recognit 
rv, 28. Cor. 


945 

VI. Ὅμως τῆς ἀπάρχη, 
πολλαὶ δίαις i 
πρῶτοι τῆς ἐξ οὐρανοῦ 


CLEMENTINA. 


ἐσούσης 
ἄνθρακας τῇ οἰκείᾳ διεφύλαξαν 
οὐράνιον προτιμήσαντες τὸ πῦρ 


ἀστραπῆς λαδόντες 


τροφῇ, καὶ ὡς θεὸν 
ὡς πρῶτοι προσκυ- 
νήσαντες ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ πυρὸς πρώτῃ βασιλείᾳ f 
τίμηνται, Μερ' οὓς Παδυλώνιοι ἀπὸ τοῦ d 
ἄνθρακας κλέψαντες καὶ διασώσαντες εἰς τὰ ἑαυτῶν, 
καὶ προσχυνήπαντες, καὶ αὐτοὶ ἀκολούθως ἐδασίλευς 
σαν. Αἰγύπτιοι δὲ ὁμοίως πράξαντες τὸ 
ἰδίᾳ διαλέκτῳ Φθαὸ 58. χαλέσαντες, ὃ ἑρμηνεύ 
Ἥφαιστος (54) [ἢ 20. Ὄσιρις], ob τῷ ὀνόματ 
ὁ παρ᾽ αὐτοῖς πρῶτος βασιλεύσας προσαγο 
Τοῦτον μὲν οὖν τὸν τρόπον χρησάμενοι καὶ οἱ 
τόπον βασιλεύσαντες, καὶ ἵδρυμα ποιήσαντες καὶ βω- 
μοὺς εἷς τιμὴν τοῦ πυρὸς ἀνάψαντες, τῆς μὲν βασι- 
λείας οἱ πλεῖστοι ἀπεσδέσθησαν. 

VIL Τοῦ δὲ τὰ ξόανα σέθειν οὐκ ἐπαύσαντο, δι 


τ πυρὸς 


à 
τὴν κακὴν τῶν μάγων ἐπίνοιαν, εὑρόντων αὐτοῖς προ- 
φάσεις, κρατεῖν αὐτοὺς πρὸς τὴν ματαίαν λατρείαν 
δυναμένας" ἰδρύσαντες γὰρ αὐτὰ μαγικαῖς τελ 


ταῖς 
ἑορτὰς αὐτοῖς ὥρισαν ἔκ τε θυμάτων, σπονδῶν, αὖ. 


— IIOVILIA IX. 216 


Α  VI.Gwelerum eum initio unum esset regnum, 
mult divisiones ad hunc facte sunt modum. 
Primi Perse delapsie colo ignis prunas. sumptas 
proprio conservarunt alimento, atque ignem ut 
colesiem deum colentes, tanquam qui primi ado- 
rassent,ab ipso igne primo regno decoraii sunt. 
Post quos Babylonii, de igne ibi posito prunas fu- 
rati, cum in patriam dotulissent atque adorassent, 
et ipsiconsequenter regnarunt. Item AEgyptii, post- 
quam similiter fecissent, atque ignem lingua sua 
Phthae appellassent, quod idem estac Vulcanus 
[vel Osiris], cujus nomine et primus apud illos rex 
appellatur. Pari igitur modo usi et qui per loca re- 
gnaverunt, et statuam ac delubrum facientes, atque 
aras in ignis honorem accedentes, a regno quidem 

B plerique deciderunt. 


ΥΠ.Α cultu tamen simulacrorum non cessarunt, 
propter malas magorum excogitationes, illis causas 
invenientium, que eos in vano cultu retinerent. 
Nam simulacra magicis ceremoniis erigentes festa 
instituerunt ex sacrificiis, libationibus, libiis, et 


VARUE LECTIONES. 


ܗ 


VARIORUM NOT4E. 


(21) ἰδίᾳ διαλέκτῳ Φθαξ καλέσαντες, ὃ 
ἑρμηνεύεται Ἥφαιστος, Leget qui voluerit dijic, 
ex Suida, Φθὰς, inquil, ὁ Ἥφαιστος παρὰ Νομοί: 
ταις. Καὶ παροιμία, « ὁ Φθάς σοι λελάληκεν" » οἱ δὲ 
᾿Αφθάς φασιν, ὡς σταφὶς ἀσταφὶς, σταχὺς ἀσταγύς. 
At voce ᾿Αφθὰς, Aphiham Bacchum interpretatur. 
inemorie forsan errato. Verba enim Eusebii sunt, 
Propar. evang. lib. wr, cap. (1, ex Porphyrio 
Τὸν δὲ θεὸν τοῦτον (Κνήφ, τὸν δημιουργὸν) ἐὰ τοῦ 
στόματος προΐεσθαί φασιν (Alyómuo)n ὠὸν, ἐξ οὔ 
εννᾶσθαι θεὸν, ὃν αὐτοὶ προσαγορεύουσι Φθὰ, οἱ δὲ 
Ἕλληνες, Ἥφαιστον Hunc. porro deum. Cneph, opi- 
ficem, ex ore ovum effudisse marrant JEgypli, ex 
eoque natum esse deum, qui ab iis. Phila, ἼΠφαιστος 
(Vulcanus) α θνατοῖς nominetur. Addo preceptori 
discipulum, Porphyrio Jamblichum, qui libro De 
mysteriis, ubi de Aiyptiorum opinione circa Deum 
aique deos, ita loquitur, ex versione Ficini (non 
autem Scutelli segmento 8, cap. 3) : Secundum vero 
«lium ordinem (Mereurius) praeponit deum Emeph 
diis celestibus, tanquam. ducem, quem ait intellectum 
esse seipsum intelligentem, atque in. se. intelligentias 
convertentem. Huic unum impartibile anteponit, quod 
appellat primum exemplur, aut. expressionem, aut 
effigiem, quod. Icthow appellat: in quo est. primum, 
intelligens, εἰ intelligibile primum, quod solo silentio 
colitur. Praeler hoc autem rerum apparentium. opifi- 
cio alii duces praesunt. Nam optfez intellectus, qui et 
veritalis est dominus, atque sapientia, quatenus in 
generationem progrediens occullum. latentium rotio- 
mum. potentiam traducit in lucem, Amm. Zgyptiaca 
lingua. vocatur : quatenus autem sine. mendacio per- 
agi omnia, οἱ artificiose simul cwn. veritate, Pha. 
muncupatur. Graci vero. hunc. Vulcanum nominant, 
artificiosum. duntaxat. considerantes. Quantum vero 
effector est bonorum, appellatur Osiris, aliasque. d 
nominantes lubet propter potentias actionesque. diff 
venies. Quorum en Graea ex codicibus Regiis 1208, 
9446, 2422 : Κατ ἄλλην 0 3 

ὃν τὸν Ἡμήφ ([ Κνὴφ), 


τῶν $ 


C 


0 
κατὰ τὴν τῶν Αἱ 
λῶν δὲ ἀψευδ. i τεχνι 
lc "He 
voip. μόνον προσθάλλοηπες, 
i ποιητικὸς ὧν, Ὄσιρις κέκληται. Καὶ 
ἄλλας δι ἄλλας δυνάμεις τε καὶ ἐνεργείας ἔπωνυ- 
μίας ἔχει, Denique nomen proprium Χομχεφθὰ re- 
Eis Thebeorum, exponitur κὀσμὸς φιλήφαιστος, 
apud Georgium Synceüum  Chronographiz p. 109. 
Habent autem hic praeclaram etymologiam ΄ραι: 
στος a Φθὰς, qui hujusmodi deductionibus oblectan- 
tur. Nam si quisquam est parum fidens ingeniose 
arti, eamque suspectam magis habens, quam cer- 
tam, isegosum. Cor, —02,aui plenius 'Ao03 vocasse 
videntur JEgvptii Ἥφαιστον, qua» vox ܧ‎ /Egyptia 
detorta, quod apud eos nzN alpha, ut apud He- 
braos, coquere signilicarit; quod artis coquendorum 
metallorum eum putarent inventorem fuisse. ΠΕΠ, 
—Longe a veritate aberrat Cler. Nibil prorsus est 
commune voci /Egyptiace cum Hebraico quod alle- 
gat verbo. Veram genuinamque significationem 
nominis φθάς habes in Jablonski Pantheo Zgypt. 
p.50. «Est vero, ait doctissimus sgyptologus, inter- 
pretatio hec adeo facilis el obvia, adeoque se 
sponte et ultro offert, ut qui mediocres tantum in 
studio lingue /Egypliace progressus fecit, aberrare 
hie plane nequeat.Nam Φθὰς significat definieniem, 
decernentem, ordinantem. Sic etiam interpretaturcel. 
Laerozius, in Thes. epistolico, iom. ΠΠ, p: 155, 
nempe: Conshtutor sive ordinator rerum. DRACH. 


αιστον µεταλαµ- 


"Aso 


2n 


plausibus, quorum gratia decepti stulti homines, 
quavis regno suo sublato, a concurrentibus non 
desistunt superstitionibus : in tantum veritati pro- 
pter voluptatem errorem preferunt. Qui et. post 
crapulam ad aras contractam emittunt ululatus, ni- 
mirum anima ex profundo, velut in somniis, ipsis 
prenuntiantefuturam detalibusoperibus vindictam. 


VIIL Cum ergo multe in vita protorierint roli- 
giones, adsumus boni negotiatores religionis a ma- 
joribus nobis tradile et servat», eam vobis appor- 
tantes, quasi semina stirpium ostendentes, ac sub 
vestra ponentes censura et potestate. Quod vobis 
placebit, eligite. Si ergo nostra delegeritis, non 
solum demones et morbos ab iis immissos poteritis 
effugere, sed fugatis utrisque et a diemonibus sup- 
pliciter rogati etiam futuris bonis perpetuo frue- 
mini. 

IX. Alioquin contra in hac quidem vita per dze- 
mones atrocibus morbis illudemini ; quando autem 
anime vestre 0 corpore migrabunt, in seternum 
ponas solvent, profecto non quod Deus condemnet, 
sed quod mala opera hoc mereantur judicium. Nam. 
demones potestate per ipsis traditum cibum acce- 
pia, vestris manibus in vestra immittuntur cor- 
pora. Ubi enim latuerunt multo tempore, etiam 
cum anima commiscentur. Et propter negligentiam 
eorum, qui sibi providere aut non cogitant, aut non 
volunt, eorumdem anima, cum a corpore separatur, 
demoni unita necessario ab eoin loca quae ipse 
vult defertur. Quodque gravissimum est, quando 
n omnium consummatione demon primo in expia- 
tionis ignem traditus fuerit, necesse est, ut ei qui- 
dem permista anima infandum in modum vexetur, 
demon vero gaudent. Illa siquidem, quz ex lumine 
est, extraneam ignis flammam non ferens torque- 
tur; hic autem, qui in generis sui est substantia, 
valde letatur, cum anime ab ipso deglutita vincu- 
lum faetus sit ruptu difficillimum. 


X. Quod autem demones gestiunt in corpora 
hominumintrare, heo causa est. Cum sint spiritus 
et appetant cibos et potus ac libidinem, nec possint 
capere, quía, eum spiritus siat, indigent organorum 
ad usum necessariorum, in hominum ingrediuntur 
corpora, ut tanquam ministrentia membra ܐܬܘܡ‎ 
que eupiunt possint obtinere, sive cibos, per den- 
165 hominis, sive libidinem, per genitalia illius. 


S. GLEMENTIS I ROM. 


PONT. OPERA DUBIA. 248 


A λῶν τε καὶ κρότων, ὧν προφάσει οἵ ἀνόητοι ἁπατώ- 


μένοι, x 


& βασιλείας αὐτῶν ἀφαιρεθείσης, 08 
τοὶ τῶν συνελθουσῶν δ θρησχειῶν οὐκ ἀπολείποντι 
ἐπὶ τοσοῦτον τῆς ἀληθείας, διὰ 9 τὴν ἡδυπά 

μησαν τὴν πλάνην S. ΟἹ καὶ μετὰ 
βαθώμιον ἐπολολόζονσιν, τῆς ψυχῆς ἦν 


μέθην πα- 
βάθους ὥσπερ 
B? ὀνείρων αὐτοῖς τὴν μέλλουσαν ἐπὶ ταῖς τοιαύταις 
αὐτῶν πράξεσι προαγγελλούσης τιμωρίαν. 


ὙΠ]. Πολλῶν οὖν ἐν βίῳ παρελθουσῶν θρησκειῶν 
πάρεσμεν φέροντες ὑμῖν, οἱ ἀγαθοὶ ἔμποροι ἐκ προ- 
Ἰόνων ἡμῖν παραδοθείσης καὶ φυλαχθείσης θρη- 
σχείας ܕ"‎ ὡς σπέρματα φυτῶν δειννύντες καὶ ἐπὶ τῇ 
ὑμετέρᾳ κρίσει καὶ ἐξουσίᾳ τιθέντες. 

ἐξασῦς, Ἐὰν μὲν οὖν τὰ ἡμέτερα 3 
μόνον 59 δαίμονας καὶ τὰ ἐκ δαιμόνων πάθη φυγεῖν 
δυνήσεσθε, ΘΖ ἀλλὰ αὐτοὶ αὐτὰ 50 φυγαδεύοντες, 
καὶ Ἱκετευόμενοι Ux αὐτῶν, καὶ τῶν εἰσαεὶ ἐσομένων 
ἀγαθῶν ἀπολαύσετε, 

IX. Ἐπείγε τοὐναντίον ἐν μὲν τῷ νῦν βίῳ ὑπὸ δαι- 
μόνων ἀλλοκότοις πάθεσιν ἐνυθριξόμενοι, ἐπὶ τῇ ܘ‎ 
τοῦ σώματος ἀπαλλαγῇ καὶ τὰς ψυχὰς εἰσαεὶ χολα- 
σθησομένας ἕξετε, τὰ ἀληθῆ (22) οὐ Θεοῦ καταδικά- 
ζοντος, ἀλλὰ κακῶν πράξεων τοιαύτην ἐχουσῶν κρί- 
σιν, Οἱ γὰρ δαίμονες, διὰ τῆς αὐτοῖς ἀποδοθείσης τρο- 
φῆς ἐξουσίαν ἔχοντες, ὑπὸ τῶν ὑμετέρ ρῶν εἷς 
τὰ ὑμέτερα εἰσκρίνονται 9! σώματα, Ἐνδομυχήσαν.- 
τες γὰρ πολλῷ τῷ χρόνῳ καὶ τῇ ψυχῇ ἀνακίρνανται 92, 
Καὶ διὰ τὴν ἀμέλειαν τῶν ἑαυτοῖς @ βοηθεῖν μὴ 
νοούντων ἢ καὶ μὴ βουλομένων, τούτων αὐτῶν ἐπὶ 
τῇ τοῦ σώματος λύσει ἡ ψυχὴ τῷ δαίμον: ἠνωμένη 
ἀνάγκην ἔχει φέρεσθαι ὑπ᾽ αὐτοῦ εἰς οὖς βούλεται 
τόπους. Τὸ δὲ πάντων χαλεπώτατον, ἐπὰν ® ἐν τῇ 
τῶν ὅλων συντελε 
θαῖρον τε 


B 


ὁ δαίμων τὰ πρῶτα εἰς τὸ κα- 
ἢ, ἡ συγκραθεῖσα αὐτῷ ψυχὴ ἀνάγ- 
ܐ‎ αὐτὴ μὲν ἀποῤῥήτως χολάζεσῃαι, ὁ δὲ δαί[- 
ܐܬܐ‎ ἥδεσθαι, Ἢ γὰρ ὁ φωτὸς οὖσα, τὴν ἀλλόφυλον 
ποῦ πυρὸς φλόγα μὴ φέρουσα, βασανίζεται, ὁ δὲ ἐν 
τῇ τοῦ γένους αὐτοῦ ὧν οὐσίᾳ, μεγάλως ἤδεται, δε- 
σμὸς δύσρηκτος γενόμενος τῆς ὑπ᾽ αὐτοῦ συμποθεί- 
σης 55 ψυχῆς. 

X. Τὸ δὲ 95 τοὺς δαίμονας γλίχεσθαι εἰς τὰ τῶν ἀν- 
θρώπων εἰσδύειν 303 σώματα, αἰτία αὕτη. Πνεύματα 
ὄντες καὶ τὴν ἐπιθυμίαν ἔχοντες εἴς βρωτὰ καὶ ποτὰ 
καὶ συνουσίαν, μεταλαμθάνειν δὲ 
τὸ πνεύματα εἶναι καὶ δ᾽ δεῖσθαι ὀργάνων τῶν πρὸς 
τὴν χρῆσιν ἐπιτηδείων, εἰς τὰ ἀνθρώπων εἰσίασιν 
σώματα, ἵνα, ὥσπερ ὑπουργούντων ὀργάνων τυχόν- 
τες, ὧν θέλουσιν ἐπιτυχεῖν δυνατοὶ ὥσιν, εἴτε βρω- 


μὴ δυνάμενοι διὰ 


3 


NARLE LECTIONES. 


ὃς παρελθουσῶν 0. 


— ἐὰν. 


9£ Tta 8, £ 


χρίνεται 6. Ὁ. ® ἀνακίρνανται S, 0, 


85 σομποθείσης D, 0, συµπαθείσης C, qui conj. συµπαγείσης, 
166, 569. Hecte. Of. Hom. ιν, 9. 8. Dein deest τῶν in Ὁ. 


πνεύματα ὄντα δεῖσθαι. 


55 διὰ excidit e recens. Olerico-Sehwegleriana. 9" Fort. 
9 Conjectaverim παραδοθεῖσαν καὶ φυλαχθεῖσαν θρησχείαν, el. Rec. τν, 14. 8. 
μὲν οὖν τὰ ἡμέτερα des. in Ü. 9 μόνον Ὁ, conj 


leg. τῆς πλάνης B. 
ܐܘ‎ Vbb. κρίσει καὶ ἐξουσίᾳ 
etiam S, μόνους C. 80 τοιαῦτα p. αὐτοὶ αὐτά Q. 
ἀνακίρνατε 593 αὐτοῖς Ὁ, 6: ἐπάν S, 0, ἐπ' dv C. 
"5x00 δὲ scribit Sehliemannus Clem. p. 
δἰ χα S, O, desideratur ap. C. D legi vult 


VARIORUM NOTE, 


(22) Cotelerius hec male vertit : vera non quod Deus condemnet. Eodem modo «à 


2 


usurpatur hom. xr, 12, 29; ܫ‎ ¥, 7. S. DnzssEL. 


ἀληθῆ )= τἀληθῶς) 


219 
τῶν διὰ 


διὰ τῶν 


τῶν 9 ἀνρρῶπου ὀδόντων, εἴτε 
ἐκείνου αἰδοίων. "Obs 


πρὸς τὴν τῶν ὃαι- 
μόνων φυγὴν ἡ ἔνδεια καὶ ἡ νηστεία καὶ ἡ »ܘܦܐ‎ 
οἰκειότατόν ἐστ: βοήθημα. Εἰ γὰρ τοῦ μεταλαμθάνειν 
χάριν εἰσέρχονται εἰς ἀνθρώπου σῶμα, δηλονότι 9 
χαχουχίᾳ φυγαδεύονται, 'AXX ἐπειδὴ ἔνια δεινότερα 
τυγχάνοντα προσφιλονεικήταντα, χαίτοι τιμωρούμενα, 
τῷ τιμωρουμένῳ προσμένει σώματι διὰ τοῦτο χρὴ 
προσφεύγειν Θεῷ εὐχαῖς καὶ δεήσεσιν, ἀπεχομὲ 


ους 
πάσης Τὸ ἀχαβάρτου προφάσεως, ὅπως, i τοῦ Θεοῦ 
χεὶρ εἰς ἴασιν αὐτοῦ ἐπιψαῦσαι δυνηθῇ, ὡς ἀγνοῦ καὶ 
πιστεύοντος, 

ΧΙ. Δεῖ δὲ καὶ ἐν ταῖς εὐχαῖς τὸ 1: Θεῷ προσπεφευ- 
γέναι ὁμολογεῖν, καὶ διαμαρτύρασθαι 79 τὴν τοῦ δαί- 
μόνος οὐκ ἀπάι βραδυτῆτα 7. πάντα γὰρ 
τῷ, πιστεύοντι Y δὲ οὐδέν. Ὅθεν 


ὧν ἐπικρατοῦσι τῆς πίστεως 


g^ 


E 
zd 


3 ἀπιστοῦνει 


αὐτοὶ οἱ δαίμονες, etc 


τὴν ποσότητα, ἀναλογοῦσαν ἐπιμετροῦσιν αὐτῶν τὴν 
ἐπιμονήν, Διὰ τοῦτο τοῖς ἀπιστοῦσιν ἐπιμένουσιν, 
τοῖς δὲ δυσπίστοις ἐμδραδύνουσιν, τοῖς δὲ παντάπασι 
πιστεύσασι καὶ εὖ 304 πράττουσιν οὐδὲ πρὸς ῥοπὴν 
ὥρας συνεῖναι δύνανται, Ἢ γὰρ ψυχὴ τῇ πρὸς Θεὸν πί- 
ܐܘܗ‎ ὡς εἰς ὕδατος φύσιν τραπεῖσα τὸν δαίμονα ὧν σπιν- 
θῆρα πορὸς ἀποσθέννυσιν, Κάματος οὖν ἔστιν ἑκάστῳ 
ἐννοηθῆναι ܐ‎ τὴν τοῦ dau 


δαίμονος φυγήν. "Ava- 
πιρνάµενοι γὰρ ταῖς ψυγχαῖς, ὅπως τις τῆς αὐτοῦ σω- 
τηρίας ἀμελήση 15, ἐνθυμήσεις πρὸς 8 βούλονται 6 
ὑποθάλλονειν εἰς τὸν ἑκάστου νοῦν. 


ΧΙΙ. Ὅρεν πολλοὶ, οὐκ εἰδότες πόθεν ἐνεργοῦνται, 


ταῖς τ 


ν δαιμόηων κακαῖς ὑποθαλλομέναις, ἐπινοίαις 
ὡς τῷ τῆς ψυχῆς αὐτῶν λογισμῷ συντίθενται, Διὸ 
πρὸς τοὺς σώζειν αὐτοὺς δοναμένους ἐλθεῖν ὀχνηρό- 


τεροι γίνονται, καὶ αὐτοὺς 7 ὑπ αὐτῶν τῶν ἔνε- 
δρευόντων δαιμόνων ἀναλισκόμεναι ἀγνοοῦσιν. Ὑπὸ 


μὲν οὖν τῶν ταῖς ψυχαῖς αὐτῶν ἐνδομυχούντων δαι- 
μόνων ἐπινίδοται αὐτοῖς ἐνθυμεῖσθαι, ὡς οὐ δαίμονος 
ἐνοχλοῦντος, ἀλλὰ σωματικῆς νόσου, οἷον ἢ ὕλης 
δριμείας, ἢ χολῆς, ἢ φλέγματος, ἢ αἵματος ἀμε- 
τρίας 13, ἢ μήνιγγος φλεγμονῆς, ἢ ἄλλου τινός, ΕἾ δὲ 


καὶ τοῦτο ἦν, οὐδ᾽ αὐτὸ ἀπήλλακται δαίμονος εἶδος 


εἶναι Ἡ γὰρ καβόλον καὶ γεώδης ψυχὴ, αἰτίᾳ (28) 


πάντων τῶν βρωτῶν διικνουμ. 


νη, ὑπὸ τῆς πλείονος 
τροφῆς ἐπὶ πλεῖον προσληφθῖσα, αὐτὴ μὲν ὡς συγ- 
τ ξνοῦται τῷ πνεύματι, ὑπὲρ 20 ὅ 


τὶν ἀνθρώπου 
ψυγὴ, τὸ 0b τῆς τροφῆς ὑλῶδες τῷ σώματι ἐνωθὲν 
ὡς δεινὸς αὐτῷ ὑπολείπεται ἰός. Διὸ ἐπὶ πάντων ܒܘܡ‎ 
λὸν ἡ αὐτάρκεια. 

XII, Τινὲς δὲ τῶν κακούργων δαιμόνων ἄλλως ἓν- 
εδρεύουσιν. Τὴν ἀρχὴν οὐδὲ ὅτι 78 εἰσὶν ἐμφαίνοντες, 


CLEMENTINA. — HOMILIA IX. 


250 


συνουσίας, A Unde ad fugandos deemonas nbstinenlin οἱ Jejunium 


et atfliclatio aptissimum est auxilium. Si enim ad 
fruendum ingrediuntur in corpus hominis, patet 
illos fugari afflictione. Verum quia quidam mole- 
stiores, ubi contenderint, quamvis fuerint castigali, 
tamen in castigato corpore permanent, ideo ad 
Deum oporlet confugere precibus. et orationibus, 
atque omni impura occasione abstinendo, ut Dei 
manus in iliius sanitatem possit aecedere,tanquam 
puri ae fidelia. 


ΧΙ. Oportet autem in precibus confiteri confu- 
gisse nos ad Deum, aique attestare demonis non 
indolentiam, sed tarditatem ; cuncta enim fideli 
fiunt, intideli vero nihil.Unde ipsi demones, scien- 
tes eorum quos obtinent fidei quantitatem, ox pro- 
portione suam metiuntur mansionem. Quocirea in 
infidelibus perseverant, in iis autem qui egre cre- 
dunt immorantur : cum iis vero, qui penitus eredi- 
derunt et sancte vivunt, nec ad momentum tempo- 
ris possunt consistere, Anima quippe per fidem in 
Deum quasi in aqu: naturam conversa, demonem 
velut seintillam ignis exslinguit. Labor itaque est 
unicuique, ut intelligat demonis sui fugam. Siqui- 
dem cum animabus conjuneti, quo aliquis salutem 
suam negligat, cogitationes ad quz volunt in cujus- 
que mentem injiciunt. 

XII. Quare multi, nescientes unde inspirentur, 
pravis demonum saggestionibus tanquam animae 
sus considerationi consentiunt. Quapropter ad 
illos adeundos, qui ipsos servare possint, fiunt se- 
gniores ; eosque, ab insidiantibusdiemonibuscapti, 
ignorant. Itaque per latentes in eorum animabus 
daemones datur illis intelligi, se non a damone ve- 
xai, sed a corporis morbo, exempli gralia vel ab. 
acri materia, vel a bile, vel ἃ pituita, vel a nimio 
sanguine, vel ab inflammata cerebri membrana, vel 
ab alio quopiam. Quod elsi esset, neque ipsum 
desineret esse daemonis species. Universalis enim ac 
terrestris anima, propter omnes cibos penetrans,ex 
nimio alimento nimis assumpta, ipsa quidem uni- 
tar spiritai tanquam affini, hoc est hominis anima ; 
quod autem in nutrimento crassum est, cum cor- 
pore unitum ut grave illi relinquitur venenum.Quo- 
circa in omnibus bona est frugalitas, 


XIII. Alii vero malitiosorurn demonum insidían- 
turaliter, Nullatenus enim manifestantse, ne contra 


VARLE LECTIONES. 


® τοὺς 
τι τῷ C. 
ξαυτοῦ 0. 


C. Tam id. ὀδόντας et τὰ ἐ 
Ἢ διαμαρτύρεσθαι 0. 
8 ἀμελήσει 0, 16 


Deinde ἣ delendum putat S. 


ου αἰδοῖα 

75 βραδύτητα C. Tum δὲ om. O. 
βουλονται O. ut voluii S, 
Cii, qui καὶ τούτους proposuit, τούς Ὁ. 15 ἀμετρία O. 


49. δῆλον ὅτι C, 19 Ci τε ante πάσης omisi c. 0. 

Ἡ ἐκνοηθῆναι C. Deinde τοῦ ἐν αὐτῷ p. τοῦ 
βούλεται C. "i [ta S. τοὺς absque arcentu cod. 
7% Pro ὅτι 8. legi vult ὅλως, Tum inserui εἰσίν ο. 0. 


VARIORUM NOT/E. 


(23) 5: ἡ διὰ conj. Neander gnost. Syst. p. 418. 
Vocem αἰτίᾳ explicavit Crednerus in commentatione 
sua de Essenis et Ebioneis (Winer, Zeitschr. für. 


wiss Theol. 1820) p. 282 τῶν ante βρωνῶν abseri- 
psi c. O. DnEssEL. 


281 
illosadhibeaturdiligentia,opportune autem occasio- 
neirc, amorisautalterius cujuspiam repente seugla- 
dio, seu laqueo, seuprevipitio, seu alio quadam con- 
tumeliam inferunt corpori, et in fine punitioni subji- 
ciunt deceptas ab ipsis eorum animas, quibuseun 
fuere permisti, sicut diximus, abeundo in ignem. 
expiatorium. Alii vero bomines aliter insidias passi 
non accedunt ad nos, decepti malignorum demo- 
num inspirationibus, tanquam a diis ipsis ista 
propter religionem erga eos patiantur, possint vero 
per sacrificia in graliam cum iis redire, quodque 
non debeant nobis accedere, sed contra fugere ac 
odio prosequi. Sicque oderunt ac refugiunt eos, 
qui illorum potius miserentur, quique illos ad bene- 
ficia insequuntur. 

XIV. Dum igitur nos odio hahent et fugiunt, 
insidiis appetuntur, ignari unde ipsis contingat, 
ut contraria saluti sue sentiant, Neque enim nos, 
8i nolint ad salutem propendere, cogere eos possu- 
mus, quia tantam nunc non habemus ín ipsos po- 
lestatem, neque ipsi a seipsis pravam daemonis 
inspirationem possunt intelligere : nesciunt enim 
unde sibi malorum suggerantur cogitationes. Sunt 
autem illi, quos demones qua volunt forma appa- 
rentes, terrent. Interdum vero wgrotis remedia 
prescribunt. Atque ita ab iis, quos prius decepe- 
runt, deorum honorem reportant. Et quod de- 
nones sint, multos latet, non tamen nos, qui 
eorum scimus mysterium, quam ob causam hec 
faciant, ut in somniis se transforment adversus illos 
qui in eorum sunt potestate, et alios quidem 
lerreant, alios. vero moneant oraculis et poseant 6 
sacrificia, ac secum vesci jubeant, quo illorum de- 
glutiant animas. 

XV. Quemoadmodum enim tetri serpentes suo 
halitu passeres aitrahunt, sic et demones eos, 
qui mense illorum parlicipes sunt, per cibos οἱ 
potus cum mente eorum temperati ad suam tra- 
hunt voluntatem, transformantes sc in somnis 
juxta formas simulacrorum, ut errorem augeant. 
Nam simulaeram noque animal est, neque divi- 
num habet spiritum ; qui vero apparuit demon, 
specie abusus est, Quot similiter homines per 
somnium ab aliis visi sunt et inter vigilandum 
Obvii facti, factaque comparatione cum somni 
viso, non consonuerunt? Adeo ut insomnium hoc 
jam ποπ sit upparitio, sed accessio vel di»monis 
velanime (a), qua ex presentibus et cupiditate 


n 


8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 
Α 


252 
πως ἡ κατ αὐτῶν σπουδὴ μὴ γένηται, εὐκδίδως δὲ 
ὀργῆς προφάσει, ἔρωτος, ἤ ἄλλου τινὸς, ἥτοι 9. Elo 
ἢ βρόχι 
δίως ἐνυδρίζουσιν, καὶ εἰς τέλος χολασθησομένας vafi- 
ἑστῶσι ܐ#‎ τῶν ἀνακεκραμένων τὰς ἡπατημένας 33 
αὑτοῖς ψυχὰς, ὡς ἔφαμεν, εἰς τὸ χαθάρσιον χωρή- 
σαντες πῦρ. "Άλλοι δὲ ἄλλως ἐνεδρευόμενοι οὗ 


, ἢ κρημνῷ, ἥ ἐτέρῳ τινὶ τὸ σῶμα ales 


προσίασιν ἡμῖν, vals τῶν καχούρχων δαιμόνων ἐν- 
θυμήσεσιν ἀπατώμενοι, ὡς ὑπὸ μὲν τῶν θεῶν αὐτῶν 


ἄσχοντες διὰ τὴν πρὸς αὐτοὺς ἀμέλειαν, 
ες δὲ αὐτοὺς διαλλάσσειν δυνάμενοι, καὶ ὅτι μὴ 
χρὴ αὐτοὺς ἡμῖν προσιέναι, ἀλλὰ τούναντίον φεύγειν 
καὶ μισεῖν. Καὶ ὁμῶς € μισοῦσι καὶ φεύγουσι τοὺς 
μᾶλλον ἐλεοῦντας ' καὶ ἐπ᾽ εὐεργεσίᾳ αὐτοὺς διώ- 
χοντας, 

XIV. Μισοῦντες οὖν wal φεύγοντες ἡμᾶς ἐνεδρεύ- 
ονται, οὐκ εἰδότες πόθεν αὐτοῖς τὰ ἐναντία τῇ αὐτῶν 
σωτηρίᾳ φρονεῖν γίνεται" οὔτε γὰρ ἡμεῖς αὐ 
μὴ βουλομένους πρὸς σωτηρίαν 
δυνάμεθα, ἐπεὶ μὴ τοσαύτην νῦν κατ αὐτῶν 


ܐ 
βιάσασθαι‏ 


νεῦσαι 


ἴομεν 
ἐξουσίαν, οὔτε αὐτοὶ ἀφ᾽ ἑαυτῶν τὴν κακὴν τοῦ δαί- 
μονος ἐνβόμησιν νοῆσαι δύνανται, οὐ γὰρ ἴσασιν ὅθεν 
αὐτοῖς 306 αἱ τῶν κακῶν ἐνθυμήσεις ὑποδάλλονται, 
Εἰσὶν δὲ (^4) οὗτοι οὕς οἱ δαίμονες καθ’ ἃς βούλον. 
ται μορφὰς ἐπιφαινόμενοι φοθοῦσιν, Ἔσθ᾽ ὅτε δὲ 
καὶ τοῖς νοσοῦσι θεραπείας αυγτάσσουσιν, καὶ οὕτως 
τοῖς προηπατηµένοις θεῶν δόξαν ἀποφέρονται, Καὶ 
τοὺς δαίμονας 95 εἶναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσιν, ἀλλὰ 
οὐχ ἡμᾶς τοὺς εἰδό- 
ποιαῦτα πράττουσι 


ς αὐτῶν τὸ μυστήριον, τίνος ἔνεκα 
v, ἑαυτοὺς κατ’ ὄναρ χαθ' ὧν τὴν 
ἐξουσίαν ἔχουσι: μεταμορφοῦντες, καὶ οὕς μὲν φοδοῦσιν, 
οἷς δὲ χρηματίζουσι καὶ θυσίας ἀπαιτοῦσι καὶ συν. 
ἑστιᾶσθαι κελεύουσιν, ἵνα αὐτῶν τὰς ψυχὰς συμ- 
πίνωσιν 86, 

XV.,9« γὰρ οἱ δεινοὶ ὄφεις τοῖς αὐτῶν πνεύμασι 
τοὺς στρούθους ἐπισπῶνται, οὕτω καὶ αὐτοὶ τοὺς 
μεταλαμόάνοντας τῆς αὐτῶν τραπέζης, διά γε τῶν 
βρωτῶν καὶ ποτῶν ἀνακραθέντες αὐτῶν τῷ νῷ, εἰς 
τὸ ἴδιον αὐτῶν 81 ἐπισπῶνται βούλημα, μεταμορφοῦν- 
τες ἑαυτοὺς κατ’ ὄναρ κατὰ τὰς τῶν ξοάνων ἰδέας 85 
ἵνα τὴν πλάνην αὐξήσωσιν, Τὸ γὰρ ξόανον οὔτε 
ζῶόν ἔστιν, οὔτε θεῖον ἔχει πνεῦμα, 6 δὲ ὀφθεὶς 
δαίμων τῇ μορφῇ ἀπεχρήσατο, Πόσοι 3 κατ’ ὄναρ 
ὁμοίως ἄλλοι ὥφθησαν, καὶ ὕπαρ συνανήσαντες 90 


ἀλλήλοις πρὸς τὸ wav ὄναρ ἀντιβάλλοντες οὐ συν- 
ἐφώνησαν ¡ ὥστε οὐκ ἔτι 303 ὄναρ ἐπιφάνεια 9 ἐκεῖ- 


Ὁ νό ἐστιν, ἀλλ᾽ ἢ δαίμονός ἔστιν ἢ ψυχῆς τὰ 9 ἐπι- 


γεννήματα τοῖς παριοῦσι φόθοις καὶ ἐπιθυμίᾳ ἀπο- 


(a) Congruentius Graco verteretur : quz instanti timori vel cupiditati formas attribuit. EptT Pavnor. 
VARUE LECTIONES. 


Wes ϱ, ἤτε S. 81 καθεστᾶσιν C, καθιστὰσιν S. 9 
6,0. ®$ 
τὸ δαίμονες Β. ' συµπίνωσιν S. Ὁ, συμπίνουσιν 0, 57 
ex conject. in marg., πόσοις id. in textu, ut Ὁ. 


?1 ἐπιφανείη 


λεῶντας C. 85 τοὺς δαίµοτας dedi ex conjec! 


30 Ita in marg. 
Ὁ. 533 τὰ melius abesset. S. Deinde παροῦσι 


ἠπατημένους O. * Ia S. qui οὕτως conj., ὅμως 
, ποῦ δαίμονος 0. qui con]. τοῦ δαίμονας, ut cst in Ὁ, 
SU αὐτῶν E ἴδιον αὐτῶν Ὁ, " εἴδέας C. 5 [ἰ C. 

3, qui in textu. ὑπερουναντήσαντες, αἱ Ὁ. 
C. ex conject., παρία in textu. 


VARIORUM NOTA, 


(24) Colelerius in versione vehementer labitss. 


Ceterum Greca quoque haud sana sunt. Forta«se 


verba εἰσὶν δὲ mutanda sunt in ἄλλους ui emen- 
dalioni fidem facit Recognitionum liber, cujus para- 
phrasis hec est: Aliisetium demones im visu per 


diversas imagines apparentes interdum minas in- 
tendimi, interdum  sawitates pollicentur Qv, 19). 
Cfr. infra ο, 14. S, Post οὗτοι commate distinxl, 


assumpsique οὕς ex Ὁ. Dnessez. 


253 CLEMENTINA. 


διδουσης τας ἰδέας 38, ἡ γὰρ, cip τὸν νοῦν πλη- 
γεῖσα Bv ® ὀνείρων τὰς ἰδέας ἀποχωίσκει, Εἰ δὲ 
τὰ ξόανα οἴεσθε ὡς ἔμπνοα ὑπάρχοντα τὰ τοιαῦτα 
ἐνεργεῖν δύνασθαι, ἐπὶ ζυγοῦ ἐπιστήσαντες αὐτὰ, 


ἴσου ὄντος τοῦ κανόνος, τὸ ἀντίῤῥοπον ἐπὶ τῆς 
πλάστιγγος θέντες, ἀξιώσατε αὐτὰ ἢ δλκό 
νέσθαι ἢ κουφότερα, καὶ οὕτως ἐὰν γένητι 
ἔστιν" ἀλλ᾽ οὐ γίνεται" εἰ δὲ ἔσται, οὔτι 
θεός ἔστιν. Καὶ γὰρ δακτυλῳ δαίμονος τοῦτο γενέσθαι 
δύναται, Καὶ σκώκηκες κινοῦνται, καὶ θεοὶ οὐ λέγονται. 

ΧΨΙ, Ὅτι Bb πρὸς τὰς προλήψεις ἡ ἑκάστου ψυ- 
gh ἰδέας ® δαιμόνων ἀπεικονίζει, καὶ οὐχ. οἱ λεγόμε- 
νοι θεοὶ ἐπιφαίνονται, σαφές ἔστιν ἐκ τοῦ Ἰουδαίοις 
μὴ ἐπιφαίνεσθαι" ᾽Αλλ᾽ ἐρεῖ τις" Πῶς οὖν χρημα- 
τίζουσι τὰ μέλλοντα προσηµαΐνοντες; xai τοῦτο 
ψεῦδός ἐστιν. Δεδόσθω δὲ ἀλήθειαν 5 εἶναι, οὕπω τὸ 
ἐστιν" οὐ γὰρ εἴ τι 9 μαντεύεται, θεός 
ἐστιν’ ὅτι καὶ πύθωνες μαντεύονται, ἀλλ᾽ ὑφ ἡμῶν 
ὡς δαίμονες ἐκριζούμενοι φυγαδεύονται. Αλ. 
τις: Ἐνίοις θερ. 
δεδόσθω δὲ οὕτως 
xal yàp ἰατροὶ ἰῶνται πολλοὺς, καὶ θεοὶ οὐκ εἰσίν. 
᾿Αλλά φησιν" ἰατροὶ οὐ πάντως ἰῶνται ἐκείνους, 


1 


τοιοῦτο Ἢ 


Ὁ ἐρεῖ 


lag προστάσσουσιν. ψεῦδός ἔστιν" 
χεῖν, οὕπω τὸ τοιοῦτο θεός ἐστιν: 


ὧν τὴν πρόνοιαν ποιοῦνται, οὗτοι δὲ καὶ χρηματί- 
σαντες 308. Ἰῶνται, 4007 ἴσασιν οἱ δαίμονες τὰ ὄν- 
τῶς πρὸς ἔχαστον πάθος moro α # βοηθή- 
ματα" διὸ ἰατροὶ ἐπιστήμονες ἰᾶσθαι δυνάμενοι, καὶ 
ταῦτα τὰ 9 ὑπὸ ἀνθρώπων ἰσθῆναι δυνάμενα, ἀλλὰ 
καὶ μαντικὰ ὄντα καὶ εἰδότα πότε ἕκαστον ἐξ αὗτο- 
συντάσσουσι τὰς θεραπείας, 


ܒܝ 


μάτον θεραπεύεται, τότε 
ἵνα ἑαυτοὺς ἐπιγράφωσιν. 

Ἐπεὶ διὰ τί 100 μετὰ πολὺν χρόνον χρημα-‏ ,ܐ 
τίζουσι τὰς ἰάσεις ; διὰ τί δὲ, οἱ πάντα δύνανται,‏ 
ἄνευ τοῦ προσφέρειν τι 1 τὴν ἴασιν οὐ ποιοῦνται;‏ 
τίνος δὲ ἔνεχα τισὶ μὲν εὐξαμένοις θεραπείας προσ-‏ 
τάσσουσιν, ἐνίοις δὲ ἔσθ᾽ ὅτε καὶ οἰκειοτέροις οὖσιν οὐ‏ 
χρηματίζουσιν ; οὕτως ὁπόταν ἐξ αὐτομάτου θεραπεία‏ 
μέλλῃ γίνεσθαι, ἐπαγγέλλονται, ἵνα ἑαυτοὺς ἐπιγρά-‏ 
Ψψωσιν. "Άλλοι δὲ νοσήσαντες καὶ εὐξάμενοι ἐξ αὗτο-‏ 
μάτου ὑγίάναντες, οὔς ἐπέγραψαν,‏ 
xal ἀναθήματα ἐποίησαν. Οἱ μετ᾽ εὐχὴν‏ 
οὐ‏ 


διὰ 


ἐπεκαλέπαντο, 


αὐτῶν τινες ἀνεζήτησαν ὃ τὰς ovas 
ἂν εὐρήκειτε τὰς ἀποτυχίας τῶν * ἐπιτευγμάτων, 
(λημμένος αὐτοῖς τὸν κατ αὐτῶν 


αφάναι θέλει αἰδούμεος ἢ φοθούµενος, 
w, τὰ πιστὰ αὐτῶν ἀτοπηματα συγκρύ- 


ἔλεγχον 
ἀλλὰ τούναντ' 
δουσιν. 

209 ΧΥΠΙ. Πόσοι δὲ καὶ καταψεύδονται Ίρημα- 


— HOMILIA IX. 954 


A formas seu ideas exprimit : illa enim timore 
meniem perculsa per quietem ideas parit. Si au- 
tem existimatis statuas, utpote vivas et. spirantes, 
ista posse efficere, in :quilibri statera imponite 
eas et in altera lance par pondus collocate, tunc- 
que rogate illas ut abt graviores fiant aut levio- 
res, atque si ila evenerit, vivunt : sed non eve- 
niet : quod etsi fleret, nondum hujusmodi res 
esset numen. Etenim demonis digito, id effici po- 
test. Et vermes moventur, nec tamen dicuntur dii. 

XVI. Quod autem ex anticipatione anima unius- 
cujusque ideas demonum effingat, non vero qui 
dieuntur dii appareant, clarum est ex eo quod 
ἃ Judeis non cernunlur. Sed objiciet aliquis : 
Quo modo igitur responsa dant,futura prenuntian- 
ies? Et hoc falsum est; sed verum esse con- 
cedatur, nondum id deus est. Non enim, si quid 
vaticinatur, deus est. Nam et Pythones presagiunt, 
verum a nobis, ut diemones, eradicati fugantur. 
At dicet quispiam : Nonnullis remedia tribuunt. 
Falsum est; sed ita habere concedatur, non- 
dum id est deus. Etenim medici multos curant, 
nec dii sunt, Sed, inquit, medici non omnes 
illos sanant, quorum curam suscipiunt, hi vero et 
per oracola sanant. Αἱ sciunt demones, que vere 
ad unumquemque morbum spla sunt remedia. 
Quare cum sint periti medici mederi valentes 
idque morbis, qui hominibus possunt cognosci (a) 
cumque vales sint, sciantque quando quisque mor- 
bus ex se ipso curetur, ita dant remedin, ut sibi 
eventum attribuant. 

XVII. Alioquin cur post multum temporis pro- 
mittunt curationes? Cur voro si cuncta possunt, 
absque rei alicujus admotione non reddunt sani- 
tatem? Quam etiam ob causam nonnullis quidem 
precantibus remedia imperant, quibusdam vero, 
interdumque magis familiaribus, non dant respon- 
5a ? Scilicet quando sanitas ullro recuperanda est, 
pollicentur, ut sibi sanationem vindicent Alii vero 
egroti, post preces casu recepta sanitate, iis quos 
invocaverant adseripserunt et donaria appende- 
runt. Qui autem post votum decepti exspirarunt, 
infortunia non possunt dedicare. Quod si mortuo- 
rum affines vel eorum aliqui, quoties voti sui com- 
potes facti non fuerint,indagarent,plura inveniretis 
adversa quam prospera. Sed nullis iis preoccu- 
Ὁ patus eorum redargutionem vult eloqui. reveritus 

aut metuens,imo contra, oxplorata illorum erimina. 

occultant. 
XVIII. Quam multi vero et oracula ementiuntur 


(a) Leere mallem cum Cotelerio curari, et in Graco ἰαθῆναι, Eprr. PArnot. 


VARLE LECTIONES. 


εἶδέας C. 9 διὰ 0, 55 εἰδέας 98 Τα seriptura cod. Ottob. explicanda esse videtur. Aecusativo opu?‏ ܙ 


esse, jam vidit 8, ἀλήθεια vulgo. 
Ἰασθῆναι Cl. Labitur Schweglerus quo 


monas referendum est, de quibus sepe, quasi τὰ δαιμόνια pree 


# Fort. leg. τις S. | 
d ad lectionem Cotelerüi. — Deinde μαντικὰ ὅντα καὶ εἰδότα ad 08 


95 προσωχειώµενα Ὁ, 99 τά delet S. Tum ἰαθῆναι C. 


cesserit neutro genero loquitur auclor ho- 


miliarum Supra c. 10, et infra c. 19, 20. S. τὴ δύνανται p. διὰ τί O. Tum idem πολὺν χρόνον χρόνον χρῆ- 


µατίζουσι, i 
Veram restituit D. Tum εὑρήκει 


8, 0, εὑρήχητε C. 


ixl; O. 5 ἢ addidit ἢ. 8 συνεζήτησαν €. Post ἀποταχίας perperam puncto majori distinxe 


rat 
ὁ τήν ο, 


255 S. CLEMENTIS I ROM. 


curationesque ex iisdem factas, quas juramentis 
quoque confirmant? Quot sutem mercede ipsos se 
iradiderunl, qui commentis quibusdam nonnulla 
sponte passi atque ita predieantes, eum e morbo 
per remedium convaluerini, oraculo promissam 
fuisse sanitatem asserunt, ut stolidum eultum sta- 
biliant? Quam multa porro ex illis principio per 
magicam artem peracta sunt, ut per somnia et 
oracula predicerentur? attamen longo tempore 
hio quoque fraus desiit. Quot autem jam ista fir- 
mare cupientes prestigiis utuntur? Ceterum si 
quid validinatur vel eurat, non id statim deus est. 

Nam Deus omnia potest. Is enim est bonus 
80 justus, nunc in cunctos palions, ut qui volue- 
rint, penitentia de malis a se commissis acta et 
vita pie transacla,eo die quo universa judicabuntur 
pro merito pereipiant. Quapropter nunc ineipite, 
propier bonam cognitionem, persuasi a Deo, resi- 
store vestris provis cupiditatibus οἱ cogitationibus, 
quo possitis primam, que humano generi lradita 
fuit, salutarem observantiam revocare. Sie enim. 
vobis continuo orientur bona, quibus acceptis ab 
experientia malorum deinceps cessabitis. Sed ei 
qvi dedit agite gratias cum pacis rege perpetuo 
ineffabilium bonorum regnum habituri. In prm- 
senti vero, perenni flumine vel fonte aut etiam 
mari loti in ter beata invocalione non solum lati- 
tanies in vob:s spiritus poteritis expellere, sed ipsi 
non amplius delinquendo et Deo indubitata ereden- 
tes aliorum malos spiritus actruculentos demones 
gravesque morbos abigetis. Εἰ interdum ubi solum 


inspexeritis vos, fugient, Agnoscunt enim eos qui C 


8e tradiderint Deo. Quare honorantes oos ac veriti 
fugiunt, sicnt heri vidistis, quo modo eum ego dis- 
tulissem post allocutionem orare pro iis qui mor- 
bis afflicabantur, diemones propter honorem reli- 
gionis exclamarunt et. ne parvo quidem tempore 
potuerunt sustinere. 


XX. Nolite ergo arbitrari, nos alterius esse na- 
iure, ideoque demonas non timere. Unius enim 
ejusdemque vobiseum sumus naturc, at. non roli- 
gionis. Quare vobis non mullum, sed omnino me- 
liores vos queque tieri similes non invidemus, imo 
contra consilium damus, gnari quod hi omnes eos 
qui Deo conjuncti sunt, ignotum mirumque in mo- 
dum honorant ac metuunt. 

XXI. Sicut enim Cesaris tribuno subjecti milites 
propter eum, qui potestatem dedit, ei qui potesta- 
tem accepit, honorem deferunt, in tantum, ut qui 
prepositi sunt. dicant huie, veni, et veniat, et al- 
teri, vade, et vadat (a): sic ei qui se Deo tradiderit 


(a) Matth. vu, 9. 


. PONT, OPERA DUBIA. 


θεραπείας‏ ܐ 


A τισμοὺς κα ]ܐ‎ αὐτῶν ἀπο 


ταὶ ταύτας βεβαιοῦνται μετὰ 


ὅρκων; πόσοι Ub ἐπὶ 


ἴων ἐπινοιῶν mri; 
τινὰ ἀναδεξάμενοι, καὶ οὕτως κηρύξαντες, 


πάρος ἀντιπαθει 


μισῃῷ ἑαυτοὺς ἐξέδωχαν, δ᾽ 


αὐτῶν τὸ 


4 ἀποχοτασταθέντες, κεχρηματίσθαι 
# τὴν θεραπείαν λέγουσιν, ἵνα τὸ ἀταίσθητον ἔπι- 
Ἰράψωσι σέδασμα; πόσα δὲ αὐτῶν ἐκ καταρχῆς µα- 
qué τέχνῃ ἐτελέσθη, ἵνα δνειροπολῇ καὶ χρημα- 
zn; καὶ ὅμως μακρῷ χρόνῳ καὶ ταῦτα Dus 
σεν, Πόσοι δὲ νῦν δ τὰ κρατύνειν θέλοντες 
γοητεύουσιν ; Πλὴν οὐχ εἴ τι Τ μαντικόν ἐστιν ἢ 08 
ῥαπευτικὸν, τοῦτο θεός ἐστιν" 

ΧΙΧ. Ὁ γὰρ θεὸς πάντα δύναται, Ἐχεῖνος γάρ 
ἐστιν ἄγαθος καὶ δίκαιος, νῦν πᾶσι μακροθυμῶν, ἵνα 
οἱ βουλόμενοι ἐφ᾽ οἷς 

p "αὶ καλῶς ὃ πολιτευσάμενοι, ἐν ἡμέρᾳ f τὰ πάντα 
κρίνεται τῶν 9 wan ἀξίαν ἀπολαύσωσω, Διὰ νῦν ἄρ- 
ἔχσῃε, ἀγαθῆς γνώσρως α 
λέγειν ὑμῶ ταῖς κακαῖς ἐπιθυμίαις καὶ ἐννοίαις ἵνα 


ώνη- 


τοιαῦτα 


ραξαν κακοῖς µεταμελτθέντες 


Ἱτίᾳ Θεῷ πειθόμενοι, ἂντι- 


δυνηθῆτε ἀνακαλέσασθαι τὴν πρώτην τῇ ἀνθρωπό- 
ܬܡܐ‎ παραδοβεῖς θρησκείαν. Οὕτω 
γὰρ ὑμῖν ἔξαυτ 
θόντες πεῖραν τῶν κακῶν τοῦ λοιποῦ χαταλείψετε, 
᾿Αλλὰ τῷ δεδωκότι 280 εὐχαριστήσατε, μετὰ τοῦ 
τῆς εἰρήνης βασιλέως εἰσαεὶ τῶν ἀποῤῥήτων βασι- 
λεύοντες 12 ἀγαθῶν, Ev δὲ τῷ παρόντι, ἀεννάῳ 18 
ποταμῷ ἢ πηγῇ ἐπὶ γε κἂν θαλάσσῃ ἀπολουσάμενοι 
ἐπὶ τῇ τρισμακαρίᾳ ἐπονομασίᾳ οὐ μόνον τὰ ἐνδο- 
μυχοῦντα ὑμῖν πνεύματα ἀπελάσαι δυνήσεσθε, ἀλλ᾽ 
αὐτὸὶ μηκέτι ἀμαρτάνοντες xal Θεῷ ἀνενδοιάστως 
ποιστεύοντες τὰ ἄλλων κακὰ πνεύματα xal δαιμόνια 
“χαλεπὰ σὺν τοῖς δεινοῖς πάθεσιν ἀπελάσετε. Ἐνίοτε 
UR μόνον ἐνιδόντων @ ὑμῶν φεύξονται, Ἴσασι γὰρ 


ν 30 σωτήριον 


ἀνατελεῖ τὰ ἀγαβὰ, À τινα λα-‏ ܐܐ 


ποὺς ἀποδεδωκότας ξαυτοὺς τῷ Θεῷ, Διὸ τιμῶντες 


αὐτοὺς πεφοδημένοι φεύγουσιν, ὥσπερ ἐχθὲς !5 ἕω- 
ράχατε, πῶς ἐμοῦ ἀναθεμένου μετὰ τὴν προσομιλίαν 
εὔξασθαι ὑπὲρ τῶν πασχόντων αὐτὰ τὰ πάθη, τῇ πρὸς 
τὴν θρησκείαν τιμῇ ἀνέκραγεν, βραχεῖαν ὥραν 
μὴ δυνηθέντα, 

XX. Μὴ οὖν νομίσητε ὅτι ἡμεῖς ἄλλης φύσεως 
ὄντες κατὰ τοῦτο δαίμονας οὐ φοθούµεβ:, Τῆς γὰρ 
αὐτῆς ὑμῖν Pa Διὸ 
ὑμῶν οὐ πολὺ, ἀλλὰ τὸ πᾶν χρείττονες ὄντες καὶ 
ὑμᾶς Y τοιούτους γενέσθαι οὐ φθονοῦμεν, ἀλλὰ τού- 
ναντίον συµθουλεύοµεν, εἰδότες ὅτι τοὺς Θεῷ προσ- 
ἐμᾷ ×? 


ας. 


φόσεως, ἀλλ᾽ οὐ θρησν: 


οἰκειωθέντας ταῦτα πάντα ἀγνώστως προτ 
Ὁ φοθεῖτα 
XXL Ὅνπερ γὰρ τρόπον Καίσαρος χιλιάρχῳ οἱ 
ὑποκείμενοι στρατιῶται διὰ τὴν τοῦ δεδωχότος ἔξου- 
σίαν τὸν εἰληφότα οδασι τιμᾷν, τοσοῦτον 313 
ὥστ' ἂν τοὺς ἐφεστῶτας λέγειν τούτῳ, ἐλθὲ, καὶ ἔρ- 
χεται 1, καὶ ἄλλῳ, πορεύου, καὶ πορεύεται 18, οὕτως 


VARUE LECTIONES. 


; τῶν adjungunt cod. Reg. 801 
Ὁ. ἐξ αὐτῆς 0. Dein πι 
Epit. 1. 


XQ. T 


33 ἀενάῳ C. 
um foriasse leg. ἐπισεμένου, S. 


ὁ ὑμᾶς 


ἴραν D. πείρᾳ C, Ὦ. 13 lta Ὁ vt C ex conject., βασιλ. À 
!* Fortasse leg. ἐπόντων" sola procsentia propelluntur vertunt. Recognil. 


ex Ὁ. 1 οὐκ οὔ τι O c. D, οὐγί τι ϐ, 3 χαλῶς, quod 
ᾧ βιώσαντες 

+ Epit. c. 00 10. παραδοῦ Ax» cod. Reg. 804 
ὄντες id. in textu, ἀπολαύοντες 

iw, 32. B. 


S, 0, ὑμεῖς ἃ, I ἔρχεσθαι Ὁ. 18 πορεύεσθαι Ὁ, 


251 


καὶ ὁ Θεῷ ξαυτὸν ἀποδοὺς, πιστὸς ὧν, δαίμοσί 
καὶ πάθεσι μόνον λέγων ἀκούεται, καὶ ὑποχωροῦσι 
δαίμονες, πολὺ ἰσχυρότεροι ὄντες τῶν κελευόντων. 
Ῥλφράστῳ γὰρ δυνάμει τὸν ἑκάστου θεὸς 
ὑποτάσσει ᾧ βούλεται. Ὡς γὰρ τὸν Καίσαρα πεφό- 
θηνται ὄντα ἄνθρωπον πολλοὶ ἡγεμόνες μετὰ πασῶν 
τῶν παρεμθολῶν καὶ πόλεων, τῆς ἐκάστι 


4 


γοῦν ὁ 


v καρδίας 19 
τῶν ὅλων εἰκόνα προτιµφν σπευδούσης. Θεοῦ γὰρ 
βουλῇ τὰ πάντα δεδουλωμένα φόδῳ τὴν αἰτίαν οὐκ 
οἴδεν" οὕτω καὶ τὸν Θεῷ προσφούγοντα καὶ τὴν ὃι- 
καίαν πίστιν ὥσπερ εἰκόνα αὐτοῦ ἐν τῇ αὐτοῦ βα- 
στάζοντα καρδίᾳ πάντα τὰ παθοποιὰ πνεύματα τιμᾷ 
καὶ φεύγει, φυσικῇ τινὶ ὁδῷ πεφοδημένα. 

XXIL ᾿Αλλ᾽ ὅμως κἂν 30. πάντες δαίμονες μετὰ 
πάντων τῶν muB» ὑμὰς φεύγωτιν, οὐκ ἔστιν ἐν 
τούτῳ μόνῳ 9 


ἔρευν, ἀλλ᾽ ἐν τῷ V εὐαρεστίαν τὰ 
ὀγόματα ὑμῶν iv οὐρανῷ ὡς ἀεὶ ζώντων ἀναγρα- 
φῆναι, Οὕτω καὶ τὸ θεῖον ἅγιον Πνεῦμα χ. ὅτι 
τὸν θάνατον νενίκηκεν ἄνθρωπος" γὰρ 8 ὃ 
φυγαδεύειν εἰς τὴν ἄλλου ἴασιν γίνεται, T 
λ οὐχ ὡς ἀρνού ἄλλοις Bon- 


m οι τὸ μὴ δὲ 


ἀμελεῖν: Ἔσθ᾽ ὅτε δὲ 38. τινας ἀνόμους ἄνδρας 33 
δαίμονες φεύγουσι δὲ ὄνομα τίμιον" καὶ ἐνεδρεύονται 
ὃ τε ἀπελάσας καὶ ὁ ἱστορήσας, Ὁ μὲν ἀπελάσας, ὡς 


διὰ δικαιοσύνην προτιμηθεὶς, οὐκ εἰδὼς τοῦ δαίμονος 


ὄργον * ἅμα τε γὰρ τὸ ὄνομα τετ 


τὸ κακο" 


καὶ 
εθαλὼν 
ἠπάτησεν. Ὁ ὃὲ ἱστορήσας, ὡς 


¢ οἴησιν διακαιοσύνης 


συγχρησάμενος τῷ ἀπελάσαντι, 

αν σπεύσας ἀπόλλυται, CE 
ποὺς μὴ Θεῷ προσκειμένους ὕρχους @ 
γονται, ἵνα ἀπατήσαντες αὐτοὺς, ὅτε 
λωσιν 28, 


τὴν 


πρὸς 
Ἐνίοτε δὲ wal 


C 


XXIII. Καὶ τοῦτου οὖν ὑμᾶς εἰδέναι βουλόμεθα, ὅτι 
ἐὰν μή τις ἑαυτὸν ἑκὼν ® δαίμοσι δοῦλον ἐκδῷ, ὡς 
τάχιον εἶπον, ὁ δαίμων τὴν κατ᾽ αὐτοῦ ἐξουσίαν οὐκ 
ἔχει, Ἕνα οὖν Θεὸν σέθειν ἑλόμενοι καὶ τραπέζης 
δαιμόνων ἀποσχόμενοι καὶ σωφροσύνην 


à φιλαν- 
θρωπίας καὶ δικαιοσύνης ἀναδεξάμενοι καὶ τρισμα- 
παρίᾳ ἐπονομασίᾳ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν βαπσισάµε- 
vot, τῷ ?" ὅσον δύνασθε ἐπὶ τὸ τέλειον τῆς ἀγνείας 
ἑαυτοὺς ἐπιδιδόναι T, δύνασθε κολάσεως ἀϊδίου ῥυ. 
σρέντες αἰωνίων ἀγαθῶν κληρονόμοι χαταστῆναι, 
Ῥαῦτα εἰπὼν τοῖς ὑπὸ παθῶν ὀχλουμένοις προσιέναι 
ἐκέλευσεν, καὶ οὕτως πολλοὶ πείρᾳ τῶν ἐχθὲς 8 ῃε. 
βαπευθέντων συνεληλυβότες προσήεσαν 39, Ὁ δὲ τὰς 
χεῖρας αὐτοῖς ἐπιθεὶς καὶ εὐξάμενος ἐξαυτῆς ἰασά. 
μένος, ἐντειλάμενος 338 αὐτοῖς καὶ τοῖς ἄλλοις 
δρθρίτερον 3) συνεδρεύειν, αὐτὸς λουσάμενος καὶ τροφῆς 
μεταλαδὼν, ὕπνωσεν. 


CLEMENTINA. — HOMILIA IX. 


258 


estque fidelis, demonibus ac morbis duntaxat la- 
quens auditur, ct. recedunt. demones, qui multo 
fortiores sunt jubentibus. Ineffabili quippe vi Deus 
mentem singulorum subdit cui vult. Nam quemad- 
modum Cesarem, qui homo est, metuunt duces 
plurimi eum omnibus castris et urbibus, singulo- 
rum corde imaginem Domini cunctorum venerari 
properante : Dei siquidem voluntate omnia timore 
in servitutem redacta causam nesciunt: itact eum 
qui ad Deum confugit, οἱ fidem justam, velut illius 
imaginem, in corde portat, c